Nội dung

Virut gamma-herpes g©y ung th− (Gamma – Herpes is the cause of cancer) M. A. Epstein (Biªn dÞch theo bµi gi¶ng më ®Çu héi th¶o quèc tÕ vÒ bÖnh ung th− vßm mòi häng, tæ chøc t¹i Hång K«ng th¸ng 2/2003). Phan ThÞ Phi Phi Giíi thiÖu vÒ GS M. A Epstein: Gi¸o s− Anthony Epstein gi¶ng d¹y Y häc ë Tr−êng §¹i häc Y Cambridge vµ Tr−êng §¹i häc Y cña BÖnh viÖn Middlesex ë Lu©n ®«n. Sau nghÜa vô qu©n sù, ¤ng vÒ l¹i BÖnh viÖn Middlesexx vµ ®−îc ®µo t¹o vÒ m« bÖnh häc t¹i ViÖn Bland Sutton. ë ®©y ¤ng trë thµnh ng−êi ®i ®Çu x©y dùng chuyªn ngµnh cña m×nh thµnh mét khoa häc thùc nghiÖm. Mét thêi gian ®−îc lµm viÖc bªn c¹nh GS George Palade ë ViÖn Rockefeller t¹i New York vÒ kü thuËt kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö lµ kü thuËt chñ chèt ®· gióp ¤ng thùc hiÖn nghÒ nghiÖp nghiªn cøu y häc cña m×nh. Vµo n¨m 1961 Anthony Epstein gÆp Denis Burkitt vµ b¾t ®Çu mét lo¹t c¸c nghiªn cøu vÒ u limph« Burkitt vµ 3 n¨m sau ®ã ®· cã c¸c thµnh tùu tét ®Ønh vÒ tÕ bµo dßng do EBV t¹o ra, ph¸t hiÖn nhê vµo kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö. Ph¸t hiÖn ®Çu tiªn nµy ®· më ra mét lÜnh vùc nghiªn cøu vÒ virut häc vµ ung th− ë ng−êi. B¾t ®Çu lµm viÖc ë BÖnh viÖn Middlesexx vµ tõ 1968-1985 ë tr−êng §¹i häc Tæng hîp Bristol víi c−¬ng vÞ Chñ nhiÖm Bé m«n M« bÖnh häc. Anthony Epstein ®· dÉn ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn lÜnh vùc nghiªn cøu nµy th«ng qua c¸c c«ng tr×nh cña c¸ nh©n m×nh vµ qua c¸c c«ng tr×nh hîp t¸c nghiªn cøu víi Werner vµ Gertrude Henle ë Philadelphia vµ George vµ Eva Klein ë Stockholm. C¸c cè g¾ng cña c¸c t¸c gi¶ nµy trong vµi thËp kû ®∙ x¸c nhËn vai trß g©y ung th− ë ng−êi cña EBV, cã vai trß g¾n víi nguyªn nh©n g©y ra nhiÒu bÖnh lý ¸c tÝnh, trong ®ã ung th− vßm mòi häng ®−îc xem lµ quan träng nhÊt ®èi víi søc khoÎ con ng−êi. Anthony Epstein ®· ®−îc nhiÒu gi¶i th−ëng y hoc: Gi¶i Quèc tÕ Gairdner (Canada, 1988), gi¶i Paul Ehrlich vµ Ludwig Darmstaedter (§øc, 1973), Gi¶i th−ëng cña Bristol Myers trong nghiªn cøu ung th− (USA, 1982), gi¶i Grifuel (Ph¸p, 1980) MÒ ®ay Royal (Héi Royal ë Lu©n §«n, 1992) vµ ®−îc ban T−íc HiÖp sÜ cña Hoµng hËu Anh n¨m 1991. NhËp ®Ò: NhËn thøc vµ sù chÊp nhËn vÒ vai trß g©y ung th− cña mét vµi gia ®×nh virut kh¸c nhau ®· ph¸t triÓn rÊt nhiÒu trong 40 n¨m qua vµ Ýt nhÊt lµ trong vßng c¸c thËp kû võa qua. §¸ng ng¹c nhªn lµ vai trß g©y ung th− cña nhãm virut γ-herpes. MÆc dï ®a sè c¸c chøng cø ®Òu liªn quan ®Õn virut herpes g©y ung th− ë sóc vËt nh−ng còng ®· cho ta c¸c hiÓu biÕt quan träng vÒ c¸c mèi t−¬ng t¸c cña virut γ-herpes víi ung th− cña ng−êi. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña gia ®×nh virut herpes lan truyÒn ngang vµ g©y nhiÔm tóc chñ ë tuæi rÊt bÐ vµ th−êng lµ kh«ng triÖu chøng. Do vËy vÒ sau chóng g©y nhiÔm tiÒm Èn kÐo dµi c¶ ®êi ng−êi trong tÕ bµo limph« vµ trong mét sè tr−êng hîp c¶ c¸c tÕ bµo kh¸c n÷a, cã kh¶ n¨ng g©y t¨ng sinh c¸c tÕ bµo nhiÔm virut tiÒm tµng trong ®iÒu kiÖn in vivo, t¹o ra c¸c nguy c¬ g©y ung th− qua c¸c virut oncogen hay qua c¸c c¬ chÕ kh¸c. EBV lµ virut ®Çu tiªn vµ ®«i khi lµ virut ®éc nhÊt ®· biÕt ®¹i diÖn cho gia ®×nh virut nµy tr−íc khi nã liªn kÕt víi nhãm virut herpes h−íng tÕ bµo limph« B cña loµi khØ cña thÕ giíi cò (Old world monkeys- khØ ë c¸c ch©u ¸, ¢u, Phi) vµ cña loµi linh tr−ëng (apes) vµ víi c¸c virut herpes cã liªn quan Ýt víi tÕ bµo limph« T cña loµi khØ thÕ giíi Míi (New world monkeyskhØ ë ch©u Mü, cã ®u«i dµi). VÒ sau nµy nhiÒu t¸c gi¶ ®· chøng minh r»ng c¸c virut herpes ë chuét nh¾t gièng víi EBV vÒ di truyÒn, cã thÓ g©y ung th− vµ chØ sau ®ã Ýt n¨m ®· chøng 103 minh ®ã lµ virut herpes g©y bÖnh Kaposi sarcoma ë ng−êi (KSHV hay ®«i khi ®−îc gäi lµ HHV-8) vµ ®· bæ sung thªm virut g©y ung th− ë ng−êi míi ®−îc biÕt ®ã vµo gia ®×nh nµy. GÇn ®©y nhÊt mét virut -herpes h−íng tÕ bµo limph« B ®· thÊy trong bÖnh u limph« ë khØ thÕ giíi míi, ®−îc xem nh− sù ®ång tiÕn ho¸ (coevolution) cña mét vµi virut -herpes g©y ung th− ë tóc chñ. Sù xem xÐt c¸c virut herpes g©y ung th− ë Héi nghÞ quèc tÕ mµ dµnh hÕt cho ung th− vßm mòi häng (NPC) lµ phï hîp v× hai lý do. Lý do thø nhÊt lµ v× NPC lµ mét ung th− cña ng−êi ®Çu tiªn cã kÕt hîp víi mét nguyªn nh©n cã thÓ lµ virut. Lý do thø hai, ®Æc biÖt h¬n lµ EBV bÞ buéc cho téi lµ cã bé gen trong tÊt c¶ c¸c tÕ bµo ung th− vßm mòi häng thÓ kh«ng biÖt ho¸ trong ®ît bÖnh toµn ph¸t vµ lµ hiÖn t−îng xÈy ra ë kh¾p thÕ giíi. MÆc dï c¸c c¬ chÕ chÝnh x¸c cña virut γherpes g©y ung th− cßn ch−a ®−îc hiÓu râ, mét sè lín th«ng tin trªn c¬ së ph©n tö cho c¸c c¬ chÕ ®ã ®· ®−îc tËp hîp l¹i vµ cã thÓ sÏ ®−îc nhanh chãng hiÓu râ hoµn toµn. NÕu hy väng r»ng trong héi nghÞ lÇn nµy tÊt c¶ c¸c tiÕn bé vÒ ph−¬ng diÖn nµy sÏ ®−îc th«ng b¸o ®Çy ®ñ th× kh«ng hîp lý. Mét chuyªn ®Ò réng lín nh− vËy vÒ viruts γherpes th× kh«ng thÓ nµo tr×nh bµy tÊt c¶ mäi ®Æc ®iÓm cña c¸c virut nµy dï khi tæ chøc c¶ nhiÒu bµi gi¶ng trong mét ®ît hay nh»m lµm mét tæng quan ®¬n gi¶n vÒ c¸c virut nµy còng lµ thiÕu suy nghÜ vµ kh«ng hîp lý. §Ó thay cho viÖc ®ã chóng ta sÏ t×m hiÓu c¸c ý nghÜa chung h¬n lµ c¸c ®Æc ®iÓm ®Æc hiÖu hÑp h¬n trong c¸c thµnh tùu nghiªn cøu míi nhÊt… Virut Epstein-Barr (EBV) Trong bèi c¶nh c¸c virut vµ ung th− ë ng−êi cÇn ph¶i xem xÐt l¹i mét c¸ch tæng qu¸t tõ c¸c ph¶n øng ®Õn c¸c ph¸t hiÖn ra EBV c¸ch ®©y gÇn 40 n¨m. Ng−êi ta ®Òu biÕt r»ng virut ®· ®−îc t×m kiÕm trong c¸c mÉu sinh thiÕt cña ®ît toµn ph¸t cña bÖnh u limph« Burkitt (BL) ë §«ng Phi ch©u nh−ng tÊt c¶ c¸c ph−¬ng ph¸p 104 ph¸t hiÖn virut ®Òu kh«ng ®−a l¹i kÕt qu¶. C¸c hiÖn t−îng, ý t−ëng vµ c¸c nghiªn cøu ®Ó cuèi cïng ®−a ®Õn sù ph¸t hiÖn ra EBV ®· ®−îc m« t¶ ®Çy ®ñ gÇn ®©y nh−ng cÇn ph¶i nhí r»ng sù thµnh c«ng lµ phô thuéc vµo viÖc nu«i cÊy c¸c tÕ bµo limphoblast cña bÖnh BL ë thêi ®iÓm mµ c¸c tÕ bµo tæ chøc limph« cña ng−êi kh«ng ®−îc cÊy duy tr× in vitro tr−íc ®ã vµ khi sù chøng minh c¸c virut b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö trong tÕ bµo nu«i cÊy kh«ng cã ho¹t tÝnh sinh häc. ViÖc sö dông kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö ®Ó nghiªn cøu c¸c bÖnh phÈm sinh häc lóc bÊy giê cßn ch−a cã kinh nghiÖm vµ ch−a hiÓu biÕt ®Çy ®ñ. Lóc bÊy giê ®ã lµ c¸c ph−¬ng ph¸p kh«ng chÝnh thèng ®· g©y ra nghi ngê kÐo dµi trong nhiÒu n¨m, ë thêi ®iÓm mµ b¾t buéc ph¶i ®−¬ng ®Çu víi kh¸i niÖm r»ng virut ph¶i cã mèi liªn kÕt víi nguyªn nh©n c¸c bÖnh lý ¸c tÝnh ë ng−êi. Mét vÝ dô vÒ c¸c nghiªn cøu ®−¬ng thêi lµ lµm thÕ nµo ®Ó gi¶i thÝch c¸c c¬ chÕ ph©n tö cã thÓ c¾t nghÜa cho sù m¬ hå, bèi rèi kÐo dµi liªn quan ®Õn EBV vµ bÖnh t¨ng b¹ch cÇu ®¬n nh©n nhiÔm khuÈn giÕt chÕt ng−êi bÖnh. BÖnh t¨ng sinh limph« liªn kÕt nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh (XLP-X link lymphoproliferative disease) lÇn ®Çu tiªn ®−îc Barr vµ cs. (®«i khi bÖnh nµy ®−îc gäi lµ héi chøng Duncan) ph¸t hiÖn trong mét gia ®×nh vµ sau ®ã ®−îc Purtilo nghiªn cøu tiÕp tôc. Trong mét sè Ýt gia ®×nh, qu·ng 50% trÎ trai cã liªn quan chÆt chÏ huyÕt thèng bÞ chÕt do nhiÔm EBV tiªn ph¸t g©y suy ®a hÖ thèng do tæ chøc bÞ ph¸ huû bëi ph¶n øng cña tÕ bµo Tc chèng l¹i EBV mµ c¬ thÓ kh«ng kiÓm so¸t ®−îc. Trong bÖnh, ho¹t tÝnh ®éc tÕ bµo lan réng tõ c¸c tÕ bµo ®Ých chÝnh thøc (tÕ bµo nhiÔm EBV) sang c¶ c¸c tÕ bµo b×nh th−êng cña c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng sèng cßn. Míi ®©y, gen trong héi chøng bÖnh t¨ng sinh limph« liªn kÕt nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh ®· ®−îc t¸ch dßng ph©n tö, n»m trªn c¸nh dµi nhiÔm s¾c thÓ X vµ t×m thÊy r»ng nã m· ho¸ mét protein chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t sù ho¹t ho¸ c¸c tÕ bµo T. Do gen nµy bÞ biÕn dÞ trong bÖnh nh©n bÞ bÖnh XLP nªn sù kiÓm so¸t nµy bÞ suy yÕu vµ lµ c¬ chÕ ph©n tö cña bÖnh phï hîp víi c¸c ®Æc ®iÓm gia ®×nh vµ m« bÖnh häc cña bÖnh ®· ®ùoc nhËn biÕt trong qu¸ khø. Mét ®Æc ®iÓm míi kh¸c trong c¸c nghiªn cøu vÒ EBV nh−ng ë møc quÇn thÓ lµ kh¶ n¨ng cã thÓ kiÓm so¸t bÖnh b»ng tiªm chñng chèng virut. Trong nhiÒu n¨m qua nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu c¸c kh¸ng nguyªn mµng (MA) biÓu lé trªn bÒ mÆt c¸c tÕ bµo nhiÔm virut thÊy c¸c kh¸ng thÓ chèng l¹i c¸c MA nµy trung hoµ ®−îc virut. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy cuèi cïng ®· chøng minh r»ng c¸c glycoprotein tinh khiÕt cña c¸c MA (gp 340) cã thÓ c¶m øng sù s¶n xuÊt c¸c kh¸ng thÓ trung hoµ virut vµ c¸c ®¸p øng Tc khi tiªm MA cho khØ ®Çu b«ng (Saguinus oedipus oedipuss) vµ vÒ sau nµy ng−êi ta ®· biÕt r»ng loµi khØ nµy lµ ®éng vËt duy nhÊt ®−îc dïng trong thùc nghiÖm ®Ó g©y c¸c tæn th−¬ng do nhiÔm EBV. Khi tiªm chñng vacxin sÏ b¶o vÖ ®−îc 100% vËt bÞ tiªm liÒu virut g©y ung th−. Míi ®©y, gp340 tinh khiÕt chiÕt tõ c¸c dÞch nu«i cÊy tÕ bµo ®éng vËt cã vó cã biÓu lé kh¸ng nguyªn MA ®· ®−îc sö dông cã kÕt qu¶ cho ng−êi t×nh nguyÖn ë pha thö nghiÖm 1. Pha thö nghiÖm 2 ®−îc tiÕn hµnh tiÕp trong mét nhãm thanh niªn tr−ëng thµnh víi sè ®èi t−îng lín h¬n còng ®· cho c¸c kÕt qu¶ s¬ bé ®¸ng khÝch lÖ. HiÖn nay pha thö nghiÖm thø 2 cã kiÓm chøng placebo ®ang ®−îc tiÕn hµnh. NÕu tÊt c¶ ®Òu tr«i ch¶y nh− mong muèn, vacxin nµy cã thÓ ng¨n ngõa nhiÔm EBV, lo¹i bá ®−îc hËu qu¶ kÓ c¶ c¸c hËu qu¶ l©u dµi nh− ph¸t triÓn c¸c lo¹i ung th− kÕt hîp. Virut -herpes ë con linh tr−ëng: 1) Sau khi ph¸t hiÖn EBV mét thêi gian ng¾n, c¸c kh¸ng thÓ cã ph¶n øng chÐo víi nã còng t×m thÊy trong huyÕt thanh cña v−în, khØ Rhesus. C¸c virut h−íng tÕ bµo limph« B liªn quan víi EBV còng ®· ®−îc chøng minh lµ g©y ®−îc c¸c nhiÔm trïng tù nhiªn tån t¹i tiÒm Èn, im lÆng trong nhiÒu lo¹i khØ thÕ giíi cò, khØ h×nh ng−êi (kh«ng ®u«i) vµ khØ ®Çu chã. 2) Cïng thêi gian nµy c¸c virut - herpes míi ®· ph©n lËp ®−îc tõ hai chñng khØ cña thÕ giíi míi nh−ng chóng ®Òu h−íng tíi tÕ bµo T limph« vµ kh«ng liªn quan nhiÒu ®Õn EBV. MÆc dï c¶ hai virut nµy, HVS-herpesvirus saimiri vµ HVA-herpesvirrus ateles, ®Òu kh«ng g©y bÖnh trong tóc chñ cña chóng nh−ng ®Òu cã vai trß quan träng v× chóng ®Òu g©y ung th− m¹nh vµ nhanh chãng khi tiªm cho c¸c khØ xa l¹ (kh«ng cïng chñng) cña thÕ giíi míi. HiÖn t−îng nµy cho thÊy cã c¬ së ph©n tö cña c¸c virut HVS vµ HVA trong viÖc g©y ung th− cÇn ph¶i ®−îc nghiªn cøu thªm. Sù kh¸m ph¸ sím c¸c kh¸c biÖt ®¸ng kÓ gi÷a virut -herpes cña khØ thÕ giíi cò vµ míi sím dÉn ®Õn ý kiÕn cho r»ng EBV vµ c¸c chñng liªn quan trong c¸c linh tr−ëng thÕ giíi cò ®· cã trong c©y tiÕn ho¸ tæ tiªn linh tr−ëng rÊt sím sau khi t¸ch ®«i thµnh c¸c nh¸nh khØ thÕ giíi cò vµ míi (c¸ch ®©y 35 ®Õn 45 triÖu n¨m-My) nh−ng tr−íc c¸c nh¸nh khØ kh¸c nhau cña thÕ giíi cò vµ khØ ®Çu ng−êi t¸ch rêi khái chñng ng−êi chøng tá r»ng c¸c proto-EBV ph¶i lµ c¸c ký sinh vËt rÊt cò cña c¸c linh tr−ëng ®ang ph¸t triÓn. 3) Song qu·ng 18 th¸ng tr−íc ®©y mét ph¸t hiÖn quan träng vµ bÊt ngê lµ c¸c virut kÕt hîp víi u limph«, mét virut liªn quan víi EBV, h−íng tÕ bµo B trong c¸c khØ ®u«i sãc ë Nam Mü, chøng tá r»ng virut nµy ph¶i ®· cã mÆt trong dßng tiÕn ho¸ cña linh tr−ëng mét thêi gian tr−íc khi t¸ch ®«i thµnh loµi khØ thÕ giíi cò vµ míi vµ do ®ã chóng cßn lµ c¸c nhiÔm trïng cò h¬n so víi proto-virus cña ng−êi. Sù ®ång tån t¹i tõ rÊt l©u cña virut vµ tóc chñ liªn quan gi¶i thÝch cho ®iÒu lµ t¹i sao EBV ngµy nay, trong ®¹i ®a sè tr−êng hîp lµ mét yÕu tè v« h¹i nh− thÕ do cã t−¬ng t¸c tinh tÕ c©n b»ng víi ng−êi. Virut Herpes 68 cña chuét nh¾t: Virut Herpes 68 ë chuét nh¾t (MHV68) ®· ®−îc t×m thÊy ë loµi gËm nhÊm hoang d¹i c¸ch ®©y 20 n¨m ë Slovakia trong khi ®i t×m kho dù tr÷ c¸c arbovirus ë sóc vËt. Nã thÝch nghi nhanh chãng víi chuét nh¾t cña phßng thÝ nghiÖm vµ ®· ®−îc chøng minh ngay lµ g©y ra mét nhiÔm trïng sinh s¶n cÊp tÝnh khi cho tiÕp xóc nguyªn ph¸t vµ tiÕp theo lµ mét d¹ng tiÒm Èn kÐo dµi trong ®êi sèng tÕ bµo B vµ c¸c tÕ bµo kh¸c víi viÖc chËm g©y ra t¨ng sinh 105 limph« vµ/hay c¸c biÕn chøng t¨ng sinh limph« ë 10% sè sóc vËt thÝ nghiÖm. H¬n n÷a, MHV68 cã liªn quan víi EBV vÒ mÆt di truyÒn vµ hiÖn nay ®−îc sö dông nh− mét m« h×nh sóc vËt ®Æc biÖt trong nghiªn cøu bÖnh sinh häc vµ ®¸p øng miÔn dÞch cña vËt chñ. Herpesvirus trong bÖnh sarcoma Kaposi (KS) Gièng nh− c¸c EBV, KSHV ®· ®−îc t×m thÊy b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh«ng chÝnh thèng. MÆc dï bÖnh KS lµ bÖnh cæ ®iÓn t−¬ng ®èi hiÕm ®· ®−îc nhËn biÕt tõ h¬n mét thÕ kû nay, nh−ng tõ n¨m 1980 cã sù t¨ng ®ét ngét c¸c khèi u KS ë ®µn «ng trÎ tuæi kÌm theo sù b¾t ®Çu dÞch bÖnh AIDS. C¸c nghiªn cøu dÞch tÓ cÈn thËn ®· chøng minh r»ng sù t¨ng cao bÖnh KS ®i theo bÖnh l©y truyÒn b»ng ®−êng t×nh dôc (STD) do mét yÕu tè kh¸c ®· thªm vµo víi virut g©y suy gi¶m miÔn dÞch ë ng−êi (HIV). §Ó cã thÓ nhËn d¹ng yÕu tè nµy ng−êi ta ®· sö dông mét kü thuËt ph©n tö míi hoµn toµn lµ kü thuËt ph©n tÝch sù kh¸c biÖt ®¹i diÖn (RDArepresentational differrence analysis), hoµn toµn kh¸c víi bÊt cø ph−¬ng ph¸p chuÈn nµo ®Ó ph¸t hiÖn c¸c virut. Kü thuËt RDA cho phÐp mÉu bÖnh phÈm cña bÖnh KS t×m ®−îc c¸c tr×nh tù ®¬n ®éc DNA cña linh tr−ëng (kh«ng ph¶i lµ ng−êi) tån t¹i ®Æc hiÖu trong c¸c th−¬ng tæn vµ thu ®−îc kÕt qu¶ ch¾c ch¾n lµ cã herpesvirus, ngµy nay ®−îc biÕt ®ã lµ c¸c KSHV. C¸c c¸ thÓ bÞ nhiÔm KSHV kh«ng cã triÖu chøng mang virut trong tÕ bµo B vµ nã còng g©y nhiÔm c¸c tÕ bµo KS ®−îc xem nh− c¸c tÕ bµo xuÊt ph¸t tõ c¸c tÕ bµo tiÒn th©n cña néi m¹c. KS kh«ng t×m ®−îc trong c¸c ng−êi mang virut khoÎ m¹nh, nh−ng l¹i xÈy ra ë nh÷ng ng−êi cã suy gi¶m miÔn dÞch mét møc ®é nµo ®ã. C¸c nghiªn cø− ph©n tö vµ dÞch tÔ nhanh chãng chøng tá r»ng KSHV lµ mét γ-herpes gièng víi HVS vÒ di truyÒn vµ vÒ nguyªn nh©n liªn quan víi KS vµ u limphoma liªn quan, ®ã lµ virut g©y bÖnh ung th− ë ng−êi míi ®−îc ph¸t hiÖn cuèi cïng. 106 C¸c nhËn xÐt kÕt luËn Khi t×m d−îc r»ng EBV cã kÕt hîp víi 2 ung th− ë ng−êi, ®Çu tiªn lµ u limphoma Burkitt sau ®Õn NPC th× lóc ®Çu c¸c nhµ khoa häc cho r»ng virut khã lµ nguyªn nh©n cña ung th−-ung th− cña ng−êi kh«ng cã g× chung víi virut. Th¸i ®é cña c¸c nhµ khoa häc thay ®æi ®èi víi virut g©y ung th− ë ng−êi tõ n¨m 1964 khi t×m ra EBV vµ n¨m 1994 khi t×m ra KSHV. C¶ hai ®Òu ®· ®−îc chøng minh d−êng nh− b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh«ng chÝnh thèng ë thêi ®iÓm ph¸t hiÖn EBV b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö, KSHV b»ng RDA lµ ph−¬ng ph¸p míi ®−îc m« t¶ mét n¨m tr−íc ®©y, cßn víi EBV th× ®· ®−îc nhËn biÕt tõ 15 n¨m tr−íc ®©y vµ cho r»ng lµ cã mét phÇn vai trß trong g©y ung th− ë ng−êi trong lóc KSHV th× ngay tøc kh¾c ®−îc xem lµ mét virut g©y ung th− ë ng−êi. Ngµy nay ®a sè c¸c chuyªn gia ®Òu cho r»ng cã ®Õn 20-25% sè ung th− cña ng−êi lµ do virut. Virut b»ng con ®−êng nµo ®ã ®· ®−îc xem xÐt ®Õn t¸c dông g©y ung th−: EBV trong bÖnh BL, NPC, mét sè u limphoma Hodgkin, u limphoma do øc chÕ miÔn dÞch vµ cã thÓ c¶ carcinoma d¹ dµy; HBV, HCV trong ung th− tÕ bµo gan, nhiÒu kiÓu gen cña HPV trong ung th− ®−êng sinh dôc vµ c¸c ung th− liªn bµo kh¸c, HTLV trong mét thÓ ®Æc biÖt cña leukemia vµ míi ®©y KSHV trong sarcoma Kaposi, u limphoma nguyªn ph¸t vµ cã thÓ bÖnh Castleman (angioimmunoblastic lymphoproliferative disease). Ngoµi ra, hiÖn t¹i ë §µi Loan chóng ta võa cã c¸c kÕt qu¶ ®Çu tiªn vÒ viÖc kiÓm so¸t mét ung th− khu tró quan träng ë ng−êi, bÖnh ung th− tÕ bµo gan b»ng ch−¬ng tr×nh tiªm chñng cho céng ®ång ®Ó ng¨n ngõa nhiÔm HBV. Vµ hiÖn nay ®ang khÝch lÖ c¸c thö nghiÖm ë ng−êi ®Ó tiªm chñng v¨cxin chèng HPV ®Ó ng¨n ngõa nhiÔm trïng vµ vÒ l©u dµi gi¶m ung th− cæ tö cung. §èi víi EBV cña chóng ta nãi ®Õn ë ®©y vµ tin r»ng chóng cã vai trß lµ c¸c virut g©y ung th− vµ kh¶ n¨ng cã thÓ kiÓm so¸t chóng b»ng v¨cxin, th× c¸c sù thay ®æi vÒ nhËn thøc vµ dÊu hiÖu thùc hµnh lµ cÇn ph¶i ®−îc hoan nghªnh.