Nội dung

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT LÊ HỒNG PHƢỚC THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP KINH DOANH, THƯƠNG MẠI CỦA TAND THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ NĂM 2004 Chuyên ngành: Luật Dân sự Mã số: 60 38 30 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2012 Công trình đƣợc hoàn thành tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS Trần Anh Tuấn Phản biện 1:............................................ Phản biện 2:............................................ Luận văn đƣợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 20…. Có thể tìm hiểu luận văn tại: Trung tâm tư liệu Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội Trung tâm thông tin – Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội M CL C Trang bìa phụ Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .............................................................. 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài........................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................... 5 6. Những đóng góp của luận văn .......................................................... 5 7. Cơ cấu của luận văn.......................................................................... 5 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP KINH DOANH, THƢƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN .............................. 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án ......... 7 1.1.1. Khái niệm thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án ........................................................................................................7 1.1.2. Đặc điểm thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án ......................................................................................... 11 1.1.3. Ý nghĩa việc quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án ................................................ 14 1 1.2. Cơ sở khoa học của việc xây dựng các quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án .............. 16 1.2.1. Về cơ sở lý luận ........................................................................ 16 1.2.2. Về cơ sở thực tiễn .................................................................... 20 1.3. Lược sử hình thành và phát triển chế định thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án ......................... 22 1.3.1. Giai đoạn từ 1945 đến năm 1994.............................................. 22 1.3.2. Giai đoạn từ năm 1994 đến 2004.............................................. 25 1.3.3. Giai đoạn từ năm 2004 đến nay ................................................ 27 Chƣơng 2: NỘI DUNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA BLTTDS NĂM 2004 VỀ THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP KINH DOANH, THƢƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN ......................................................................... 28 2.1. Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án theo loại việc ..................................................................... 28 2.1.1. Tranh chấp phát sinh trong các hoạt động KD, TM giữa các cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau.............. 29 2.1.2. Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa các cá nhân, tổ chức với nhau .................................. 31 2.1.3. Tranh chấp phát sinh trong nội bộ công ty .............................. 33 2.1.4. Tranh chấp khác về KD, TM mà pháp luật có quy định ........... 35 2.2. Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM theo cấp Toà án ............................................................................................ 35 2.2.1. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án cấp huyện ....................................................................................... 36 2 2.2.2. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án cấp tỉnh ........ 37 2.3. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án theo lãnh thổ ................................................................................................... 41 2.3.1. Các quy định mang tính nguyên tắc trong việc xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án theo lãnh thổ ............................................................................. 41 2.3.2. Các quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án theo sự lựa chọn của nguyên đơn .................... 45 Chƣơng 3: THỰC TIỄN THỰC HIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA BLTTDS NĂM 2004 VỀ THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP KINH DOANH, THƢƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN VÀ KIẾN NGHỊ ............... 48 3.1. Thực tiễn thực hiện các quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án ................................ 48 3.1.1. Bất cập trong cách thức liệt kê các tranh chấp KD, TM thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án .................................. 49 3.1.2. Bất cập trong hướng dẫn của Nghị quyết 01/2005/NQHĐTP về thẩm quyền của Tòa án trong giải quyết các tranh chấp KD, TM ................................................................... 51 3.1.3. Bất cập quy định tại khoản 3 Điều 29 của BLTTDS ................ 54 3.1.4. Chưa có quy định cụ thể về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM quy định tại khoản 4 Điều 29 của BLTTDS ................................................................................... 56 3.1.5. Bất cập quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM theo cấp Tòa án .................................................................. 56 3 3.1.6. Bất cập trong việc áp dụng quy định tại khoản 2 Điều 34 của BLTTDS ................................................................................................ 57 3.1.7. Bất cập quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án trong trường hợp các bên thỏa thuận chọn Tòa án trong hợp đồng ......................................... 58 3.1.8. Bất cập quy định thẩm quyền của Tòa án trong trường hợp các bên thỏa thuận lựa chọn Tòa án nơi nguyên đơn cư trú để giải quyết tranh chấp bất động sản ............................ 61 3.1.9. BLTTDS còn chưa có quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án nơi bị đơn có văn phòng đại diện........................................................................... 61 3.2. Nguyên nhân của các bất cập về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án .......................................... 62 3.2.1. Nguyên nhân khách quan ......................................................... 62 3.2.2. Nguyên nhân chủ quan ............................................................. 62 3.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện và bảo đảm thực hiện các quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án .................................................................. 64 3.3.1. Kiến nghị hoàn thiện quy định các tranh chấp KD, TM thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án .................................. 65 3.3.2. Kiến nghị hoàn thiện hướng dẫn của Nghị quyết 01/2005/NQ-HĐTP của HĐTPTANDTC ................................ 65 3.3.3. Kiến nghị bãi bỏ quy định khoản 4 Điều 29 của BLTTDS ............. 66 3.3.4. Kiến nghị hoàn thiện quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM theo cấp Tòa án ........................................ 66 4 3.3.5. Kiến nghị hoàn thiện quy định tại khoản 2 Điều 34 BLTTDS ....... 67 3.3.6. Kiến nghị hoàn thiện quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án trong trường hợp các bên thỏa thuận chọn Tòa án trong hợp đồng ................................... 67 3.3.7. Kiến nghị hoàn thiện quy định thẩm quyền của Tòa án trong trường hợp các bên thỏa thuận lựa chọn Tòa án nơi nguyên đơn cư trú để giải quyết tranh chấp bất động sản......... 68 3.3.8. Kiến nghị bổ sung quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp KD, TM của Tòa án nơi bị đơn có văn phòng đại diện ........ 69 3.3.9. Kiến nghị bổ sung số lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ Thẩm phán cho Tòa án các cấp .......................................... 70 KẾT LUẬN ....................................................................................... 72 DANH M C TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................ 74 5 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về KD, TM của Tòa án là quyền xem xét giải quyết các tranh chấp về KD, TM và quyền hạn ra các bản án, quyết định khi xem xét giải quyết các vụ tranh chấp đó theo thủ tục tố tụng dân sự của Tòa án. Có thể nói, BLTTDS năm 2004 và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTDS đã có nhiều quy định mới về thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết các tranh chấp về KD, TM, bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, do sự phát triển của tình hình kinh tế - xã hội đất nước, và mặc dù đã có sự sửa đổi, bổ sung nhưng nhiều quy định trong BLTTDS về thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết các tranh chấp về KD, TM vẫn tồn tại những bất cập, thiếu sót như: quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án chỉ mang tính chất liệt kê, chưa dự liệu, bao quát hết tất cả các tranh chấp về KD, TM mới có thể nảy sinh trong thực tiễn; không quy định rõ ràng căn cứ các tranh chấp KD, TM thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp huyện mà Tòa án cấp tỉnh lấy lên để giải quyết; cũng như những bất cập trong việc xác định thẩm quyền của Tòa án theo lãnh thổ… Tất cả những bất cập và thiếu sót đó cần phải được nghiên cứu một cách toàn diện và sửa đổi, bổ sung kịp thời trước yêu cầu của tình hình mới. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Kể từ khi BLTTDS năm 2004 có hiệu lực thi hành đã có rất nhiều bài viết, tạp chí khoa học pháp lý có đề cập đến vấn đề thẩm 6 quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án. Tuy nhiên, mỗi bài viết chỉ đề cập dưới phương diện lý luận, nhìn nhận ở các góc độ khác nhau, giải quyết những vấn đề riêng biệt. Cho đến nay chưa có công trình khoa học pháp lý nào nghiên cứu một cách tập trung và đầy đủ về vấn đề thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án trong tố tụng dân sự ở Việt Nam. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1. Mục tiêu nghiên cứu đề tài Mục tiêu của việc nghiên cứu đề tài nhằm góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án trong tố tụng dân sự, phân tích nội dung các quy định của BLTTDS về vấn đề này, những bất cập, vướng mắc được rút ra từ thực tiễn trong việc thực hiện các quy định, nguyên nhân và tìm ra những giải pháp phù hợp nhằm khắc phục, nâng cao hơn nữa hiệu quả của việc quy định thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án trong tố tụng dân sự Việt Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài - Làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án trong tố tụng dân sự; - Phân tích các quy định của BLTTDS về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án, từ đó đối chiếu với lý luận để đánh giá thực trạng pháp luật về vấn đề nghiên cứu; - Tìm hiểu thực tiễn thực hiện các quy định của BLTTDS về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án; xác định 7 những bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện và rút ra nguyên nhân của tồn tại, vướng mắc; - Đề xuất các kiến nghị nhằm hoàn thiện và bảo đảm thực hiện các quy định về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là một số vấn đề lý luận về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án trong tố tụng dân sự; các quy định của BLTTDS về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án; thực tiễn thi hành các quy định này của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam hiện hành. Về phạm vi nghiên cứu, đề tài chủ yếu tập trung vào các vấn đề sau: - Nghiên cứu một số vấn đề lý luận cơ bản về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án; - Nghiên cứu các quy định của BLTTDS về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KD, TM của Tòa án theo ba nội dung: thẩm quyền theo loại việc, thẩm quyền theo cấp Tòa án và thẩm quyền theo lãnh thổ; - Tìm hiểu thực tiễn thực hiện các quy định này của BLTTDS tại các Toà án từ năm 2005 đến nay, những bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Ngoài ra, luận văn cũng sử dụng các phương pháp nghiên 8