Nội dung

11 hîp ®ång cho ng−êi cã 15 n¨m lμm viÖc vμ ®ãng b¶o hiÓm x· héi, sau ®ã cø thªm mçi n¨m ®−îc thªm 2% vμ cao nhÊt lμ 75% cho ng−êi cã 30 n¨m tham gia b¶o hiÓm x· héi. Ngoμi ra, ng−êi lao ®éng nÕu cã thêi gian tham gia b¶o hiÓm x· héi tõ n¨m thø 31 trë lªn th× mçi n¨m thªm ®−îc ®−îc h−ëng trî cÊp mét lÇn b»ng 1/2 th¸ng tiÒn l−¬ng, tèi ®a kh«ng qu¸ 5 th¸ng tiÒn l−¬ng. Víi quy ®Þnh nμy ®· tõng b−íc c©n ®èi ®−îc thu- chi b¶o hiÓm x· héi. §Ó thùc hiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vμ qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi theo luËt ®Þnh, xo¸ bá tÝnh hμnh chÝnh trong ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi, ngμy 16/02/1995 ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh sè 16/CP vÒ viÖc thμnh lËp B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam c¨n cø LuËt tæ chøc ChÝnh phñ Ngμy 30 th¸ng 9 n¨m 1992 vμ ®iÒu 150 Bé luËt Lao ®éng, xÐt theo ®Ò nghÞ cña Bé tr−ëng, Tr−ëng ban Tæ chøc- C¸n bé ChÝnh phñ. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®−îc thμnh lËp trªn c¬ së thèng nhÊt c¸c tæ chøc B¶o hiÓm x· héi hiÖn nay ë Trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng thuéc hÖ thèng lao ®éng- Th−¬ng binh vμ X· héi vμ Tæng liªn ®oμn Lao ®éng ViÖt Nam ®Ó gióp ChÝnh phñ chØ ®¹o c«ng t¸c qu¶n lý quü B¶o hiÓm x· héi vμ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi theo ph¸p luËt cña Nhμ n−íc.B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam cã t− c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch to¸n ®éc lËp vμ ®−îc Nhμ n−íc b¶o hé, cã con dÊu riªng, cãi tμi kho¶n, cã trô së ®Æt t¹i thμnh phè Nμ Néi. Quü B¶o hiÓm x· héi ®−îc qu¶n lý thèng nhÊt theo chÕ ®é tμi chÝnh cña Nμh n−íc Do cã tæ chøc thèng nhÊt qu¶n lý, b¶o tån, ph¸t triÓn quü vμ thùc hiÖn chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho c¸c ®èi t−îng h−ëng b¶o hiÓm x· héi ®· ®¶m b¶o cho viÖc chi tr¶ ®Çy ®ñ, kÞp thêi vμ ®óng quy ®Þnh; kh¾c phôc ®−îc nh÷ng tån t¹i tr−íc ®©y. Tuy nhiªn, víi c¸c quy ®Þnh cña §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi thùc hiÖn tõ n¨m 1995 cßn mét sè ®iÓm tån t¹i cÇn ®−îc nghiªn cøu hoμn thiÖn nh−: - §èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi cßn h¹n hÑp, Nhμ n−íc míi quy ®Þnh lao ®éng lμm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp mμ cã tõ 10 lao ®éng trë lªn 12 míi thuéc diÖn b¾t buéc tham gia b¶o hiÓm x· héi, v× vËy ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi tuy ®· ®−îc më réng h¬n so víi quy ®Þnh tr−íc ®©y, nh−ng so víi tæng sè lao ®éng x· héi th× cßn chiÕm tû träng thÊp, míi chØ cã kho¶ng 14% sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi. §iÒu nμy cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sè ng−êi lao ®éng trong x· héi ®−îc h−ëng quyÒn lîi vÒ b¶o hiÓm x· héi, ®ång thêi quy m« quü b¶o hiÓm x· héi bÞ h¹n chÕ. - ChÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vÉn cßn ®an xem mét sè chÝnh s¸ch x· héi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn theo nh÷ng quy ®Þnh cña §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi tõ n¨m 1995 ®Õn nay, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung: - VÒ ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi: Bæ sung ®èi t−îng lμ c¸n bé x·, ph−êng, thÞ trÊn theo NghÞ ®Þnh sè 09/1998/N§-CP thùc hiÖn tõ 1/1998; ®èi t−îng lμ ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong c¸c tæ chøc thùc hiÖn x· héi hãa thuéc ngμnh gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, thÓ dôc thÓ thao theo NghÞ ®Þnh sè 73/1999/N§-CP cña ChÝnh phñ. - VÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi: Cã söa ®æi, bæ sung c¶ vÒ møc ®ãng, tû lÖ h−ëng, ®iÒu kiÖn h−ëng vμ ph−¬ng ph¸p tÝnh l−¬ng h−u t¹i c¸c NghÞ ®Þnh sè 93/1998/N§-CP, sè 94/1999/N§-CP vÒ söa ®æi, bæ sung mét sè §iÒu cña §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi; NghÞ ®Þnh sè 04/2001/N§-CP quy ®Þnh chi tiÕt thi hμnh mét sè §iÒu cña LuËt SÜ quan Qu©n ®éi n¨m 1999; NghÞ ®Þnh sè 61/2001/N§-CP vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng−êi lao ®éng khai th¸c trong hÇm lß; QuyÕt ®Þnh sè 37/2001/Q§-CP vÒ chÕ ®é nghØ ng¬i d−ìng søc; NghÞ quyÕt sè 16/2000/NQ-CP vÒ tinh gi¶n biªn chÕ trong c¬ quan hμnh chÝnh sù nghiÖp vμ NghÞ quyÕt sè 41/2002/N§-CP vÒ s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhμ n−íc. 13 Víi nh÷ng söa ®æi, bæ sung vÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi quy ®Þnh t¹i c¸c v¨n b¶n trªn, cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn viÖc qu¶n lý quü vμ c©n ®èi quü b¶o hiÓm x· héi. Ngoμi ra, tõ n¨m 1995 ®Õn nay víi 3 lÇn thay ®æi møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu vμo c¸c n¨m 1997 (Tõ møc 120.000 ®ång lªn møc 144.000 ®ång); n¨m 2000 (Tõ møc 144.000 ®ång lªn møc 180.000 ®ång) vμ n¨m 2001 ®Õn nay lªn møc 210.000 ®ång. Víi thay ®æi nμy th× thu b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng−êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi theo thang b¶ng l−¬ng Nhμ n−íc vÉn thùc hiÖn theo møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu cò, nh−ng khi gi¶i quyÕt chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi th× ®−îc thùc hiÖn theo møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu míi t¹i thêi ®iÓm gi¶i quyÕt chÕ ®é còng nh− ®iÒu chØnh theo møc t¨ng cña møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu ®èi víi ng−êi ®ang h−ëng l−¬ng h−u vμ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi hμng th¸ng, ®iÒu nμy kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng ®Õn quü b¶o hiÓm x· héi vÒ c©n ®èi thu- chi mμ phÇn l·i suÊt ®Çu t− còng bÞ gi¶m. II. Thùc tr¹ng vÒ quü b¶o hiÓm x· héi cña n−íc ta hiÖn nay. 1- Thùc tr¹ng vÒ thu b¶o hiÓm x· héi: 1.1. VÒ chÝnh s¸ch thu b¶o hiÓm x· héi: - §èi t−îng thu b¶o hiÓm x· héi: + Ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp Nhμ n−íc; + Ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thμnh phÇn kinh tÕ ngoμi quèc doanh cã sö dông 10 lao ®éng trë lªn; + Ng−êi lao ®éng ViÖt Nam lμm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, trong c¸c c¬ quan, tæ chøc n−íc ngoμi hoÆc tæ chøc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam, trõ tr−êng hîp ®iÒu −íc quèc tÕ mμ CHXHCN ViÖt nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c; 14 + Ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong c¸c tæ chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¸c c¬ quan hμnh chÝnh, sù nghiÖp, c¬ quan §¶ng, ®oμn thÓ; + Ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong doanh nghiÖp, tæ chøc dÞch vô lùc l−îng vò trang; + Ng−êi gi÷ chøc vô d©n cö, bÇu cö, lμm viÖc trong c¸c c¬ quan hμnh chÝnh sù nghiÖp, lμm viÖc trong c¸c c¬ quan §¶ng, ®oμn thÓ tõ trung −¬ng ®Õn cÊp huyÖn; + Ng−êi lao ®éng vμ chuyªn gia lμ c«ng d©n ViÖt Nam ®i lμm cã thêi h¹n ë n−íc ngoμi. + Ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong c¸c c¬ së x· héi ho¸ ngoμi c«ng lËp thuéc c¸c ngμnh: Y tÕ, Gi¸o dôc, V¨n ho¸ vμ thÓ thao; + SÜ quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp, h¹ sÜ quan, binh sÜ Qu©n ®éi vμ C«ng an nh©n d©n; + C¸n bé x·, ph−êng, thÞ trÊn; - Quü b¶o hiÓm x· héi: quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc h×nh thμnh tõ c¸c nguån sau ®©y: + Ng−êi sö dông lao ®éng ®ãng b»ng 15% so víi tæng quü tiÒn l−¬ng cña nh÷ng ng−êi tham gia b¶o hiÓm x· héi trong ®¬n vÞ, trong ®ã cã 10% ®Ó chi c¸c chÕ ®é h−u trÝ, tö tuÊt vμ 5% ®Ó chi c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng-bÖnh nghÒ nghiÖp. §èi víi ng−êi lao ®éng ®i lμm cã thêi h¹n ë n−íc ngoμi ®ãng b»ng 10% ®Ó chi c¸c chÕ ®é h−u trÝ, tö tuÊt. §èi víi c¸n bé x·, ng©n s¸ch Nhμ n−íc ®ãng b»ng 10% so víi trî cÊp cña c¸n bé x· ®Ó chi c¸c chÕ ®é trî cÊp hμng th¸ng, trî cÊp mét lÇn, tiÒn mai t¸ng. Bé Quèc phßng, Bé C«ng an ®ãng b»ng 15% so víi tæng quü tiÒn l−¬ng cña nh÷ng qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n h−ëng l−¬ng, trong ®ã 10% ®Ó chi c¸c chÕ ®é h−u trÝ, tö tuÊt vμ 5% ®Ó chi c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng- 15 bÖnh nghÒ nghiÖp, ®ãng b»ng 2% møc l−¬ng tèi thiÓu theo tæng sè qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n thuéc diÖn h−ëng sinh ho¹t phÝ ®Ó chi 2 chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng-bÖnh nghÒ nghiÖp vμ chÕ ®é tö tuÊt. + Ng−êi lao ®éng, qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n h−ëng l−¬ng ®ãng 5% trªn tæng quü l−¬ng cho quü BHXH ®Ó chi 2 chÕ ®é h−u trÝ vμ tö tuÊt; c¸n bé x· ®ãng 5% trªn møc sinh ho¹t phÝ ®Ó chi c¸c chÕ ®é trî cÊp hμng th¸ng, trî cÊp mét lÇn, tiÒn mai t¸ng. + Nhμ n−íc ®ãng vμ hç trî thªm ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng−êi lao ®éng. + §Çu t− sinh lêi. + C¸c nguån thu kh¸c. §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi còng quy ®Þnh: + TiÒn l−¬ng, trî cÊp th¸ng lμm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi bao gåm l−¬ng theo ng¹ch bËc, qu©n hμm, chøc vô vμ c¸c kho¶n phô cÊp khu vùc, ®¾t ®á, chøc vô. Th©m niªn, hÖ sè chªnh lªch b¶o l−u (nÕu cã). §èi víi c¸n bé x· c¨n cø theo møc trî cÊp sinh ho¹t hμng th¸ng; qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n thuéc diÖn h−ëng sinh ho¹t phÝ c¨n cø theo møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu. + Ng©n s¸ch Nhμ n−íc chuyÓn vμo quü b¶o hiÓm x· héi sè tiÒn ®ñ chi c¸c chÕ ®é h−u trÝ, trî cÊp mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng-bÖnh nghÒ nghiÖp, tö tuÊt, b¶o hiÓm y tÕ cña nh÷ng ng−êi ®−îc h−ëng b¶o hiÓm x· héi tr−íc ngμy thi hμnh §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi vμ hç trî ®Ó chi l−¬ng h−u cho ng−êi lao ®éng thuéc khu vùc Nhμ n−íc vÒ h−u kÓ tõ ngμy thi hμnh §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi. + ViÖc tæ chøc thu b¶o hiÓm x· héi do tæ chøc B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thùc hiÖn. + Quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt theo chÕ ®é tμi chÝnh cña Nhμ n−íc, h¹ch to¸n ®éc lËp vμ ®−îc Nhμ n−íc b¶o hé. Quü 16 b¶o hiÓm x· héi ®−îc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån vμ t¨ng tr−ëng theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. 1.2. T×nh h×nh vÒ ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi vμ thu b¶o hiÓm x· héi: VÒ thùc tr¹ng ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi bao gåm: sè l−îng ng−êi tham gia, thêi gian tham gia b¶o hiÓm x· héi b×nh qu©n, tiÒn l−¬ng b×nh qu©n lμm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi (theo tæng sè vμ sè ng−êi cã thêi gian tham gia tr−íc 1/1995), sè lao ®éng nμy ®−îc ph©n lo¹i theo c¸c ®é tuæi, thÓ hiÖn cô thÓ theo c¸c biÓu b¶ng sau: 17 Trang cho biÓu TH ®èi t−îng tham gia BHXH(biÓu sè 1) 18 Trang cho biÓu TK ®èi t−îng tham gia BHXH theo ®é tuæi (biÓu sè 2) BiÓu sè 3: tæng hîp t×nh h×nh thu b¶o hiÓm x· héi 19 ST ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 2001 Sè ®¬n vÞ tham gia BHXH (kh«ng kÓ LLVT) 2. Tæng sè lao ®éng 3. Quü l−¬ng c¨n cø ®ãng BHXH 4. L−¬ng BQ th¸ng ®ãng BHXH 5 1996 tÝnh T 1. §¬n vÞ ng−êi tr. ® 30.789 34.815 3.231.444 3.572.352 49.628 59.404 3.765.389 3.860.000 61.404 65.611 4.127.680 4.375.925 13.024.187 17.978.118 19.225.398 20.197.465 26.787.041 31.335.998 ®ång 335.872 419.381 tr. ® 2.604.837 3.595.623 tr. ® 198.352 233.456 2.803.189 3.829.079 425.485 436.042 540.801 596.750 Sè tiÒn ph¶i thu BHXH trong n¨m 3.845.079 3.978.900 5.277.047 6.173.191 (theo quü l−¬ng) 6 Sè tiÒn ch−a thu n¨m tr−íc 7 Tæng sè tiÒn ph¶i thu trong n¨m tr. ® 8 Sè tiÒn thu thõa trong n¨m tr. ® 9 Sè tiÒn thùc thu trong n¨m tr. ® 10 Tû lÖ ®· thu/ph¶i thu % 100.342 2.569.733 91,67 3.445.611 90,00 383.468 352.591 4.228.547 4.331.491 150.574 99.507 3.875.956 4.186.054 91,66 96,65 145.437 224.263 5.422.484 6.397.454 49.570 48.581 5.198.221 6.348.185 95,87 99,23 11 Sè nî chuyÓn n¨m sau (trõ phÇn thu d−) 12 tr. ® 233.456 383.468 352.591 145.437 224.263 49.269 tr. ® 233.456 483.810 503.165 244.944 273.833 98.850 Sè nî chuyÓn n¨m sau (ch−a trõ thu d−) Ghi chó: TiÒn thu b¶o hiÓm x· héi vμ tiÒn l−¬ng tÝnh theo møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu tõng thêi ®iÓm ( n¨m 1996 møc 120.000 ®ång; n¨m 1997 ®Õn 1998 møc 144.000 ®ång; n¨m 2000 møc 180.000 ®ång; n¨m 2001 møc 210.000 ®ång). (Sè liÖu cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam) Qua sè liÖu thùc tr¹ng vÒ ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi vμ t×nh h×nh tham gia b¶o hiÓm x· héi t¹i c¸c biÓu 1,2,3 nªu trªn, ®Ò tμi cã nh÷ng nhËn xÐt nh− sau: 20 - §èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi kÓ tõ 1/1995 ®Õn n¨m 2002 t¨ng kh¸ nhanh, tõ 2,85 triÖu ng−êi n¨m 1995 t¨ng lªn 4,37 triÖu ng−êi n¨m 2001, trong thêi gian nμy sè gi¶m do nghØ h−u vμ nghØ h−ëng trî cÊp mét lÇn lμ 0, 75 triÖu ng−êi. Nh− vËy sè ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi t¨ng tuyÖt ®èi lμ 2,27 triÖu ng−êi ( b×nh qu©n 324 ngh×n ng−êi/n¨m), ®©y lμ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó t¨ng thu vμ t¨ng quü b¶o hiÓm x· héi, ®¶m b¶o c©n ®èi l©u dμi vÒ quü. - Tû lÖ c¬ cÊu vÒ giíi tÝnh t−¬ng ®èi ngang nhau (nam 51,4%, n÷ 48,6%), ®iÒu nμy ¶nh h−ëng lín ®Õn quü b¶o hiÓm x· héi v× n÷ tuæi nghØ h−u sím h¬n nam 5 tuæi. - Sè thu b¶o hiÓm x· héi t¨ng b×nh qu©n hμng n¨m 630 tû ®ång do ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi t¨ng vμ møc tiÒn l−¬ng tèi thiÓu t¨ng (tiÒn l−¬ng b×nh qu©n lμm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi t¨ng). Víi xu h−íng nμy gióp cho sè thu b¶o hiÓm x· héi hμng n¨m t¨ng vÒ sè tuyÖt ®èi. Tuy nhiªn, sè chi b¶o hiÓm x· héi tõ quü còng t¨ng do viÖc t¨ng tiÒn l−¬ng tèi thiÓu, nh−ng hiÖn t¹i do sè ng−êi h−ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi hμng th¸ng tõ quü ch−a nhiÒu, nªn trong nh÷ng n¨m ®Çu sè d− cña quü cã tèc ®é t¨ng nhanh, ®Õn khi cã nhiÒu ng−êi h−ëng chÕ ®é hμng th¸ng tõ quü th× ®©y lμ vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n cho viÖc ®¶m b¶o c©n ®èi quü b¶o hiÓm x· héi. - Sè ng−êi cã thêi gian tham gia b¶o hiÓm x· héi tr−íc 1/1995 gi¶m dÇn qua c¸c n¨m do ®ñ ®iÒu kiÖn nghØ h−u vμ nghØ viÖc h−ëng chÕ ®é trî cÊp mét lÇn, b×nh qu©n gi¶m 109,5 ngh×n ng−êi/n¨m (t−¬ng ®−¬ng møc gi¶m 4%/n¨m); ®èi t−îng nμy phô thuéc vμo ®iÒu kiÖn tuæi ®êi (theo nhãm ®é tuæi chia ra lao ®éng nam vμ lao ®éng n÷) - VÒ thêi gian tham gia b¶o hiÓm x· héi, tÝnh ®Õn n¨m 2001 b×nh qu©n chung lμ 13,27 n¨m/ng−êi, nh−ng sè ng−êi cã thêi gian tham gia b¶o hiÓm x· héi tr−íc 1/1995 tÝnh ®Õn thêi ®iÓm nμy b×nh qu©n ®· lμ 21,32 n¨m/ng−êi. Nh− vËy sè ng−êi nghØ h−u nh÷ng n¨m tõ nay ®Õn n¨m 2012 vÉn chñ yÕu thuéc lo¹i ®èi t−îng tham gia tr−íc 1/1995.