Nội dung

Mẹ Dịch giả: Nhị Tường "Em đói ...." "Đừng cưng, mẹ đang ốm nặng, em đừng làm rối thêm." Anula năn nỉ cậu em nhỏ bé của mình, cô ôm chặt lấy em mình và xoa đầu cậu bé. Sammy đẩy tay vào ngực chị vùng ra và hét: "Nhưng, em đói. Em muốn ăn cơm. Em đói lắm rồi," Sammy gần mười tuổi, khuôn mặt lem luốc nhễ nhại mồ hôi, giống như mặt nạ thổ dân mà thầy phù thuỷ thường dùng để trừ tà. Nó đi chơi suốt buổi sáng với bọn trẻ cùng lứa trong làng và chỉ về nhà buổi trưa để kiếm ăn khi đói bụng. Chiếc xà rông rách toạc và cái áo sơ mi màu cháo lòng cũng như tính bạt mạng trong những trò đá banh, đánh trỏng – những trò chơi thông dụng của bọn con trai trong làng- không thể hiện sự nghèo khó của nó. Sợi dây lưng bằng bạc cũng không chứng tỏ nó giàu có. Sợi dây bạc thắt quanh lưng đó là mốt thời thượng của lũ con trai, cha mẹ nào nghèo cũng ráng mua cho con mình. Dù xuất thân trong một gia đình trung lưu trong làng, nhưng cha của Sammy đã trở nên nghèo túng lúc cuối đời. Mẹ và chị của Sammy đã phải vất vả sinh nhai bằng nghề may vào ban ngày, bện dây thừng vào ban đêm. Căn bệnh lao phổi của mẹ đã trút tất cả nỗi cơ cực vào Anula. Cô phải chăm sóc mẹ và lo toan việc nhà. Số tiền cô kiếm được từ công việc may và bện dây đã cạn kiệt. Mặc dù được các thầy thuốc trong làng chữa trị nhưng hơn một tháng mà bệnh tình của mẹ không chút triển vọng. Để có đủ tiền trang trải, Anula đã phải cầm cố và bán đi những thứ quí giá mà cô đã mua lúc còn sung túc. Cô đã bán đôi hoa tai bằng vàng đeo bấy lâu nay để lại hai lỗ nhỏ trên đôi vành tai và dùng cọng dừa gắn vào đó. "Đừng la nữa cưng. Nếu nghe được mẹ sẽ rất buồn." Anula cố dùng tay bịt miệng Sammy để nó khỏi la. "Em đói. Em muốn ăn cơm. Em phải nhịn đói vì mẹ bịnh sao? Anula bồng em lên và dỗ dành, nó quá nhỏ để có thể hiểu được hoàn cảnh hiện thời. "Đồng hồ cũng quá mười hai giờ lâu rồi. Em đói" Thằng bé tụt xuống đất và bắt đầu khóc. "Anu....Anu." Nghe tiếng mẹ gọi Anula chạy vào phòng. Bất cứ khi nào bước vào phòng nhìn vào đôi mắt trũng sâu trên khuôn mặt chỉ còn da bọc xương của mẹ cô luôn thấy dạt dào thương cảm và buồn vô cùng "Sao em con khóc vậy? Hết cơm rồi hả con? Mẹ biết, con gái của mẹ. Mẹ biết con đã nhịn phần cơm của con cho mẹ và em" Tiếng thở dài tuyệt vọng của mẹ làm Anula não ruột “Không đâu mẹ. Tối qua con đã nấu cơm và cho em ăn no, và còn đủ cho con. Mẹ cứ yên tâm mà nghỉ ngơi.” “Đôi bông tai con thường đeo đâu rồi” “Con tháo ra và cất vào hộp rồi mẹ.” Mẹ Anula biết đó là lời nói dối nhưng bà im lặng vì biết lý do của nó. Bà nghe đứa bé lại đòi ăn cơm. “Không còn chút cơm nào cho em sao con?” “Dạ chỉ còn chút gạo con để dành nấu bữa tối cho mẹ.” “Không đâu con, mẹ có thể không ăn. Cho em ăn đi, mẹ đau lòng khi nghe nó khóc. Chúng ta sống để trả một món nợ lớn. Anula đi xuống bếp. Cô vo nhúm gạo trong cái chén, và đổ vào cái nồi nhỏ đặt trên bếp. Cô giã hai trái ớt trong cái cối đá và thêm một ít hành trộn đều lên để làm sambol [1]. Khi cơm chín cô tắt bếp, và nạo một ít dừa. Cô xới cơm nóng ra dĩa rồi đem dừa đã nạo và sambol đến bàn ăn. Cô kéo cái ghế mây đến bên bàn ăn, rồi vòng tay ôm cậu bé đang khóc dắt nó lại bàn ăn. “Bây giờ thì nín và ăn cơm đi. Đây là chỗ gạo chị để phần cho mẹ.” “Sao em ăn cơm chỉ với ớt không? Sammy nhìn chị mình trừng trừng.“không có một miếng cá nữa.” Nó ngậm hai miệng cơm, và giận dữ đẩy mạnh chén sambol về phía cạnh bàn. Anula vội chặn lại, nhưng cái chén đã rớt xuống bể tan tành. “Em không thể ăn cơm với ớt” “Vì mẹ, em không thể ăn mà không càu nhàu một lần được sao? “Được rồi, cho em hành và một chút nước muối” Sammy la lên. Anula đổ một chút nước muối vào trong chén. Cô lột hành và lấy một ít dừa để gần đĩa của Sammy. Sammy rưới ít nước muối lên cơm rồi ăn với dừa và hành. Người mẹ gọi cậu bé đến bên giường và vỗ nhẹ lên đầu nó. “Đi chơi đi, con trai của mẹ, đi ra ngoài chơi với bạn đi con.” Anula dẫn em ra khỏi phòng và cúi thì thầm vào tai cậu bé: “Em à, bịnh của mẹ nặng hơn. Em đến báo cho chú Andiris đến.” ”Em muốn đi chơi. Sao chị không tự đi đi” “Chị không còn cái áo nào sạch sẽ. Hãy nói với chú Andiris tới ngay. Nói với chú là mẹ bệnh nặng. Sau đó em thể đi chơi cũng được mà. Đi đi cưng” Anula nài nỉ. “Em không thể đi” Sammy giật mạnh tay ra khỏi tay chị, làm rách áo Anula. “Tao mong là không bao giờ nhìn thấy mày nữa, đồ ác độc” Anula giận dữ hét theo Sammy đã chạy xa. “Mày suốt ngày chỉ ăn và chơi. Không nghĩ gì tới mẹ bịnh, mày là đứa xấu xa. Lẽ ra thì tao đã…” “Anu, Anu….” Giọng người mẹ ngắt lời la mắng của Anula. Cô chạy vội đến bên cạnh mẹ. “Đừng, con,” người mẹ thở nặng nhọc nài nỉ. “Đừng la em. Nó còn nhỏ quá. Có phải….?” Tiếng ho làm ngắt lời bà. “Có phải con giận em không?” “Không, thưa mẹ. Nó kéo rách áo con, làm con mất bình tĩnh.” Anula ngồi xuống ghế bên cạnh giường và bắt đầu đan tấm khăn bàn. *** Chú Andiris vào khoảng trung niên, đang ngồi trên ghế và nhìn mẹ của Anula. Khuôn mặt hốc hác, xanh xám như không còn chút máu, với đôi mắt trõm lơ, trông như người sắp chết làm ông sợ hãi. Người đàn bà đáng thương này không những tạo cho ông cảm giác chết chóc mà còn làm cho ông sợ hãi cái chết. “Xin lắng nghe lời khẩn cầu của tôi, thưa ông.” Người bệnh nói một cách khó khăn. Mặc dầu Andiris là em chồng bà, bà vẫn có thói quen gọi là ông. Bà phải ngừng lời nhiều lần sau khi nói đôi ba chữ “Xin chăm sóc giùm đứa con trai bé nhỏ và con gái tôi. Có lẽ tôi sẽ không qua khỏi. Chúng nó sẽ rất cơ cực. Tôi không còn ai khác để gởi gắm. Xin giúp chúng tôi, nguyện cầu cho ông được hưởng phước lành. Con gái, con gái ……” Bà phải ngừng lời vì kiệt sức. Bà nhắm đôi mắt mệt mỏi và giơ tay ra dấu cho con gái. Anula bưng cái chén từ phía bàn vội vã đến bên mẹ. Cô đút cho người bệnh kiệt sức một muỗng thuốc . Vẻ tiều tụy của bà không những chỉ gợi lên lòng trắc ẩn mà còn là nỗi sợ hãi trong lòng Andiris. Ông cảm nhận nỗi thống khổ của bà, nhưng sự sợ hãi cái chết đã làm cho ông cảm thấy quá khiếp sợ chưa từng có bao giờ. Lòng trắc ẩn của ông vốn dĩ đã yếu ớt như ngọn đèn lập lòe trong bóng tối ảm đạm u ám đã tắt mất bởi nỗi khiếp sợ trong ông. Ông chỉ muốn thoát ra khỏi đây để không thấy người phụ nữ khốn khổ đang mang đến cho ông sự sợ hãi chết chóc này “Được ..được…, tôi sẽ lo”. Ông lầm bầm, sợ hãi và bối rối. “Chăm sóc mẹ nhé, Anula”. Ông chỉ bình tâm lại sau khi rời phòng và bước ra ngoài hiên. "Vị y sĩ Dines rất có uy tín." Anula nói. "Đúng vậy, ông ta rất giỏi, nhưng con đã có nghĩ đến việc nhờ tư vấn nơi các bác sĩ Tây giỏi hơn rồi chứ? "Dĩ nhiên, chú biết là con không thể trang trải nổi” Ông rút ví tiền và lấy ra hai tờ giấy mười xu đưa cho Anula. "Con cầm tiền này xem mẹ muốn ăn cái gì thì mua." Anula nhìn chú đang vội vã bỏ đi, rồi cúi xuống nhìn hai tờ tiền trong bàn tay mình, thở dài sườn sượt vì thất vọng. Cô bước vào phòng mẹ với nỗi tuyệt vọng. "Chú có cho tiền không con? Người mẹ băn khoăn hỏi. "Có thưa mẹ." "Chú cho bao nhiêu hả con?" "Hai mươi rupi," Anula đã nói dối vì không muốn mẹ cô đau khổ và tuyệt vọng chỉ vì hai mươi xu ông chú đã bố thí. "Cầu phúc cho chú ấy," người bệnh nói với đôi mắt đẫm lệ. "Anu, con không bao giờ được quên sự hào phóng của chú. Chú là người duy nhất có thể giúp chúng ta. Dù chú có muốn hay không bất cứ khi nào có thể thì con nhớ hoàn trả số tiền cho chú. Niềm xúc động mãnh liệt của sự biết ơn sáng lên trong đôi mắt mẹ đã làm nhói tim Anula, cô bật khóc. Cô nhớ mẹ mình luôn hào phóng. Mẹ giúp rất nhiều người trong làng, dù đôi khi kinh tế eo hẹp phải đem cầm nữ trang để giúp họ. Tình trạng không ai giúp đỡ của mẹ bây giờ càng làm cho cô cay đắng hơn. *** Vào một buổi chiều muộn. Mẹ Anula nhận biết mình chỉ còn sống vài giờ nữa nhưng bà cố gắng không để lộ cho Anula biết. Bà quyết định giả vờ như sức khoẻ của mình đã khôi phục, và nói với Anula ngay. "Anu, con đừng la mắng em, nó vẫn là đứa con nít. Hãy đối xử với nó bằng lòng thương yêu con nhé. Nó không biết rằng cuộc sống có thể rất khó khăn. Anu, con không bao giờ được nói rằng con không muốn thấy nó nữa, nghen con.” "Vâng, con sẽ không nói như thế nữa" Với vẻ linh động khác thường của mẹ và nhịp thở không còn khó khăn như trước đã làm Anula vui mừng. Bệnh của mẹ dường như khả quan hơn. Để làm cô ngạc nhiên, bà yêu cầu cô đọc kinh sớm hơn mọi ngày. Bà có thói quen muốn Anula ngồi bên giường và đọc to những bài kinh sau bữa ăn tối trước khi đi ngủ. Anula ngồi trên chiếc ghế cao và bắt đầu đọc bài kinh Patipattana với giọng êm dịu. Không có một tiếng ho của căn bệnh hay một yêu cầu lặp lại nào làm gián đoạn bài kinh. Tin rằng bệnh tình của mẹ đã khá hơn, Anula tiếp tục đọc liên tục trong suốt một giờ trước khi hạ thấp cuốn kinh để nhìn mẹ. Vẻ bất động của mẹ đã làm cô thảng thốt. "Mẹ!" Anula nghiêng mình chăm chú nhìn vào mặt mẹ. Đôi mắt tìm kiếm của Anula bắt gặp nụ cười nhẹ nhàng nơi khoé miệng xanh xao của mẹ. Cặp mắt trũng sâu đã khép hờ. Một khuôn mặt an nhiên giống như một người tu khổ hạnh đã vượt qua khỏi cõi trần tục. "Mẹ! Đừng, mẹ ơi!" Anula ôm chặt lấy tay phải của mẹ bằng hai tay. Cánh tay mẹ lạnh như không còn sự sống. Dù bất động, thân mình mẹ cô vẫn còn ấm. Anula áp tai vào ngực mẹ. Cô buông tay mẹ và chạy ra cửa. Không thấy một ai, cô chạy ngược lại phía mẹ. Với một hy vọng từ trong cơn tuyệt vọng, cô nhìn vào mặt mẹ, nhìn mãi. Cô không thể chịu được khi mẹ cô, một người đầy lòng thương yêu không chỉ với con người, mà ngay cả đến những con kiến, lại chết như vậy, cô độc và không thuốc thang. Cô cuống cuồng ôm chặt bàn tay của mẹ lần nữa và nhận thấy nó lạnh như băng. "Mẹ ơi! Mẹ ơi!" Tiếng khóc than của vang lên đến tai những người hàng xóm. Họ đang vội vã bước vào đến bên giường của bà mẹ. Đàn bà thì tắm và thay y phục trắng cho người chết, trong khi đàn ông lo chuẩn bị lễ tang. Đêm lạnh bên ngoài. Vài ngôi sao lập lòe chiếu sáng những đám mây xám đang trôi giống như những con dơi trên vòm trời. Tiếng thổn thức của Anula phá vỡ sự im ắng bên trong ngôi nhà. Ánh sáng nghiêng ngả tỏa ra từ ngọn đèn dầu chiếu trên khuôn mặt người chết. Sammy trở về nhà khuya đêm đó. Nó nhìn người mẹ đã chết rồi nhìn mặt đẫm lệ của chị mình. Nó run rẩy, sợ hãi vì cảm thấy cô đơn, nó chạy tới chị Anula và ấp mặt vào ngực chị và gào khóc nức nở. Anula không thể nào làm cho nó thôi khóc. Nó tiếp tục khóc suốt đêm hôm đó cho đến ngày hôm sau mặc cho chị nó và những người phụ nữ khác cố gắng dỗ dành. Nó khóc cho đến kiệt sức và mãi cho đến sau ngày mẹ nó được chôn cất xong mới thôi. **** Anula lập gia đình năm năm sau khi mẹ mất. Nhưng cô đã trở thành góa phụ sau đó năm năm. Dù tuổi chỉ hai sáu, cô không lập gia đình nữa mà chỉ sống với đứa con gái bảy tuổi và cậu em Sammy luôn hết sức thương yêu và kính phục cô. Mỗi khi nhớ tới mẹ thì Sammy không ngừng rơi nước mắt vì ăn năn hối hận. Cậu đã khôn lớn để hiểu rõ về tình cảm của người mẹ, của chị Anula, đã lo lắng cho cậu và cả những người dân trong làng. Nhờ họ mà cậu hiểu được sự chống chọi với cái nghèo đói của mẹ, sau khi người cha mất, hiểu được sự hảo tâm của mẹ với người dân làng; hiểu được cuộc sống đạm bạc và khó khăn mà mẹ và chị cậu đã phải đương đầu, mà không được một sự giúp đỡ nào của ông chú Andiris, hay bà con họ hàng khác. Cùng một lúc cậu có quan điểm hoài nghi hướng về cuộc sống cộng đồng, điều đó làm cho cậu có định kiến khắt khe với tất cả mọi người xung quanh trừ chị Anula mà cậu luôn yêu kính. Tất cả những gắng sức của Anula thuyết phục cậu lập gia đình đều bị từ chối. “Anu, chị không thể thuyết phục em lấy vợ được đâu, em không muốn lấy ai, cũng không muốn sống cùng với ai hết. Cuộc sống cũng sẽ lại như thế, nếu em cưới một người con gái ngây thơ vô tội. Em không khả năng chăm sóc ai. Xin đừng bắt em huỷ hoại cuộc đời một người con gái vô tội. “Nghe này Sammy, Em có ý nghĩ lạ lùng như thế bởi vì em đã tự cô lập mình. Khi em lập gia đình em sẽ có cuộc sống thật sự, và sẽ học được cách lo lắng đến người khác.” “Không đâu, Anu, em không bao giờ quan tâm đến bất kỳ ai hay bất kỳ điều gì” “Chị biết em lo lắng cho chị, sao em lại nói là em không thể lo lắng cho bất cứ ai? Dù em có giấu kín chị vẫn biết được tấm lòng của em. Cái chết cô đơn của mẹ đã làm suy nghĩ em lệch lạc đi, và quay lưng lại với thế giới này. Nhưng em vẫn là em, Sammy. Em còn từ tâm hơn cả mẹ nữa kia.” “Thật ra là vì em rất yêu mến chị, Anu.” Sammy mỉm cười tinh nghịch và nói tiếp. “Đó là vì em không thể ghét chị. Có đôi khi em cảm thấy bực tức chị, và không thể chấp nhận chị. Em nói thật với chị đó, suốt thời gian đó em không thể chịu nỗi mình! Em thừa nhận em lo lắng quan tâm tới những con vật câm nín, những đứa thiểu năng, và những người điên hơn. “Em đang nói bậy bạ gì thế?” “À, em thấy dường như chị đang nghĩ rằng em sắp điên! Không đâu Anu, em điên đó. Em nhận chân tất cả mọi vật trên thế giới này như chính chúng. Không giống như những con vật không biết nói và những người khờ dại, loài người có xu hướng láu cá, dối trá và ích kỷ. Có đúng mẹ chúng ta đã không biết gì dù chỉ là ký cái tên của mình?” “Đúng, nhưng chị có thể nói với em rằng mẹ không phải là người ngu ngốc” “Chỉ với chị thôi, nhưng với những người khác thì không” Sammy đáp “Mẹ chết trong sự cơ cực bởi vì mẹ ngốc nghếch và đa cảm. Không phải vì mẹ quá ngốc nghếch đến nỗi để cho lòng từ tâm ngập tràn trong tim thống trị cái khối óc sao? “Không, không phải vậy đâu….” “Anu, nghe em nói, đừng xúc động quá. Có phải chị đã từng kể cho em nghe rằng mẹ đã nhiều lần cho những người ăn xin nghèo đói phần cơm của mẹ phải không?” “Ừ, Sammy, chị đã kể cho em nghe” Anula sụt sùi. “Tại sao chị khóc Anu? Tại sao chị lại khóc vì sự ngốc nghếch của mẹ. Riêng em, mỗi khi em nhớ lại chuyện đó, em tức điên. Mẹ đã cúng dường cho chùa mọi ngày rằm, trong khi chính mẹ đã không có miếng ăn vài lần trong một tuần.” “Đúng vậy, Sammy, đó là sự thật, nhưng đừng nói đến nữa, chị đau lòng lắm” Anula bịt tai. Sammy vẫn tiếp tục chỉ trích: “Chị đã nói với em rằng sau khi cha chết, mẹ đã đem cầm thế những món nữ trang của mẹ dù chưa cần phải làm như thế, nhưng mẹ dùng để giúp những người nghèo khổ trong làng, những người đã đẩy mẹ vào sự tuyệt vọng. Em nhớ chị kể với em rằng có lần một thiếu phụ trong làng có con bịnh nặng đã đến xin giúp đỡ và mẹ đã tháo đôi bông tai bằng vàng để đưa cho người đàn bà đó. Vậy mà sao mẹ lại chết trong sự thiếu thốn thực phẩm và thuốc men? Điều đó có chứng minh được rằng thế giới này là một thế giới của sự lương thiện, hào hiệp, của tình yêu thương và tất cả những điều tốt đẹp mẹ đã ban tặng, chia sẻ đến cho mọi người để rồi không được gì cả ngoài sự ngốc nghếch? Sự đau ốm của mẹ là do kết quả của sự ngu ngốc, bởi vậy có là lạ lùng gì đâu khi em yêu tất cả những gì ngu ngốc? “Chị không nghĩ như vậy, và biết chắc em cũng không nghĩ như vậy. Mẹ hành xử như vậy vì cái nghiệp của mẹ trong quá khứ. Còn bây giờ thì mẹ đã hết đau khổ rồi.” “Nghiệp quá khứ. Đúng vậy, chính vì thế mà ở đây chúng ta có người khôn, kẻ ngu ngốc. Nếu không phải nghiệp, làm sao có thể có người nào giống như mẹ, một người trọn cuộc đời đã sống yêu thương không làm đau một ngọn cỏ, một người đau lòng khi nhìn thấy sự khốn khổ của người khác, một người luôn sợ phạm phải điều gì sai quấy? Nhưng, giống như tất cả mọi thứ, ngay cả ý tưởng của chúng ta về nghiệp cũng thay đổi. Ngày hôm nay, nghiệp ra ân cho những người có quyền lực, kiêu căng và ngạo mạn. Nghiệp áp đặt trên những kẻ không nơi nương tựa và vô tội. Nghiệp trở nên mù mất rồi. Sammy yên lặng một chút. “Chị biết không Anu, dù chỉ là một con vật không biết nói cũng trở thành láu cá vì bắt chước theo hành động của con người. Mỗi lần em đến thăm chú Andiris, con chó của chú sủa em. Khi em gần gũi nó, nó vẫy đuôi và liếm bàn chân em. Nó cũng làm như vậy với những người khác chứ không phải chỉ riêng mình em. Chị thấy không, con chó trở nên láu cá như thế nào. Nó biết rất rõ em không phải là kẻ trộm hay là kẻ thù của nó. Nó đã học được cách sủa để làm vui lòng chủ nó. Nó trở nên giống như người làm thuê, người sửa đường sá, khi thấy sếp ở đâu gần đó thì bắt đầu làm tích cực để được sếp chú ý tới. Con chó mới đầu không xảo trá. Người ta đã dạy nó những mánh khóe đó. Sẽ không bao lâu nữa tất cả các loài thú vật cũng sẽ trở nên láu cá như con người.” Sammy cười và nhìn Anula một cách ranh mãnh “Những con chó sói sống trong rừng sâu có xảo quyệt đó. Nhưng loài người đâu có trách nhiệm cho những xảo quyệt ấy.” Anula vặn lại. “Bây giờ chị cũng học được cách tranh biện giống như những phụ nữ trí thức rồi đó!” Sammy trêu chọc. “Đầu óc chị thì không đầy ắp những chuyện nhảm nhí giống như em đâu. Em đã nghĩ sai lệch về những đau khổ của mẹ. Chúng ta phán đoán sự việc dựa theo tác động của nó trên bản thân của chúng ta. Theo cách nghĩ của chúng ta, mẹ đã trải qua đau đớn, cảnh nghèo khổ cùng cực. Nhưng đó không phải là cách mẹ nhìn những thử thách gay go mà mẹ phải chịu đựng. Mẹ thường đánh giá sự việc dựa theo những tác động của nó đến người khác, chứ không phải đến bản thân mẹ. Em có thể nói là mẹ thích quan tâm đến sự êm ấm của người khác như chúng ta chăm lo chính mình vậy. Đó là tại sao mẹ lại chấp nhận một cách trầm tĩnh và có lẽ thậm chí còn bằng lòng những sự kiện mà những người như chúng ta sẽ cảm thấy sợ hãi giận dữ và đau đớn. Mẹ đã cảm thấy buồn bởi vì những