Nội dung

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN HỒNG PHƯƠNG XÉT XỬ PHÚC THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ Chuyên ngành : Luật hình sự Mã số Công trình được hoàn thành tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Văn Đệ Phản biện 1: Phản biện 2: : 60 38 40 Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2012. HÀ NỘI - 2012 1 2 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi XÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù lµ mét chÕ ®Þnh quan träng ®-îc quy ®Þnh trong Bé luËt Tè tông h×nh sù ViÖt Nam. ViÖc nghiªn cøu, lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò xung quanh chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù lµ quan träng vµ cÇn thiÕt. §©y lµ mét c«ng viÖc rÊt cã Ých vÒ mÆt l©u dµi v× nã ®ãng vai trß c¨n b¶n gióp cho c¸c nhµ lËp ph¸p mçi khi x©y dùng hay söa ®æi nh»m hoµn thiÖn luËt, sÏ ®-a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh thùc sù phï hîp vµ thiÕt thùc ®Õn quyÒn lîi cña nhµ n-íc vµ cña nh©n d©n, ®ã còng chÝnh lµ sù ®ãng gãp kh«ng thÓ thiÕu cña chóng ta vµo tiÕn tr×nh ®i ®Õn mét Nhµ n-íc ph¸p quyÒn hoµn chØnh vµ ph¸t triÓn; ®ång thêi còng gióp cho c¸c nhµ ¸p dông ph¸p luËt cã tÝnh thùc thi cao. ChÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù chÝnh lµ sù thÓ hiÖn nguyªn t¾c nh©n ®¹o, nguyªn t¾c c«ng b»ng, nguyªn t¾c kh¸ch quan vµ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n. Sù tån t¹i cña chÕ ®Þnh nµy lµ c¬ së cho nh÷ng ng-êi lµm c«ng t¸c ph¸p luËt ®-a ra mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, ®ã lµ mét b¶n ¸n c«ng minh, ®óng ng-êi ®óng téi vµ ®óng ph¸p luËt. §ång thêi, chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù trong luËt h×nh sù gãp phÇn ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c cña luËt h×nh sù mét c¸ch toµn diÖn. Trong Bé luËt Tè tông h×nh sù ViÖt Nam, nhµ lµm luËt n-íc ta ®· chÝnh thøc ghi nhËn chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù b»ng viÖc quy ®Þnh t¹i PhÇn thø t-, Ch-¬ng 23 (tõ §iÒu 230 ®Õn §iÒu 254) cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003. V× vËy, viÖc lµm s¸ng tá ®Ó ¸p dông mét c¸ch chÝnh x¸c c¸c quy ph¹m nµy lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, thªm vµo ®ã sÏ gãp phÇn hoµn chØnh thªm c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù. T¸c gi¶ cho r»ng nghiªn cøu chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù lµ vÊn ®Ò ®Æc biÖt cÇn thiÕt. VÒ mÆt lËp ph¸p: Nh÷ng quy ®Þnh vÒ xÐt xö phóc thÈm ®· ®-îc quy ®Þnh trong Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. Bªn c¹nh ®ã, còng ®· cã c¸c v¨n b¶n h-íng dÉn thi hµnh (NghÞ quyÕt 05/2005/NQ-H§TP ngµy 8/12/2005 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn thÞ hµnh mét sè quy ®Þnh trong PhÇn thø t- "XÐt xö phóc thÈm" cña Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003) nh-ng còng ch-a ®Çy ®ñ. VÒ mÆt thùc tiÔn: MÆc dï ®· cã quy ®Þnh cô thÓ còng nh- v¨n b¶n h-íng dÉn viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù nh-ng thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ xÐt xö phóc thÈm cßn nhiÒu v-íng m¾c. Trong c¸c b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c n¨m cña ngµnh Tßa ¸n nh©n d©n mÊy n¨m gÇn ®©y, khi ®Ò cËp ®Õn c¸c vô ¸n h×nh sù, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n bÞ söa, hñy (®¹i ®a sè lµ do thiÕu kü n¨ng vµ chuyªn nghiÖp trong c¸c giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö, nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n) nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hñy, söa ¸n, båi th-êng oan sai cho ng-êi v« téi. Nh- vËy, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng söa, hñy ¸n th× ThÈm ph¸n ph¶i lµ nh÷ng ng-êi cã kü n¨ng vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cao. V× vËy, mÆc dï vÊn ®Ò nµy ®· ®-îc quan t©m nghiªn cøu nh÷ng vÉn cßn nh÷ng vÊn ®Ò ch-a thèng nhÊt, cßn bá ngá vµ cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu tiÕp. NhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, do yªu cÇu cña c¶i c¸ch t- ph¸p th× viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ xÐt xö phóc thÈm trong Bé luËt Tè tông h×nh sù lµ ®iÒu cÇn thiÕt. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu Nghiªn cøu chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù ë c¸c møc ®é kh¸c nhau ®· ®-îc mét sè nhµ khoa häc, luËt gia quan t©m, nghiªn cøu vµ ®-îc ®Ò cËp trong c¸c c«ng tr×nh, trong c¸c t¹p chÝ, trong mét sè s¸ch chuyªn kh¶o vµ gi¸o tr×nh. Trong c¸c c«ng tr×nh, t¹p chÝ, s¸ch chuyªn kh¶o vµ gi¸o tr×nh nµy b-íc ®Çu ph©n tÝch vµ lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò xung quanh chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù trong Bé luËt Tè tông h×nh sù hiÖn hµnh, ®ång thêi ®-a ra m« h×nh lý luËn cña kiÕn gi¶i lËp ph¸p vÒ c¸c quy ph¹m cña chÕ ®Þnh nµy trong hÖ thèng LuËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. Chóng ta cã thÓ kÓ ®Õn nh-: C¸c c«ng tr×nh mang tÝnh ®¹i c-¬ng: Gi¸o tr×nh LuËt tè tông h×nh sù, cña Tr-êng §¹i häc luËt Hµ Néi, Nxb C«ng an nh©n d©n, 2009; Gi¸o tr×nh LuËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam, cña Khoa LuËt trùc thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi; B×nh luËn khoa häc Bé luËt Tè tông h×nh sù, cña Vâ Kh¸nh Vinh 2009;… C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu mang tÝnh chuyªn s©u, liªn quan trùc tiÕp vÒ phóc thÈm trong tè tông h×nh sù: LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc nh- "Thñ tôc xÐt xö phóc thÈm trong LuËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam" cña NguyÔn Gia C-¬ng n¨m 1998; "Phóc thÈm trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam" cña Phan ThÞ Thanh Mai, 1998; LuËn ¸n tiÕn sÜ "Phóc thÈm trong tè tông h×nh sù" cña NguyÔn §øc Mai;… 3 4 Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®-îc nghiªn cøu tr-íc khi Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 ban hµnh, ch-a thùc sù toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ vÒ xÐt xö phóc thÈm trong tè tông h×nh sù theo ®óng tinh thÇn c¶i c¸ch t- ph¸p hiÖn nay. TÊt c¶ nh÷ng luËn ®iÓm trªn lµ lý do ®Ó t¸c gi¶ lùa chän "XÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù theo quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù" lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sÜ cña m×nh. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu Môc ®Ých nghiªn cøu Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ trªn c¬ së lµm s¸ng tá mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ mÆt lý luËn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù theo luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam vµ viÖc ¸p dông chÕ ®Þnh nµy trong thùc tiÔn còng nh- x¸c ®Þnh nh÷ng bÊt cËp vµ nguyªn nh©n cña nã nh»m ®Ò xuÊt kiÕn gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông chÕ ®Þnh nµy trong giai ®o¹n xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù. NhiÖm vô nghiªn cøu Tõ môc ®Ých nghiªn cøu nªu trªn, t¸c gi¶ luËn v¨n ®Æt cho m×nh nh÷ng nhiÖm vô nghiªn cøu chñ yÕu sau: - Lµm s¸ng tá vÒ mÆt lý luËn mét sè néi dung c¬ b¶n cña xÐt xö phóc thÈm: B¶n chÊt cña phóc thÈm, thÈm quyÒn cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm vµ thñ tôc xÐt xö phóc thÈm… - Kh¸i qu¸t lÞch sö ph¸t triÓn cña chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù vµ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003 vÒ xÐt xö phóc thÈm. - Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ viÖc ¸p dông c¸c quy ph¹m ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù trong thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi. - Ph©n tÝch nh÷ng tån t¹i trong c¸c quy ®Þnh cña chÕ ®Þnh nµy vµ x¸c ®Þnh nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù. - §-a ra kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù. 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu: LuËn v¨n nµy tËp trung nghiªn cøu: Lý luËn vÒ xÐt xö phóc thÈm; c¸c quy ®Þnh vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 vµ thùc tiÔn xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi. Ph¹m vi nghiªn cøu: XÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù lµ vÊn ®Ò cã néi dung réng vµ phøc t¹p. V× vËy trong ph¹m vi luËn v¨n kh«ng thÓ xem xÐt toµn diÖn tÊt c¶ c¸c néi dung cña vÊn ®Ò. T¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003 vÒ xÐt xö phóc thÈm vµ thùc tr¹ng phóc thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi, nh÷ng tån t¹i, v-íng m¾c, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ phóc thÈm. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, luËn v¨n nµy dùa trªn viÖc sö dông ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: -Ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin; t- t-ëng Hå ChÝ Minh, c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam, vÒ c¶i c¸ch t­ ph¸p, vÒ tÝnh nh©n ®¹o cña ph¸p luËt… LuËn v¨n sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh-: ph-¬ng ph¸p lÞch sö, ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p tæng hîp, ph­¬ng ph¸p thèng kª, v.v… 6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n §©y lµ c«ng tr×nh chuyªn kh¶o trong khoa häc luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam nghiªn cøu mét c¸ch t-¬ng ®èi cã hÖ thèng vµ ®ång bé nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù ë cÊp ®é mét luËn v¨n. Trong luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ ®· gi¶i quyÕt vÒ mÆt lý luËn nh÷ng vÊn ®Ò sau: ý nghÜa lý luËn: - Ph©n tÝch mét c¸ch cã hÖ thèng vµ toµn diÖn mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ chÕ ®Þnh XÐt xö phóc thÈm nh-: Kh¸i niÖm, b¶n chÊt ph¸p lý vµ c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chÕ ®Þnh; - Ph©n tÝch vµ so s¸nh víi ph¸p luËt tè tông h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi. 5 6 ý nghÜa thùc tiÔn: - Ph©n tÝch viÖc ¸p dông c¸c quy ph¹m ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam vÒ chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm trong thùc tiÔn xÐt xö tõ n¨m 2004 ®Õn nay, qua ®ã ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt tè tông h×nh sù liªn quan ®Õn xÐt xö vô ¸n h×nh sù trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi trong thêi gian qua. §Æc biÖt, trong ph¹m vi nhÊt ®Þnh, luËn v¨n tËp trung chØ ra mét sè c¸c tån t¹i, v-íng m¾c trong thùc tiÔn ¸p dông vµ nh÷ng nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng nµy ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc. - §Ò xuÊt söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù cho phï hîp víi chÝnh s¸ch ph¸p luËt h×nh sù cña Nhµ n-íc ta. - Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n trong thùc tiÔn ¸p dông, luËn v¨n ®· ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®Þnh xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam ®Ó phôc vô tèt yªu cÇu cña c«ng t¸c xÐt xö, yªu cÇu cña thùc tiÔn c«ng t¸c phßng vµ chèng téi ph¹m còng nh- viÖc gi¸o dôc, c¶i t¹o ng-êi ph¹m téi. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm hai ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù Ch-¬ng 2: Thùc tiÔn thi hµnh nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi vÒ xÐt xö phóc thÈm tõ n¨m 2004 ®Õn nay vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc xÐt xö phóc thÈm. 1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù trong tè tông h×nh sù 1.1.1. Kh¸i niÖm xÐt xö phóc thÈm trong tè tông h×nh sù Qua ph©n tÝch, t¸c gi¶ luËn v¨n rót ra: XÐt xö phóc thÈm trong tè tông h×nh sù lµ mét thñ tôc tè tông h×nh sù mµ theo ®ã Tßa ¸n cÊp trªn trùc tiÕp xÐt xö l¹i c¸c vô ¸n h×nh sù mµ b¶n ¸n (quyÕt ®Þnh) s¬ thÈm bÞ kh¸ng c¸o vµ (hoÆc) kh¸ng nghÞ trong thêi h¹n luËt ®Þnh nh»m kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p vµ cã c¨n cø cña b¶n ¸n (quyÕt ®Þnh) s¬ thÈm, kh¾c phôc kÞp thêi c¸c sai lÇm cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm, b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ n-íc, cña x· héi, c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. 1.1.2. TÝnh chÊt cña xÐt xö phóc thÈm TÝnh chÊt cña xÐt xö phóc thÈm trong tè tông h×nh sù lµ viÖc Tßa ¸n cÊp phóc thÈm xÐt xö l¹i c¸c vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o hoÆc kh¸ng nghÞ. 1.1.3. ThÈm quyÒn xÐt xö phóc thÈm ThÈm quyÒn xÐt xö phóc thÈm lµ sù ph©n ®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ gi÷a c¸c Tßa ¸n cÊp trªn. Trong tè tông h×nh sù, thÈm quyÒn cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm bao gåm hai yÕu tè (néi dung) cÊu thµnh lµ thÈm quyÒn xem xÐt (thÈm quyÒn vÒ h×nh thøc) vµ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ vô ¸n (thÈm quyÒn vÒ néi dung). ThÈm quyÒn xem xÐt cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm bao gåm thÈm quyÒn xÐt xö phóc thÈm; ph¹m vi c¸c vô ¸n h×nh sù cã thÓ ®-îc xem xÐt l¹i ë cÊp thø hai (c¸c vô ¸n cã thÓ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo thñ tôc phóc thÈm) vµ ph¹m vi xÐt xö phóc thÈm (®èi víi c¸c vô ¸n thuéc thÈm quyÒn). ThÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm thÓ hiÖn ë c¸c quyÒn h¹n cña Tßa ¸n khi xÐt xö theo thñ tôc phóc thÈm c¸c vô ¸n bÞ kh¸ng c¸o hoÆc kh¸ng nghÞ. 1.1.4. §èi t-îng cña xÐt xö phóc thÈm Qua ph©n tÝch, t¸c gi¶ luËn v¨n ®-a ra nhËn ®Þnh: ®èi t-îng cña xÐt xö phóc thÈm chØ cã thÓ lµ nh÷ng vô ¸n mµ b¶n ¸n (quyÕt ®Þnh) s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ (chø kh«ng ph¶i vµ kh«ng thÓ lµ nh÷ng b¶n ¸n (quyÕt ®Þnh) ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ). 1.1.5. Thñ tôc xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù Thñ tôc xÐt xö l¹i c¸c vô ¸n h×nh sù ë Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ®-îc quy ®Þnh kh¸c nhau trong ph¸p luËt cña c¸c n-íc vµ th-êng ®-îc thÓ hiÖn ë ba h×nh thøc: Phiªn tßa phóc thÈm h×nh sù, rhñ tôc phóc thÈm rót gän và thñ tôc phóc thÈm bót lôc. 7 8 Ch-¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù Trong tè tông h×nh sù * Phiªn tßa phóc thÈm h×nh sù Phiªn tßa phóc thÈm lµ h×nh thøc phæ biÕn ®-îc c¸c n-íc ¸p dông khi xÐt xö phóc thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù. ë c¸c n-íc nµy, phóc thÈm ®-îc x¸c ®Þnh lµ cÊp xÐt xö thø hai cã nhiÖm vô xÐt xö l¹i vÒ néi dung c¸c vô ¸n mµ b¶n ¸n ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o hoÆc kh¸ng nghÞ. Do ®ã viÖc xÐt xö vô ¸n ph¶i ®-îc tiÕn hµnh t¹i phiªn tßa c«ng khai nh- phiªn tßa s¬ thÈm (trõ tr-êng hîp ®Æc biÖt do ph¸p luËt quy ®Þnh). HÇu hÕt c¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc ë phiªn tßa s¬ thÈm còng ®-îc ¸p dông ®èi víi phiªn tßa phóc thÈm. Bªn c¹nh ®ã, phóc thÈm lµ cÊp xÐt xö l¹i vô ¸n nªn c¸c n-íc ®Òu quy ®Þnh thªm mét sè thñ tôc tè tông ®Æc thï cho phiªn tßa phóc thÈm. ë ViÖt Nam, §iÒu 247 Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 quy ®Þnh: "Phiªn tßa phóc thÈm còng ®-îc tiÕn hµnh nh- phiªn tßa s¬ thÈm nh-ng tr-íc khi xÐt hái, mét thµnh viªn cña Héi ®ång xÐt xö ph¶i tr×nh bµy tãm t¾t néi dung vô ¸n, quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n s¬ thÈm, néi dung cña kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. Khi tranh luËn, KiÓm s¸t viªn ph¸t biÓu quan ®iÓm cña ViÖn kiÓm s¸t vÒ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n". * Thñ tôc phóc thÈm rót gän Thñ tôc phóc thÈm rót gän lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña thñ tôc xÐt xö phóc thÈm t¹i phiªn tßa. Theo thñ tôc nµy th× trong mét sè tr-êng hîp ph¸p luËt quy ®Þnh, viÖc xÐt xö phóc thÈm vô ¸n vÉn ®-îc tiÕn hµnh t¹i phiªn tßa nh-ng ®-îc l-îc bá mét sè thñ tôc tè tông kh«ng cÇn thiÕt ®Ó rót ng¾n thêi gian gi¶i quyÕt vô ¸n. * Thñ tôc phóc thÈm bót lôc Khi xem xÐt l¹i vô ¸n theo thñ tôc bót lôc, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm kh«ng ph¶i më phiªn tßa, kh«ng triÖu tËp bÞ c¸o, c¸c ®-¬ng sù vµ ng-êi lµm chøng. Ngoµi Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm vµ Th- ký phiªn tßa, sù tham gia cña §¹i diÖn ViÖn kiÓm s¸t (ViÖn c«ng tè) cÊp phóc thÈm lµ b¾t buéc. Do kh«ng cã bÞ c¸o, ®-¬ng sù vµ ng-êi lµm chøng nªn viÖc xÐt hái, tranh luËn kh«ng ®Æt ra, c¸c thñ tôc tè tông ë phiªn tßa ®-îc tiÕn hµnh ®¬n gi¶n nh- ë phiªn tßa gi¸m ®èc thÈm (t¸i thÈm). ViÖc ¸p dông thñ tôc nµy cho phÐp rót ng¾n ®¸ng kÓ qu¸ tr×nh xÐt xö phóc thÈm c¸c vô ¸n. Thñ tôc phóc thÈm theo bót lôc ®-îc nhiÒu n-íc ¸p dông ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. 1.1.6. C¸c chñ thÓ tham gia tè tông ë giai ®o¹n xÐt xö phóc thÈm §èi víi c¸c n-íc mµ hÖ thèng t- ph¸p h×nh sù ®-îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tranh tông th× chñ thÓ tham gia tè tông ®-îc ph©n theo chøc n¨ng tè tông vµ vai trß cña hä. Cô thÓ: - Chñ thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö lµ Tßa ¸n; - C¸c chñ thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng buéc téi gåm: KiÓm s¸t viªn, ng-êi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, ng-êi ®¹i diÖn cña hä; - C¸c chñ thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng bµo ch÷a gåm: BÞ c¸o, ng-êi bµo ch÷a, bÞ ®¬n d©n sù vµ ng-êi ®¹i diÖn cña hä; - C¸c chñ thÓ kh¸c gåm: Ng-êi lµm chøng, ng-êi gi¸m ®Þnh, ng-êi phiªn dÞch... §èi víi c¸c n-íc thuéc hÖ thèng thÈm vÊn, thµnh phÇn tham gia tè tông ®-îc ph©n thµnh hai nhãm sau: - Nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông: lµ c¸c viªn chøc nhµ n-íc thùc hiÖn chøc n¨ng c«ng quyÒn (®iÒu tra, truy tè, xÐt xö) trong tè tông h×nh sù: §iÒu tra viªn, kiÓm s¸t viªn, Héi ®ång xÐt xö, th- ký phiªn tßa. - Nh÷ng ng-êi tham gia tè tông: BÞ c¸o, ng-êi bÞ h¹i, ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä, ng-êi bµo ch÷a, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ng-êi lµm chøng, ng-êi gi¸m ®Þnh, ng-êi phiªn dÞch... Do tÝnh chÊt cña xÐt xö phóc thÈm lµ xÐt xö l¹i vô ¸n theo kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ nªn chØ cã nh÷ng ng-êi cã liªn quan ®Õn viÖc gi¶i quyÕt kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ míi ®-îc Tßa ¸n cÊp phóc thÈm triÖu tËp tham gia phiªn tßa. Do ®ã thµnh phÇn tham gia phiªn tßa phóc thÈm h¹n chÕ h¬n so víi phiªn tßa s¬ thÈm. 1.1.7. ¸p dông c¸c nguyªn t¾c cña tè tông h×nh sù trong xÐt xö phóc thÈm VÒ c¬ b¶n, c¸c nguyªn t¾c cña tè tông h×nh sù (nh- nguyªn t¾c suy ®o¸n v« téi; x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan vÒ vô ¸n; Tßa ¸n xÐt xö ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt; xÐt xö c«ng khai; b¶o ®¶m quyÒn bµo ch÷a cña bÞ c¸o; tranh tông...) ¸p dông cho giai ®o¹n xÐt xö s¬ thÈm còng ®-îc ¸p dông ë giai ®o¹n phóc thÈm nh-ng ë møc ®é vµ ph¹m vi kh¸c nhau. ChØ cã mét sè trong c¸c nguyªn t¾c nµy (nh-: suy ®o¸n v« téi, Tßa ¸n xÐt xö ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt, b¶o ®¶m quyÒn bµo ch÷a cña bÞ c¸o) ®-îc ¸p dông ®Çy ®ñ ë giai ®o¹n phóc thÈm nh- ë giai ®o¹n xÐt xö s¬ thÈm vô ¸n. 9 10 1.2. Quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003 vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ xÐt xö phóc thÈm 1.2.1. Quy ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 gåm 30 nguyªn t¾c ®-îc quy ®Þnh tõ §iÒu 3 ®Õn §iÒu 32. 1.2.2. Quy ®Þnh chung vÒ xÐt xö phóc thÈm * TÝnh chÊt cña xÐt xö phóc thÈm TÝnh chÊt cña xÐt xö phóc thÈm ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 230 cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003. * ThÈm quyÒn xÐt xö phóc thÈm Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 230 Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003 th× Tßa ¸n cã thÈm quyÒn xÐt xö l¹i vô ¸n hoÆc xÐt l¹i quyÕt ®Þnh s¬ thÈm mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm ®èi víi vô ¸n ®ã ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o hoÆc kh¸ng nghÞ lµ Tßa ¸n cÊp trªn trùc tiÕp. * Kh¸ng c¸o theo thñ tôc phóc thÈm + Nh÷ng ng-êi cã quyÒn kh¸ng c¸o vµ ph¹m vi kh¸ng c¸o: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 231 cña Bé luËt th× nh÷ng ng-êi sau cã quyÒn kh¸ng c¸o ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt: - BÞ c¸o vµ (hoÆc) ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä; - Ng-êi bÞ h¹i vµ (hoÆc) ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä; - Ng-êi bµo ch÷a cho bÞ c¸o lµ ng-êi ch-a thµnh niªn hoÆc ng-êi cã nh-îc ®iÓm vÒ t©m thÇn hoÆc thÓ chÊt; - Nguyªn ®¬n d©n sù vµ (hoÆc) ng-êi ®¹i hîp ph¸p cña hä; - BÞ ®¬n d©n sù vµ (hoÆc) ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä; - Ng-êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n vµ (hoÆc) ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä. - Ng-êi b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng-êi ch-a thµnh niªn hoÆc ng-êi cã nh-îc ®iÓm vÒ t©m thÇn hoÆc thÓ chÊt; - Ng-êi ®-îc Tßa ¸n tuyªn bè lµ kh«ng cã téi. + Thñ tôc kh¸ng c¸o: §-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 233 cña Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003. + Kh¸ng c¸o qu¸ h¹n: Kh¸ng c¸o qu¸ h¹n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 235 Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003. * Kh¸ng nghÞ theo thñ tôc phóc thÈm +QuyÒn kh¸ng nghÞ: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 232 cña Bé luËt nµy th× ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp vµ ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn trùc tiÕp cã quyÒn kh¸ng nghÞ nh÷ng b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh s¬ thÈm. + Thêi h¹n kh¸ng nghÞ: thêi h¹n kh¸ng nghÞ cña ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp lµ 15 ngµy, cña ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn trùc tiÕp lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy tuyªn ¸n. + Thñ tôc kh¸ng nghÞ: ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp vµ ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn trùc tiÕp kh¸ng nghÞ b»ng v¨n b¶n (quyÕt ®Þnh kh¸ng nghÞ) vµ ®-îc göi ®Õn Tßa ¸n ®· xö s¬ thÈm vô ¸n ®Ó th«ng b¸o cho ng-êi bÞ kh¸ng nghÞ vµ nh÷ng ng-êi tham gia tè tông cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn viÖc kh¸ng nghÞ. Trong kh¸ng nghÞ ph¶i nªu râ kh¸ng nghÞ vÒ vÊn ®Ò g×, lý do kh¸ng nghÞ vµ yªu cÇu cña ViÖn kiÓm s¸t. Trong tr-êng hîp c¶ ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp vµ ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn trùc tiÕp ®Òu kh¸ng nghÞ nh-ng néi dung kh¸ng nghÞ cã m©u thuÉn nhau (vÝ dô: ViÖn kiÓm s¸t cÊp s¬ thÈm kh¸ng nghÞ yªu cÇu t¨ng h×nh ph¹t ®èi víi bÞ c¸o nh-ng ViÖn kiÓm s¸t cÊp phóc thÈm kh¸ng nghÞ theo h-íng gi¶m nhÑ h×nh ph¹t cho bÞ c¸o) th× Tßa ¸n cÊp phóc thÈm xem xÐt phÇn néi dung m©u thuÉn theo kh¸ng nghÞ cña ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn. NÕu c¶ hai kh¸ng nghÞ cã néi dung bæ sung nhau th× Tßa ¸n cÊp phóc thÈm chÊp nhËn vµ xem xÐt c¶ hai kh¸ng nghÞ. * Th«ng b¸o viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ViÖc kh¸ng c¸o kh¸ng nghÞ ph¶i ®-îc Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm th«ng b¸o cho ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp vµ nh÷ng ng-êi tham gia tè tông trong thêi h¹n 7 ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. * HËu qu¶ cña viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 237 cña Bé luËt Tè tông h×nh sù: nh÷ng phÇn cña b¶n ¸n bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ th× ch-a ®-îc ®-a ra thi hµnh, trõ tr-êng hîp bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam mµ Tßa ¸n cÊp s- thÈm quyÕt ®Þnh ®×nh chØ vô ¸n, kh«ng kÕt téi, miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù, miÔn h×nh ph¹t cho bÞ c¸o, h×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ tï giam hoÆc ph¹t tï nh-ng cho h-ëng ¸n treo hoÆc khi thêi h¹n ph¹t tï b»ng hoÆc ng¾n h¬n thêi h¹n ®· t¹m giam th× b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n ®-îc thi hµnh ngay mÆc dï vÉn cã thÓ bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. 11 12 Khi cã kh¸ng c¸o kh¸ng nghÞ ®èi víi toµn bé b¶n ¸n th× toµn bé b¶n ¸n ch-a ®-îc ®-a ra thi hµnh Trong thêi h¹n 7 ngµy kÓ tõ ngµy hÕt h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ph¶i göi hå s¬ vô ¸n vµ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cho Tßa ¸n cÊp phóc thÈm. * Bæ sung, thay ®æi vµ rót kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ + VÒ viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 238 cña Bé luËt th× tr-íc khi b¾t ®Çu hoÆc t¹i phiªn tßa phóc thÈm, ng-êi kh¸ng c¸o hoÆc ViÖn kiÓm s¸t cã quyÒn bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ nh-ng kh«ng ®-îc lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o. + VÒ viÖc rót kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ: - Trong tr-êng hîp ng-êi kh¸ng c¸o, ViÖn kiÓm s¸t rót toµn bé kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ tr-íc khi b¾t ®Çu phiªn tßa (trong vô ¸n kh«ng cßn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ) th× viÖc xÐt xö phóc thÈm ph¶i ®-îc ®×nh chØ vµ thÈm ph¸n ®-îc ph©n c«ng gi¶i quyÕt vô ¸n ra quyÕt ®Þnh ®×nh chØ viÖc xÐt xö phóc thÈm. Cßn nÕu viÖc rót kh¸ng c¸o diÔn ra t¹i phiªn tßa tßa th× Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm ra quyÕt ®Þnh ®×nh chØ gi¶i quyÕt vô ¸n. B¶n ¸n s¬ thÈm cã hiÖu lùc ph¸p luËt kÓ tõ ngµy Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ra quyÕt ®Þnh ®×nh chØ xÐt xö phóc thÈm. - Trong tr-êng hîp vô ¸n cã nhiÒu ng-êi kh¸ng c¸o, ViÖn kiÓm s¸t kh¸ng nghÞ mµ tr-íc khi më phiªn tßa cã ng-êi rót kh¸ng c¸o, ViÖn kiÓm s¸t rót kh¸ng nghÞ th× Tßa ¸n cÊp phóc thÈm yªu cÇu ng-êi rót kh¸ng c¸o ph¶i lµm thµnh v¨n b¶n hoÆc Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ph¶i lËp biªn b¶n vµ biªn b¶n ®ã ph¶i ®-îc l-u vµo hå s¬ vô ¸n. Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n vÒ viÖc rót kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh ®ång thêi tiÕn hµnh më phiªn tßa xÐt xö phóc thÈm vô ¸n ®èi víi phÇn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cßn l¹i theo thñ tôc chung. - Tr-êng hîp rót t¹i phiªn tßa th× viÖc rót kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ph¶i ®-îc ghi vµo biªn b¶n phiªn tßa. Tßa ¸n cÊp phóc thÈm tiÕp tôc xÐt xö phóc thÈm vô ¸n theo thñ tôc chung ®èi víi phÇn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cßn l¹i. - Khi xÐt xö phóc thÈm, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm cã quyÒn xem xÐt ®èi víi c¸c phÇn cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®· bÞ rót mµ kh«ng cã liªn quan ®Õn phÇn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cßn l¹i theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 241 vµ kho¶n 2 §iÒu 249 cña Bé luËt Tè tông h×nh sù. * HiÖu lùc cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm cña Tßa ¸n kh«ng cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng phÇn cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm cña Tßa ¸n kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ th× cã hiÖu lùc ph¸p luËt kÓ tõ ngµy hÕt thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. 1.2.3. Quy ®Þnh vÒ thñ tôc xÐt xö phóc thÈm * Ph¹m vi xÐt xö phóc thÈm (§iÒu 241) Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 241 cña Bé luËt th× "Tßa ¸n cÊp phóc thÈm xem xÐt néi dung kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. NÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt th× Tßa ¸n cÊp phóc thÈm cã thÓ xem xÐt c¸c phÇn kh¸c kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cña b¶n ¸n". * Thêi h¹n xÐt xö phóc thÈm (§iÒu 242) Tßa ¸n nh©n d©n cÊp tØnh, Tßa ¸n qu©n sù cÊp qu©n khu ph¶i më phiªn tßa phóc thÈm trong thêi h¹n 60 ngµy. Tßa phóc thÈm Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, Tßa ¸n qu©n sù trung -¬ng ph¶i më phiªn tßa phóc thÈm trong thêi h¹n 90 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc hå s¬ vô ¸n. * ViÖc Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ¸p dông, thay ®æi hoÆc hñy bá c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn (§iÒu 243) C¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn lµ nh÷ng biÖn ph¸p ph¸p lý mang tÝnh c-ìng chÕ nhµ n-íc ®ông ch¹m trùc tiÕp ®Õn c¸c quyÒn vµ tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n. V× vËy, chØ ®-îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy, ®Æc biÖt lµ biÖn ph¸p t¹m giam trong tr-êng hîp cÇn thiÕt vµ ph¶i thùc hiÖn ®óng tr×nh tù, thñ tôc ph¸p luËt quy ®Þnh. ViÖc ¸p dông, thay ®æi hoÆc hñy bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn ë giai ®o¹n phóc thÈm lµ thÈm quyÒn cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm kh«ng phô thuéc vµo viÖc Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ®· ¸p dông hay kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy. Ngay sau khi nhËn ®-îc hå s¬ vô ¸n, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ph¶i xem xÐt ngay viÖc ¸p dông, thay ®æi hoÆc hñy bá viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn quy ®Þnh t¹i §iÒu 61 Bé luËt Tè tông h×nh sù. Th«ng th-êng lµ biÖn ph¸p t¹m giam. * Thµnh phÇn tham gia phiªn tßa phóc thÈm - Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm gåm ba thÈm ph¸n vµ trong tr-êng hîp cÇn thiÕt cã thÓ cã thªm hai héi thÈm. - Sù cã mÆt cña KiÓm s¸t viªn ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp lµ b¾t buéc, nÕu v¾ng mÆt th× ph¶i ho·n phiªn tßa. Bëi lÏ, KiÓm s¸t viªn tham gia phiªn tßa 13 14 phóc thÈm ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm s¸t ho¹t ®éng xÐt xö, tham gia xÐt hái vµ tranh luËn, ph¸t biÓu quan ®iÓm cña ViÖn kiÓm s¸t vÒ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n. Trong mäi tr-êng hîp kiÓm s¸t viªn v¾ng mÆt th× ph¶i ho·n phiªn tßa. - Sù cã mÆt cña Th- ký tßa ¸n lµ b¾t buéc. MÆc dï trong phÇn nµy kh«ng cã quy ®Þnh nµo lµ sù cã mÆt cña Th- ký Tßa ¸n lµ b¾t buéc nh-ng c¨n cø §iÒu 33, §iÒu 41 Bé luËt Tè tông h×nh sù th× Th- ký Tßa ¸n còng lµ mét trong nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông nªn ®-¬ng nhiªn phiªn tßa phóc thÈm ph¶i cã sù tham gia cña Th- ký Tßa ¸n. - Ng-êi bµo ch÷a, ng-êi b¶o vÖ quyÒn lîi cña ®-¬ng sù, ng-êi kh¸ng c¸o, ng-êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®-îc triÖu tËp tham gia phiªn tßa. - Thêi h¹n ho·n phiªn tßa kh«ng ®-îc qu¸ 30 ngµy kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh ho·n phiªn tßa. * Bæ sung, xem xÐt chøng cø t¹i Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ViÖc bæ sung, xem xÐt chøng cø t¹i Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ®-îc thùc hiÖn theo c¸c ®iÒu kiÖn sau: Mét lµ, thêi ®iÓm bæ sung chøng cø t¹i Tßa ¸n cÊp phóc thÈm lµ tr-íc khi xÐt xö phóc thÈm hoÆc trong khi xÐt hái t¹i phiªn tßa. Hai lµ, c¬ quan cã quyÒn yªu cÇu bæ sung chøng cø t¹i Tßa ¸n cÊp phóc thÈm lµ Tßa ¸n Ba lµ, ng-êi cã quyÒn bæ sung chøng cø t¹i Tßa ¸n cÊp phóc thÈm lµ: ViÖn kiÓm s¸t, ng-êi ®· kh¸ng c¸o, ng-êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, ng-êi bµo ch÷a, ng-êi b¶o vÖ quyÒn lîi cña ®-¬ng sù. Bèn lµ, viÖc xem xÐt chøng cø t¹i phiªn tßa phóc thÈm lµ: Chøng cø cò, chøng cø míi, tµi liÖu ®å vËt míi bæ sung ®Òu ph¶i xem xÐt t¹i phiªn tßa. N¨m lµ, b¶n ¸n phóc thÈm ph¶i c¨n cø c¶ chøng cø cò, chøng cø míi, kh«ng bá qua chøng cø nµo. * Thñ tôc phiªn tßa phóc thÈm (§iÒu 247) Phiªn tßa phóc thÈm còng ®-îc tiÕn hµnh nh- phiªn tßa s¬ thÈm nh-ng cã mét sè ®iÓm kh¸c nh- sau: Khi b¾t ®Çu phiªn tßa, thay cho viÖc ®äc quyÕt ®Þnh ®-a vô ¸n ra xÐt xö, chñ täa phiªn tßa tuyªn bè khai m¹c phiªn tßa Tr-íc khi xÐt hái, mét thµnh viªn Héi ®ång xÐt xö tr×nh bµy tãm t¾t néi dung vô ¸n, quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n s¬ thÈm, néi dung cña kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ Khi tranh luËn, KiÓm s¸t viªn trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nh÷ng chøng cø cò, chøng cø míi ®· ®-îc xem xÐt ë phiªn tßa phóc thÈm ph¸t biÓu quan ®iÓm cña ViÖn kiÓm s¸t vÒ tÝnh hîp ph¸p vµ cã c¨n cø cña b¶n ¸n s¬ thÈm, vÒ h-íng gi¶i quyÕt vô ¸n. * Phóc thÈm nh÷ng quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp vµ ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn trùc tiÕp cã quyÒn kh¸ng nghÞ quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm. Thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n s¬ thÈm lµ 7 ngµy kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh. Thêi h¹n kh¸ng nghÞ c¸c quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm cña ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp lµ 7 ngµy, cña ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn trùc tiÕp lµ 15 ngµy. Trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc hå s¬ vô ¸n, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm kh«ng ph¶i më phiªn tßa mµ thµnh lËp mét héi ®ång gåm ba thÈm ph¸n ®Ó gi¶i quyÕt viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cã sù tham gia cña ViÖn kiÓm s¸t cung cÊp vµ th- ký ghi biªn b¶n. * B¶n ¸n h×nh sù phóc thÈm B¶n ¸n h×nh sù phóc thÈm ®-îc ghi râ theo mÉu b¶n ¸n h×nh sù phóc thÈm ban hµnh kÌm theo NghÞ quyÕt sè 05/2005/NQ-H§TP ngµy 8/12/2005 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao. * ThÈm quyÒn cña Tßa ¸n cÊp phóc thÈm Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 248 Bé luËt Tè tông h×nh sù th× Tßa ¸n cÊp phóc thÈm cã c¸c quyÒn sau: "a. Kh«ng chÊp nhËn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ vµ gi÷ nguyªn b¶n ¸n s¬ thÈm; b. Söa b¶n ¸n s¬ thÈm; c. Hñy b¶n ¸n s¬ thÈm vµ chuyÓn hå s¬ vô ¸n ®Ó ®iÒu tra l¹i hoÆc xÐt xö l¹i; d. Hñy b¶n ¸n s¬ thÈm vµ ®×nh chØ vô ¸n". * ViÖc giao b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh phóc thÈm Trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy tuyªn ¸n hoÆc kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh, Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ph¶i göi b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh phóc thÈm cho ng-êi kh¸ng nghÞ, Tßa ¸n, ViÖn kiÓm s¸t, c¬ quan C«ng an n¬i ®· xö s¬ thÈm, ng-êi ®· kh¸ng c¸o, ng-êi cã quyÒn lîi nghÜa vô liªn quan ®Õn viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ hoÆc ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä, C¬ quan Thi hµnh ¸n d©n 15 16 sù cã thÈm quyÒn trong tr-êng hîp b¶n ¸n phóc thÈm cã tuyªn h×nh ph¹t tiÒn, tÞch thu tµi s¶n vµ quyÕt ®Þnh d©n sù; th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho chÝnh quyÒn x·, ph-êng, thÞ trÊn hoÆc c¬ quan, tæ chøc n¬i bÞ c¸o c- tró hoÆc lµm viÖc. Trong tr-êng hîp Tßa phóc thÈm Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao xö phóc thÈm th× thêi h¹n nµy cã thÓ dµi h¬n nh-ng kh«ng qu¸ hai m-¬i l¨m ngµy. Ng-êi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ng-êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n hoÆc ng-êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä cã quyÒn yªu cÇu Tßa ¸n cÊp trÝch lôc b¶n ¸n hoÆc b¶n sao b¶n ¸n. Ch-¬ng 2 Thùc tiÔn thi hµnh nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 vÒ xÐt xö phóc thÈm vô ¸n h×nh sù cña ngµnh Tßa ¸n Hµ néi vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ xÐt xö phóc thÈm 2.1. Thùc tiÔn thi hµnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ xÐt xö phóc thÈm trong Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi 2.1.1. KÕt qu¶ ®¹t ®-îc * T×nh h×nh gi¶i quyÕt ¸n h×nh sù phóc thÈm Theo b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c vµ ph-¬ng h-íng nhiÖm vô c«ng t¸c cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi tõ n¨m 2004 ®Õn nay th× t×nh h×nh gi¶i quyÕt theo tr×nh tù phóc thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù nh- sau (c¸c b¶ng 2.1, 2.2, 2.3). B¶ng 2.1: T×nh h×nh ¸n cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2010 N¨m 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Sè ¸n tßa ¸n cÊp quËn, huyÖn gi¶i quyÕt (vô) 3749 4374 6548 6816 6427 6624 6150 Sè vô ¸n cã kh¸ng c¸o (vô) 506 576 662 735 914 932 825 Tû lÖ (%) 13,5 13,2 10,2 10,8 14,3 14,2 13,4 Nguån: Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi. 17 Sè vô ¸n cã kh¸ng nghÞ (vô) 13 14 16 17 23 29 22 B¶ng 2.2: T×nh h×nh gi¶i quyÕt ¸n h×nh sù phóc thÈm cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2010 N¨m 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Sè vô ¸n phóc thÈm gi¶i quyÕt (vô) 503 563 675 743 925 944 831 Tû lÖ % chung 98,1 96,7 99,9 99,3 99,5 99,9 99,6 Nguån: Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi. B¶ng 2.3: T×nh h×nh sè bÞ c¸o bÞ ®-a ra xÐt xö theo thñ tôc phóc thÈm cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2010 N¨m 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Sè bÞ c¸o tßa ¸n Sè bÞ c¸o Tû lÖ cÊp quËn, huyÖn cã kh¸ng c¸o, (%) gi¶i quyÕt (bÞ c¸o) kh¸ng nghÞ (bÞ c¸o) 5412 645 11,9 6407 729 11,4 10648 679 6,4 10460 989 9,5 10486 1221 11,6 10847 1312 12,1 10511 1131 10,8 Sè bÞ c¸o Tßa ¸n cÊp phóc thÈm gi¶i quyÕt (bÞ c¸o) 629 710 785 970 1211 1309 1128 Tû lÖ (%) 11,6 11,1 7,4 9,3 11,5 12,1 10,7 Nguån: Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi. * VÒ chÊt l-îng xÐt xö ¸n h×nh sù phóc thÈm VÒ chÊt l-îng xÐt xö ¸n h×nh sù phóc thÈm cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi tõ n¨m 2004 ®Õn nay ®-îc thÓ hiÖn trong b¶ng 2.4. B¶ng 2.4: ChÊt l-îng xÐt xö ¸n H×nh sù phóc thÈm cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2010 Tû lÖ (%) 0,35 0,32 0,25 0,24 0,36 0,44 0,36 Tæng sè ¸n cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ (vô) 513 582 676 748 930 945 834 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Y ¸n Tæng sè bÞ (bÞ c¸o) c¸o gi¶i quyÕt phóc thÈm Tæng Tû lÖ (bÞ c¸o) sè (%) 629 303 48,2 710 313 44,1 788 356 45,2 970 443 45,7 1211 435 35,9 1309 563 43,0 1128 339 30,1 §×nh chØ (bÞ c¸o) Tæng Tû lÖ sè (%) 216 34,3 198 27,9 278 35,3 289 29,8 296 24,4 467 35,7 320 28,4 Nguån: Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi. 18 Söa ¸n (bÞ c¸o) Tæng Tû lÖ sè (%) 217 34,5 184 25,9 146 18,5 233 24,0 464 38,3 361 27,6 458 40,6 Hñy ¸n (bÞ c¸o) Tæng Tû lÖ sè (%) 0 0 15 0,21 18 2,3 5 0,5 12 1,4 15 1,8 11 1,0 2.1.2. Mét sè h¹n chÕ vµ v-íng m¾c trong thùc tiÔn xÐt xö phóc thÈm cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi * XÐt xö phóc thÈm kh«ng ®¶m b¶o thêi h¹n luËt ®Þnh Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, thêi h¹n xÐt xö phóc thÈm ®èi víi Tßa ¸n nh©n d©n cÊp tØnh lµ 60 ngµy, kÓ c¶ thêi gian ViÖn kiÓm s¸t nghiªn cøu hå s¬. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, thêi h¹n nµy vÉn cßn kÐo dµi cã khi ®Õn 3, 4 th¸ng. B¶ng 2.5: T×nh h×nh ¸n h×nh sù phóc thÈm qu¸ h¹n luËt ®Þnh cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi N¨m 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Sè ¸n cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ (vô) 513 582 676 748 930 945 834 Sè ¸n qu¸ h¹n luËt ®Þnh (vô) 6 8 9 11 17 8 5 Tû lÖ (%) 0.012 0.014 0.015 0.016 0.018 0.008 0.006 Nguån: Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi. * Thùc hiÖn kh«ng ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc vµ tr×nh tù phiªn tßa Mét sè ThÈm ph¸n ®-îc ph©n c«ng chñ täa phiªn tßa ®· thùc hiÖn kh«ng ®óng, kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc ch-a thèng nhÊt c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù vÒ thñ tôc phiªn tßa phóc thÈm. Bªn c¹nh ®ã, ë rÊt nhiÒu phiªn tßa h×nh sù hiÖn nay, kh«ng chØ riªng ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi mµ lµ t×nh tr¹ng chung cña c¶ n-íc, khi xÐt xö, tßa xÐt hái qu¸ nhiÒu, cã khi lÊn ¸t, hái thay c¶ kiÓm s¸t viªn, luËt s-. Thãi quen «m phÇn lín viÖc xÐt hái t¹i phiªn tßa xÐt xö h×nh sù ®· lµm vai trß cña tßa nghiªng vÒ phÝa buéc téi, chøng minh téi ph¹m h¬n lµ träng tµi ®óng nghÜa. Tuy nhiªn, ë gãc ®é kh¸c thùc tr¹ng trªn cßn cã mét phÇn lçi cña KiÓm s¸t viªn. Kh«ng Ýt phiªn tßa ®Õn phÇn xÐt hái, KiÓm s¸t viªn ngåi im, hÇu nh- kh«ng tham gia hái g× hoÆc chØ hái mét vµi c©u qua loa. Khi Êy, nÕu tßa kh«ng chñ ®éng xÐt hái th× cã khi l¹i kh«ng lµm râ ®-îc b¶n chÊt vô ¸n. * ViÖc ký, ban hµnh c¸c v¨n b¶n tè tông cßn nhiÒu sai sãt Trong mét sè tr-êng hîp, viÖc kiÓm tra c¸c v¨n b¶n tr-íc khi ký ph¸t hµnh nh- b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh t¹m giam, trÝch sao, th«ng b¸o kÕt qu¶ xÐt xö… 19 ch­a ®­îc cÈn thËn dÉn ®Õn viÖc nhÇm lÉn hä tªn, ®Þa chØ, møc h×nh ph¹t… ph¶i ®Ýnh chÝnh. Cã tr-êng hîp nghiªm träng h¬n ®ã lµ ph¸t hµnh trÝch sao tr­íc ngµy ra b¶n ¸n phóc thÈm… Kh«ng Ýt tr-êng hîp biªn b¶n phiªn tßa ph¶n ¸nh kh«ng ®Çy diÔn biÕn t¹i phiªn tßa, bá sãt nhiÒu néi dung, thËm chÝ cã tr-êng hîp thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö trong biªn b¶n phiªn tßa kh«ng thèng nhÊt víi b¶n ¸n vµ thÈm ph¸n chñ täa phiªn tßa còng kh«ng kiÓm tra khi ký dÉn ®Õn cã viÖc hñy ¸n … * B¶n ¸n (quyÕt ®Þnh) phóc thÈm ch-a cã c¨n cø hoÆc thiÕu tÝnh thuyÕt phôc TÝnh hîp ph¸p vµ cã c¨n cø lµ nh÷ng yªu cÇu quan träng ®èi víi mét b¶n ¸n nãi chung vµ ®èi víi b¶n ¸n phóc thÈm nãi riªng. MÆt kh¸c b¶n ¸n phóc thÈm cßn ph¶i lµ sù chuÈn mùc mang tÝnh chÊt h-íng dÉn cho c¸c Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm. Tuy nhiªn nhiÒu b¶n ¸n h×nh sù phóc thÈm kh«ng ®¶m b¶o ®-îc c¸c yªu cÇu ®ã, ®«i khi cßn biÓu hiÖn sù m©u thuÉn gi÷a phÇn nhËn ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n phóc thÈm. * VÉn cßn t×nh tr¹ng tån ®äng ¸n B¶ng 2.6: Tû lÖ ¸n h×nh sù phóc thÈm cßn tån hµng n¨m tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2010 cña ngµnh Tßa ¸n Hµ Néi N¨m 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Sè ¸n h×nh sù phóc thÈm tßa ¸n Hµ Néi thô lý gi¶i quyÕt (vô) 513 582 676 748 930 945 834 Sè ¸n phóc thÈm ®· gi¶i quyÕt ®-îc (vô) 503 563 675 743 925 944 831 Sè ¸n tån (vô) 10 19 1 5 5 1 3 Tû lÖ (%) 0,19 3,3 0,1 0,7 0,5 0,1 0,4 Nguån: Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi. * ViÖn kiÓm s¸t ch-a thùc hiÖn hÕt tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc kiÓm s¸t viÖc xÐt xö Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc, trong ho¹t ®éng cña ViÖn kiÓm s¸t Hµ Néi ë giai ®o¹n phóc thÈm còng cßn nh÷ng tån t¹i, thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau: - ViÖn kiÓm s¸t ch-a thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ chøc n¨ng cña m×nh trong viÖc ph¸t hiÖn sai ph¹m vµ kh¸ng nghÞ kÞp thêi c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm cã vi ph¹m ph¸p luËt. 20