Nội dung

MỤC LỤC A. LỜI NÓI ĐẦU ………………………………………………………………..2 B. NỘI DUNG PHẦN 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC 1.Tính tất yếu và tác dụng của công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước ………………………………………3 1.1 Khái niệm về công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước ………………………3 1.2 Tính tất yếu của công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước………………………4 1.3 Tác dụng của công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước........................................4 PHẦN 2. NỘI DUNG ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG VỀ CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC 2.1 Công nghiệp hóa thời kì trước đổi mới ( từ năm 1960 đến năm 1986):……………………………………………...5 2.1.1 Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa…………………………………..5 a) Mục tiêu và phương hướng của công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa…………….5 b) Đặc trưng chủ yếu của công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới………………...7 2.1.2 Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân………………………………….7 a) Kết quả thực hiện chủ trương và ý nghĩa……………………………………….7 b) Hạn chế và nguyên nhân………………………………………………………..8 2.2 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới………………………………..8 2.2.1 Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa………………………….........8 a) Đại hội Đảng lần thứ VI của Đảng phê phán sai lầm trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa thời kỳ từ năm 1960 đến năm 1986………………………………8 b) Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa ………………………………….. 2.2.2 Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa……………………….. a. Mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa………………………………………… b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa…………………………………….. 2.2.3 Nội dung và định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức………………………………………………… a. Nội dung……………………………………………………………………… b. Định hướng phát triển các ngành và lĩnh vực kinh tế trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức………………………………………………… 2.3 Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân…………………………………. 2.3.1 Kết quả thực hiện đường lối và ý nghĩa…………………………………… 2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân……………………………………………………. PHẦN 3. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐƯỜNG LỐI CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA CỦA ĐẢNG TRONG THỜI GIAN TỚI C. KẾT LUẬN…………………………………………………………………… 1 A.LỜI MỞ ĐẦU Trên thế giới, tất cả các quốc gia, nếu không muốn đất nước mình trở nên tuột hậu và suy yếu dần thì việc tiến hành Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là điều tất yếu. Và Việt Nam, một đất nước vừa đi lên từ chiến tranh thì yêu cầu tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa càng trở nên cấp thiết; bên cạnh đó nó còn giúp xây dựng thành công Chủ nghĩa xã hội. Chính vì vậy, Hội nghị ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 7 khóa VI và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế -xã hội từ sử dụng sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công nghệ nhằm tạo ra năng suất lao động xã hội cao. Với ý nghĩa đó, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã được tiến hành ở nhiều mặt của nền kinh tế và đang thu được những hiệu quả nhất định và tác động đến nhiều mặt của xã hội. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã là nhiệm vụ, ưu tiên hàng đầu của Đảng và nhà nước. Do đó, em chọn chủ đề “ Những chủ trương và nội dung đường lối của Đảng về công nghiệp hóa hiện đại hóa”. Qua chủ đề bài viết này em xin được khái quát về quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa ở nước ta trong những năm qua. Do kiến thức của em còn nhiều hạn chế và bất cập nên bài viết còn nhiều sơ sót mong thầy góp ý kiến để bài viết được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn. 2 B. NỘI DUNG PHẦN 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC _______________________ 1.Tính tất yếu và tác dụng của công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước: 1.1 Khái niệm về công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lí kinh tế xã hội.Từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động với công nghệ, phương tiện, phương pháp tiên tiến, hiện đại, dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công nghệ tạo ra năng suất lao động xã hội cao. Quan niệm trên cho thấy: công nghiệp hóa và hiện đại hóa trong quá trình phát triển nó không chỉ đơn thuần là phát triển công nghiệp mà còn phải thực hiện chuyển dịch cơ cấu trong từng ngành, lĩnh vực và tòan bộ nền kinh tế quốc dân theo hướng kỹ thuật và công nghệ hiện đại. Là một quá trình không chỉ tuần tự cơ giới hóa sang tự động hóa, tin học hóa mà còn kết hợp giữa thủ công truyền thống với công nghệ hiện đại, tranh thủ đi nhanh vào hiện đại ở những khâu có thể và mang tính quyết định. Do những biến đổi của nền kinh tế và điều kiện cụ thể của đất nước công nghiệp hóa hiện đại hóa ở nước ta có những đặc điểm chủ yếu sau: + Công nghiệp hóa hiện đại hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". + Công nghiệp hóa hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế trí thức. + Công nghiệp hóa hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. + Công nghiệp hóa hiện đại hóa trong bối cảnh toàn cầu kinh tế và Việt Nam tích cực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. 1.2 Tính tất yếu của công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước: Yêu cầu đầu tiên dẫn đến việc phải thực hiện Công nghiệp hóa , hiện đại hóa chính là để phát triển lực lượng sản xuất, đưa nền sản xuất trở thành nền sản xuất lớn, là điều kiện quyết định để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Nước ta muốn thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu, thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh” thì phải tiến hành Công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong xu thế khu vực hóa, toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ với nhiều cơ hội và thách thức, sự cạnh tranh trong nền kinh tế thế giới ngày càng khốc liệt thì yêu 3 cầu thiết yếu là phải tận dụng các thời cơ, nâng cao thế và lực, muốn thực hiện được điều đó buộc phải thực hiện Công nghiệp hóa hiện đại hóa . Ngoài ra, yêu cầu về tiềm lực quốc phòng, bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa cũng đòi hỏi phải có sự đầu tư về vật chất và công nghệ. Như vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá mang tính tất yếu khách quan của cách mạng nước ta. Nó làm cho xã hội chuyển biến từ xã hội truyền thống sang xã hội hiện đại, làm biến đổi căn bản bộ mặt của xã hội trong mọi lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục, chính trị… 1.3 Tác dụng của công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước: Thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đúng đắn có tác dụng to lớn về nhiều mặt; tạo điều kiện để biến đổi về chất lượng sản xuất, tăng năng suất lao động, tăng sự chế ngự của con người đối với tự nhiên, tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế, do đó góp phần ổn định và nâng cao đời sống cùa nhân dân, góp phần quyết định sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội, tạo điều kiện vật chất cho việc củng cố tăng cường vai trò kinh tế của nhà nước, nâng cao năng lực tích lũy tăng công ăn việc làm, nhờ đó làm tăng sự phát triển tự do và toàn diện cho mọi hoạt động kinh tế của con người-nhân tố trung tâm của nền sản xuất xã hội, tạo điều kiện vật chất cho việc tăng cường, củng cố và an ninh quốc phòng, tạo điều kiện vật chất cho việc xây dựng nền kinh tế dân tộc độc lập tự chủ và hợp tác quốc tế. Nắm bắt được tầm quan trọng của vấn đề sự cấp thiết của công nghiệp hoá, hiện đại hoá để giải quyết nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế. Đảng ta đã đề ra đường lối công nghiệp hoá, hiện đại hoá. 4 PHẦN 2. NỘI DUNG ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG VỀ CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC _________________________ Lịch sử công nghiệp hóa thế giới cho đến nay đã trải qua hơn 200 năm, kể từ cuộc cách mạng công nghiệp cuối thế kỷ thứ XVIII ở nước Anh. Cuộc cách mạng công nghiệp này sau đó nhanh chóng lan rộng sang các nước Tây Âu và các nước khác như một trào lưu phát triển mới của thế giới. Khi đó, công nghiệp hóa theo cách hiểu đơn thuần chỉ là quá trình thay thế lao động thủ công bằng lao động sử dụng máy móc, nhằm biến một nước nông nghiệp lạc hậu thành một nước công nghiệp phát triển. Tuy nhiên, tùy thuộc vào đặc điểm kinh tế, chính trị, xã hội mà quá trình phát triển công nghiệp hóa ở mỗi quốc gia có những sự khác biệt. Ở Việt Nam, đường lối công nghiệp hóa có thể chia ra làm 2 thời kỳ chính, trước và sau khi đổi mới. 2.1 Công nghiệp hóa thời kì trước đổi mới ( từ năm 1960 đến năm 1986): 2.1.1 Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa: a) Mục tiêu và phương hướng của công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa: Đường lối công nghiệp hóa đất nước đã được hình thành từ Đại hội III ( 9-1960) của Đảng. Quá trình công nghiệp hóa của nước ta diễn ra trong bối cảnh tình hình trong nước và quốc tế luôn diễn biến phức tạp và không thuận chiều. Thực hiện công nghiệp hóa được 4 năm (1960 – 1964) thì đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc. Đất nước phải trực tiếp thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược: Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, vừa xây dựng kinh tế; miền Nam thực hiện cách mạng giải phóng dân tộc. Khi đất nước vừa thống nhất (1975), cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội được vài năm thì lại xảy ra chiến tranh biên giới phía Bắc, cuộc chiến này kết thúc lại kéo theo sự cấm vận của Mỹ. Như vậy, trước thời kỳ đổi mới, nước ta có khoảng 25 năm tiến hành công nghiệp hóa theo 2 giai đoạn: từ 1960 đến 1975 công nghiệp hóa ở miền Bắc và từ 1975 – 1985 công nghiệp hóa trên phạm vi cả nước, hai giai đoạn này có mục tiêu, phương hướng rõ rệt. Ở miền Bắc, đặc điểm lớn nhất là từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội không trải qua phát triển chủ nghĩa tư bản, mặt khác, vừa phải xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa phải chiến đấu chống Mỹ. Điểm xuất phát của Việt Nam khi bước vào thực hiện công nghiệp rất thấp. Năm 1960, công nghiệp chiếm tỷ trọng 18,2%; tương ứng nông nghiệp chiếm tỷ trọng 42,3%. Sản lượng lương thực/người dưới 300 kg; GDP/người dưới 100 USD. Trong khi phân công lao động chưa phát triển và lực lượng sản xuất còn ở trình độ thấp thì quan hệ sản xuất đã được đẩy lên trình độ tập thể hóa và quốc doanh hóa là chủ yếu 5 (đến năm 1960: 85,8% nông dân vào hợp tác xã; 100% hộ tư sản được cải tạo, gần 80% thợ thủ công cá thể vào hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp). Trong bối cảnh đó, Đại hội Đảng lần thứ III xác định rõ mục tiêu cơ bản của công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa là xây dựng một nền kinh tế xã hội chủ nghĩa cân đối và hiện đại; bước đầu xây dựng cơ sở vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. Đó là mục tiêu cơ bản, lâu dài, phải thực hiện qua nhiều giai đoạn. Để chỉ đạo thực hiện công nghiệp hóa, Hội nghị TW lần thứ 7 khóa III nêu phương hướng chỉ đạo xây dựng và phát triển công nghiệp là: • Ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách hợp lý. • Kết hợp chặt chẽ phát triển công nghiệp với phát triển nông nghiệp. • Ra sức phát triển công nghiệp nhẹ song song với việc ưu tiên phát triển công nghiệp nặng.Vốn đầu tư cho công nghiệp nặng trong thời kỳ từ năm 1960 - 1975 tăng 11,2 lần; công nghiệp nhẹ tăng 6,9 lần; nông nghiệp tăng 6 lần. • Ra sức phát triển công nghiệp trung ương, đồng thời đẩy mạnh phát triển công nghiệp địa phương. Hình thành các trung tâm công nghiệp như Hải Phòng, Quảng Ninh, Việt Trì, Thái Nguyên, Nam Định… Đây là sự lựa chọn mô hình chiến lược công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu mà nhiều nước bao gồm cả nước xã hội chủ nghĩa và nước tư bản chủ nghĩa đã và đang thực hiện lúc đó. Chiến lược này được duy trì trong suốt 15 năm ở miền Bắc (1960 – 1975) và 10 năm tiếp theo trên phạm vi cả nước ( 1976 – 1986). Trên phạm vi cả nước, sau đại thắng mùa xuân năm 1975, cả nước độc lập thống nhất và quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Chiến lược “ưu tiên phát triển công nghiệp nặng…” tiếp tục được khẳng định lại sau 16 năm tại Đại hội IV của Đảng (1976) nhưng chính sách thì đã có thay đổi chút ít “Đẩy mạnh công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đưa nền kinh tế nước ta từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách hợp lý trên cơ sở phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, kết hợp xây dựng công nghiệp và nông nghiệp cả nước thành một cơ cấu kinh tế công–nông nghiệp vừa xây dựng kinh tế trung ương vừa phát triển kinh tế địa phương, kết hợp kinh tế trung ương với kinh tế địa phương trong một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất”. Những thay đổi trong chính sách công nghiệp hóa dù còn chưa thật rõ nét song cũng đã tạo một sự thay đổi nhất định trong phát triển: + Số xí nghiệp công nghiệp quốc doanh tăng từ 1913 cơ sở năm 1976 lên 2627 cơ sở năm 1980 và 3220 cơ sở năm 1985. + Từ năm 1976 đến năm 1978 công nghiệp phát triển khá. Năm 1978 tăng 118,2% so với năm 1976. Tuy nhiên, do trên thực tế chúng ta chưa có đủ điều kiện để thực hiện (nguồn viện trợ từ nước ngoài đột ngột giảm, cách thức quản lý nền kinh tế nặng tính quan liêu, bao cấp, nhiều công trình nhà nước xây dựng dở dang vì thiếu vốn, công nghiệp trung ương giảm, nhiều mục tiêu không đạt được…) nên đây vẫn là sự biểu hiện của tư tưởng nóng vội trong việc xác định bước đi, và sai lầm trong việc lựa chọn ưu tiên giữa công nghiệp và nông nghiệp. Kết quả là thời kỳ từ năm 1976 đến năm 1980 nền kinh tế lâm vào khủng hoảng, suy thoái, cơ cấu kinh tế mất cân đối nghiêm trọng. Đại hội lần thứ V của Đảng (3-1982) đã xác định trong chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ ở nước ta phải lấy nông nghiệp làm mặt trận hàng đầu, ra sức phát triển công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng; việc xây dựng và phát triển công nghiệp nặng 6 trong giai đoạn này cần làm có mức độ, vừa sức, nhằm phục vụ thiết thực, có hiệu quả cho nông nghiệp và công nghiệp nhẹ. Đại hội Đảng lần thứ V coi đó là nội dung chính của công nghiệp hóa trong chặng đường trước mắt. Đây là bước điều chỉnh rất đúng đắn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Nhờ vậy, nền kinh tế quốc dân trong thời kỳ này đã có sự tăng trưởng khá hơn so với thời kỳ 5 năm trước đó. Cụ thể là: Năm Tốc độ tăng Công Nông trưởng kinh tế nghiệp nghiệp 1981 2,3% 20,2% 5,3% 1985 5,7% 30% 3% Tuy nhiên, trên thực tế chính sách này vẫn không có mấy thay đổi so với trước. Mặc dù nông nghiệp được xác định là mặt trận hàng đầu nhưng Đại hội vẫn xác định “Xây dựng cơ cấu công nghiệp - nông nghiệp hiện đại, lấy hệ thống công nghiệp nặng tương đối phát triển làm nòng cốt”. Sự điều chỉnh không dứt khoát đó đã khiến cho nền kinh tế Việt Nam không tiến xa được bao nhiêu, trái lại còn gặp nhiều khó khăn và khuyết điểm mới, tình hình kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân sau 5 năm không những không ổn định được mà còn lâm vào khủng hoảng trầm trọng. b) Đặc trưng chủ yếu của công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới: Nhìn chung trong thời kỳ từ năm 1960 đến năm 1985 chúng ta đã nhận thức và tiến hành công nghiệp hóa theo kiểu cũ với các đặc trưng cơ bản sau đây: - Công nghiệp hóa theo mô hình nền kinh tế khép kín, hướng nội và thiên về phát triển công nghiệp nặng. - Chủ yếu dựa vào lợi thế về lao động, tài nguyên đất đai và nguồn viện trợ của các nước xã hội chủ nghĩa, chủ lực thực hiện công nghiệp hóa là Nhà nước và doanh nghiệp nhà nước; việc phân bổ nguồn lực để công nghiệp hóa chủ yếu bằng cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu trong nền kinh tế thị trường. - Nóng vội, giản đơn, chủ quan duy ý chí, ham làm nhanh, làm lớn, không quan tâm đến hiệu quả kinh tế xã hội. 2.1.2 Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân: a) Kết quả thực hiện chủ trương và ý nghĩa: Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới diễn ra trong cơ chế kế hoạch hóa tập trung, những tiền đề vật chất cần thiết cho công nghiệp hóa còn hết sức hạn chế và trong điều kiện có chiến tranh phá hoại. Mặc dù vậy, quá trình công nghiệp hóa vẫn đạt được những kết quả quan trọng. So với năm 1955, số xí nghiệp tăng lên 16,5 lần. Nhiều khu công nghiệp lớn đã hình thành, đã có nhiều cơ sở đầu tiên của các ngành công nghiệp nặng quan trọng như điện, than, cơ khí, luyện kim, hóa chất được xây dựng. Đã có hàng chục trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề đã đào tạo được đội ngũ cán bộ khoa học - kỹ thuật xấp xỉ 43 vạn người, tăng 19 lần so với 1960 là thời điểm bắt đầu công nghiệp hóa. Trong điều kiện đi lên từ điểm xuất phát thấp, lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề, thì những kết quả đạt được trên đây có ý nghĩa hết sức quan trọng - tạo cơ sở ban đầu để nước ta phát triển nhanh hơn trong các giai đoạn tiếp theo. b) Hạn chế và nguyên nhân: 7 - Hạn chế: Bên cạnh những kết quả đạt được, công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới còn nhiều hạn chế. Cơ sở vật chất kỹ thuật còn hết sức lạc hậu. Những ngành công nghiệp then chốt còn nhỏ bé và chưa được xây dựng đồng bộ, chưa đủ sức làm nền tảng vững chắc cho nền kinh tế quốc dân. Lực lượng sản xuất trong nông nghiệp mới chỉ bước đầu phát triển, nông nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu về lương thực, thực phẩm cho xã hội. Đất nước vẫn trong tình trạng nghèo nàn lạc hậu, kém phát triển, rơi vào khủng hoảng kinh tế - xã hội. - Những hạn chế trên xuất phát từ nguyên nhân: + Về khách quan, chúng ta tiến hành công nghiệp hóa từ một nền kinh tế lạc hậu, nghèo nàn và trong điều kiện chiến tranh kéo dài, vừa bị tàn phá nặng nề, vừa không thể tập trung sức người sức của cho công nghiệp hóa. + Về chủ quan, chúng ta mắc những sai lầm nghiêm trọng trong việc xác định mục tiêu, bước đi về cơ sở vật chất kỹ thuật, bố trí cơ cấu sản xuất, cơ cấu đầu tư… Đó là những sai lầm xuất phát từ chủ quan duy ý chí trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa. 2.2 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới: 2.2.1 Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa: a) Đại hội Đảng lần thứ VI của Đảng phê phán sai lầm trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa thời kỳ từ năm 1960 đến năm 1986: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12-1986) với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật” đã nghiêm khắc chỉ ra những sai lầm trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa thời kỳ từ năm 1960 đến năm 1985, mà trực tiếp là 10 năm từ năm 1975 đến năm 1985: Chúng ta đã phạm sai lầm trong việc xác định mục tiêu và bước đi về xây dựng cơ sở vật chất, kỹ thuật, cải tạo xã hội chủ nghĩa và quản lý kinh tế…Do tư tưởng chỉ đạo chủ quan, nóng vội, muốn bỏ qua những bước đi cần thiết nên chúng ta đã chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hóa trong khi chưa có đủ các tiền đề cần thiết, mặt khác chậm đổi mới cơ chế quản lý kinh tế. Trong việc bố trí cơ cấu kinh tế, trước hết là cơ cấu sản xuất và đầu tư, thường chỉ xuất phát từ lòng mong muốn đi nhanh, không kết hợp chặt chẽ ngay từ đầu công nghiệp với nông nghiệp thành một cơ cấu hợp lý, thiên về xây dựng công nghiệp nặng và những công trình quy mô lớn, không tập trung sức giải quyết về căn bản vấn đề lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu. Kết quả là đầu tư nhiều nhưng hiệu quả thấp. Không thực hiện nghiêm chỉnh nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ V như: Nông nghiệp vẫn chưa thật sự coi là mặt trận hàng đầu, công nghiệp nặng không phục vụ kịp thời nông nghiệp và công nghiệp nhẹ. b) Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa : Từ việc chỉ ra những sai lầm, khuyết điểm, Đại hội Đảng lần thứ VI đã cụ thể hóa nội dung chính của công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa trong chặng đường đầu tiên là thực hiện cho bằng được 3 chương trình lương thực, thực phẩm; hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu trong những năm còn lại của chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ. Ba chương trình này liên quan chặt chẽ với nhau. Phát triển lương thực thực phẩm và hàng tiêu dùng là nhằm bảo đảm nhu cầu thiết yếu cho đời sống nhân dân sau mấy chục năm chiến tranh ác liệt và trong bối cảnh của nền kinh tế còn đang trong tình trạng thiếu hụt hàng hóa nghiêm trọng, góp phần ổn định kinh tế - xã hội; phát triển hàng xuất khẩu là 8 yếu tố quyết định để khuyến khích sản xuất và đầu tư trong nước, tạo nguồn thu ngoại tệ để nhập khẩu máy móc thiết bị phục vụ sản xuất. Xác định thứ tự ưu tiên đó đã cho phép phát huy sức mạnh nội lực và tranh thủ sức mạnh từ bên ngoài để phát triển kinh tế xã hội. Hội nghị trung ương khóa VII (năm 1994) Đảng ta tiếp tục có những nhận thức mới, ngày càng toàn diện và sâu sắc hơn về công nghiệp hóa gắn với hiện đại hóa. Đại hội đã xác định rõ vai trò mặt trận hàng đầu của nông nghiệp, và trên thực tế đầu tư cho nông nghiệp từ ngân sách đã tăng lên. Đại hội đề cập đến lĩnh vực dịch vụ kinh tế - kỹ thuật trong việc đáp ứng yêu cầu sản xuất, đời sống và hợp tác quốc tế; đưa ra chiến lược phát triển kinh tế vùng phù hợp với chiến lược chung của cả nước. Thực hiện đường lối công nghiệp hóa của Đại hội Đảng lần thứ VII, nền kinh tế đã có những bước phát triển cao hơn, có chất lượng hơn, đi vào thực chất hơn so với nhiều năm trước đó. Những thay đổi về kinh tế sau Hội nghị trung ương khóa VII giai đoạn năm 1991 đến năm 1995 Năm 1991 1995 Tốc độ tăng trưởng kinh tế 5,8% 9,5% Công nghiệp 5,3% 15,5% Nông nghiệp 2,2% 4,8% Đại hội Đảng VIII (năm 1996) nhìn lại đất nước sau 10 năm đổi mới đã nhận định: nước ta đã thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, nhiệm vụ đề ra cho chặng đường đầu của thời kỳ quá độ là chuẩn bị tiền đề cho công nghiệp hóa đã cơ bản hoàn thành cho phép chuyển sang thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Qua đó, tại Đại hội cũng đã điều chỉnh chính sách công nghiệp hóa theo hướng lấy nông nghiệp làm khâu đột phá, coi nông nghiệp kết hợp với công nghiệp chế biến là mặt trận hàng đầu. Tiếp tục thực hiện rộng rãi hơn chính sách mở cửa, phát triển kinh tế nhiều thành phần, nâng cao quyền tự chủ sản xuất kinh doanh cho các doanh nghiệp. Gắn công nghiệp hóa với hiện đại hóa, lấy khoa học- công nghệ làm động lực, lấy nguồn lực con người làm yếu tố trung tâm của công nghiệp hóa hiện đại hóa. Đặt ra nội dung cụ thể của công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong những năm trước mắt (1996-2000) là “đặc biệt coi trọng công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn…” Đại hội IX (năm 2001) và Đại hội X (năm 2006) Đảng ta tiếp tục bổ sung và nhấn mạnh một số điểm mới trong tư duy về công nghiệp hóa: - Con đường công nghiệp hóa ở nước ta cần và có thể rút ngắn thời gian so với các nước đi trước. Đây là yêu cầu cấp thiết của nước ta nhằm sớm thu hẹp khoảng cách về trình độ phát triển so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. - Tuy nhiên, tiến hành công nghiệp hóa theo lối rút ngắn so với các nước đi trước, chúng ta cần thực hiện các yêu cầu như: Phát triển kinh tế và công nghệ phải vừa có những bước tuần tự, vừa có bước nhảy vọt; phát huy những lợi thế của đất nước, gắn công nghiệp hóa với hiện đại hóa, từng bước phát triển kinh tế tri thức; phát huy nguồn 9 lực trí tuệ và tinh thần của con người Việt Nam, đặc biệt coi trọng phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, xem đây là nền tảng và động lực cho công nghiệp hóa hiện đại hóa. - Hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta là phải phát triển nhanh và có hiệu quả các sản phẩm, các ngành, các lĩnh vực có lợi thế, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. - Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước phải bảo đảm xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, tức là phải tiến hành công nghiệp hóa trong một nền kinh tế mở, hướng ngoại. - Đẩy nhanh công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn với việc nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm nông nghiệp. - Đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa phải tính toán đến yêu cầu phát triển bền vững trong tương lai. 2.2.2 Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa: a) Mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa: Mục tiêu lâu dài của công nghiệp hóa, hiện đại hóa là cải biến nước ta thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, mức sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng – an ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh xã hội công bằng dân chủ văn minh. Để thực hiện mục tiêu trên, ở mỗi thời kỳ phải đạt được những mục tiêu cụ thể. Đại hội X xác định mục tiêu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa là đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức để sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển; tạo nền tảng để đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. b) Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa: - Một là, công nghiệp hóa gắn với hiện đại hóa và công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. - Hai là, công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế. - Ba là, lấy phát huy nguồn lực con người là yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững. - Bốn là, coi phát triển khoa học và công nghệ là nền tảng, là động lực công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Năm là, phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững; tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học. 2.2.3 Nội dung và định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức: a) Nội dung: Đại hội X của Đảng chỉ rõ: “Chúng ta cần tranh thủ các cơ hội thuận lợi do bối cảnh quốc tế tạo ra và tiềm năng, lợi thế của nước ta để rút ngắn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa gắn với phát triển kinh tế tri thức. Phải coi kinh tế tri thức là yếu tố quan trọng của nền kinh tế và công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. 10 Nội dung cơ bản của quá trình này là: - Phát triển mạnh các ngành và sản phẩm kinh tế có giá trị gia tăng cao dựa vào tri thức, kết hợp sử dụng nguồn vốn tri thức của con người Việt Nam với tri thức mới nhất của nhân loại. - Coi trọng cả số lượng và chất lượng tăng trưởng kinh tế trong mỗi bước phát triển của đất nước, ở từng vùng, từng địa phương, từng dự án kinh tế xã hội. - Xây dựng cơ cấu kinh tế hiện đại và hợp lý theo ngành, lĩnh vực và lãnh thổ. - Giảm chi phí trung gian, nâng cao năng suất lao động của tất cả các ngành lĩnh vực, nhất là các ngành, lĩnh vực có sức cạnh tranh cao. b) Định hướng phát triển các ngành và lĩnh vực kinh tế trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức: - Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân. + Về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp. Vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân là một vấn đề lớn của quá trình công nghiệp hóa đối với tất cả các nước tiến hành công nghiệp hóa trên thế giới, bởi vì công nghiệp hóa là quá trình thu hẹp khu vực nông nghiệp, nông thôn và gia tăng khu vực công nghiệp, xây dựng dịch vụ và đô thị. Nông nghiệp là nơi cung cấp lương thực, nguyên liệu và lao động cho công nghiệp và thành thị, là thị trường rộng lớn của công nghiệp và dịch vụ. Nông thôn chiếm đa số dân cư ở thời điểm khi bắt đầu công nghiệp hóa. Vì vậy, quan tâm đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn là một vấn đề có tầm quan trọng hàng đầu của quá trình công nghiệp hóa. Ở nước ta, trong những năm qua, vấn đề công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn được đặt ở vị trí quan trọng. Trong những năm tới, định hướng phát triển cho quá trình này là: Chuyển dịch mạnh cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo hướng tạo ra giá trị gia tăng ngày càng cao, gắn với công nghiệp chế biến và thị trường; đẩy nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ sinh học vào sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nông sản hàng hóa, phù hợp đặc điểm từng vùng, từng địa phương. Tăng nhanh tỷ trọng giá trị sản phẩm và lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ, giảm dần tỷ trọng sản phẩm và lao động nông nghiệp. + Về quy hoạch phát triển nông thôn: Khẩn trương xây dựng các quy hoạch phát triển nông thôn, thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới. Xây dựng các làng, xã, ấp, bản có cuộc sống ấm no, văn minh, môi trường lành mạnh. Hình thành các khu dân cư đô thị với kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội đồng bộ như thủy lợi, giao thông, điện nước, cụm công nghiệp, trường học, trạm y tế, bưu điện, chợ…Phát huy dân chủ ở nông thôn đi đôi với xây dựng nếp sống văn hóa, nâng cao trình độ dân trí, bài trừ các tệ nạn xã hội. + Về giải quyết lao động, việc làm ở nông thôn: Chú trọng dạy nghề, giải quyết việc làm cho nông dân, trước hết ở các vùng sử dụng đất nông nghiệp để xây dựng các cơ sở công nghiệp, dịch vụ, giao thông, các khu đô thị mới. Chuyển dịch cơ cấu lao động ở nông thôn theo hướng giảm nhanh tỷ trọng lao động làm nông nghiệp, tăng tỷ trọng lao động làm công nghiệp và dịch vụ. Tạo điều kiện để lao động nông thôn có việc làm trong và ngoài khu vực nông thôn, kể cả lao động nước ngoài. Đầu tư mạnh hơn cho các chương trình xóa đói giảm nghèo ở các 11 vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đồng bằng dân tộc thiểu số. Mục tiêu đề ra là phấn đấu đến năm 2010 giảm tỷ lệ lao động nông, lâm, ngư nghiệp xuống dưới 50% tổng số lao động xã hội và nâng cao tỷ lệ thời gian sử dụng lao động ở nông thôn lên khoảng 85%. Hai là, phát triển nhanh hơn công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Tính quy luật của công nghiệp hóa, hiện đại hóa là tỷ trọng của nông nghiệp giảm còn công nghiệp, dịch vụ thì tăng lên. Vì vậy, nước ta chủ trương phát triển nhanh hơn công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. - Đối với công nghiệp và xây dựng: Khuyến khích phát triển công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế tác, công nghiệp phần mềm và công nghiệp bổ trợ có lợi thế cạnh tranh, tạo nhiều sản phẩm xuất khẩu và thu hút nhiều lao động; phát triển một số khu kinh tế mở và đặc khu kinh tế, nâng cao hiệu quả của các khu công nghiệp, khu chế xuất. Khuyến khích và tạo điều kiện để các thành phần kinh tế tham gia phát triển các ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu; sản xuất tư liệu theo hướng hiện đại; ưu tiên thu hút đầu tư của các tập đoàn kinh tế lớn nước ngoài và các công ty lớn xuyên quốc gia. Tích cực thu hút vốn trong và ngoài nước để đầu tư thực hiện các dự án quan trọng như: khai thác dầu khí, lọc dầu và hóa dầu luyện kim, cơ khí chế tạo, hóa chất cơ bản, phân bón, vật liệu xây dựng. Xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng kỹ thuật kinh tế - xã hội nhất là các sân bay quốc tế, cảng biển, đường cao tốc, đường ven biển, đường đông tây, mạng lưới cung cấp điện, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội ở các đô thị lớn, hệ thống thủy lợi, cấp thoát nước. Phát triển công nghiệp năng lượng gắn với công nghệ tiết kiệm năng lượng. Tăng nhanh năng lực và hiện đại hóa bưu chính viễn thông . - Đối với dịch vụ: Tạo bước phát triển vượt bậc của các ngành dịch vụ, nhất là những ngành có chất lượng cao, tiềm năng lớn và có sức cạnh tranh, đưa tốc độ phát triển của ngành dịch vụ cao hơn tốc độ tăng GDP. Tận dụng tốt thời cơ hội nhập kinh tế quốc tế để tạo bước phát triển ngành “công nghiệp không khói”. Tiếp tục mở rộng và nâng cao chất lượng các ngành dịch vụ truyền thống như vận tải, thương mại, ngân hàng, bưu chính viễn thông, du lịch. Phát triển mạnh các dịch vụ phục vụ sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, phục vụ đời sống ở khu vực nông thôn. Đổi mới căn bản cơ chế quản lý và phương thức cung ứng các dịch vụ công cộng. Nhà nước kiểm soát chặt chẽ độc quyền và tạo hành lang pháp lý, môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia và cạnh tranh bình đẳng trên thị trường dịch vụ. Ba là, phát triển kinh tế vùng. Cơ cấu kinh tế vùng là một trong những cơ cấu cơ bản của nền kinh tế quốc dân. Xác định đúng đắn cơ cấu vùng có ý nghĩa quan trọng, nó cho phép khai thác có hiệu quả các lợi thế so sánh của từng vùng, tạo ra sự phát triển đồng đều giữa các vùng trong cả nước. Để phát triển mạnh mẽ kinh tế vùng trong những năm tới cần phải: Có cơ chế, chính sách phù hợp để các vùng trong cả nước cùng phát triển nhanh hơn trên cơ sở phát huy lợi thế so sánh, hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý của mỗi vùng và liên vùng, đồng thời tạo ra sự liên kết giữa các vùng nhằm đem lại hiệu quả cao, khắc phục tình trạng chia cắt, khép kín theo địa giới hành chính. Xây dựng ba vùng kinh tế trọng điểm ở miền Bắc, miền Trung, miền Nam thành những trung tâm công nghiệp lớn có công 12 nghệ cao để các vùng này đóng góp ngày càng lớn cho sự phát triển chung của cả nước. Trên cơ sở phát triển các vùng kinh tế trọng điểm, tạo ra động lực và sự lan tỏa đến các vùng khác và trợ giúp các vùng khó khăn, đặc biệt các vùng biên giới, hải đảo, Tây Nguyên, Tây Nam, Tây Bắc. Có chính sách trợ giúp nhiều hơn về nguồn lực để phát triển các vùng khó khăn. Bổ sung chính sách khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế và doanh nghiệp nước ngoài đến đầu tư, kinh doanh tại các vùng khó khăn. Bốn là, phát triển kinh tế biển. Xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển kinh tế biển toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm. Sớm đưa nước ta trở thành quốc gia mạnh về kinh tế biển trong khu vực, gắn với bảo đảm quốc phòng – an ninh và hợp tác quốc tế. Hoàn chỉnh quy hoạch và phát triển có hiệu quả hệ thống cảng biển và vận tải biển, khai thác, khai thác và chế biến dầu khí, khai thác và chế biến hải sản, phát triển du lịch biển, đảo. Đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp đóng tàu biển, đồng thời hình thành một số hành lang kinh tế ven biển. Năm là, dịch chuyển cơ cấu lao động, cơ cấu công nghệ. Để chuyển dịch cơ cấu lao động và cơ cấu công nghệ trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với phát triển kinh tế tri thức cần phải: - Phát triển nguồn nhân lực, đảm bảo đến năm 2010 có nguồn nhân lực với cơ cấu đồng bộ và chất lượng cao, tỷ lệ lao động trong khu vực nông nghiệp còn dưới 50% lực lượng lao động xã hội. - Phát triển khoa học và công nghệ phù hợp với xu thế phát triển nhảy vọt của cách mạng khoa học và công nghệ. Chú trọng phát triển công nghệ cao để tạo đột phá và công nghệ sử dụng nhiều lao động để giải quyết việc làm. Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ, tạo bước đột phá về năng suất, chất lượng và hiệu quả, trong từng ngành, lĩnh vực của nền kinh tế. - Kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động khoa học và công nghệ với giáo dục và đào tạo, tạo động lực đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế tri thức. Sáu là, bảo vệ, sử dụng, hiệu quả tài nguyên quốc gia, cải thiện môi trường tự nhiên. - Tăng cường quản lý tài nguyên quốc gia, nhất là các tài nguyên đất, nước, khoáng sản và rừng. Ngăn chặn các hành vi hủy hoại và gây ô nhiễm môi trường, khắc phục tình trạng xuống cấp môi trường ở các lưu vực sông, đô thị, khu công nghiệp, làng nghề, nơi đông dân cư và có nhiều hoạt động kinh tế. Quan tâm đầu tư cho lĩnh vực môi trường, nhất là các hoạt động thu gom, tái chế và xử lý chất thải, phát triển và ứng dụng công nghệ sạch hoặc công nghệ ít gây ô nhiêm môi trường. Hoàn chỉnh luật pháp, tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ và cải thiện môi trường tự nhiên. - Từng bước hiện đại hóa công tác nghiên cứu, dự báo khí tượng – thủy văn, chủ động phòng chống thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn. - Xử lý tốt mối quan hệ giữa tăng dân số, phát triển kinh tế và đô thị hóa với bảo vệ môi trường, bảo đảm phát triển bền vững. - Mở rộng hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên thiên nhiên, chú trọng lĩnh vực quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên nước. 2.3 Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân: 2.3.1 Kết quả thực hiện đường lối và ý nghĩa: Sau những năm đổi mới, đất nước ta đã thu được những thành tựu to lớn, trong đó có những thành tựu nổi bật của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 13 Một là, cơ sở vật chất - kỹ thuật của đất nước được tăng cường đáng kể, khả năng độc lập tự chủ của nền kinh tế được nâng cao.Từ một nền kinh tế chủ yếu là nông nghiệp lạc hậu, cơ sở vật chất yếu kém đi lên, đến nay cả nước đã có hơn 100 khu công nghiệp, khu chế xuất tập trung, nhiều khu hoạt động có hiệu quả, tỉ lệ ngành công nghiệp chế tác, cơ khí chế tạo và nội địa hóa sản phẩm ngày càng tăng. Ngành công nghiệp sản xuất tư liệu như luyện kim, cơ khí, vật liệu xây dựng, hóa chất cơ bản, khai thác và hóa dầu đã và đang có những bước phát triển mạnh mẽ. Một số sản phẩm công nghiệp đã cạnh tranh được trên thị trường trong và ngoài nước. Ngành xây dựng tăng trưởng nhanh, bình quân thời kỳ từ năm 2001 đến năm 2005 đạt 16,7% /năm, năng lực xây dựng tăng nhanh và có bước tiến đáng kể theo hướng hiện đại. Việc xây dựng đô thị, nhà ở đạt nhiều hiệu quả. Hàng năm đưa thêm vào sử dụng hàng triệu m2 nhà ở (bình quân thời kỳ năm 2001 đến năm 2005, tăng mỗi năm 20 triệu m2). Công nghiệp nông thôn và miền núi có bước tăng trưởng cao hơn tốc độ trung bình của cả nước. Nhiều công trình quan trọng thuộc kết cấu hạ tầng được xây dựng như: sân bay, cảng biển, đường bộ, cầu, nhà máy điện, bưu chính - viễn thông…. theo hướng hiện đại. Hai là, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã đạt được những kết quả quan trọng: tỷ trọng công nghiệp và xây dựng tăng, tỷ trọng nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm (giai đoạn từ năm 2001 đến năm 2005, tỷ trọng công nghiệp và xây dựng tăng từ 36,7% năm 2000 lên 41% năm 2005; còn tỷ trọng của nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm từ 24,5% năm 2000 xuống 20,9% năm 2005). Trong từng ngành kinh tế đều có sự chuyển dịch tích cực về cơ cấu sản xuất, cơ cấu công nghệ theo hướng tiến bộ, hiệu quả, gắn với sản xuất, với thị trường. Cơ cấu lao động đã có sự chuyển đổi tích cực gắn liền với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Từ năm 2000 đến năm 2005, tỷ trọng lao động trong công nghiệp và xây dựng tăng từ 12,1% lên 17,9%; dịch vụ tăng từ 19,7% lên 25,3%, nông lâm nghiệp và thủy sản giảm từ 68,2% xuống còn 56,8%; lao động qua đào tạo tăng từ 20% lên 25%. Ba là, những thành tựu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã góp phần quan trọng đưa nền kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng khá cao, bình quân từ năm 2000 đến năm 2010 đạt trên 7,5%/năm. Điều đó đã góp phần quan trọng vào công tác xóa đói giảm nghèo. Thu nhập đầu người bình quân hàng năm tăng lên đáng kể. Năm 2005, đạt 640 USD/người, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân tiếp tục được cải thiện. Những thành tựu trên có ý nghĩa rất quan trọng là cơ sở để phấn đấu đạt mục tiêu sớm đưa nước ta thoát khỏi tình trạng kém phát triển và cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 mà Đại hội X của Đảng nêu ra. 2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân: Bên cạnh những thành tựu to lớn đã đạt được, công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời gian qua ở nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, nổi bật là: - Tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn thấp. Tăng trưởng kinh tế chủ yếu theo chiều rộng, vào các ngành công nghệ thấp, tiêu hao vật chất cao, sử dụng nhiều tài nguyên, vốn và lao động. Năng suất lao động còn thấp so với nhiều nước trong khu vực. - Nguồn lực của đất nước chưa được sử dụng có hiệu quả cao, tài nguyên, đất đai và các nguồn vốn của Nhà nước còn bị lãng phí, thất thoát nghiêm trọng. Nhiều nguồn lực trong dân chưa được phát huy. - Cơ cấu kinh tế chuyển dịch còn chậm. Trong công nghiệp các sản phẩm có hàm lượng tri thức cao còn ít. Trong nông nghiệp sản xuất chưa gắn kết chặt chẽ với thị trường. Nội dung công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn còn thiếu cụ thể. Tỷ 14 trọng lao động qua đào tạo còn thấp, lao động thiếu việc làm và không việc làm còn nhiều. - Kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. Nhìn chung, mặc dù đã cố gắng đầu tư, nhưng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội vẫn còn lạc hậu, thiếu đồng bộ chưa đáp ứng được yêu cầu, làm hạn chế sự phát triển kinh tế xã hội Những hạn chế trên do nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là nguyên nhân chủ quan như: Nhiều chính sách và giải pháp chưa đủ mạnh để huy động và sử dụng được tốt nhất các nguồn lực, cả nội lực và ngoại lực vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội. Cải cách hành chính còn chậm và kém hiệu quả, công tác tổ chức, cán bộ chậm đổi mới, chưa đáp ứng được yêu cầu. Chỉ đạo và tổ chức thực hiện yếu kém. Ngoài các nguyên nhân chung nói trên, còn có các nguyên nhân cụ thể, trực tiếp như: Công tác quy hoạch chất lượng kém, nhiều bất hợp lý dẫn đến quy hoạch “treo” khá phổ biến gây lãng phí nghiêm trọng; cơ cấu đầu tư bất hợp lý làm cho đầu tư kém hiệu quả, công tác quản lý yếu kém gây lãng phí, thất thoát, tệ tham nhũng nghiêm trọng. 15 PHẦN 3 CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐƯỜNG LỐI CÔNG NGHIỆP HÓA HIỆN ĐẠI HÓA CỦA ĐẢNG TRONG THỜI GIAN TỚI _____________________ Việt Nam bước vào giai đoạn chiến lược phát triển từ năm 2011 đến năm 2020 với tư cách là một nước đang phát triển có thu nhập trung bình thấp. Mục tiêu phát triển của Việt Nam là đến năm 2020 về cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, có thu nhập trung bình. Để đạt được những mục tiêu kỳ vọng này, Việt Nam cần thực thi một tầm nhìn đến năm 2040 theo hướng phát triển rút ngắn hiện đại, kết hợp tốt các nguồn lực quốc tế do cách mạng khoa học và công nghệ, kinh tế tri thức và toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tạo ra với các nguồn lực tổng hợp của quốc gia cùng những lợi thế của người đi sau. Do đó cần coi Chiến lược phát triển giai đoạn 2011 - 2020 là chiến lược đầu tiên trong chuỗi chiến lược nhằm thực hiện tầm nhìn này với trọng tâm là áp dụng mô hình tăng trưởng mới vì mục tiêu phát triển con người và vốn con người Việt Nam, đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng nâng cao rõ rệt sức cạnh tranh, chất lượng và hiệu quả, tận dụng tốt lao động xã hội, nhất là ở nông thôn. Thách thức cho việc thực thi những chiến lược bắt kịp và vượt qua bẫy thu nhập trung bình, trở thành nước công nghiệp phát triển đối với Việt Nam là rất gay gắt. Việt Nam mới thoát khỏi danh sách các nước nghèo nhưng chưa thật bền vững. Kết cấu hạ tầng của nền kinh tế, của đô thị và của nông thôn chưa phát triển; trình độ chuyên môn hóa và sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp; nguồn nhân lực chất lượng cao còn quá mỏng, trình độ khoa học và công nghệ còn thua kém nhiều so với khu vực. Mặc dù còn ở thang bậc thấp nhất trong các nước có thu nhập trung bình thấp, Việt Nam cũng đã bắt tay vào nghiên cứu về bẫy thu nhập trung bình Trên cơ sở đó, Việt Nam đã từng bước tạo lập những nền tảng cần thiết cho bài toán này ngay từ trong Chiến lược phát triển giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2020. Những nền tảng cần thiết phải tạo lập ngay trong Chiến lược phát triển giai đoạn 2011 – 2020 là: - Tạo lập nền tảng chính trị - kinh tế - xã hội - văn hóa và con người cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước. 16 - Coi trọng vốn con người, phát triển mạnh giáo dục và đào tạo theo các tiêu chuẩn quốc tế, nhằm phát huy tốt nhất lợi thế dài hạn cho con người Việt Nam. - Phát triển mạnh nông nghiệp, nông thôn theo hướng hiện đại, giải quyết tốt vấn đề nông dân, nông nghiệp và nông thôn, tạo điều kiện để nông dân có cuộc sống ngày càng khá giả, nông thôn ngày càng phồn vinh với những nét đặc sắc của văn hóa Việt Nam. Đây là nền tảng rất quan trọng để tạo cơ sở ổn định chính trị - xã hội.. - Phát triển mạnh kinh tế biển và ven biển, các vùng kinh tế trọng điểm, vùng kinh tế động lực, các khu kinh tế tự do, khu mậu dịch tự do; vùng và cụm công nghiệp chuyên môn hóa. - Từng bước xây dựng các tập đoàn doanh nghiệp Việt Nam có quy mô lớn, đa sở hữu, có sự góp vốn không hạn chế của các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài, dựa trên chế độ cổ phần, trong đó Nhà nước nắm cổ phần khống chế, đồng thời phát triển mạnh doanh nghiệp vừa và nhỏ với công nghệ phù hợp. - Xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng cần thiết cho việc khai thác và phát huy tốt các nguồn lực cho sự phát triển nhanh, bền vững nền kinh tế, giảm chi phí gia nhập thị trường của các doanh nghiệp và của người dân. - Xây dựng hệ thống an sinh xã hội bao phủ ngày càng rộng khắp mọi tầng lớp nhân dân ở mọi vùng đất nước, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, bất bình đẳng xã hội bảo vệ người nông dân, người nghèo, người yếu thế trước những biến động và rủi ro phát triển. - Xây dựng một nhà nước pháp quyền mạnh dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đủ năng lực dẫn dắt quá trình phát triển rút ngắn hiện đại, hoạch định và tổ chức thực hiện thành công những chiến lược bắt kịp và quản trị quốc gia về rủi ro phát triển trong điều kiện thế giới toàn cầu hóa đầy biến động phức tạp, khó lường. - Tạo lập môi trường tốt nhất để người dân tham gia với tư cách là chủ thể của sự phát triển nhanh và bền vững đất nước, bảo đảm quyền làm chủ trực tiếp và quyền làm chủ đại diện thông qua các tổ chức của dân và được dân ủy quyền. Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội đan xen nhiều thách thức trong việc lựa chọn và thực thi thành công tầm nhìn và chiến lược phát triển rút ngắn, bắt kịp để tiến kịp và tiến cùng thời đại. Vốn quý nhất của Việt Nam là con người. Chăm lo và phát triển tốt vốn con người Việt Nam là điều kiện quyết định sự thành công của Việt Nam trong việc trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại có thu nhập trung bình vào năm 2020 và tránh được bẫy thu nhập trung bình để trở thành một nước công nghiệp phát triển có mức thu nhập cao vào những năm 40 của thế kỷ này và vững bước xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong đợi. 17 C. KẾT LUẬN Sau nhiều năm thực hiện đường lối của Đảng về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nước ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể; đất nước đã hoàn toàn thoát khỏi khủng hoảng kinh tế xã hội. Tuy nhiên nền kinh tế vẫn còn gặp nhiều khó khăn yếu kém. Để vượt qua, chúng ta còn gặp không ít khó khăn và thử thách lớn, trong đó nguy cơ tuột hậu là thử thách to lớn nhất. Đồng thời, chúng ta cũng đang đứng trước những cơ hội mới để phát triển; vấn đề đặt ra là phải chủ động nắm được thời cơ nhằm vươn lên phát triển nhanh vững chắc và đúng hướng. Điều đó đòi hỏi phải đẩy mạnh hơn nữa tiến trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước và nâng cao vai trò quản lí của Nhà nước trong quản lí vĩ mô như: cải cách chính sách tài chính, chuyển giao công nghệ, thương mại…để phát huy tiềm năng trong nước cũng như thu hút vốn và công nghệ tiên tiến của nước ngoài. Đồng thời, phát triển nguồn nhân lực, phát huy nhân tố con người tiếp cận tri thức, thành tựu khoa học hiện đại của thế giới để cải tiến công nghệ và từng bước tiến tới sáng tạo công nghệ mới trong nước nhằm đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước đạt được yêu cầu phát triển nhanh, ổn định và vững chắc. 18 TÀI LIỆU THAM KHẢO      Giao trình Những đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam. TaiLieu.vn. Tạp chí khoa học công nghệ. Diễn đàn kiến thức.net. Tạp chí cộng sản. 19