Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Toán: Sử dụng câu hỏi hiệu quả trong dạy học khám phá chủ đề phương pháp tọa độ trong không gian.pdf (luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC BÙI KHÁNH PHƢƠNG SỬ DỤNG CÂU HỎI HIỆU QUẢ TRONG DẠY HỌC KHÁM PHÁ CHỦ ĐỀ PHƢƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG KHÔNG GIAN LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN HÀ NỘI – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC BÙI KHÁNH PHƢƠNG SỬ DỤNG CÂU HỎI HIỆU QUẢ TRONG DẠY HỌC KHÁM PHÁ CHỦ ĐỀ PHƢƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG KHÔNG GIAN LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC (BỘ MÔN TOÁN) Mã số: 60 14 01 11 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Đức Huy HÀ NỘI – 2015 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên trong luận văn, tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy và hết lòng giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn tới TS. Nguyễn Đức Huy trong suốt thời gian qua đã tận tình hướng dẫn tác giả nghiên cứu hoàn thiện luận văn đúng thời hạn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám Hiệu, các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh trường Trung học phổ thông Quang Minh (Hà Nội) đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành bản luận văn. Lời cảm ơn chân thành của tác giả cũng xin được dành cho gia đình, người thân và các bạn học viên lớp Lý luận và Phương pháp dạy học môn Toán K9 Trường Đại học Giáo dục trong suốt thời gian qua đã cổ vũ, động viên và đóng góp ý kiến. Mặc dù đã có nhiều cố gắng song luận văn vẫn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả mong được tiếp thu những ý kiến đóng góp quý báu của thầy cô và các đồng nghiệp. Xin Trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2015 Tác giả Bùi Khánh Phƣơng i MỤC LỤC Lời cảm ơn .................................................................................................................. i Danh mục các từ viết tắt..............................................................................................v Danh mục các bảng ................................................................................................... vi Danh mục các biểu đồ, đồ thị ................................................................................... vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .. Error! Bookmark not defined. 1.1. Dạy học khám phá .............................................. Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Một số quan điểm về dạy học khám phá ......... Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Khái niệm dạy học khám phá. ......................... Error! Bookmark not defined. 1.1.3. Đặc trưng của dạy học khám phá. ................... Error! Bookmark not defined. 1.1.4. Ưu và nhược điểm của dạy học khám phá. Điều kiện thực hiện. ........... Error! Bookmark not defined. 1.2. Dạy học khám phá có hướng dẫn ....................... Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Thế nào là dạy học khám phá có hướng dẫn ... Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Vai trò của giáo viên trong dạy học khám phá có hướng dẫn................. Error! Bookmark not defined. 1.3. Câu hỏi hiệu quả được sử dụng trong dạy học khám phá có hướng dẫn ... Error! Bookmark not defined. 1.3.1. Câu hỏi hiệu quả cao. ...................................... Error! Bookmark not defined. 1.3.2. Mục đích của việc đặt câu hỏi ......................... Error! Bookmark not defined. 1.3.3. Các loại câu hỏi ............................................... Error! Bookmark not defined. 1.3.4. Các tiêu chuẩn xác định tính hiệu quả của câu hỏiError! Bookmark not defined. 1.3.5. Qui tắc đặt câu hỏi........................................... Error! Bookmark not defined. 1.3.6. Các bước đặt câu hỏi. ...................................... Error! Bookmark not defined. 1.3.7.Một số lưu ý khi đặt câu hỏi hiệu quả. ............. Error! Bookmark not defined. 1.3.8. Sử dụng câu hỏi hiệu quả trong dạy học Toán.Error! Bookmark not defined. 1.3.9. Các bước soạn giáo án sử dụng câu hỏi hiệu quả trong dạy học khám phá. ................................................................................... Error! Bookmark not defined. ii 1.4. Cấu trúc nội dung phần phương pháp tọa độ trong không gian sách giáo khoa hình học 12 ban cơ bản ............................................. Error! Bookmark not defined. 1.5. Khảo sát thực trạng dạy học nội dung phương pháp tọa độ trong không gian ở trường Trung học phổ thông. .................................... Error! Bookmark not defined. 1.5.1. Kết quả điều tra từ giáo viên. .......................... Error! Bookmark not defined. 1.5.2. Kết quả điều tra từ học sinh. ........................... Error! Bookmark not defined. 1.5.3. Nhận xét chung ............................................... Error! Bookmark not defined. Kết luận chương 1 .................................................... Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 2: TIẾP CẬN CHỦ ĐỀ PHƢƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG KHÔNG GIAN THEO HƢỚNG DẠY HỌC KHÁM PHÁ BẰNG CÂU HỎI HIỆU QUẢ ................................................................... Error! Bookmark not defined. 2.1. Giới thiệu nội dung chương ............................... Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Nội dung chương phương pháp tọa độ trong không gianError! Bookmark not defined. 2.1.2. Yêu cầu và phân phối chương trình của chươngError! Bookmark not defined. 2.2. Định hướng xây dựng và thực hiện phương pháp dạy học theo hướng dạy học khám phá chủ đề phương pháp tọa độ trong không gian bằng câu hỏi hiệu quả ................................................................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Dạy học khái niệm Toán học bằng dạy học khám phá có hướng dẫn. ... Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Dạy học định lí bằng dạy học khám phá có hướng dẫn.Error! Bookmark not defined. 2.2.3 Dạy học giải bài tập Toán học bằng dạy học khám phá có hướng dẫn. . Error! Bookmark not defined. Kết luận chương 2 .................................................. Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............... Error! Bookmark not defined. 3.1 Mục đích, nội dung, yêu cầu thực nghiệm sư phạmError! Bookmark not defined. 3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Nội dung thực nghiệm ..................................... Error! Bookmark not defined. iii 3.1.3. Yêu cầu............................................................ Error! Bookmark not defined. 3.2 Thời gan, qui trình, đối tượng và phương pháp thực nghiệm sư phạm ..... Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Thời gian ......................................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Qui trình tổ chức thực nghiệm sư phạm.......... Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm. .................... Error! Bookmark not defined. 3.2.4 Phương pháp thực nghiệm ............................... Error! Bookmark not defined. 3.3 Tiến trình thực nghiệm sư phạm ......................... Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Phân tích chất lượng học sinh trước khi tiến hành thực nghiệm............. Error! Bookmark not defined. 3.3.2. Giáo án thực nghiệm ....................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.3. Bài kiểm tra ..................................................... Error! Bookmark not defined. 3.3.4. Kết quả thực nghiệm ....................................... Error! Bookmark not defined. 3.4. Phân tích kết quả kiểm chứng qua việc điều tra giáo viên và học sinh về qui trình thực nghiệm sư phạm........................................ Error! Bookmark not defined. Kết luận chương 3 ..................................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................2 PHỤ LỤC ...................................................................................................................3 iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ DH Dạy học DHKP Dạy học khám phá ĐC Đối chứng GV Thực nghiệm HEQ Câu hỏi hiệu quả cao HS Học sinh MP Mặt phẳng NXB Nhà xuất bản SGK Sách giáo khoa SGV Sách giáo viên (?) Câu hỏi của giáo viên v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Các mẫu thực nghiệm sư phạm được chọn............ Error! Bookmark not defined. Bảng 3.2. Kết quả học tập môn Toán của năm học trước ....... Error! Bookmark not defined. Bảng 3.3. Thống kê các điểm số của bài kiểm tra số 1 ...........................................92 Bảng 3.4. Thống kê các điểm số của bài kiểm tra số 2............................................92 Bảng 3.5. So sánh định lượng kết quả của bài kiểm tra số 1 ...................................93 Bảng 3.6. So sánh định lượng kết quả của bài kiểm tra số 2 ...................................94 vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ Biểu đồ 3.1. Kết quả bài kiểm tra số 1 ..................... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.2. Kết quả bài kiểm tra số 2 ....................................................................93 vii MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1 Tính cấp thiết Do sự phát triển nhanh, mạnh của khoa học công nghệ thể hiện qua sự ra đời của nhiều lí thuyết, thành tựu mới cũng như khả năng ứng dụng chúng vào thực tế ngày một nâng cao. Học vấn mà nhà trường phổ thông trang bị không thể thâu tóm được mọi tri thức mong muốn, vì vậy phải dạy cách học, tự học trên cơ sở đó xây dựng cách học tập suốt đời. Trong xã hội đòi hỏi người có học vấn hiện đại không chỉ có khả năng lấy ra từ trí nhớ các tri thức dưới dạng có sẵn đã lĩnh hội ở nhà trường phổ thông, mà còn phải có năng lực chiếm lĩnh sử dụng các tri thức mới một cách độc lập, khả năng đánh giá các sự kiện, hiện tượng mới, các tư tưởng một cách thông minh, sáng suốt khi gặp trong cuộc sống, trong lao động và trong quan hệ với mọi người. Theo Nghị quyết số 29 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo khẳng định: “Đổi mới Giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” [21] Về phương pháp giáo dục phổ thông, Luật giáo dục năm 2005 qui định: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [22] Việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đòi hỏi phải đổi mới đồng bộ từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học đến cách thức đánh giá kết quả dạy học. Mục đích của việc đổi mới dạy học ở trường trung học phổ thông là thay đổi lối dạy truyền thống truyền thụ một chiều sang dạy học theo “ Phương pháp dạy học tích cực” nhằm giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, 1