Nội dung

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC CAÛNH SAÙT NHAÂN DAÂN  TAØI LIEÄU THAM KHAÛO NGUYEÂN NHAÂN TAÂM LYÙ KHOÂNG THAØNH KHAÅN ÔÛ BÒ CAN PHAÏM TOÄI COÁ YÙ GAÂY THÖÔNG TÍCH (Duøng cho taát caû caùc heä hoïc, chuyeân ngaønh Ñieàu tra toäi phaïm) TP.Hoà Chí Minh, naêm 2005 TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC CAÛNH SAÙT NHAÂN DAÂN  Taøi lieäu tham khaûo TAØI LIEÄU THAM KHAÛO NGUYEÂN NHAÂN TAÂM LYÙ KHOÂNG THAØNH KHAÅN ÔÛ BÒ CAN PHAÏM TOÄI COÁ YÙ GAÂY THÖÔNG TÍCH (Duøng cho taát caû caùc heä hoïc, chuyeân ngaønh Ñieàu tra toäi phaïm) Ngöôøi thöïc hieän : Hoaøng Ñöùc Maïnh Ñôn vò : Boä moân Taâm Lyù TP.Hoà Chí Minh, naêm 2005 Trang 2 Taøi lieäu tham khaûo MUÏC LUÏC Lôøi noùi ñaàu.............................................................................4 Chöông I. Ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích.................................................5 1.1. Ñaëc ñieåm hình söï cuûa toäi phaïm coá yù gaây thöông tích................................................................................4 1.1.1. Ñaëc ñieåm hình söï veà thuû ñoaïn gaây aùn vaø che giaáu toäi phaïm..........................................................................5 1.1.2. Ñaëc ñieåm hình söï veà ñòa ñieåm vaø thôøi gian gaây aùn.............................................................................................. 8 1.1.3. Ñaëc ñieåm hình söï veà ñoäng cô gaây aùn.....................9 1.1.4. Ñaëc ñieåm hình söï veà coâng cuï gaây aùn .................................................................................................... 15 1.1.5. Ñaëc ñieåm hình söï veà daáu veát vaø hieän tröôøng .................................................................................................... 16 1.1.6. Ñaëc ñieåm veà nhaân thaân .................................................................................................... 17 1.2. Ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích ................................................................................. 17 1.2.1. Nhöõng quan ñieåm veà vieäc nghieân cöùu taâm lyù bò can.............................................................................................. 18 1.2.2. Caùc yeáu toá chi phoái taâm lyù bò can coá yù gaây thöông tích ................................................................................. 20 1.2.3. Nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù noåi baät cuûa bò can phaïm toäi coá yù .................................................................................24 Chöông II. Nguyeân nhaân taâm lyù cuûa hieän töôïng khai cung.............................................................................29 2.1. Nhöõng nguyeân nhaân taâm lyù cuûa hieän töôïng khai cung .................................................................................................... 29 2.1.1. Bò can coù nieàm tin vaøo khaû naêng che giaáu toäi loãi .................................................................................................... 29 2.1.2. Bò can sôï maát danh döï, uy tín cuûa baûn thaân mình vaø laøm lieân luïy............................................................................. 33 Trang 3 Taøi lieäu tham khaûo 2.1.3. Bò can khai baùo khoâng thaønh khaån laø do ñaëc ñieåm tính caùch ..................................................................................35 2.1.4. Bò can khoâng khai baùo hoaëc khai baùo khoâng thaønh khaån do bi quan........................................................................37 2.1.5. Bò can khoâng khai baùo hoaëc khai baùo gian doái do khoâng tin................................................................................... 38 2.1.6. Bò can tin töôûng vaøo söï che chaén, cöùu giuùp naøo ñoù töø beân ngoaøi .........................................................................40 2.1.7. Bò can coù yù thöùc coi thöôøng phaùp luaät, coi thöôøng söï tröøng phaït........................................................................... 42 2.1.8. Bò can sôï ñoàng boïn traû thuø........................................43 Keát luaän................................................................................... 45 Danh muïc taøi lieäu tham khaûo. ........................................................................................ 46 LÔØI NOÙI ÑAÀU Hieän nay, toäi phaïm coá yù gaây thöông tích ñaõ vaø ñang gaây neân nhöõng thieät haïi khoâng nhoû cho xaõ hoäi veà ngöôøi, taøi saûn, chi phí cho hoaït ñoäng ñieàu tra, xöû lyù toäi phaïm, vaø ñaëc bieät hôn, noù gaây taâm lyù hoang mang, lo sôï trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Ngoaøi ra, söï gia taêng ñaùng lo ngaïi cuûa caùc hieän töôïng nhö vaäy cho thaáy tính nghieâm minh cuûa phaùp luaät ñaõ bò ñe doïa, quaù trình vaän haønh cuûa caùc cô quan baûo veä phaùp luaät keùm hieäu quaû, maát loøng tin ôû nhaân daân. Coù nhieàu giaûi phaùp cho vaán ñeà treân, trong phaïm vi taøi lieäu tham khaûo naøy, taùc giaû ñeà caäp ñeán hoaït ñoäng ñieàu tra caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích, loaïi toäi phaïm ñaëc tröng bôûi haønh vi duøng baïo löïc traùi phaùp luaät cuûa ngöôøi phaïm toäi. Trong ñoù, chuùng toâi ñi saâu phaân tích ñaëc ñieåm chung cuûa toäi phaïm coá yù gaây thöông tích, ñaëc ñieåm cuûa caùc bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích, tìm Trang 4 Taøi lieäu tham khaûo ra nguyeân nhaân taâm lyù cuûa hieän töôïng khai cung khoâng thaønh khaån cuûa bò can vaø cuoái cuøng laø gôïi yù caùc phöông phaùp, thuû thuaät taùc ñoäng taâm lyù trong töøng tröôøng hôïp cuï theå cuûa quaù trình hoûi cung bò can. Vôùi muïc ñích naâng cao hieäu quaû coâng taùc hoûi cung bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích, taøi lieäu toång hôïp vaø phaân tích moät caùch cuï theå nhöõng vaán ñeà lyù luaän gaén vôùi töøng tröôøng hôïp thöïc teá cuûa loaïi toäi phaïm naøy, treân cô sôû phaân tích moät caùch khoa hoïc ñoù, chuùng toâi ñöa ra moät soá phöông phaùp, thuû thuaät vôùi tính chaát gôïi yù ñeå ngöôøi ñoïc tham khaûo trong vieäc xöû lyù caùc tình huoáng mang tính nghieäp vuï cuûa löïc löôïng Caûnh saùt ñieàu tra toäi phaïm. Maëc duø ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieän nghieân cöùu, bieân soaïn nhöng taøi lieäu tham khaûo naøy chaéc chaén coøn nhieàu haïn cheá, thieáu xoùt, chuùng toâi raát mong ñöôïc caùc ñoàng chí ñoùng goùp yù kieán ñeå boå sung cho taøi lieäu ñöôïc hoaøn thieän hôn.Vôùi nhöõng noäi dung ñöôïc trình baøy, taøi lieäu naøy coù theå cung caáp nhöõng tri thöùc caàn thieát cho caùc sinh vieân chuyeân ngaønh ñieàu tra toäi phaïm. Boä moân Taâm lyù Chöông I ÑAËC ÑIEÅM TAÂM LYÙ CUÛA BÒ CAN PHAÏM TOÄI COÁ YÙ GAÂY THÖÔNG TÍCH 1.1. Ñaëc ñieåm hình söï cuûa toäi phaïm coá yù gaây thöông tích 1.1.1. Ñaëc ñieåm hình söï veà thuû ñoaïn gaây aùn vaø che giaáu toäi phaïm Thuû ñoaïn gaây aùn cuûa ngöôøi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích coù theå chia thaønh 2 loaïi : haønh vi coù söï chuaån Trang 5 Taøi lieäu tham khaûo bò tröôùc vaø haønh vi khoâng coù söï chuaån bò tröôùc (mang tính boät phaùt). * Haønh vi phaïm toäi coù söï chuaån bò tröôùc Nguyeân nhaân cuûa caùc haønh vi loaïi naøy thöôøng laø nhöõng maâu thuaãn trong sinh hoaït, trong laøm aên, cuoäc soáng gia ñình, do ghen tuoâng hoaëc do baûn tính coân ñoà. Haønh vi do baûn tính coân ñoà naûy sinh chæ vì moät va chaïm raát nhoû maø laäp keá hoaïch traû thuø. Hung thuû nghieân cöùu quy luaät sinh hoaït, ñi laïi cuûa naïn nhaân sau ñoù tröïc tieáp “ra tay”, “ñieàu” ñoàng boïn hoaëc thueâ thaønh phaàn “ñaâm thueâ, cheùm möôùn” ñeå taán coâng naïn nhaân. Hung khí ñöôïc hung thuû söû duïng raát ña daïng, thöôøng laø dao, maõ taáu, oáng tuyùp saét, dao chaët ñaù, kieám…, vaø nguy hieåm hôn laø caùc hoaù chaát: xaêng, daàu, axit ñeå ñoát hoaëc huyû hoaïi thaân theå naïn nhaân. Caùc loaïi hung khí vaø hoaù chaát naøy ñöôïc hung thuû chuaån bò töø tröôùc. Vuï aùn cho chuùng ta thaáy tính chaát nguy hieåm cuûa caùc haønh vi coá gaây thöông tính coù söï chuaån bò tröôùc: Nguyeãn Höõu Nghóa (sinh naêm 1981, nguï ñöôøng Caùch Maïng Thaùng Taùm, Phöôøng 13, Quaän 10) laø moät con nghieän vaø buoân baùn ma tuyù, ñaõ soáng nhö vôï choàng vôùi Traàn T. Ngoïc Giaøu (sinh naêm 1979, nguï ñöôøng Nguyeãn Vaên Nghi, Phöôøng 7, Quaän Goø Vaáp) laø “gaùi aên söông”, hoaït ñoäng khu vöïc Caên cöù 26 thuoäc Phöôøng 7 vaø Phöôøng17, Quaän Goø Vaáp). Thaùng 10 naêm 2004, Nghóa vaø Giaøu coù vay cuûa Leâ T. Phöông (töï Dung moâi, sinh naêm 1971, nguï ñöôøng Leâ Ñöùc Thoï, Phöôøng 16, Quaän Goø Vaáp) soá tieàn 1 trieäu ñoàng trong thôøi haïn 12 thaùng, moãi ngaøy traû goùp nôï laãn laõi laø 100 ngaøn ñoàng. Do baát ñoàng trong thanh toaùn nôï, laõi vaø vieäc Giaøu ñaõ “hôùt tay treân” cuûa Dung “oâ moâi” trong moät soá moái laøm aên khaùc neân caû hai nhoùm ñaõ phaùt sinh maâu thuaãn, thöôøng xuyeân xaûy ra caõi nhau. Luùc 13g30 ngaøy 13/11/2004, Dung oâ moâi vaø baïn trai teân Taân gaëp Nghóa taïi quaùn nöôùc saâm chôï Goø Vaáp. Taân duøng aùp löïc buoäc Nghóa phaûi ñeán quaùn Karaoke Tuaán ñeå “noùi chuyeän”. Vöøa ñeán nôi, Taân buoäc Nghóa phaûi goïi ñieän thoaïi baûo Giaøu ñeán. Bieát chuyeän chaúng laønh, tröôùc khi ñi, Giaøu ñaõ mua saün 1 lít xaêng ñöïng trong Trang 6 Taøi lieäu tham khaûo can nhöïa vaø moät queït ga ñeå saün saøng “chieán ñaáu”. Luùc naøy, trong phoøng Karaoke ñaõ coù theâm Traàn Thuùy Dieãm (tö Loan khuøng, sinh naêm 1972, nguï ñöôøng Huyønh Khöông An, Phöôøng 5, Quaän Goø Vaáp) thuoäc nhoùm Dung oâ moâi. Khi thaáy Giaøu vöøa böôùc ñeán phoøng Karaoke, DungLoan lieàn nhaøo ñeán ñaùnh tôùi taáp laøm can xaêng treân tay Giaøu rôi xuoáng ñaát. Giaøu nhoaøi ngöôøi chuïp laáy can xaêng taït truùng vaøo ngöôøi Dung, Loan. Do maïnh tay, can xaêng laïi rôi xuoáng ñaát moät laàn nöõa. Laäp töùc, Nghóa chuïp laáy can xaêng taït töù tung vaøo ngöôøi ñoái thuû roài moùc queït ga baät löûa khieán caên phoøng boác chaùy ñoû röïc. Caû ngöôøi Dung vaø Loan bò löûa ñoát chaùy nhö boù ñuoác soáng. Nghóa vaø Giaøu cuõng bò löûa ñoát chaùy xeùm töøng maûng. Gaây aùn xong, caû hai voäi leân xe boû troán. Dung vaø Loan ñöôïc ñöa ñi caáp cöùu vaø ñieàu trò taïi beänh vieän Chôï Raãy. Keát quaû giaùm ñònh thöông taät : Dung bò phoûng ñoä 1, tyû leä thöông taät 19%, Loan phoûng ñoä 2, tyû leä thöông taät 9%. (1) Ñoái vôùi nhöõng haønh vi coá yù gaây thöông tích ñaõ coù söï chuaån bò töø tröôùc thì haäu quaû xaûy ra thöôøng nghieâm troïng hôn, vaø vieäc ñieàu tra khaùm phaù cuõng gaëp nhieàu khoù khaên hôn do hung thuû ñaõ coù tính toaùn töø tröôùc caùch xoaù daáu veát, che giaáu tung tích cuûa mình vaø caùch ñoái phoù vôùi cô quan ñieàu tra neáu bò phaùt hieän. * Haønh vi coá yù gaây thöông tích khoâng coù söï chuaån bò tröôùc (xaûy ra moät caùch boät phaùt, mang tính tình huoáng) Nhöõng vuï aùn loaïi naøy xaûy ra raát ña ñaïng, nguyeân nhaân cuûa haønh vi phaïm toäi do vaäy cuõng raát khaùc nhau: do maâu thuaãn nhaát thôøi xaûy ra trong quaù trình sinh hoaït, laøm aên, do khaû naêng kieàm cheá baûn thaân keùm, caõi nhau trong luùc nhaäu, do baûn tính thích duøng baïo löïc ñeå giaûi quyeát xung ñoät, do ghen tuoâng muø quaùng, do bò kích ñoäng töø baïn beø xaáu… Hung khí maø hung thuû söû duïng thöôøng laø nhöõng vaät duïng coù taïi hieän tröôøng : dao, keùo, gaäy, baøn, gheá, gaïch, ñaù… (1) Baùo Coâng an Thaønh phoá Hoà Chí Minh, soá 1309, ngaøy 4/1/2005 Trang 7 Taøi lieäu tham khaûo Tröôøng hôïp sau ñaây seõ minh chöùng lyù luaän treân : Saùng ngaøy 10/03/2005, taïi tröôøng Cao ñaúng Saân khaáu Ñieän aûnh, soá 125 ñöôøng Coáng Quyønh, Quaän 1, TP.HCM, Ñaëng Ñöùc Hoaøng (sinh naêm 1981, nguï Baûo LoäcLaâm Ñoàng), sinh vieân naêm cuoái khoa kòch noùi ñang taäp dôû nhöõng vai dieãn chuaån bò cho baøi thi toát nghieäp. Do coù coâng vieäc gia ñình, trong giôø ra chôi, Hoaøng ra baõi xe trong khuoân vieân nhaø tröôøng laáy xe roài sau ñoù quay trôû laïi gôûi ñeå vaøo tieát hoïc tieáp theo. Ngöôøi giöõ xe ñoøi 2000ñ moãi laàn göûi xe. Hoaøng thaáy ngöôøi naøy laáy tieàn sai vôùi quy ñònh cuûa nhaø tröôøng (giaù giöõ xe maùy sinh vieân chæ coù 1000ñ) neân khoâng chòu traû, lôøi qua tieáng laïi, roài Hoaøng boû vaøo lôùp hoïc cuøng caùi heïn khi ra laáy xe seõ gôûi tieàn traû. Buoåi hoïc keát thuùc, Hoaøng trôû ra baõi giöõ xe cuøng vôùi baïn beø vaø traû ñuû soá tieàn cho ngöôøi giöõ xe (luùc naøy laø moät phuï nöõ) roài cuøng baïn hoïc daét xe ra coång. Töùc giaän vì nghó Hoaøng khoâng traû tieàn xe laïi coøn ñoäi co thaùch thöùc, teân Ñaëng Quang Minh (sinh naêm 1985, thöôøng truù ñöôøng Ñaø Naüng, phöôøng Caàu Tre, Haûi Phoøng) ñaõ theo Hoaøng ra khoûi coång tröôøng. Haén chaën xe Hoaøng laïi, taùt vaøo maët Hoaøng roài ruùt keùo (duøng ñeå caét theû giöõ xe) ra haêm doïa. Hoaøng quaêng xe, voäi vaøng chaïy ngay vaøo tröôøng caàu cöùu. Do tröôøng ñang xaây döïng neân khi baêng qua Phoøng ñaøo taïo thì heát loái, Hoaøng laäp töùc bò gaõ giöõ xe coân ñoà ñuoåi saùt phía sau ñaâm raát saâu vaøo phía sau vai traùi. Gaây aùn xong, hung thuû ra Beán xe Mieàn Ñoâng troán chaïy. Haén vöùt hung khí taïi moät soït raùc trong beán xe. Sau hai ngaøy chaïy troán, vaøo luùc 12g ngaøy 12/03/2005, Minh ñaõ ra ñaàu thuù taïi Coâng an phöôøng Nguyeãn Cö Trinh, Quaän 1. Töø söï maâu thuaãn veà soá tieàn cheânh leäch chæ coù 1000ñ, do thoùi coân ñoà hung haêng öa haønh xöû theo kieåu xaõ hoäi ñen, teân Minh ñaõ gaây ra haäu quaû nghieâm troïng(1) Nhöõng vuï aùn coá yù gaây thöông tích xuaát phaùt töø nhöõng cuoäc nhaäu thì chuùng ta coù theå ñoïc thaáy haøng ngaøy treân caùc trang baùo, maâu thuaãn naûy sinh töø nhöõng lyù do töôûng nhö “ñuøa” nhöng haäu quaû ñeå laïi thì voâ cuøng ñaùng tieác. (1) Baùo VNExpress ñieän töû, 17/3/2005. Trang 8 Taøi lieäu tham khaûo Tuy caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích xaûy ra trong tröôøng hôïp hung thuû khoâng coù söï chuaån bò töø tröôùc thì coù thuaän lôïi hôn cho cô quan ñieàu tra trong ñieàu tra toäi phaïm vì hung thuû thöôøng ñeå laïi nhieàu daáu veát taïi hieän tröôøng vaø vuï aùn cuõng thöôøng coù ngöôøi chöùng kieán, nhöng nhöõng haønh vi naøy laïi gaây ra söï maát traät töï, aûnh höôûng taâm lyù khoâng toát ñeán ngöôøi daân, gaây caûm giaùc maát oån ñònh, maát an toaøn, thieáu toân troïng phaùp luaät. Moät khi ngöôøi ta saün saøng duøng vuõ löïc ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn ngay taïi nôi coâng coäng maø khoâng sôï bò phaùt hieän, ngaên chaën, thaäm chí tröøng phaït thì quaû thaät hoï ñaõ khoâng quan taâm ñeán phaùp luaät, ñeán caùc cô quan baûo veä phaùp luaät (chuû yeáu laø coâng an), ñoù laø ñieàu ñaùng phaûi baùo ñoäng. Veà thuû ñoaïn che giaáu toäi phaïm, sau khi thöïc hieän haønh vi coá yù gaây thöông tích, hung thuû thöôøng xoaù daáu veát ñeå laïi, nhanh choùng ruùt khoûi hieän tröôøng, suy nghó caùch ñoái phoù vôùi cô quan ñieàu tra, troán khoûi nôi cö truù. 1.1.2. Ñaëc ñieåm hình söï veà ñòa ñieåm vaø thôøi gian gaây aùn 1.1.2.1. Veà ñòa ñieåm gaây aùn Chuùng ta coù theå phaân ñòa ñieåm gaây aùn thaønh 2 loaïi : - ÔÛ ngoaøi ñöôøng, nôi coâng coäng. - ÔÛ trong nhaø. Thöïc teá cho thaáy, hôn 70% soá toäi phaïm coá yù gaây thöông tích coù ñòa ñieåm gaây aùn laø ôû ngoaøi ñöôøng hoaëc nôi coâng coäng. Trong ñoù, khoaûng 25% soá vuï xaûy ra taïi caùc con heûm hoaëc treân nhöõng con ñöôøng maø naïn nhaân thöôøng ñi qua, khoaûng 75% xaûy ra taïi caùc khu vöïc coâng coäng nhö : chôï, caùc beán xe, nhaø ga, coâng vieân, caùc khu vöïc phöùc taïp veà teä naïn xaõ hoäi. Nhöõng vuï aùn xaûy ra ngoaøi ñöôøng hoaëc nôi coâng coäng thì ña soá haønh vi phaïm toäi mang tính boät phaùt, naûy sinh do nhöõng maâu thuaãn nhaát thôøi (va chaïm nhau, tranh giaønh khaùch, chen laán mua veù…), chieám thieåu soá laø nhöõng haønh vi phaïm toäi coù söï chuaån bò tröôùc. Trang 9 Taøi lieäu tham khaûo Soá toäi phaïm coá yù gaây thöông tích coù ñòa ñieåm gaây aùn ôû trong nhaø chieám khoaûng hôn 20% soá vuï. Ñòa ñieåm gaây aùn coù theå laø nhaø naïn nhaân hoaëc laø nôi maø hung thuû ñieàu naïn nhaân tôùi. Ñoái vôùi caùc vuï aùn loaïi naøy thì haàu heát caùc haønh vi phaïm toäi ñeàu coù söï chuaån bò tröôùc. Haäu quaû cuûa toäi phaïm, do vaäy, cuõng nguy hieåm hôn. 1.1.2.2. Veà thôøi gian gaây aùn Nhöõng vuï aùn coá yù gaây thöông tích thöôøng xaûy ra töø 12g tröa ñeán 22g. Trong khoaûng thôøi gian naøy, taïi caùc beán xe, hoaït ñoäng vaän taûi dieãn ra nhoän nhòp nhaát, hoaït ñoäng tieáp xuùc giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi coù maät ñoä cao nhaát neân khaû naêng gaây ra maâu thuaãn cuõng nhieàu nhaát, caùc nhaø xe coá gaéng baét khaùch, xe oâm tranh giaønh tranh giaønh ñoùn khaùch. Caùc quaùn nhaäu töø khoaûng 17g trôû ñi, löôïng khaùch baét ñaàu taêng daàn, phaàn lôùn khaùch laø nam giôùi ruû nhau ra ñaây ñeå “thö giaõn” vaø “taâm söï” sau giôø laøm vieäc. Khi say röôïu thì 1001 chuyeän coù theå xaûy ra. Caùc baêng nhoùm thanh nieân hö hoûng cuõng thöôøng tuï taäp ñaùnh baøi, vui chôi vaøo thôøi ñieåm naøy, töø ñoù deã naûy sinh maâu thuaãn daãn ñeán caùc cuoäc aåu ñaû. Caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích maø hung thuû coù söï chuaån bò tröôùc cuõng choïn thôøi gian toái ñeå gaây aùn nhaèm deã taåu thoaùt. 1.1.3. Ñaëc ñieåm hình söï veà ñoäng cô gaây aùn Nguyeân nhaân cuûa toäi phaïm cuï theå laø nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù xaõ hoäi tieâu cöïc hình thaønh neân ñoäng cô thuùc ñaåy moät caù nhaân thöïc hieän haønh vi phaïm toäi. Do vaäy,vieäc nghieân cöùu veà ñoäng cô gaây aùn cuõng laø cô sôû ñeå caùn boä ñieàu tra xaây döïng caùc giaû thuyeát ñieàu tra veà thuû ñoaïn gaây aùn cuûa ngöôøi phaïm toäi. Ngöôøi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích coù theå do nhöõng ñoäng cô sau ñaây thuùc ñaåy: - Tình aùi, ghen tuoâng Maâu thuaãn, thuø töùc Thoùi coân ñoà, hung haõn Baûo veä lôïi ích chính ñaùng cuûa mình Baûo veä lôïi ích khoâng hôïp phaùp cuûa mình Trang 10 Taøi lieäu tham khaûo Ñoäng cô gaây aùn laø maâu thuaãn, thuø töùc chieám tæ leä cao nhaát trong soá caùc ñoäng cô gaây aùn coá yù gaây thöông tích. Maâu thuaãn, thuø töùc chuû yeáu naûy sinh trong cuoäc soáng, sinh hoaïi haèng ngaøy: caùc thaønh vieân trong gia ñình khoâng hoaø thuaän, thieáu vaên hoaù, caùc ñoái taùc laøm aên duøng thuû ñoaïn ñeå “tieâu dieät” nhau, nhöõng cuoäc caõi vaõ, ñaùnh nhau khi say röôïu, khi baøi baïc… Luùc 20g30 ngaøy 5/3/2003, trong luùc Huyønh Taán Taøi, sinh naêm 1989, nguï aáp Traïm Bôm, Taân Phuù Trung, Cuû Chi vaø Nguyeãn Vaên Aùi, sinh naêm 1989 cuøng 6 ngöôøi baïn khaùc cuøng nguï taïi ñòa phöông ñi chôi hoäi chôï thì baát ngôø gaëp 2 thieáu nieân laï maët ñeán baùo tin: “Tuïi bay baûo thaèng Ñieàn (baïn cuûa Aùi) ngaøy mai ra ngoaøi ñoàng ruoäng ñeå ñaùnh tay ñoâi vôùi thaèng Chieán !”. Nghe noùi vaäy, laäp töùc nhoùm cuûa Aùi keùo ñeán gian haøng troø chôi ñua ngöïa choã Nguyeãn Vaên Chieán, sinh naêm 1988, ñang ñöùng. Aùi lôùn tieáng baûo Chieán: “Maøy thöû noùi moät laàn nöõa tao nghe !”. Chöa ñôïi Chieán traû lôøi, Aùi ñaõ ra tay tröôùc ñaùnh ñaám Chieán tuùi buïi. Baát ngôø, Chieán ruùt trong ngöôøi ra moät con dao reøn baèng saét nhoïn daøi khoaûng 15cm ñaâm thaúng vaøo hoâng beân traùi cuûa Aùi. Thaáy Chieán caàm dao, Taøi xoâng vaøo öùng chieán cuõng bò Chieán ñaâm vaøo hoâng beân traùi. Laäp töùc nhoùm baïn cuûa Aùi caûn haäu cho Aùi vaø Taøi chaïy thoaùt thaân vaø cuõng chaïy theo sau ñoù. Sau khi gaây aùn, Chieán bình thaûn mang dao vaøo nhaø caát giöõ roài chui vaøo muøng nguû nhö khoâng coù chuyeän gì xaûy ra. Haäu quaû laø Aùi bò cheát luùc 22g do veát thöông quaù naëng, Taøi bò nhieàu veát ñaâm ôû tay traùi, hoâng beân traùi. Nguyeân nhaân cuûa haønh vi treân chæ laø nhöõng maâu thuaãn raát treû con cuûa nhöõng hung thuû coøn ôû ñoä tuoåi “aên chöa no, lo chöa tôùi”(1) Ñoäng cô ghen tuoâng tình aùi trong caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích ñaõ trôû neân khaù phoå bieán trong tình hình hieän nay. Ngöôøi phaïm toäi nghi ngôø vôï, choàng, ngöôøi yeâu cuûa mình coù tình yù vôùi ngöôøi khaùc hoaëc coù tröôøng hôïp lyù do ghen tuoâng raát voâ lyù. Nguyeãn Thò Khaùnh Trang (sinh naêm 1984, nguï Quaän10) coù baïn trai laø Traàn Vaên Naéng (sinh naêm 1979, nguï Quaän (1) Baùo VNEpress ñieän töû, ngaøy 3/7/2003 Trang 11 Taøi lieäu tham khaûo Bình Thaïnh). Tröa 10/12/2004, Naéng thaáy Trang ñang noùi chuyeän vôùi Tuaán (chöa roõ lai lòch), töùc giaän neân Naéng cuøng Leâ Hoaøng Ñaïo (sinh naêm 1981, nguï Quaän Goø Vaáp) xoâng vaøo ñaùnh Tuaán, chaúng vöøa, Tuaán vaùc maõ taáu cheùm Naéng vaø Ñaïo phaûi vaøo beänh vieän caáp cöùu. (1) Moät ñoäng cô caàn ñöôïc baøn ñeán bôûi tính chaát nguy hieåm cuûa haäu quaû haønh vi do ñoäng cô aáy thuùc ñaåy, ñoù laø thoùi coân ñoà, hung haõn. Ngöôøi phaïm toäi coi thöôøng nhöõng quy taéc trong cuoäc soáng, coù haønh vi ngang ngöôïc, gaây thöông tích cho ngöôøi khaùc moät caùch voâ côù hoaëc coá tình döïa vaøo nhöõng nguyeân côù nhoû nhaët ñeå gaây thöông tích cho ngöôøi khaùc. Vieäc xaùc ñònh coá yù gaây thöông tích do tính chaát coân ñoà khoâng phaûi luùc naøo cuõng deã daøng. Khi nhaän ñònh ñoäng cô phaïm toäi coù tính chaát coân ñoà caàn xem xeùt moät caùch toaøn dieän, traùnh vieäc chæ nhaán maïnh ñeán nhaân thaân cuûa ngöôøi phaïm toäi hoaëc ñòa ñieåm gaây aùn hay haønh vi gaây thöông tích cho ngöôøi khaùc.. Caàn xem xeùt moái quan heä cuûa ngöôøi phaïm toäi vôùi naïn nhaân, thaùi ñoä cuûa hung thuû khi gaây aùn vaø nguyeân nhaân cuûa haønh vi aáy. Haàu heát ngöôøi phaïm toäi do ñoäng cô naøy laø nhöõng ngöôøi ñaõ coù tieàn aùn, tieàn söï vaø nghieän huùt. Thöïc hieän haønh vi coá yù gaây thöông tích, hung thuû muoán theå hieän “ñaúng caáp”, “soá maù” cuûa mình. Ngoaøi ra, vôùi baûn chaát coân ñoà saün coù, hung thuû saün saøng ñaùnh, cheùm ngöôøi maø chuùng khoâng thích hoaëc ngöôøi maø chuùng ñöôïc thueâ ñeå “giaûi quyeát”. Ngaøy 28/2/2005, anh Giang vaên Keát, sinh naêm 1975, ñoùn xe khaùch, bieån soá 18T-3494, chaïy tuyeán Nam ÑònhBeán xe Mieàn Ñoâng, TPHCM. Khi ñeán khu vöïc ñöôøng Xuyeân AÙ thuoäc aáp Bình Ñöôøng 1, xaõ An Bình, huyeän Dó An, tænh Bình Döông thì taøi xeá vaø lô xe baét anh xuoáng. Anh noùi vôùi nhaø xe: “Oâng baûo xe ñi vaøo tôùi Beán xe Mieàn Ñoâng, sao giôø laï boû toâi ôû ñaây. Neáu boû toâi ôû ñaây thì phaûi traû laïi toâi 20 000ñ ñeå toâi ñi xe oâm vaøo beán xe. Moät ngöôøi trong nhaø xe noùi: “Xe khoâng vaøo beán”. Anh Keát noùi: “Neáu caùc oâng khoâng traû laïi tieàn toâi thì khoâng ñöôïc vôùi toâi ñaâu”. Nhaø xe vaêng tuïc vaø sau ñoù ñaåy haønh lyù cuûa anh Keát xuoáng ñaát roài cho xe chaïy. Khi xe chaïy ñöôïc khoaûng 3m thì anh Keát nhaët moät cuïc ñaù nhoû beân ñöôøng neùm vaøo sau (1) Baùo VnEpress ñieän töû, ngaøy 2/3/2005 Trang 12 Taøi lieäu tham khaûo xe roài quay löng boû chaïy. Nhaø xe döøng laïi, 3 thanh nieân xuoáng xe ñuoåi theo anh Keát, vöøa ñuoåi vöøa hoâ: “Cöôùp, cöôùp !”. Khi anh Keát chaïy ñeán quaùn caø pheâ ôû soá nhaø 6/21A, aáp Bình Ñöôøng 1 thì chuû quaùn khoâng cho chaïy vaøo vì töôûng laø cöôùp thaät. Keát quaû laø anh Keát bò 3 gaõ thanh nieân duøng caây saét, dao vaø moät khuùc goã ñaùnh ñeán cheát taïi neàn quaùn caø pheâ(1) Tính chaát coân ñoà cuûa caùc thanh nieân trong vuï aùn keå treân theå hieän raát roõ, boïn chuùng saün saøng duøng vuõ löïc ñaùnh ngöôøi baát chaáp lyù leõ vaø phaùp luaät. Haønh vi gaây thöông tích cho haønh khaùch ñaõ trôû thaønh chuyeän thöôøng tình vaø nguy haïi hôn noù ñaõ trôû thaønh thoùi quen xuaát phaùt töø baûn tính coân ñoà cuûa nhöõng thanh nieân naøy, chuùng töï cho pheùp mình soáng ngoaøi voøng phaùp luaät. Ngöôøi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích cuõng coù theå xuaát phaùt töø nhu caàu baûo veä nhöõng lôïi ích coù yù nghóa vaø taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi. Thöïc teá cho thaáy tröôøng hôïp moät ngöôøi thöïc hieän haønh vi traùi phaùp luaät nghieâm troïng ñoái vôùi moät ngöôøi khaùc hoaëc ñoái vôùi ngöôøi thaân cuûa ngöôøi khaùc, haønh vi ñoù ñaõ khieán ngöôøi coù lôïi ích bò xaâm haïi ñoù ôû vaøo traïng thaùi tinh thaàn bò kích ñoäng maïnh vaø töø ñoù thöïc hieän haønh vi phaïm toäi. Ví duï : Nguyeãn Vaên Thanh vöøa ñi laøm veà nhaø, thaáy tröôùc cöûa nhaø mình coù xe laï. Böôùc vaøo nhaø, Thanh thaáy moät ngöôøi ñaøn oâng ñang ñaám ñaù lieân tuïc vaøo ngöôøi cuûa meï mình, vöøa ñaùnh, vöøa lôùn tieáng: “Baø coù traû nôï khoâng, neáu khoâng toâi ñaùnh cheát baø !”. Nhìn thaáy caûnh meï mình ñau quaèn quaïi tröôùc nhöõng cuù ñaám ñaù cuûa ngöôøi ñaøn oâng, Thanh ñaõ chaïy thaúng xuoáng beáp, laáy con dao chaët ñaù leân vaø cheùm tuùi buïi vaøo gaõ ñaøn oâng. Ngöôøi ñaøn oâng ñoù ngaõ xuoáng neàn nhaø vaø baát tænh (2) Ví duï treân ñaây laø tröôøng hôïp ngöôøi phaïm toäi ôû trong traïng thaùi tinh thaàn bò kích ñoäng maïnh. Ngöôøi bò kích ñoäng maïnh laø ngöôøi khoâng coøn nhaän thöùc ñaày ñuû veà haønh vi cuûa mình nhö luùc bình thöôøng nhöng chöa maát haún khaû naêng nhaän thöùc. Luùc ñoù, hoï maát khaû naêng töï (1) (2) Baùo Coâng an nhaân daân, soá 184, ngaøy 3/3/2005 Baùo VNEpress ñieäm töû, ngaøy 2/4/2003 Trang 13 Taøi lieäu tham khaûo chuû, khoâng thaáy heát ñöôïc tính chaát, möùc ñoä nguy hieåm cho xaõ hoäi cuûa haønh vi cuûa mình, traïng thaùi tinh thaàn cuûa hoï gaàn nhö ngöôøi ñieân (ngöôøi maát trí). Traïng thaùi naøy chæ xaûy ra trong choác laùt, sau ñoù tinh thaàn cuûa hoï laïi trôû laïi bình thöôøng. Vieäc xaùc ñònh moät ngöôøi coù bò kích ñoäng maïnh veà tinh thaàn hay khoâng laø moät vaán ñeà phöùc taïp , bôûi vì traïng thaùi taâm lyù cuûa moãi ngöôøi khaùc nhau, cuøng moät söï vieäc ñoái vôùi ngöôøi naøy laø bình thöôøng nhöng laøm cho ngöôøi khaùc bò kích ñoäng maïnh. Do vaäy, tuøy töøng tröôøng hôïp cuï theå maø xem xeùt moät caùch toaøn dieän caùc tình tieát (nhaân thaân ngöôøi phaïm toäi, dieãn bieán vuï aùn, tính tình, beänh taät, quan heä vôùi naïn nhaân…) töø ñoù xaùc ñònh möùc ñoä bò kích ñoäng veà tinh thaàn coù maïnh hay khoâng, maïnh ñeán möùc naøo. Haønh vi traùi phaùp luaät nghieâm troïng cuûa naïn nhaân xaâm phaïm ñeán tính maïng, söùc khoûe, nhaân phaåm, danh döï cuûa ngöôøi phaïm toäi vaø nhöõng ngöôøi thaân thích cuûa ngöôøi phaïm toäi, nhöng cuõng coù moät soá tröôøng hôïp naïn nhaân ñaõ xaâm phaïm ñeán taøi saûn cuûa ngöôøi phaïm toäi nhö ñaäp phaù taøi saûn, ñoát chaùy, cöôùp giaät… Tröôøng hôïp khaùc, ngöôøi phaïm toäi cuõng mong muoán baûo veä caùc lôïi ích chính ñaùng cuûa mình vaø cuûa ngöôøi khaùc nhöng haønh vi baûo veä ñaõ vöôït quaù giôùi haïn phoøng veä chính ñaùng. An vaø Duõng ñang ngoài nhaäu trong quaùn. Caû hai uoáng ñöôïc 1 lít röôïu thì baét ñaàu say, lôøi qua tieáng laïi, An vaø Duõng lôùn tieáng caõi nhau. An neùm ly röôïu vaø thaúng tay taùt raát maïnh vaøo maët cuûa Duõng. Duõng chaïy vaøo sau quaùn nhaäu, giaät con dao chaët thòt cuûa chuû quaùn, chaïy leân cheùm tuùi buïi vaøo ngöôøi An, An boû chaïy thì Duõng ñuoåi theo tieáp tuïc cheùm vaøo löng An cho ñeán khi An ngaõ guïc tröôùc vuõng maùu (1) Trong tröôøng hôïp treân, Duõng bò taán coâng tröôùc, vì ñeå baûo veä lôïi ích cuûa baûn thaân mình neân Duõng ñaõ ñaùnh traû laïi An. Tuy nhieân, haønh ñoäng choáng traû roõ raøng laø quaù ñaùng vaø ñaõ gaây ra thieät haïi roõ raøng quaù möùc. (1) Baùo VNEpress ñieän töû, ngaøy 5/4/2003 Trang 14 Taøi lieäu tham khaûo Ñoäng cô phaïm toäi chuùng ta ñang ñeà caäp ôû ñaây laø ngöôøi phaïm toäi vì baûo veä nhöõng lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc, cuûa toå chöùc, baûo veä quyeàn vaø lôïi ích chính ñaùng cuûa mình hoaëc cuûa ngöôøi khaùc maø choáng traû ngöôøi ñang coù haønh vi xaâm haïi ñeán caùc lôïi ích noùi treân. Tuy nhieân, trong hoaøn caûnh söï vieäc xaûy ra, ngöôøi phoøng veä ñaõ söû duïng nhöõng phöông tieän, phöông phaùp khoâng caàn thieát ñoái vôùi haønh vi xaâm haïi. Moät loaïi ñoäng cô phaïm toäi nöõa laø baûo veä nhöõng lôïi ích khoâng hôïp phaùp cuûa ngöôøi phaïm toäi baèng caùch choáng laïi ngöôøi thi haønh coâng vuï. Naïn nhaân laø ngöôøi ñang thi haønh coâng vuï, töùc laø hoï ñang, saép hoaëc seõ thöïc hieän moät nhieäm vuï ñöôïc cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn giao phoù. Nhieäm vuï ñöôïc giao do ngheà nghieäp quy ñònh: caùn boä, chieán só coâng an ñang truy baét toäi phaïm, caùn boä thueá ñang thu thueá, daân phoøng ñang laøm nhieäm vuï tuaàn tra… Ngöôøi phaïm toäi gaây thöông tích cho naïn nhaân laø ñeå: - Khoâng ñeå cho ngöôøi thi haønh coâng vuï thöïc hieän nhieäm vuï cuûa mình. - Ngaên chaën khoâng cho ngöôøi thi haønh coâng vuï tieáp tuïc thöïc hieän nhieäm vuï cuûa mình. - Traû thuø ngöôøi thi haønh coâng vuï vì lyù do coâng vuï cuûa hoï. Khoaûng 21g ngaøy 2/10/2004, qua nguoàn tin thu thaäp töø quaàn chuùng, Phoøng Caûnh saùt ñieàu tra veà traät töï xaõ hoäi Coâng an Haø Noäi nhaän ñöôïc nguoàn tin coù hai nhoùm giang hoà ñang chuaån bò daøn quaân thanh toaùn nhau baèng “haøng noùng” taïi Phoá Ñình Ngang, Quaän Hoaøn Kieám, Haø Noäi. Moät nhoùm do teân T.”Saøi Goøn” caàm ñaàu, nhoùm kia do teân Nguyeãn Quang Nguyeân (bieät danh Nguyeân “xuyeân”, sn 1973, truù taïi Khu taäp theå Taân Mai, Quaän Hoaøng Mai) caàm ñaàu. Nguyeân “xuyeân” laø ñoái töôïng coù nhieàu tieàn aùn, tieàn söï, ñang bò truy naõ töø thaùng 6 naêm 2003. Moät toå coâng taùc do trung uùy Phuøng Taán Phaùt chæ huy ñöôïc ñieàu ñoäng ñeán ngay hieän tröôøng. Taïi taàng 2 cuûa quaùn aên Ñình Ngang laø nôi nhoùm T. “Saøi Goøn” ñang ngoài ; taàng 1 cuûa quaùn laø nôi Nguyeân “xuyeân” cuøng moät ñaøn em laø Trònh Minh Quyù, sn 1977, truù taïi Khu taäp theå Thaønh Coâng Trang 15 Taøi lieäu tham khaûo vaø ngöôøi tình cuûa Nguyeân laø Döông Thu Huyeàn (nhaân vieân moät nhaø haøng Karaoke treân phoá Lyù Nam Ñeá) ñang ngoài aên. Nguyeân sai Huyeàn ñeán choã T. “Saøi Goøn” ñeå thöông löôïng ñieàu gì ñoù khaù caêng thaúng nhöng khoâng thaønh coâng. Hai nhoùm giang hoà coù theå heïn nhau ra ñöôøng vaø ñaëc bieät laø Nguyeân “xuyeân” khoâng rôøi tay phaûi ra khoûi tuùi quaàn , nôi coù khaåu suùng K54 ñaõ leân ñaïn. Trung uùy Phuøng Taán Phaùt ra hieäu cho Thöôïng uyù Vuõ Anh Ñöùc cuøng lao vaøo baét giöõ Nguyeân “xuyeân”. Ñeán luùc ñoù, bieát mình ñaõ bò theo doõi, nhanh nhö caét, Nguyeân “xuyeân” lao ra ñöôøng vaø ruùt suùng ra khoûi tuùi quaàn. Trung uùy Phaùt hoâ to: “Nguyeân, ñöøng chaïy nöõa ! Anh ñaõ bò bao vaây. Neáu chaïy, toâi baén.” Nguyeân “xuyeân” khoâng chaïy nöõa maø quay laïi chóa suùng veà phía Phaùt, Phaùt nhaûy sang moät beân vaø chóa suùng baén chæ thieân. Nguyeân chóa suùng veà phía Phaùt, baén thaúng vaøo buïng anh phaùt suùng ñaàu tieân. Ñuùng luùc Phaùt ñaõ bò thöông, thöôïng uùy Ñöùc lao vaøo quaät ngaõ Nguyeân “xuyeân” nhöng haén vaãn vuøng leân choáng cöï vaø noå phaùt suùng thöù hai, raát may maén laø ñaïn ñaõ ñi khoâng ñuùng muïc tieâu naøo. Duø ñang bò thöông naëng, maùu ra nhieàu, nhöng Phaùt vaãn gaéng söùc lao vaøo cuøng ñoàng ñoäi quaät ngaõ Nguyeân “xuyeân” vaø tra vaøo tay haén chieác coøng soá 8. ÔÛ phía kia, ñoàng ñoäi cuûa anh ñaõ khoáng cheá vaø baét giöõ ñöôïc Döông Thu Huyeàn vaø Trònh Minh Quyù, cuøng moät chieác xe Dylan, BKS : 29P9-4759. Trung uùy, Phuøng Taán Phaùt ñaõ ñöôïc ñöa vaøo beänh vieän VieätÑöùc caáp cöùu vaø ñöôïc caùc baùc só moã gaáp ñaàu ñaïn ra, nhôø vaäy ñaõ qua côn nguy kòch (1) Nhöõng vuï aùn loaïi naøy, hieän nay ñang coù xu höôùng gia taêng moät caùch ñaùng lo ngaïi, ñieàu ñoù cho thaáy söï coi thöôøng phaùp luaät cuûa ngöôøi phaïm toäi ñang ôû möùc baùo ñoäng. Haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi naøy khoâng chæ gaây thieät haïi veà ngöôøi, taøi saûn cuûa ngöôøi thi haønh coâng vuï maø coøn aûnh höôûng ñeán loøng tin cuûa nhaân daân ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thi haønh coâng vuï khi ñoä tin caäy cuûa hoï ñaõ coù söï giaûm suùt. Ngoaøi ra, neáu chuû theå gaây thöông tích laïi laø nhöõng ngöôøi thi haønh coâng vuï thì ñoäng cô thuùc ñaåy hoï thöïc hieän haønh vi gaây thöông tích laø nhaèm (1) Baùo VNEpress ñieän töû, ngaøy 5/10/2004 Trang 16 Taøi lieäu tham khaûo thöïc hieän nhieäm vuï coâng cuûa mình (coâng vuï). Tuy nhieân, haønh vi duøng vuõ löïc ñoù laïi naèm ngoaøi nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc phaùp luaät cho pheùp, neân ñaõ gaây neân thöông tích cho ngöôøi khaùc coù tyû leä thöông taät töø 31% trôû leân. Vieäc xaùc ñònh theá naøo laø söû duïng vuõ khí ngoaøi nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc phaùp luaät cho pheùp caên cöù vaøo ñieàu 1, phaàn II, Nghò ñònh soá 94/HÑBT ngaøy 2/7/1984 cuûa Hoäi Ñoàng Boä Tröôûng. Noäi dung cuûa Nghò ñònh: “ Trong khi thi haønh coâng vuï baûo veä ANCT vaø TTATXH, ngöôøi ñöôïc giao söû duïng vuõ khí chæ ñöôïc noå suùng vaøo caùc ñoái töôïng sau: - Nhöõng keû ñang duøng vuõ löïc gaây baïo loaïn, ñang phaù hoaïi, ñang haønh hung caùn boä, chieán só baûo veä, ñang taán coâng ñoái töôïng hoaëc muïc tieâu baûo veä. - Nhöõng keû ñang phaù traïi giam, cöôùp phaïm nhaân, nhöõng phaïm nhaân ñang noåi loaïn, cöôùp vuõ khí hoaëc duøng vuõ löïc uy hieáp tính maïng caùc caùn boä, chieán só laøm nhieäm vuï quaûn lyù, canh gaùc, daãn giaûi toäi phaïm, nhöõng ngöôøi phaïm toäi nguy hieåm ñang bò giöõ, ñang bò daãn giaûi hoaëc ñang coù leänh baét maø chaïy troán. - Nhöõng keû khoâng tuaân leänh cuûa caùn boä, chieán só ñang tieán haønh nhieäm vuï tuaàn tra, canh gaùc, khaùm xeùt, laïi lôïi duïng vuõ löïc choáng laïi, uy hieáp nghieâm troïng tính maïng caùn boä thöøa haønh nhieäm vuï hoaëc tính maïng cuûa nhaân daân. - Boïn löu manh, coân ñoà ñang gieát ngöôøi, hieáp daâm, gaây roái traät töï raát nghieâm troïng, ñang duøng vuõ löïc cöôùp phaù taøi saûn. - Ngöôøi ñieàu khieån phöông tieän khoâng tuaân leänh, coá tình chaïy troán khi ngöôøi khaùm phöông tieän giao thoâng, vaän taûi ra leänh vaø ñaõ bieát roõ treân phöông tieän coù vuõ khí hoaëc taøi lieäu phaûn ñoäng, taøi lieäu bí maät quoác gia, coù taøi saûn ñaëc bieät quyù giaù cuûa Nhaø nöôùc, hoaëc coù boïn phaïm toäi, boïn löu manh, coân ñoà ñang söû duïng phöông tieän ñeå baét ñoái töôïng. Tröôùc khi noå suùng baén caùc ñoái töôïng treân, ngöôøi thi haønh coâng vuï ra leänh hoaëc baén caûnh caùo maø ñoái töôïng Trang 17 Taøi lieäu tham khaûo khoâng chaáp haønh thì ñöôïc coi laø khoâng coù toäi (tröø tröôøng hôïp baét ngöôøi ñieàu khieån phöông tieän. Neáu vieäc duøng vuõ löïc neâu treân ôû trong tröôøng hôïp ñaëc bieät, caáp baùch khoâng coù bieän phaùp naøo khaùc ñeå ngaên chaën ngay ñoái töôïng ñang thöïc hieän haønh vi phaïm toäi gaây haäu quaû nghieâm troïng hoaëc ñeå thöïc hieän quyeàn töï veä chính ñaùng cuûa mình, thì ñöôïc noå suùng ngay vaøo ñoái töôïng”. Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp söû duïng vuõ khí khaùc hoaëc duøng vuõ löïc phaûi caên cöù vaøo caùc Thoâng tö, chæ thò cuûa caùc cô quan baûo veä phaùp luaät ôû Trung öông nhö: Chæ thò 07 (22/12/1983) cuûa TAND toái cao ; Nghò quyeát soá 02/HÑBT ngaøy 5/1/1986, Nghò quyeát soá 04/HÑBT ngaøy 29/11/1986, NQ 02/HTP ngaøy 16/11/1988 cuûa Hoäi ñoàng thaåm phaùn TAND toái cao , cuøng vôùi caùc baùo caùo toång keát hoaëc sô keát haøng naêm veà coâng taùc xeùt xöû ñoái vôùi loaïi toäi phaïm naøy. 1.1.4. Ñaëc ñieåm hình söï veà coâng cuï gaây aùn trong caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích Caùc coâng cuï, phöông tieän ñöôïc ngöôøi phaïm toäi söû duïng trong caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích laø raát ña daïng, khoù coù theå lieät keâ moät caùch ñaày ñuû. Chuùng ta coù theå khaùi quaùt nhöõng coâng cuï, phöông tieän gaây aùn thoâng duïng vaø thöôøng gaëp nhaát theo thöù töï veà möùc ñoä phoå bieán nhö sau : - Axit, xaêng, daàu… - Maõ taáu, kieám, dao caùc loaïi, buùa, voû chai ñaäp beå, oáng tuyùp saét… - Caùc coâng cuï thoâ sô: gaïch, ñaù, baøn, gheá, gaäy… - Duøng söùc maïnh tay chaân Trong caùc coâng cuï, phöông tieän keå treân thì ñaùng chuù yù nhaát laø vieäc hung thuû duøng axit taït vaøo ngöôøi naïn nhaân. Haäu quaû cuûa haønh vi naøy khoâng chæ laø nhöõng thöông tích traàm troïng veà maët theå xaùc maø coøn laø veát thöông tinh thaàn khoâng theå laønh laïi ñöôïc, ñoù laø noãi aùm aûnh dai daúng keùo daøi ñeán suoát cuoäc ñôøi. Nhieàu naïn Trang 18 Taøi lieäu tham khaûo nhaân ñaõ trôû neân ñieân loaïn sau khi bò taït axit, nhaát laø ñoái vôùi caùc naïn nhaân laø nöõ, khi nhan saéc cuûa hoï bò bieán daïng moät caùch taøn nhaãn bôûi thöù hoaù chaát nguy hieåm kia. Moät ñieàu khaùc ñaùng lo ngaïi hôn laø ngöôøi ta khoâng khoù ñeå mua loaïi hoùa chaát naøy vôùi soá löôïng lôùn. Loaïi coâng cuï ñöôïc hung thuû söû duïng phoå bieán hieän nay laø maõ taáu, kieám, dao caùc loaïi… Vieäc söû duïng caùc loaïi coâng cuï naøy do aûnh höôûng raát lôùn töø caùc saùch, phim aûnh baïo löïc vaø hung thuû phaàn lôùn laø treû chöa thaønh nieân. Caùc nhoùm thanh nieân hö hoûng, baêng oå nhoùm toäi phaïm vôùi baûn tính löu manh, coân ñoà tranh giaønh ñòa baøn hoaït ñoäng thöôøng söû duïng caùc loaïi hung khí naøy ñeå thanh toaùn laãn nhau. Ngoaøi ra, thaønh phaàn “ñaâm thueâ, cheùm möôùn” cuõng thöôøng söû duïng caùc loaïi hung khí nguy hieåm treân. Nhöõng ngöôøi phaïm toäi söû duïng coâng cuï, phöông tieän thoâ sô thöôøng coù saün taïi hieän tröôøng nhö gaïch, ñaù, baøn gheá, gaäy goäc… thì ña soá caùc tröôøng hôïp haønh vi phaïm toäi khoâng coù söï chuaån bò töø tröôùc. Haønh vi phaïm toäi naûy sinh khi xaûy ra caùc maâu thuaãn giöõa hung thuû vaø naïn nhaân (phaàn lôùn xaûy ra trong hoaëc sau caùc cuoäc nhaäu). Sau khi thöïc hieän xong haønh vi phaïm toäi, hung thuû thöôøng boû hung khí gaây aùn taïi hieän tröôøng, ñieàu naøy taïo thuaän lôïi cho vieäc thu thaäp vaät chöùng cuûa cô quan ñieàu tra. Ñoái vôùi tröôøng hôïp, ngöôøi phaïm toäi söû duïng söùc maïnh tay chaân thì möùc ñoä nguy hieåm cuûa haønh vi phaïm toäi ít hôn caùc tröôøng hôïp coù söû duïng vuõ khí, coâng cuï, phöông tieän. Haønh vi coá yù gaây thöông tích coù theå ñöôïc chuaån bò tröôùc hoaëc khoâng coù söï chuaån bò tröôùc. Trong tröôøng hôïp ñaõ coù söï chuaån bò töø tröôùc, ngöôøi phaïm toäi tin vaøo “söùc maïnh theå chaát” cuûa mình, hoaëc lôïi duïng söùc maïnh cuûa soá ñoâng ngöôøi treân cô sôû ñaõ nghieân cöùu kyõ veà naïn nhaân. Tröôøng hôïp ngöôøi phaïm toäi khoâng coù söï chuaån bò tröôùc, haønh vi mang tính boät phaùt do maâu thuaãn naûy sinh ngoaøi döï kieán cuûa ngöôøi phaïm toäi, hoï haønh ñoäng theo baûn tính hung haêng, lieàu lónh, lì lôïm voán coù. Trang 19 Taøi lieäu tham khaûo 1.1.5. Ñaëc ñieåm veà daáu veát vaø hieän tröôøng caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích Nhöõng loaïi daáu veát thöôøng gaëp ôû hieän tröôøng caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích laø: daáu veát maùu, daáu veát chaát baøi tieát, daáu vaân tay, daáu chaân, giaøy deùp, daáu veát phöông tieän ñeå laïi… Nhöõng vaät chöùng thöôøng laø: hung khí gaây aùn, giaøy deùp vaø caùc ñoà duøng khaùc cuûa thuû phaïm, naïn nhaân rôi laïi taïi hieän tröôøng. Thöïc teá cho thaáy, taøi lieäu theå hieän veà hieän tröôøng, daáu veát taïi hieän tröôøng thöôøng raát haïn cheá, coâng taùc baûo veä hieän tröôøng gaëp nhieàu khoù khaên. Khi löïc löôïng coâng an ñeán hieän tröôøng thì thoâng thöôøng moïi thöù ñeàu bò xaùo troän. Taøi lieäu xaùc ñònh veà daáu veát vaø hieän tröôøng chuû yeáu laø bieân baûn thu giöõ nhöõng ñoà vaät, hung khí maø thuû phaïm vaø naïn nhaân ñeå laïi taïi hieän tröôøng. Taøi lieäu xaùc ñònh veà coâng taùc khaùm nghieäm hieän tröôøng cuõng thöôøng khoâng ñaày ñuû, khoâng theå hieän ñöôïc daáu veát ñaëc tröng cuûa hieän tröôøng neân giaù trò chöùng minh cuûa caùc taøi lieäu naøy khoâng cao 1.1.6. Ñaëc ñieåm veà nhaân thaân cuûa ngöôøi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích Nghieân cöùu veà nhaân thaân cuûa ngöôøi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích, chuùng toâi nhaän thaáy coù moät soá ñaëc ñieåm sau: - Veà giôùi tính: treân 80% soá ngöôøi phaïm toäi laø nam giôùi. Tyû leä noùi treân veà giôùi tính laø phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm veà taâm lyù vaø phuø hôïp vôùi tính chaát cuûa loaïi toäi phaïm naøy. Nöõ giôùi phaïm toäi chieám tyû leä thaáp nhöng thöôøng duøng hung khí nguy hieåm, ñeå laïi haäu quaû nghieâm troïng cho naïn nhaân. - Veà ñoä tuoåi: Ñoä tuoåi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích chieám nhieàu nhaát laø töø 16-50 tuoåi. Trang 20 Taøi lieäu tham khaûo 1.2. Ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích Bò can coù traïng thaùi taâm lyù mang tính phöùc hôïp raát phöùc taïp, hoï vöøa mang nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa ngöôøi phaïm toäi khi chöa bò khôûi toá vôùi tö caùch laø bò can, laïi vöøa mang ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can trong ñieàu kieän bò cô quan ñieàu tra aùp duïng caùc bieän phaùp, thuû tuïc toá tuïng theo luaät ñònh (giam giöõ, hoûi cung, caám ñi khoûi nôi cö truù…). Nhöõng khoù khaên veà vaät chaát vaø tinh thaàn, söï maát töï do vaø phaûi chòu nhöõng söï raøng buoäc khaùc veà maët phaùp luaät ñaõ gaây neân nhöõng thay ñoåi trong ñôøi soáng taâm lyù cuûa bò can. Nhöõng neùt ñaëc thuø taâm lyù cuûa bò can luùc naøy laø söï thoáng nhaát giöõa caùc yeáu toá beân ngoaøi (taùc ñoäng cuûa caùc bieän phaùp cöôõng cheá, söï leân aùn cuûa dö luaän xaõ hoäi, taùc ñoäng cuûa cô quan ñieàu tra…) vaø caùc yeáu toá beân trong (trình ñoä nhaän thöùc, kinh nghieäm, thoùi quen, khí chaát, tính chaát…) cuûa bò can. Veà hình thöùc, taâm lyù bò can laø söï tieáp noái cuûa taâm lyù ngöôøi phaïm toäi. Phaân tích taâm lyù bò can laø phaân tích taâm lyù cuûa ngöôøi phaïm toäi trong ñieàu kieän, hoaøn caûnh môùi, ñoù laø ñieàu kieän, hoaøn caûnh bò baét giöõ, ñang bò aùp duïng caùc bieän phaùp cöôõng cheá vaø caùc bieän phaùp ñieàu tra khaùc. Nghieân cöùu, phaân tích caùc ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can caàn quaùn trieät nguyeân taéc tieáp caän moät caùch toaøn dieän caùc moái quan heä taùc ñoäng, aûnh höôûng ñeán taâm lyù bò can. Caùc moái quan heä ñoù laø: - Quan heä cuûa bò can trong quaù trình hoaït ñoäng phaïm toäi. - Quan heä cuûa bò can khi bò baét, taïm giam, hoûi cung vaø caùc bieän phaùp khaùc. - Caùc moái quan heä caù nhaân khaùc. Nghieân cöùu caùc ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can vôùi muïc ñích phaân tích, tìm hieåu nhöõng hieän töôïng taâm lyù coù lieân quan, aûnh höôûng ñeán quaù trình khai baùo cuûa bò can, töø ñoù giuùp cô quan ñieàu tra xaùc ñònh, löïa choïn ñuùng ñaén caùc phöông phaùp, chieán thuaät hoûi cung, taùc ñoäng taâm lyù phuø hôïp ñeå bò can khai baùo thaønh khaån vaø trung thöïc moïi haønh vi phaïm toäi cuûa hoï. Trang 21 Taøi lieäu tham khaûo Ñieàu caàn löu yù nöõa laø khi nghieân cöùu caùc ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can khoâng chæ vaïch ra nhöõng neùt taâm lyù tieâu cöïc kìm haõm quaù trình khai baùo thaønh khaån cuûa bò can maø coøn bieát phaùt hieän, khai thaùc nhöõng phaåm chaát taâm lyù tích cöïc taïo ñieàu kieän cho söï khai baùo thaønh khaån cuûa bò can, phaåm chaát ñoù coù theå laø tính nhaân ñaïo, löông taâm, ñaïo ñöùc, loøng thöông ngöôøi, traân troïng caùi ñeïp, loøng töï troïng, danh döï… Do vaäy, caùn boä ñieàu tra caàn kheùo leùo khôi daäy ñieåm toát cuûa bò can, ñieàu ñoù raát coù yù nghóa ñoái vôùi hieäu quaû cuûa buoåi hoûi cung. Ñeå nghieân cöùu nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích, tröôùc heát chuùng ta nghieân cöùu nhöõng quan ñieåm cô baûn chæ ñaïo vieäc nghieân cöùu taâm lyù bò can. 1.2.1. Nhöõng quan ñieåm veà vieäc nghieân cöùu taâm lyù bò can 1.2.1.1. Quan ñieåm khaùch quan Theo Chuû nghóa duy vaät bieän chöùng Maùc-Leânin, moïi hieän töôïng trong theá giôùi khaùch quan bao goàm caû hieän töôïng taâm lyù, ñeàu coù cô sôû khaùch quan vaø nguyeân nhaân vaät chaát cuûa chuùng. Taâm lyù con ngöôøi noùi chung, taâm lyù bò can noùi rieâng luoân chòu söï chi phoái cuûa nhöõng ñieàu kieän vaät chaát cuûa hoaït ñoäng soáng vaø nhöõng ñieàu kieän XH-lòch söû cuï theå. Caùc ñaëc ñieåm trong taâm lyù cuûa bò can laø saûn phaåm phöùc hôïp cuûa quaù trình hoaït ñoäng phaïm toäi, quaù trình bò giam giöõ vaø aùp duïng caùc bieän phaùp toá tuïng, söï taùc ñoäng cuûa caùn boä ñieàu tra… Nghieân cöùu taâm lyù bò can phaûi ñi saâu phaân tích cô cheá hình thaønh caùc hieän töôïng taâm lyù ñoù. Quan ñieåm naøy ñoøi hoûi phaûi xem xeùt caùc hieän töôïng taâm lyù cuûa bò can nhö chuùng voán coù trong thöïc tieãn, thoâng qua moái lieân heä giöõa taâm lyù bò can vôùi caùc ñieàu kieän beân ngoaøi cuûa cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng cuûa bò can ñoù. Quan ñieåm khaùch quan trong vieäc nghieân cöùu taâm lyù bò can thoâng qua vieäc ghi nhaän vaø phaân tích caùc bieåu hieän khaùch quan cuûa chuùng trong hoaït ñoäng ñoøi hoûi ngöôøi nghieân cöùu phaûi phaûn aùnh moät caùch khaùch quan, Trang 22 Taøi lieäu tham khaûo khoâng suy dieãn chuû quan. Quan ñieåm khaùch quan cuõng ñoøi hoûi ngöôøi nghieân cöùu phaûi coù phöông phaùp nghieân cöùu taâm lyù bò can trong nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau: ñieån hình vaø khoâng ñieån hình, thu thaäp caøng nhieàu caøng toát caùc bieåu hieän thöïc teá cuûa bò can thoâng qua caùc cöû chæ, haønh ñoäng cuï theå cuûa hoï trong quaù trình bò giam giöõ vaø bò aùp duïng caùc bieän phaùp toá tuïng khaùc, nhaát laø bieän phaùp hoûi cung bò can. 1.2.1.2. Quan ñieåm nghieân cöùu taâm lyù bò can trong hoaït ñoäng Taâm lyù hoïc Maùcxít ñaõ chæ roõ: Taâm lyù vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi coù moái quan heä thoáng nhaát chaët cheõ vôùi nhau ; Hoaït ñoäng vaät chaát cuûa con ngöôøi laø hieän thöïc hoaù hoaït ñoäng taâm lyù cuûa hoï ; Taâm lyù, yù thöùc laø hình aûnh, laø moâ hình beân trong cuûa hoaït ñoäng. Taâm lyù con ngöôøi ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån trong hoaït ñoäng, ñoàng thôøi cuõng thoâng qua hoaït ñoäng ñeå bieåu hieän ra beân ngoaøi. Nghieân cöùu taâm lyù bò can khoâng chæ bao haøm söï phaân tích taùc ñoäng cuûa toaøn boä caùc nhaân toá vaät chaát , kinh teá, xaõ hoäi, chính trò, vaên hoùa vaø nhöõng nhaân toá khaùc ñeán söï hình thaønh taâm lyù cuûa hoï maø coøn phaûi phaân tích tính tích cöïc hoaït ñoäng cuûa chính bò can ñoù. Nhö vaäy, hai nhaân toá quyeát ñònh beân trong vaø beân ngoaøi ñöôïc xem xeùt trong söï taùc ñoäng qua laïi chaët cheõ vôùi nhau, coù tính ñeán tính quy ñònh veà maët xaõ hoäi cuûa nhöõng cô cheá taâm lyù beân trong ñoái vôùi nhaân caùch bò can. Cô sôû cuûa söï xem xeùt ñoù laø quan nieäm coi bò can nhö moät chuû theå hoaït ñoäng tích cöïc. Caùc hieän töôïng taâm lyù cuûa bò can chæ ñöôïc nghieân cöùu, phaùt hieän moät caùch ñuùng ñaén thoâng qua hoaït ñoäng, cuõng nhö caùch öùng xöû thöïc teá cuûa bò can. Quan ñieåm naøy ñoøi hoûi vieäc nghieân cöùu taâm lyù bò can phaûi ñöôïc tieán haønh trong toaøn boä quaù trình hoaït ñoäng tröôùc ñaây, nhaát laø quaù trình hoaït ñoäng phaïm toäi cuûa bò can. 1.2.1.3. Quan ñieåm lòch söû cuï theå Khi xem xeùt, ñaùnh giaù taâm lyù bò can, phaûi phaân tích, toång hôïp nhieàu maët, nhieàu khía caïnh: hoaøn caûnh soáng, caùc moái quan heä, söï taùc ñoäng giaùo duïc cuûa gia ñình, nhaø tröôøng vaø xaõ hoäi…, phaûi xeùt aûnh höôûng cuûa cuûa Trang 23 Taøi lieäu tham khaûo quan heä chính trò, tö töôûng, ñaïo ñöùc, toân giaùo, phong tuïc taäp quaùn, quaù trình hoaït ñoäng vaø söï töï reøn luyeän cuûa baûn thaân bò can. Moãi yeáu toá coù vai troø nhaát ñònh trong söï hình thaønh vaø phaùt trieån taâm lyù bò can nhöng chuùng coù moái quan heä bieän chöùng vôùi nhau. Quan ñieåm cuï theå khi ñaùnh giaù taâm lyù cuûa moãi bò can laø phaûi xeùt tôùi aûnh höôûng cuï theå cuûa töøng yeáu toá trong söï hình thaønh vaø phaùt trieån taâm lyù cuûa hoï, phaûi phaân tích cuï theå söï ñan xen taùc ñoäng cuûa hoaøn caûnh soáng, giaùo duïc, cuõng nhö caùc moái quan heä khaùc. Chæ coù vaäy, chuùng ta môùi coù caùch nhìn nhaän ñuùng ñaén veà baûn chaát xaõ hoäi, tính tích cöïc hay tieâu cöïc trong caùc neùt taâm lyù cuûa bò can. Ngoaøi ra, vieäc nghieân cöùu taâm lyù bò can caàn quaùn trieät nguyeân taéc lòch söû. Taâm lyù bò can luoân laø keát quaû cuûa söï phaûn aùnh caùc ñieàu kieän soáng vaø hoaït ñoäng trong moät boái caûnh lòch söû cuï theå nhaát ñònh. Do vaäy, vieäc nghieân cöùu taâm lyù cuûa baát kyù bò can naøo cuõng ñeàu phaûi ñöôïc ñaët trong moái quan heä vôùi hoaøn caûnh soáng vaø söï hoaït ñoäng cuûa hoï trong töøng thôøi kyø nhaát ñònh. Nguyeân taéc lòch söû giuùp caùn boä ñieàu tra coù caên cöù thöïc teá khi ñaùnh giaù taâm lyù bò can ôû moãi giai ñoaïn khaùc nhau. Phaûi ñaët bò can trong moät hoaøn caûnh lòch söû cuï theå ñeå coù phöông phaùp nghieân cöùu phuø hôïp. Chæ thoâng qua moái quan heä bieän chöùng giöõa bò can vôùi ñieàu kieän xaõ hoäi-lòch söû môùi thaáy ñöôïc caùc ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa hoï nhö laø moät yeáu toá caên baûn cuûa söï phaùt trieån coù quy luaät cuûa nhaân caùch. 1.2.1.4. Quan ñieåm phaùt trieån Taâm lyù con ngöôøi noùi chung vaø taâm lyù bò can noùi rieâng chæ coù tính oån ñònh töông ñoái, töùc laø noù coù theå thay ñoåi. Trong quaù trình soáng vaø hoaït ñoäng cuûa bò can, caùc phaåm chaát taâm lyù bò can coù söï bieán ñoåi nhaát ñònh theo söï taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng. Chính trong quaù trình hoaït ñoäng, nhaát laø hoaït ñoäng phaïm toäi, bò can ñaõ hình thaønh vaø boäc loä ñaày ñuû caùc phaåm chaát taâm lyù cuûa mình. Quan ñieåm phaùt trieån ñoøi hoûi vieäc nghieân cöùu khoâng chæ vaïch ra caùc hoaït ñoäng taâm lyù voán coù cuûa bò can maø coøn phaûi thaáy ñöôïc xu höôùng vaän ñoäng, phaùt Trang 24 Taøi lieäu tham khaûo trieån cuûa caùc hieän töôïng taâm lyù ñoù. Nhö vaäy, vieäc nghieân cöùu bao goàm caû vieäc xaùc ñònh caùc thaùi ñoä, ñoäng cô taâm lyù tieâu cöïc, loái soáng khoâng laønh maïnh vaø caû vieäc phaùt hieän caùc yeáu toá tích cöïc, tieàm aån coù theå trôû thaønh ñoäng löïc thuùc ñaåy söï khai baùo cuûa bò can. Vieäc caùn boä ñieàu tra quaùn trieät caùc nguyeân taéc neâu treân, giuùp hoï coù caùch tieáp caän khoa hoïc, khaùch quan, toaøn dieän khi nghieân cöùu caùc ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can coá yù gaây thöông tích. Treân cô sôû nhöõng nguyeân taéc mang tính chaát ñònh höôùng ñoù, chuùng ta tìm hieåu nhöõng yeáu toá chi phoái taâm lyù bò can coá yù gaây thöông tích. 1.2.2. Caùc yeáu toá chi phoái taâm lyù bò can coá yù gaây thöông tích 1.2.2.1. Hoaøn caûnh phaïm toäi cuûa bò can Hoaøn caûnh phaïm toäi cuûa bò can laø khaùi nieäm chæ nhöõng yeáu toá thuùc ñaåy, taïo ñieàu kieän cho bò can thöïc hieän haønh vi phaïm toäi. Ñoái vôùi caùc vuï aùn coá yù gaây thöông tích, bò can phaïm toäi trong raát nhieàu hoaøn caûnh khaùc nhau: ghen tuoâng vì cho raèng ngöôøi yeâu cuûa mình ñaõ phaûn boäi, maâu thuaãn trong laøm aên, sinh soáng; do say röôïu khoâng laøm chuû ñöôïc; do baûn tính coân ñoà thích duøng baïo löïc, do naïn nhaân xaâm phaïm nghieâm troïng ñeán ngöôøi thaân hoaëc baûn thaân bò can… Moãi hoaøn caûnh phaïm toäi khaùc nhau hình thaønh ôû caùc bò can nhöõng neùt taâm lyù khaùc nhau cho duø hoï cuøng phaïm toäi coá yù gaây thöông tích. Ñoái vôùi nhöõng haønh vi phaïm toäi coá yù gaây thöông tích ñaõ coù söï chuaån bò töø tröôùc thì ngöôøi thöïc hieän haønh vi phaïm toäi ña soá coù baûn tính coi thöôøng phaùp luaät, coi thöôøng tính maïng vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi khaùc, thích duøng baïo löïc ñeå khaúng ñònh mình hoaëc ñaõ coù tieàn aùn, tieàn söï veà caùc toäi xaâm phaïm ñeán tính maïng, söùc khoûe cuûa ngöôøi khaùc.. Caùc bò can loaïi naøy ñaõ quen vôùi vieäc bò baét, bò söû duïng vuõ löïc… neân khi bò cô quan ñieàu tra aùp duïng caùc bieän phaùp cöôõng cheá, chuùng ñaõ coù taâm theá ñeå ñoùn nhaän. Vì vaäy, bò can phaïm toäi coá yù gaây Trang 25 Taøi lieäu tham khaûo thöông tích ñaõ coù söï chuaån bò töø tröôùc thöôøng ngoan coá hôn, kinh nghieäm hôn trong vieäc khai baùo gian doái hôn caùc bò can phaïm toäi do boät phaùt. Nhö chuùng ta ñaõ phaân tích, ña soá caùc vuï aùn xaûy ra ôû nôi coâng coäng, ngoaøi ñöôøng laø caùc vuï aùn maø haønh vi cuûa ngöôøi phaïm toäi mang tính boät phaùt. Ngöôøi phaïm toäi söû duïng baïo löïc ñeå giaûi quyeát caùc maâu thuaãn naûy sinh. Caùc vuï aùn dieãn ra ôû nôi coâng coäng xaûy ra khaù phoå bieán nhöng möùc ñoä nguy hieåm thaáp hôn so vôùi caùc vuï aùn dieãn ra trong nhaø vì ôû nôi coâng coäng, ngoaøi ñöôøng thöôøng coù nhieàu ngöôøi, ngöôøi phaïm toäi deã bò phaùt hieän, ngaên chaën vaø deã bò baét, coøn caùc vuï aùn xaûy ra trong nhaø, hung thuû ña soá ñaõ coù söï chuaån bò töø tröôùc. Nhöõng bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích do ghen tuoâng, tình aùi thöôøng xuaát phaùt töø moät haïn cheá, ñieåm yeáu trong naêng löïc cuûa baûn thaân. Bò can bò öùc cheá khi ngöôøi khaùc coù öu theá hôn mình hoaëc lo sôï raèng mình khoâng coù ñuû khaû naêng ñeå giöõ ñöôïc ngöôøi yeâu hoaëc vôï (choàng) cuûa mình, töø ñoù naûy sinh haønh vi duøng vuõ löïc ñoái vôùi “tình ñòch” hoaëc vôùi ngöôøi yeâu, vôï, choàng mình ñeå giaûi toûa öùc cheá ñoù. ÔÛ trong traïng thaùi “ghen” nhö theá, con ngöôøi khoù laøm chuû ñöôïc baûn thaân mình, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù khí chaát noùng naûy vaø keøm theo söï hieåu bieát haïn cheá veà phaùp luaät. Trình ñoä vaên hoùa cuûa caùc bò can loaïi naøy thöôøng thaáp. Haønh vi phaïm toäi bò thuùc ñaåy bôûi moät traïng thaùi “öùc cheá tình caûm” daãn ñeán khoâng kieåm soaùt ñöôïc hoaøn toaøn haønh vi cuûa mình. Do vaäy, khi traïng thaùi aáy qua ñi, thoâng thöôøng bò can toû ra hoái haän, nhaát laø khi naïn nhaân laø ngöôøi maø hoï ñaõ töøng yeâu thöông. Traïng thaùi ñau khoå, aân haän ñoâi khi daãn ñeán chaùn naûn, bi quan cuõng thöôøng xaûy ra ñoái vôùi caùc bò can phaïm toäi trong traïng thaùi tinh thaàn bò kích ñoäng maïnh, phaïm toäi do vöôït quaù giôùi haïn phoøng veä chính ñaùng. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, muïc ñích cuûa ngöôøi phaïm toäi laø tích cöïc vì hoï muoán baûo veä nhöõng lôïi ích chính ñaùng, tuy nhieân haønh vi cuûa hoï ñaõ vöôït quaù giôùi haïn phaùp luaät cho pheùp, ñieàu naøy coù theå do söï keùm hieåu bieát veà phaùp luaät vaø cuõng coù theå do hoï khoâng ñuû “tænh taùo” ñeå kieàm cheá haønh vi cuûa mình. Trang 26 Taøi lieäu tham khaûo Ñoái vôùi caùc bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích do maâu thuaãn, thuø töùc, do thoùi coân ñoà, hung haõn hoaëc caûn trôû ngöôøi thi haønh coâng vuï thì thöôøng xuaát phaùt töø nhöõng khieám khuyeát trong caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc cuûa hoï. Ít nhieàu trong baûn tính cuûa hoï coù söï coi thöôøng phaùp luaät, thích duøng baïo löïc ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn. Nghieân cöùu nhöõng bò can naøy, chuùng ta thaáy thöôøng hoï coù trình ñoä vaên hoaù thaáp, coù theå ñaõ coù tieàn aùn, tieàn söï, gia ñình coù caáu truùc khoâng hoaøn haûo, coù cuoäc soáng baát haïnh töø nhoû. Hoaøn caûnh soáng vaø giaùo duïc coù nhieàu khuyeát ñieåm ñaõ “daïy” hoï caùch haønh xöû mang tính baïo löïc. Khi laøm vieäc vôùi caùc bò can loaïi naøy thöôøng khoù khaên hôn vì hoï thöôøng raát ngoan coá, ngang böôùng vaø baát chaáp taát caû. Vieäc duøng böùc cung, nhuïc hình ñoái vôùi caùc bò can coù thoùi coân ñoà, hung haõn vöøa vi phaïm phaùp luaät, vöøa gaây baát lôïi cho hoaït ñoäng ñieàu tra. 1.2.2.2. Hoaøn caûnh bò baét Hoaøn caûnh bò phaùt hieän, bò baét sau khi phaïm toäi cuõng laø yeáu toá coù aûnh höôûng lôùn ñeán taâm lyù vaø thaùi ñoä khai baùo cuûa bò can. Nhöõng bò can bò baét quaû tang thöôøng lo sôï, ñau khoå hoaëc chaùn naûn, baát caàn vì bò can cho raèng cô quan ñieàu tra ñaõ thu ñöôïc nhöõng chöùng cöù roõ raøng veà haønh vi phaïm toäi cuûa hoï, bò can khoâng coù nieàm tin vaøo vieäc che giaáu toäi loãi nöõa. Nhöõng bò can bò baét theo quyeát ñònh truy naõ phaàn lôùn coù thaùi ñoä bình tónh, lyø lôïm, ngoan coá vì bò can ñaõ coù söï chuaån bò veà taâm theá, döï kieán tröôøng hôïp seõ bò baét, döï tính caùc tình huoáng ñoái phoù vôùi cô quan ñieàu tra. Bò can bò baét trong caùc tröôøng hôïp coøn laïi, luùc ñaàu thì raát hoang mang nhöng ñoàng thôøi vaãn coøn nieàm tin vaøo vieäc troán traùnh hoaëc giaûm nheï traùch nhieäm hình söï cuûa mình baèng caùch khai baùo quanh co hoaëc mua chuoäc caùn boä ñieàu tra, nhôø vaøo moät “oâ duø” naøo ñoù. Ngoaøi ra, thôøi gian, ñòa ñieåm, hoaøn caûnh cuï theå luùc bò baét (trong nhaø hay ngoaøi ñöôøng, nôi coâng coäng…) cuõng coù aûnh höôûng ñeán taâm lyù bò can. Song hoaøn caûnh bò baét khoâng phaûi laø yeáu toá quyeát ñònh traïng thaùi taâm lyù cuûa bò can vaø thaùi ñoä khai baùo cuûa hoï. Trang 27 Taøi lieäu tham khaûo 1.2.2.3. Haäu quaû cuûa toäi phaïm Haäu quaû cuûa toäi phaïm thöôøng ñöôïc xem xeùt laø keát quaû tröïc tieáp cuûa haønh vi phaïm toäi xaâm haïi khaùch theå naøo vaø möùc ñoä thieät haïi ra sao. Sau khi thöïc hieän haønh vi phaïm toäi, phaàn lôùn bò can bò aùm aûnh bôûi haäu quaû do haønh vi phaïm toäi cuûa hoï gaây ra. Neáu bò can nhaän thöùc haäu quaû ñoù laø nghieâm troïng hoaëc gaây cho hoï caûm xuùc maïnh thì bò can thöôøng ôû trong taâm traïng ñau khoå, aân haän, caén röùt löông taâm… hoaëc hoï seõ lo laéng, tìm caùch troán traùnh traùch nhieäm. Traùi laïi, neáu haäu quaû toäi phaïm laø nghieâm troïng nhöng bò can cho laø bình thöôøng thì hoï toû ra bình thaûn, coi thöôøng, thaäm chí coù thaùi ñoä khieâu khích, choáng ñoái cô quan ñieàu tra. 1.2.2.4. Tình traïng bò khôûi toá, bò aùp duïng caùc bieän phaùp ngaên chaën khaùc Bò khôûi toá vôùi tö caùch laø bò can vaø bò cô quan ñieàu tra aùp duïng caùc bieän phaùp cöôõng cheá thì bò can ñaõ bò töôùc ñi moät soá quyeàn töï do, nhieàu nhu caàu bò haïn cheá, khoâng ñöôïc giao tieáp vôùi moïi ngöôøi, ñieàu kieän soáng vaø sinh hoaït bò thay ñoåi hoaøn toaøn, ñieàu ñoù taïo neân söï haãng huït veà maët taâm lyù cuûa bò can. ÔÛ moãi bò can khaùc nhau thì quaù trình dieãn bieán taâm lyù cuõng khoâng gioáng nhau, nhöng noùi chung yeáu toá “tình traïng bò khôûi toá vaø bò aùp duïng caùc bieän phaùp cöôõng cheá” coù aûnh höôûng lôùn ñeán thaùi ñoä khai baùo cuûa bò can. 1.2.2.5. Thaùi ñoä, phong caùch vaø phöông phaùp taùc ñoäng cuûa caùn boä ñieàu tra Trong thôøi gian bò aùp duïng caùc bieän phaùp cöôõng cheá, nhaát laø trong ñieàu kieän bò giam giöõ, caùn boä ñieàu tra laø ngöôøi thuôøng xuyeân gaëp gôõ, tieáp xuùc vôùi bò can ñeå khai thaùc caùc thoâng tin töø phía hoï vaø tieán haønh caùc hoaït ñoäng toá tuïng khaùc theo luaät ñònh. Do vaäy, thaùi ñoä, phong caùch, phöông phaùp taùc ñoäng cuûa caùn boä ñieàu tra coù aûnh höôûng raát maïnh vaø coù theå noùi laø quyeát ñònh ñeán taâm lyù khai baùo cuûa bò can. Neáu bò can “taâm phuïc, khaåu phuïc” caùn boä ñieàu tra thì quaù trình khai baùo cuûa hoï seõ theo chieàu höôùng toát, coøn ngöôïc laïi, neáu bò can coù aán töôïng xaáu vôùi caùn boä ñieàu tra thì hoaït ñoäng hoûi cung Trang 28 Taøi lieäu tham khaûo seõ khoù thu ñöôïc keát quaû, thaäm chí coù tröôøng hôïp khoâng theå tieán haønh ñöôïc. Caùn boä ñieàu tra phaûi nghieân cöùu bò can moät caùch thaän troïng ñeå coù caùch taùc ñoäng phuø hôïp. 1.2.2.6. Caùc ñieàu kieän taâm lyù cuûa hoûi cung bò can * Traïng thaùi taâm lyù cuûa bò can Neáu bò can ôû traïng thaùi taâm lyù tieâu cöïc, töùc laø hoï khoâng quan taâm ñeán vieäc giao tieáp, ñeán hoaït ñoäng ñieàu tra, khoâng tieáp nhaän caùc taùc ñoäng xung quanh, thì bò can seõ khoâng khai baùo hoaëc khai böøa aåu, caùn boä ñieàu tra khoâng thu ñöôïc caùc thoâng tin caàn thieát. Do vaäy, muoán hoaït ñoäng hoûi cung ñöôïc tieán haønh thuaän lôïi thì taùc ñoäng taâm lyù laøm cho bò can coù traïng thaùi taâm lyù tích cöïc, quan taâm ñeán giao tieáp, ñeán hoaït ñoäng ñieàu tra. * Taïo ra vaø duy trì baàu khoâng khí phuø hôïp Chuùng ta bieát raèng, baát kyø loaïi hình giao tieáp naøo, tieáp xuùc naøo cuõng ñeàu dieãn ra trong moät baàu khoâng khí taâm lyù nhaát ñònh. Tuøy thuoäc vaøo muïc ñích giao tieáp, tính chaát cuûa moái quan heä vaø ñaëc ñieåm rieâng cuûa chuû theå maø moãi cuoäc tieáp xuùc ñoøi hoûi baàu khoâng khí phuø hôïp vôùi noù. Ñoái vôùi hoaït ñoäng hoûi cung, do ñaëc ñieåm cuûa loaïi hình giao tieáp ñaëc bieät naøy, maø baàu khoâng khí taâm lyù cuõng coù neùt ñaëc tröng. Khoâng coù moät khuoân maãu chung cho moïi buoåi hoûi cung.Coù buoåi hoûi cung caàn baàu khoâng khí nheï nhaøng, thoaûi maùi, nhöng coù buoåi hoûi cung laïi ñoøi hoûi moät baàu khoâng khí caêng thaúng môùi ñem laïi hieäu quaû. Ñieàu ñoù ñaët ra ôû caùn boä ñieàu tra moät yeâu caàu laø phaûi nghieân cöùu, tìm hieåu kyõ veà bò can, veà muïc ñích cuûa buoåi hoûi cung ñeå xaùc ñònh tính chaát cuûa baàu khoâng khí caàn thieát cho buoåi hoûi cung. * Xaùc laäp quan heä taâm lyù thuaän chieàu giöõa caùn boä ñieàu tra vaø bò can Quan heä taâm lyù thuaän chieàu laø quan heä taâm lyù khoâng toàn taïi nhöõng maâu thuaãn gay gaét, khoâng chöùa ñöïng nhöõng nguy cô buøng noå xung ñoät. Trong hoaït ñoäng giao tieáp, tính chaát cuûa quan heä taâm lyù coù yù nghóa heát söùc quan troïng, aûnh höôûng lôùn ñeán keát quaû giao tieáp. Ñieàu kieän lyù töôûng nhaát cuûa giao tieáp laø coù quan heä Trang 29 Taøi lieäu tham khaûo taâm lyù hoøa hôïp, töùc laø hai phía giao tieáp hoaøn toaøn coù söï hieåu bieát, thoâng caûm, ñoàng caûm laãn nhau vaø coù khaû naêng buø tröø cho nhau veà moïi maët. Ñieàu kieän lyù töôûng naøy khoâng theå ñaït ñöôïc trong giao tieáp hoûi cung vì tính chaát ñaëc bieät cuûa hoaït ñoäng hoûi cung: muïc ñích giao tieáp khoâng ñoàng nhaát, söï cheânh leäch veà vò theá, tính cöôõng cheá. Do vaäy, ñieàu kieän lyù töôûng cuûa hoaït ñoäng hoûi cung chæ ôû möùc ñoä quan heä taâm lyù thuaän chieàu. Vieäc xaùc laäp quan heä taâm lyù thuaän chieàu giöõa caùn boä ñieàu tra vaø bò can laø quaù trình taùc ñoäng taâm lyù qua laïi ñeå taïo ra söï chaáp nhaän laãn nhau, ñöa caû hai phía vaøo ñieàu kieän cuøng mieàn thoâng tin, taïo ra moái quan heä tình caûm khoâng choáng ñoái nhau, taïo ñieàu kieän ñeå hai beân laøm quen phong caùch, cöû chæ, thoùi quen ngoân ngöõ, caùch giao tieáp, ñaëc bieät laø giuùp cho caùn boä ñieàu tra naém ñöôïc hoaøn caûnh, ñaëc ñieåm cuûa bò can, ñoàng thôøi taïo ra ôû bò can nhu caàu giao tieáp vôùi caùn boä ñieàu tra. Nhöõng hoaït ñoäng naøy ñeàu do caùn boä ñieàu tra chuû ñoäng tieán haønh. Quaù trình xaùc laäp quan heä taâm lyù thuaän chieàu thöôøng ñöôïc tieán haønh trong caùc cuoäc tieáp xuùc khoâng chính thöùc vaø tröôùc caùc buoåi hoûi cung chính thöùc, ñöôïc cuûng coá trong vaø sau caùc buoåi hoûi cung vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. 1.2.3. Nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù noåi baät cuûa bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích 1.2.3.1. Taâm traïng hoang mang, lo laéng, caêng thaúng, bieåu hieän söï baát oån, xaùo troän trong ñôøi soáng taâm lyù cuûa bò can Taâm traïng naøy thöôøng xuaát hieän ôû bò can ngay sau khi bò baét vaø moät soá tröôøng hôïp coøn keùo daøi ñeán sau khi tuyeân aùn. Nguyeân nhaân xuaát hieän taâm traïng naøy laø do söï thay ñoåi vai troø, vò trí xaõ hoäi cuûa bò can. Töø moät coâng daân coù ñaày ñuû quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp, luùc naøy bò can ñang bò cô quan ñieàu tra aùp duïng moät soá bieän phaùp cöôõng cheá theo luaät ñònh ñeå ñaûm baûo cho quaù trình ñieàu tra vuï aùn. Moâi tröôøng soáng hoaøn toaøn môùi ñaõ gaây ra nhöõng traïng thaùi taâm lyù môùi ôû bò can, ñoù laø taâm traïng bôõ ngôõ, lo laéng vaø thöôøng caêng thaúng taâm Trang 30 Taøi lieäu tham khaûo lyù. Khi moät thoùi quen cuûa caù nhaân bò thay ñoåi ñoät ngoät thì hoï taát yeáu bò öùc cheá, ñoâi luùc khoù töï chuû ñöôïc baûn thaân, thaäm chí bò can coù nhöõng phaûn öùng tuøy tieän, voäi vaøng. Trong giai ñoaïn ñieàu tra ban ñaàu, do bò can luoân coù taâm traïng lo laéng, chöa döï lieäu ñöôïc caùc tình huoáng seõ xaûy ra, chöa kòp chuaån bò lôøi khai giaû taïo neân lôøi khai cuûa hoï thöôøng boäc loä nhieàu sô hôû. Neáu bò taán coâng maïnh meõ, doàn daäp, bò can seõ khoù giöõ ñöôïc bình tónh ñeå ñoái phoù neân deã chaáp nhaän khai baùo hôn. Ña soá caùc bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích ñeàu coù taâm traïng naøy. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc bò can ñaõ coù tieàn aùn, tieàn söï thì taâm traïng lo laéng, caêng thaúng, söï xaùo troän taâm lyù dieãn ra ít hôn bôûi vì chuùng ñaõ traûi qua hoaøn caûnh bò giam giöõ, thaäm chí ñaõ quen vôùi caùch soáng ñoù hoaëc chuùng ñaõ coù kinh nghieäm trong vieäc che giaáu caùc caûm xuùc cuûa mình. Traïng thaùi caêng thaúng ñöôïc ñeà caäp ôû ñaây laø söï caêng thaúng veà noäi taâm. Ñoù laø neùt ñaëc tröng trong ñaáu tranh ñoäng cô ôû bò can, quaù trình ñaáu tranh quyeát lieät, gay go giöõa caùc heä thoáng ñoäng cô coù tính chaát traùi ngöôïc nhau, nhaèm löïa choïn muïc ñích khai baùo. Traïng thaùi caêng thaúng keùo daøi thöôøng aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán söùc khoûe vaø tinh thaàn cuûa bò can. Bò can keùm aên, maát nguû, thaäm chí suy nhöôïc thaàn kinh, suy nhöôïc cô theå nghieâm troïng. Bò can luoân trong taâm theá chôø ñôïi nhöõng ñieàu khoâng hay seõ ñeán, luoân thaát voïng, ñau khoå, aân haän. Taâm traïng lo laéng daãn ñeán ñau khoå, aân haän thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng bò can coù trình ñoä vaên hoaù khaù, nhaát thôøi phaïm toäi, phaïm toäi trong tình traïng tinh thaàn bò kích ñoäng maïnh, phaïm toäi do vöôït quaù giôùi haïn phoøng veä chính ñaùng, phaïm toäi khi ñang thi haønh coâng vuï, phaïm toäi do bò cöôõng eùp… Nhöõng bò can coù taâm traïng ñau khoå, aân haän nhö vaäy thöôøng coù mong muoán ñöôïc söûa chöõa loãi laàm cuûa mình vaø khaéc phuïc phaàn naøo haäu quaû do mình gaây ra. Do vaäy, bò can thöôøng khai baùo thaønh khaån. Tuy nhieân, ñieåm caàn chuù yù laø, do aân haän, ñau khoå quaù möùc neân tö duy vaø trí nhôù cuûa hoï coù theå giaûm suùt, vì theá lôøi khai seõ Trang 31 Taøi lieäu tham khaûo thieáu logic, thieáu ñaày ñuû vaø chính xaùc. Caùn boä ñieàu tra caàn ñöa hoï veà traïng thaùi taâm lyù oån ñònh. Ngoaøi ra, söï xaùo troän veà taâm lyù coù theå daãn bò can ñeán traïng thaùi bi quan, chaùn naûn, thaát voïng. Vieäc hoï bò baét, bò khôûi toá laø “cuù soác” quaù maïnh, hoï cöôøng ñieäu toäi loãi cuûa mình, cho raèng töông lai cuûa mình ñaõ chaám heát, hoï seõ bò tröøng phaït naëng… Trong traïng thaùi aâm tính nhö theá, hoï coù thaùi ñoä phoù maëc cho soá phaän, khoâng quan taâm ñeán hoaït ñoäng ñieàu tra, maëc cho caùn boä ñieàu tra muoán laøm gì thì laøm. Caùc traïng thaùi lo laéng, caêng thaúng hoaëc xaùo troän taâm lyù cho duø dieãn ra döôùi hình thöùc naøo ñeàu cuõng coù taùc ñoäng tieâu cöïc, laøm bò can khoâng coøn höng phaán trong khai baùo hoaëc khai baùo khoâng chính xaùc. Caùc traïng thaùi taâm lyù ñoù cuõng gaây nhieàu trôû ngaïi cho vieäc tieáp xuùc taâm lyù giöõa caùn boä ñieàu tra vaø bò can trong quaù trình hoûi cung, laøm giaûm hieäu quaû cuûa caùc chieán thuaät taùc ñoäng taâm lyù cuûa caùn boä ñieàu tra. Tuyø theo cöôøng ñoä vaø ñoä saâu cuûa söï caêng thaúng maø traïng thaùi tieâu cöïc ôû bò can bieåu hieän ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau: töø hoang mang, giao ñoäng ñeán lo laéng, hoaûng hoát. Toùm laïi, trong quaù trình taùc ñoäng taâm lyù ñeán caùc bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích, caùn boä ñieàu tra caàn chuù yù nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc traïng thaùi taâm lyù treân ñeán hoaït ñoäng khai baùo cuûa bò can. Moät maët, lôïi duïng söï hoang mang, dao ñoäng cuûa bò can ñeå taùc ñoäng lieân tuïc ñeå hoï nhanh choùng khai baùo. Maët khaùc, neáu bò can ôû vaøo traïng thaùi taâm lyù quaù tieâu cöïc thì caùn boä ñieàu tra phaûi taùc ñoäng taïo traïng thaùi höng phaán ôû bò can ñeå hoï tích cöïc hôn trong hoaït ñoäng khai baùo. 1.2.3.2. Sôï toäi naëng, sôï bò söï tröøng phaït nghieâm khaéc cuûa phaùp luaät Caûm giaùc bò maát töï do, bò tröøng phaït luoân ñaåy bò can ñeán choã khoâng daùm khai nhaän toäi loãi cuûa mình hoaëc tìm caùch khai baùo gian doái. Bò can cho raèng, ñeå traùnh tuø toäi hay giaûm hình phaït chæ coù theå baèng caùch phuû nhaän toäi loãi, ñöa ra lôøi khai gian doái. Chính vì ñaëc ñieåm taâm lyù treân, bò can seõ coù nhöõng haønh ñoäng sau: Trang 32 Taøi lieäu tham khaûo - Trong caùc buoåi hoûi cung, bò can thöôøng thaêm doø xem cô quan ñieàu tra, caùn boä ñieàu tra ñaõ bieát nhöõng gì, coù chöùng cöù gì, töø ñoù bò can löïa choïn vaø ñöa ra nhöõng lôøi khai coù lôïi cho mình. Nhöõng tình tieát naøo ñaõ quaù roõ raøng, ñöôïc caùn boä ñieàu tra chöùng minh baèng nhöõng chöùng cöù khoâng theå choái caõi ñöôïc thì bò can khai nhaän, coøn nhöõng tình tieát khaùc, bò can cho raèng ñaõ ñöôïc che giaáu kyõ, cô quan ñieàu tra khoâng theå bieát ñöôïc thì bò can quanh co, phuû nhaän. Sau moãi buoåi hoûi cung, bò can coù thôøi gian suy nghó nhöõng ñieàu ñaõ khai, töï mình phaùt hieän nhöõng sô hôû ñeå laàn khai cung sau seõ “ruùt kinh nghieäm”. Haønh ñoäng thaêm doø söï hieåu bieát cuûa cô quan ñieàu tra veà vuï aùn ñöôïc bò can thöïc hieän thoâng qua caùn boä ñieàu tra. Trong quaù trình giao tieáp vôùi caùn boä ñieàu tra, bò can luoân thaän troïng quan saùt, nhaän xeùt veà thaùi ñoä, cöû chæ, neùt maët, caùch ñaët caâu hoûi vaø caùc bieåu hieän taâm lyù khaùc cuûa caùn boä ñieàu tra ñeå phaùn ñoaùn tình hình. Nhöõng caùn boä ñieàu tra thieáu kinh nghieäm thöôøng ñeå loä caûm xuùc cuûa mình thoâng qua caùc bieåu hieän beân ngoaøi nhö: maét saùng leân, hoûi lieân tuïc vaøo moät noäi dung naøo ñoù, toû veû haøi loøng, thoûa maõn… Nhöõng bieåu hieän ñoù raát deã bò bò can phaùt hieän, töø ñoù chuùng thay ñoåi noäi dung khai baùo. Vì vaäy, caùn boä ñieàu tra phaûi thaät thaän troïng khi tieáp xuùc vaø taùc ñoäng ñeán bò can, khoâng ñeå bò can phaùn ñoaùn ñöôïc ñieàu maø caùn boä ñieàu tra ñang caàn bieát ñeå laøm roõ toäi traïng cuûa bò can. - Bò can ñeà nghò caùn boä ñieàu tra cho gaëp gia ñình, ngöôøi thaân, baïn beø cuûa chuùng. Muïc ñích cuûa bò can laø thoâng qua caùc ñoái töôïng treân ñeå naém caùc thoâng tin töø ñoàng boïn coøn chöa bò baét ôû beân ngoaøi, dieãn bieán, tieán trình ñieàu tra… Caùn boä ñieàu tra naém ñöôïc taâm lyù naøy coù theå söû duïng caùc bieän phaùp nghieäp vuï nhaèm tieáp caän, taùc ñoäng ñeán caùc ñoái töôïng treân ñeå thoâng qua hoï giaùn tieáp taùc ñoäng ñeán bò can. Tuy vaäy, vieäc thöïc hieän ñieàu naøy laø “con dao hai löôõi”, caùn boä ñieàu tra phaûi heát söùc thaän troïng. - Bò can thöôøng deã khai veà ñoàng boïn hôn laø khai veà mình, deã khai nhöõng vaán ñeà khoâng quan troïng, nhöõng vaán ñeà cô quan ñieàu tra ñaõ bieát vaø coù chöùng cöù, nhöõng söï kieän maø cô quan ñieàu tra khoù coù ñieàu kieän ñeå thaåm Trang 33 Taøi lieäu tham khaûo tra, xaùc minh, nhöõng vaán ñeà maø bò can cho raèng caùc ñoàng boïn khaùc ñaõ khai, bò can deã khai nhöõng toäi loãi trong quaù khöù hôn laø nhöõng haønh vi phaïm toäi hieän taïi. Bò can thöôøng ñoå loãi cho nhöõng ñoàng boïn ñaõ cheát, ñaõ troán thoaùt hoaëc ñang soáng ôû nöôùc ngoaøi. Noùi toùm laïi, bò can chæ khai nhöõng ñieàu maø theo hoï nghó cô quan ñieàu tra ñaõ bieát roõ hoaëc nhöõng ñieàu cô quan ñieàu tra raát khoù coù theå xaùc minh ñöôïc tính chính xaùc cuûa noù. - Bò can muoán tieáp xuùc, gaëp gôõ caùn boä ñieàu tra Thoâng thöôøng, trong hoaøn caûnh toá tuïng, bò can thöôøng coù maâu thuaãn noäi taâm do 2 khuynh höôùng ñoái laäp nhau : + Muoán tieáp xuùc, gaëp gôõ caùn boä ñieàu tra ñeå thaêm doø, nhaän ñònh söï hieåu bieát cuûa cô quan ñieàu tra vaø tieán trình ñieàu tra. + Neù traùnh, khoâng muoán gaëp gôõ ñieàu tra vieân vì sôï boäc loä sô hôû. Trong ñieàu kieän hieän nay, bieåu hieän taâm lyù muoán sôùm gaëp gôõ, tieáp xuùc vôùi caùn boä ñieàu tra daàn trôû neân phoå bieán. Bò can muoán gaëp gôõ caùn boä ñieàu tra ñeå ñeà ñaït nguyeän voïng caù nhaân hoaëc “tìm hieåu” veà caùn boä ñieàu tra vôùi hy voïng coù theå mua chuoäc hoï. 1.2.3.3. Muoán thoaû maõn nhu caàu giao tieáp, trao ñoåi thoâng tin, tình caûm Soáng caùch bieät trong traïi taïm giam, khoâng ñöôïc tieáp xuùc, noùi chuyeän vôùi ai, bò can thieáu haún nhöõng thoâng tin veà cuoäc soáng ôû beân ngoaøi, thaäm chí khoâng coù khaùi nieäm veà thôøi gian. Noãi buoàn vaø söï coâ ñôn thoâi thuùc bò can, laøm noåi leân ôû hoï nhu caàu mang tính böùc thieát laø muoán ñöôïc giao tieáp vôùi “theá giôùi beân ngoaøi”. Nhu caàu giao tieáp cuûa bò can phaàn naøo ñöôïc thoûa maõn khi hoï tieáp xuùc vôùi caùn boä ñieàu tra, caùn boä traïi taïm giam vaø vôùi ngöôøi thaân cuûa hoï khi ñeán caùc ñôït thaêm nuoâi theo ñònh kyø. Nhöng khi trôû veà vôùi buoàng giam hoï laïi trôû veà vôùi taâm traïng coâ ñôn, nhaát laø ñoái vôùi caùc bò can bò giam giöõ laâu ngaøy. Bò can muoán bieát ñöôïc nhöõng tin töùc veà gia ñình, ngöôøi thaân, muoán gaëp hoï vaø chia seû noãi nieàm vôùi hoï. Trang 34 Taøi lieäu tham khaûo Caùn boä ñieàu tra coù theå vöøa taïo ñieàu kieän ñeå bò can thoûa maõn nhu caàu naøy, vöøa coù theå taän duïng ñeå thuyeát phuïc, caûm hoùa bò can. 1.2.3.4. Bò can luoân ôû taâm theá caûnh giaùc Ñaây laø phaûn öùng töï nhieân cuûa con ngöôøi tröôùc moät hoaøn caûnh môùi. Taâm theá caûnh giaùc cuûa bò can ñöôïc bieåu hieän ra ôû söï deø daët, ñeà phoøng tröôùc moïi taùc ñoäng xung quanh. Bò can luoân ñònh höôùng yù thöùc cuûa mình ñeán nhöõng ñieàu baát lôïi. Do vaäy, trong caùch tieáp xuùc, söû xöï, bò can luoân raát thaän troïng, haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát vieäc bieåu hieän caûm xuùc ra beân ngoaøi. Bò can thöôøng ña nghi vaø khoâng tin ngay vaøo lôøi noùi cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh, nhaát laø khi tieáp xuùc vôùi caùn boä ñieàu tra, bò can luoân traùnh ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà quan troïng coù lieân quan ñeán vuï aùn vaø ñeán haønh vi phaïm toäi cuûa bò can. Bò can cuõng toû veû nghi ngôø nhöõng chính saùch khoan hoàng cuûa Nhaø nöôùc maø caùn boä ñieàu tra noùi ñeán ñeå thuyeát phuïc hoï. Trong buoàng giam, bò can cuõng deø daët trong tieáp xuùc vôùi caùc bò can khaùc, haïn cheá boäc loä thaân phaän cuûa mình. Bò taâm theá naøy chi phoái neân bò can hay quan saùt, tìm hieåu veà caùn boä ñieàu tra, nhaän xeùt, ñaùnh giaù phong caùch, thaùi ñoä cuûa töøng caùn boä ñieàu tra ñeå coù coù caùch öùng phoù. Chöông II NGUYEÂN NHAÂN TAÂM LYÙ CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG KHAI CUNG KHOÂNG THAØNH KHAÅN ÔÛ BÒ CAN PHAÏM TOÄI COÁ YÙ GAÂY THÖÔNG TÍCH Nhö chuùng ta ñaõ phaân tích ôû phaàn treân veà ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa bò can phaïn toäi coá yù gaây thöông tích, cuõng nhö caùc bò can khaùc, hoï ñeàu mong muoán ñöôïc giaûm nheï toäi. Bò can coù theå laøm moïi caùch ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù: khoâng khai, khai baùo gian doái, mua chuoäc caùn boä ñieàu tra, nhôø söï can thieäp cuûa caùc theá löïc beân ngoaøi… Trong soá caùc caùch maø bò can coù theå söû duïng, khai baùo khoâng thaønh khaån nhaèm che giaáu toäi loãi cuûa mình ñöôïc Trang 35 Taøi lieäu tham khaûo söû duïng phoå bieán nhaát. Nguyeân nhaân cuûa hieän töôïng khai cung khoâng thaønh khaån ôû bò can laø do caùc nhaân toá taâm lyù beân trong quy ñònh, nhaát laø caùc ñoäng cô ñang chi phoái quaù trình khai baùo cuûa bò can. Vieäc nghieân cöùu, naém vöõng caùc ñoäng cô chi phoái quaù trình khai baùo cuûa hoï laø raát quan troïng, giuùp caùn boä ñieàu tra naém ñöôïc nguyeân nhaân taâm lyù cuûa hieän töôïng khai cung khoâng thaønh khaån ôû bò can. 2.1. Nhöõng nguyeân nhaân taâm lyù cuûa hieän töôïng khai cung khoâng thaønh khaån ôû bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích 2.1.1. Bò can coù nieàm tin vaøo khaû naêng che giaáu toäi loãi, laøm giaûm traùch nhieäm hình söï baèng caùch khoâng khai hoaëc khai baùo gian doái. Ñaây laø nguyeân nhaân mang tính phoå bieán ñoái vôùi ña soá bò can coá yù gaây thöông tích. Ñoäng cô thuùc ñaåy bò can khoâng khai hoaëc khai baùo khoâng thaønh khaån laø nieàm tin beân trong bò can. Hoï tin raèng neáu khoâng khai thì cô quan ñieàu tra seõ khoâng coù ñaày ñuû chöùng cöù ñeå buoäc toäi. Neáu bò can khai baùo gian doái thì coù theå laøm cho hoaït ñoäng ñieàu tra ñi cheäch höôùng. Vaø do ñoù, bò can tin raèng seõ troán traùnh ñöôïc traùch nhieäm hình söï hoaëc coù theå giaûm ñöôïc toäi loãi cuûa mình. Nieàm tin cuûa bò can coù theå döïa treân caùc cô sôû sau ñaây : - Bò can cho raèng moïi daáu veát, vaät chöùng cuûa toäi phaïm ñaõ ñöôïc che giaáu kyõ, cô quan ñieàu tra khoâng theå phaùt hieän ñöôïc. - Bò can vaø caùc ñoàng boïn khaùc (ñaõ bò baét hoaëc chöa bò baét) ñaõ coù söï thoáng nhaát trong khai baùo, cô quan ñieàu tra seõ khoâng khai thaùc ñöôïc thoâng tin neân khoù xaùc ñònh ñöôïc söï thaät cuûa vuï aùn. - Nhöõng ngöôøi chöùng kieán vuï vieäc seõ khoâng daùm ñöùng ra laøm chöùng vì bò can vaø ñoàng boïn ñaõ “daèn maët” tröôùc roài. - Vuï aùn coá yù gaây thöông tích coù raát nhieàu ñoái töôïng tham gia vaø dieãn bieán söï vieäc phöùc taïp khoù xaùc ñònh Trang 36 Taøi lieäu tham khaûo ñöôïc ai gaây thöông tích cho ai, baèng hung khí gì. Do vaäy, bò can tin raèng cô quan ñieàu tra khoù coù theå xaùc minh ñöôïc söï vieäc. Chuùng ta caàn löu yù raèng, chöøng naøo ôû bò can coøn toàn taïi nieàm tin naøy thì bò can seõ khai baùo khoâng thaønh khaån. Do vaäy, caùn boä ñieàu tra phaûi taùc ñoäng taâm lyù ñeå phaù vôõ nieàm tin naøy ôû bò can. Ñieàu ñoù quaû thaät khoâng ñôn giaûn, caùn boä ñieàu tra phaûi tìm ñöôïc cô sôû cuûa nieàm tin aáy. Ñeå coù theå coù ñöôïc nhöõng thoâng tin chính xaùc, caùn boä ñieàu tra phaûi nghieân cöùu thaät kyõ hoà sô vuï aùn, xaùc minh thaät caån thaän nhöõng thoâng tin coøn nghi ngôø, thu thaäp theâm nhöõng thoâng tin khaùc coù lieân quan ñeán vuï aùn vaø bò can. Caàn phaûi ñaûm baûo moät ñieàu raèng, caùc thoâng tin coù ñöôïc veà bò can vaø vuï aùn ñeàu ñaõ ñöôïc caùn boä ñieàu tra thaåm tra, xaùc minh kyõ löôõng vaø chaéc chaén, traùnh tröôøng hôïp caùn boä ñieàu tra chæ ñoïc hoà sô roài ngoài töôûng töôïng ra dieãn bieán cuûa vuï aùn, hình dung moät caùch chuû quan veà vuï aùn. Khi ñaõ naém ñöôïc cô sôû nieàm tin cuûa bò can thì caùn boä ñieàu tra baét ñaàu phaù vôõ nieàm tin aáy. Nhöõng phöông phaùp vaø thuû thuaät taùc ñoäng taâm lyù sau ñaây coù theå laø nhöõng gôïi yù cho caùn boä ñieàu tra aùp duïng trong tröôøng hôïp naøy: * Caùn boä ñieàu tra coù theå söû duïng phöông phaùp truyeàn ñaït thoâng tin (phöông phaùp thöïc nghieäm caûm xuùc) Ví duï : Luùc 18g ngaøy 11/2/2004, Nguyeãn Taán Loäc vaø Traàn Vaên Lyù do nhaäu say, ñaõ ñaùnh nhau taïi moät quaùn nhaäu, sau ñoù caû hai quay veà nhaø. Loäc muoán traû thuø Lyù neân veà nhaø laáy moät con dao Thaùi Lan giaáu trong ngöôøi roài ñi tìm Lyù. Luùc 20g cuøng ngaøy, thaáy Lyù ñang ñi treân moät con ñöôøng vaéng, Loäc töø buïi raäm, baát ngôø lao ra ñaâm vaøo buïng Lyù moät nhaùt roài boû chaïy. Loäc vöùt dao vaøo buïi raäm roài veà nhaø nguû nhö khoâng coù vieäc gì xaûy ra. Lyù bò thöông, ngaát xæu, sau ñoù ñöôïc moät ngöôøi daân nhìn thaáy vaø ñöa vaøo beänh vieän. Keát quaû giaùm ñònh cho thaáy, Lyù bò ñaâm thuûng ruoät, tyû leä thöông taät 34%, cô quan ñieàu tra ñaõ baét vaø khôûi toá bò can ñoái vôùi Loäc. Trong quaù trình hoûi cung, Loäc nhaát ñònh khoâng khai nhaän Trang 37 Taøi lieäu tham khaûo haønh vi phaïm toäi, y noùi raèng vaøo thôøi ñieåm xaûy ra vuï aùn, y ñang nguû ôû nhaø. Cô quan ñieàu tra sau khi ñieàu tra, xaùc minh kyõ löôõng, xaùc ñònh nguyeân nhaân khieán Loäc khai baùo gian doái laø do y nghó ñaõ xoùa heát daáu veát toäi phaïm vaø taïi thôøi ñieåm gaây aùn cuõng khoâng coù ai chöùng kieán. Cô quan ñieàu tra coù theå aùp duïng phöông phaùp truyeàn ñaït thoâng tin theo gôïi yù sau: - Caùn boä ñieàu tra: Bò can vaø anh Lyù coù quan heä vôùi nhau nhö theá naøo ? - Bò can: Toâi vaø Lyù laø haøng xoùm laùng gieàng. - Caùn boä ñieàu tra: Taïi sao bò can vaø anh Lyù ñaùnh nhau taïi quaùn nhaäu? - Bò can: Chuùng toâi uoáng say neân coù cöï caõi nhau, sau ñoù ñaùnh nhau. - Caùn boä ñieàu tra: Sau khi ñaùnh nhau, bò can vaø anh Lyù laøm gì? - Bò can: Toâi veà nhaø nguû, coøn Lyù ñi ñaâu toâi khoâng bieát. - Caùn boä ñieàu tra: Luùc 20g ngaøy 11/2/2004,bò can ñang laøm gì, ôû ñaâu? - Bò can: Sau khi nhaäu xong thì toâi veà nhaø, luùc 20g toâi ñang ôû nhaø. - Caùn boä ñieàu tra: Bò can khaúng ñònh chaéc chaén ñieàu ñoù chöù? - Bò can: Daï, chaéc chaén. Vôï toâi coù theå laøm chöùng ñieàu ñoù. - Caùn boä ñieàu tra: Vaäy bò can seõ giaûi thích nhö theá naøo neáu coù ngöôøi noùi raèng, luùc 20g coù ñeán nhaø bò can nhöng thaáy cöûa ngoaøi ñaõ khoaù chaët vaø trong nhaø khoâng coù ai. Coøn moät vaät khaùc quan troïng hôn. (Luùc naøy caùn boä ñieàu tra caàm moät con dao ñöôïc goùi trong moät tôø giaáy vaø giô cho bò can xem, con dao naøy coù theå khoâng phaûi laø con dao maø bò can ñaõ duøng ñeå gaây aùn). Bò can nhôù con dao naøy chöù ? Moät ngöôøi ñaõ nhìn thaáy bò can vöùt con dao naøy ñaáy vaø chính hoï ñaõ chæ choã Trang 38 Taøi lieäu tham khaûo cho chuùng toâi thu ñöôïc con dao. Bò can coøn gì ñeå noùi nöõa khoâng? Vaøo thôøi ñieåm naøy, bò can seõ coù nhöõng bieåu hieän maát bình tónh thoâng qua lôøi noùi, neùt maët vaø cöû chæ. Caùn boä ñieàu tra phaûi phaùt hieän kòp thôøi nhöõng bieåu hieän naøy vaø taùc ñoäng ngay: - Caùn boä ñieàu tra: Bò can coù bieát taïi sao gioïng cuûa bò can laïi bò run nhö theá khoâng? Moïi vieäc ñeàu ñaõ quaù roõ raøng, bò can coøn muoán giaáu ñeán bao giôø nöõa? Chuùng toâi ñang chôø ñôïi söï thaønh khaån cuûa bò can ñaáy, chæ coù caùch ñoù môùi giuùp bò can ñöôïc höôûng löôïng khoa hoàng cuûa Nhaø nöôùc maø thoâi. * Caùn boä ñieàu tra coù theå aùp duïng phöông phaùp daãn daét tö duy. Ví duï: Cuõng trong vuï aùn treân, caùn boä ñieàu tra söû duïng phöông phaùp daãn daét tö duy vôùi caùch ñaët caâu hoûi daãn daét söï lieân töôûng ñeå taùc ñoäng taâm lyù bò can Loäc. - Caùn boä ñieàu tra: Sau khi ñaùnh nhau ôû quaùn nhaäu, bò can nghó anh Lyù ñaõ say chöa? - Bò can: Toâi vaø Lyù uoáng khoaûng 1 lít thì xaûy ra ñaùnh nhau, toâi nghó vôùi töûu löôïng cuûa Lyù thì anh ta chöa say. - Caùn boä ñieàu tra: Bò can noùi ñuùng ñaáy, vôùi söùc löïc cuûa Lyù thì anh ta chöa theå say ñöôïc, anh ta coøn tænh taùo ñi veà nhaø vaø sau khi bò ñaâm moät nhaùt, anh ta vaãn coù theå nhìn vaø nhôù maët ngöôøi ñaõ ñaâm anh ta maø. Anh ta ñaõ taû raát kyõ veà hình daùng vaø trang phuïc cuûa ngöôøi ñaõ ñaâm anh ta, bò can coù caàn toâi taû laïi khoâng? Vôùi caùch hoûi nhö vaäy cuûa caùn boä ñieàu tra, bò can Loäc cho raèng, caùn boä ñieàu tra ñaõ naém ñöôïc toaøn boä söï thaät vuï aùn, y khoâng coøn lyù do ñeå khai baùo gian doái nöõa. Vôùi phöông phaùp naøy, caùn boä ñieàu tra cuõng coù theå söû duïng caâu hoûi laøm bieán ñoåi höôùng tö duy cuûa bò can. Ñoù laø caùch ñaët caâu hoûi khaùc vôùi söï chuaån bò tröôùc cuûa bò can, buoäc bò can khoâng theå söû duïng caâu traû lôøi ñaõ chuaån bò saün ñeå ñoái phoù, maø phaûi traû lôøi ñuùng söï thaät hoaëc saùt vôùi söï thaät ñaõ xaûy ra. Ví duï: Cuõng trong quaù trình hoûi cung bò can Loäc: Trang 39 Taøi lieäu tham khaûo - Caùn boä ñieàu tra: Bò can coù thöôøng nhaäu vôùi anh Lyù khoâng ? - Bò can: Toâi vaø Lyù laø haøng xoùm neân cuõng thöôøng ruû nhau nhaäu, nhaát laø vaøo cuoái tuaàn. - Caùn boä ñieàu tra: Coù khi naøo anh Lyù uoáng quaù say khoâng ? Khi ñoù ai ñöa anh ta veà ? - Bò can: Luùc ñoù toâi ñöa anh ta veà. Nhaø toâi caùch nhaø anh ta coù 2 caây thoâi maø. - Caùn boä ñieàu tra: Bò can bieát nhaø oâng Tö Nghóa chöù ? - Bò can: Bieát chöù ! Nhaø oâng ta cuõng gaàn nhaø anh Lyù, ôû choã moät caùch ñoàng vaéng. Toâi vaø oâng ta coøn laï gì, nhaäu vôùi nhau suoát. - Caùn boä ñieàu tra: Bò can noùi ñuùng, oâng Tö Nghóa chæ caàn nhìn daùng thoâi cuõng ñuû nhaän ra bò can nöõa laø nhìn thaáy maët bò can. Luùc bò can vöùt dao vaøo buïi raäm, oâng ta ñang ngoài uoáng traø ngoaøi saân nhaø oâng ta ñaáy. Oâng ta noùi vôùi chuùng toâi laø ñònh goïi bò can nhöng khoâng kòp vì bò can ñi raát nhanh. Vaø cuõng chính oâng ta chæ cho chuùng toâi choã bò can vöùt con dao ñoù, bò can coù gì ñeå giaûi thích nöõa khoâng ? Ngoaøi ra, caùn boä ñieàu tra coù theå söû duïng caùc ñaët caâu hoûi chi tieát vaøo ñieåm bò can khai baùo gian doái ñeå taùc ñoäng taâm lyù bò can Loäc: - Caùn boä ñieàu tra: Bò can khai luùc 8g toái bò can ñang ôû nhaø, vaäy bò can laøm gì ôû nhaø ? - Bò can: Toâi vaø vôï con toâi cuøng ngoài aên côm. - Caùn boä ñieàu tra: Hoâm ñoù gia ñình bò can aên nhöõng moùn gì ? - Bò can: Hoâm ñoù, vôï toâi naáu canh chua caù loùc neân toâi aên raát nhieàu. - Caùn boä ñieàu tra: Trí töôûng töôïng cuûa bò can cuõng khaù phong phuù ñaáy, luùc 8g toái vôï bò can ñi laøm veà thì thaáy nhaø ñoùng cöûa, phaûi ngoài ngoaøi ñôïi bò can ñeán 8g45 thì bò can môùi veà, oâng haøng xoùm cuõng giôø ñoù qua Trang 40 Taøi lieäu tham khaûo tìm bò can thì thaáy vôï bò can ñang ngoài ngoaøi cöûa. Theá thì coù canh chua ñaâu maø aên ? Nhö vaäy, ñoái vôùi nguyeân nhaân ñaàu tieân, caùn boä ñieàu tra coù theå phoái hôïp söû duïng nhieàu phöông phaùp vaø thuû thuaät khaùc nhau, trong ñoù hieäu quaû nhaát laø vieäc söû duïng chöùng cöù ñeå taùc ñoäng taâm lyù. Hai phöông phaùp ñöôïc gôïi yù söû duïng laø phöông phaùp truyeàn ñaït thoâng tin vaø phöông phaùp daãn daét tö duy, ngoaøi ra, tuyø thuoäc vaøo caùc vuï aùn cuï theå vaø loaïi bò can cuï theå maø caùn boä ñieàu tra coù theå söû duïng keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp, thuû thuaät khaùc vöøa ñaûm baûo tính linh hoaït, vöøa taïo söï baát ngôø trong taùc ñoäng taâm lyù, khoâng neân aùp duïng moät caùch cöùng nhaéc moät phöông phaùp, thuû thuaät coá ñònh naøo cho moïi tröôøng hôïp maø phaûi bieát vaän duïng moät caùch saùng taïo trong töøng hoaøn caûnh cuï theå. 2.1.2. Bò can sôï maát danh döï, uy tín cuûa baûn thaân mình vaø laøm lieân luî, aûnh höôûng ñeán uy tín, danh döï, quyeàn lôïi cuûa gia ñình, ngöôøi thaân cuûa hoï. Trong tröôøng hôïp naøy, ña soá bò can vaø gia ñình, ngöôøi thaân cuûa hoï thuoäc thaønh phaàn cô baûn, coù ñòa vò nhaát ñònh trong xaõ hoäi, coù coâng aên vieäc laøm oån ñònh hoaëc coù nhöõng thaønh tích, coâng lao ñoái vôùi Nhaø nöôùc, con caùi ñöôïc aên hoïc ñeán nôi ñeán choán… Bò can lo sôï raèng neáu thöøa nhaän toäi loãi cuûa mình thì nhöõng thaønh quaû, uy tín, danh döï cuûa mình vaø gia ñình, ngöôøi thaân cuûa mình seõ tieâu tan heát, baûn thaân seõ töôùc boû moïi chöùc vuï, quyeàn haïn, nhöõng ngöôøi thaân, gia ñình seõ bò moïi ngöôøi xung quanh khinh reû, maát vieäc laøm, con caùi hoï bò baïn beø che cöôøi. Nhö chuùng ta ñaõ phaân tích, bò can phaïm toäi coá yù gaây thöông tích (vôùi vai troø laø ngöôøi thöïc haønh) thöôøng coù trình ñoä vaên hoùa thaáp hoaëc muø chöõ. Do vaäy, chuùng ta thöôøng khoâng ñeà caäp nhieàu ñeán uy tín, danh döï cuûa hoï vì thöôøng khoâng coù nhöõng ñieàu ñoù hoaëc raát ít ngöôøi thöøa nhaän ñieàu ñoù. Nhöõng bò can coù taâm lyù sôï maát danh döï, uy tín cuûa mình thöôøng phaïm toäi coá yù gaây thöông tích vôùi vai troø laø ngöôøi toå chöùc. Hoï coù theå coù moät vò theá, hoaëc moät quyeàn löïc naøo ñoù, vò theá vaø Trang 41 Taøi lieäu tham khaûo quyeàn löïc ñoù ñang bò ñe doaï hoaëc coù nguy cô bò ñe doïa neân hoï muoán söû duïng baïo löïc vôùi nhöõng ñoái töôïng maø hoï nghi ngôø coù theå thöïc hieän ñieàu ñoù. Bò can laø ngöôøi “ra leänh” cho ngöôøi khaùc tröïc tieáp thöïc hieän haønh vi coá yù gaây thöông tích. Khi söï vieäc bò phaùt hieän, bò can bò baét giöõ, hoï khoâng thöøa nhaän coù lieân quan ñeán nhöõng ngöôøi tröïc tieáp coá yù gaây thöông tích vì neáu khai nhaän, hoï seõ bò maát danh döï, uy tín, ñòa vò hoaëc coù theå bò khôûi toá vôùi tö caùch laø ñoàng phaïm. Trong tröôøng hôïp bò can sôï aûnh höôûng ñeán uy tín, danh döï vaø quyeàn lôïi cuûa gia ñình, ngöôøi thaân cuûa hoï, tuy ñaây laø nguyeân nhaân caûn trôû vieäc khai baùo thaønh khaån cuûa bò can nhöng ñoù laø bieåu hieän tình caûm toát, xuaát phaùt töø söï quan taâm, lo laéng ñeán gia ñình, ngöôøi thaân cuûa bò can. Bieåu hieän tình caûm ñoù laø moät cô sôû quan troïng ñeå caùn boä ñieàu tra ñaët nieàm tin vaøo khaû naêng thuyeát phuïc, thöùc tænh nhöõng ñieàu toát ñeïp ôû bò can, laøm chuyeån ñoåi thaùi ñoä khai baùo cuûa hoï. Khi caùn boä ñieàu tra nhaän ñònh ñuùng ñoäng cô noùi treân laø nguyeân nhaân khieán bò can khai baùo khoâng thaønh khaån thì coù theå söû duïng caùc phöông phaùp, thuû thuaät theo caùc gôïi yù sau : * Tröôøng hôïp bò can coá yù gaây thöông tích vôùi vai troø laø ngöôøi toå chöùc khoâng khai nhaän haønh vi phaïm toäi do sôï maát uy tín, danh döï cuûa baûn thaân mình thì caùn boä ñieàu tra coù theå söû duïng chöùng cöù ñeå ñaáu tranh, taùc ñoäng taâm lyù ñeán hoï. Phöông phaùp taùc ñoäng taâm lyù ñöôïc söû duïng mang tính phoå bieán laø phöông phaùp truyeàn ñaït thoâng tin, phöông phaùp daãn daét tö duy vaø coù theå phoái hôïp vôùi caùc phöông phaùp, thuû thuaät khaùc. Ví duï: - Caùn boä ñieàu tra: Chuùng toâi ñaõ coù ñuû baèng chöùng veà moái quan heä giöõa bò can vaø naïn nhaân. Caùc bò can coù nhieàu maâu thuaãn trong vieäc laøm aên vaø ñaõ khoâng ít laàn hai beân ñaõ cho ñaøn em thanh toaùn laãn nhau. Laàn naøy, do naïn nhaân “hôùt tay treân” moät vuï laøm aên lôùn neân bò can ñaõ cho ñaøn em ra tay saùt haïi. Nhöõng ñaøn em cuûa bò can ñeàu ñaõ bò baét vaø taát caû ñeàu ñaõ khai nhaän nhö vaäy. Trang 42 Taøi lieäu tham khaûo - Bò can: Ñuùng laø tröôùc ñaây toâi coù maâu thuaãn vôùi naïn nhaân nhöng söï vieäc naïn nhaân bò taït axit ngaøy 19/4/2004 toâi hoaøn toaøn khoâng bieát. (Caùn boä ñieàu tra ñöa cho bò can xem moät böùc thö, noäi dung böùc thö ghi “Maøy ñeán tieäm Sôn Haø mua moät loï axit ñaäm ñaëc roài gaëp thaèng Huøng raâu xöû noù cho tao. Moïi chuyeän xaûy ra, tao lo. Ñaïi ca”) - Caùn boä ñieàu tra: Bò can coù nhaän ra neùt chöõ naøy cuûa ai khoâng ? - Bò can: Toâi khoâng bieát ! - Caùn boä ñieàu tra: Söï ngoan coá cuûa bò can chæ laøm bò can theâm naëng toäi maø thoâi. Chuùng toâi ñaõ coù keát quaû giaùm ñònh chöõ vieát trong baûn töôøng trình cuûa bò can ngaøy bò can bò baét vaø neùt chöõ treân tôø giaáy naøy, chuùng do cuøng moät ngöôøi vieát. Bò can lyù giaûi theá naøo veà vieäc naøy ? * Tröôøng hôïp bò can khai baùo gian doái do sôï aûnh höôûng ñeán uy tín, danh döï cuûa gia ñình, ngöôøi thaân cuûa hoï thì cô quan ñieàu tra coù theå söû duïng phöông phaùp thuyeát phuïc, caûm hoaù phoái hôïp vôùi caùc phöông phaùp, thuû thuaät khaùc. Ví duï: - Caùn boä ñieàu tra: Toâi hieåu bò can lo sôï vieäc bò can khai baùo seõ gaây aûnh höôûng ñeán uy tín vaø danh döï cuûa gia ñình bò can. Nhöng toâi cho bò can bieát ñieàu naøy: gia ñình bò can ñaõ bieát toäi loãi cuûa bò can vaø hoï ñeàu raát thoâng caûm vôùi bò can, bò can phaïm toäi laø do hoaøn caûnh ñöa ñaåy, chöù baûn chaát cuûa bò can khoâng phaûi laø nhö vaäy. Hoï raát hy voïng bò can sôùm tænh ngoä vaø trôû thaønh ngöôøi löông thieän ñuùng vôùi baûn chaát toát ñeïp cuûa bò can. Bò can coù theå ñoïc böùc thö naøy cuûa meï bò can. (Caùn boä ñieàu tra ñöa cho bò can xem böùc thö maø baèng nhieàu noã löïc, caùn boä ñieàu tra ñaõ thuyeát phuïc ñöôïc meï bò can vieát) Caùn boä ñieàu tra cuõng coù theå söû duïng thuû thuaät “Ñoäng vieân, khen ngôïi” ñeå taùc ñoäng taâm lyù bò can: Trang 43 Taøi lieäu tham khaûo - Caùn boä ñieàu tra: Nhöõng thaønh tích, coâng lao cuûa gia ñình bò can coáng hieán cho ñaát nöôùc seõ khoâng bao giôø maát ñi. Nhöõng coáng hieán ñoù keát hôïp vôùi thaùi ñoä khai baùo thaønh khaån cuûa bò can seõ laø nhöõng yeáu toá giaûm nheï traùch nhieäm hình söï cuûa bò can. Coù leõ bò can chöa hieåu ñöôïc ñieàu naøy neân töø ñaàu ñeán giôø bò can vaãn chöa khai baùo ñuùng söï thaät vôùi chuùng toâi. Baây giôø bò can coù theå khai ñöôïc roài. 2.1.3. Bò can khai baùo khoâng thaønh khaån laø do ñaëc ñieåm tính caùch ngang böôùng cuûa bò can Tröôøng hôïp naøy, bò can khai baùo khoâng thaønh khaån xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm taâm lyù töông ñoái beàn vöõng ñaõ coù ôû bò can töø tröôùc, ñoù laø tính caùch ngang böôùng, muoán laøm ngöôïc yù ngöôøi khaùc, muoán chöùng toû “baûn lónh” cuûa mình Neùt taâm lyù naøy thöôøng thaáy ôû nhöõng bò can coøn ít tuoåi, trình ñoä vaên hoùa thaáp, coù moät nieàm tin muø quaùng naøo ñoù. Vôùi nhöõng bò can loaïi naøy, vieäc thuyeát phuïc, caûm hoaù hoaëc söû duïng chöùng cöù ñeå ñaáu tranh thöôøng ít coù taùc duïng nhöng thuaän lôïi cho vieäc söû duïng taùc ñoäng taâm lyù kích ñoäng tính “kieâu ngaïo, boác ñoàng” cuûa bò can. Döôùi goùc ñoä taâm lyù hoïc, tính caùch ngang böôùng cuûa bò can hình thaønh trong moät quaù trình töông ñoái daøi töø aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng soáng, nhaát laø moâi tröôøng soáng tröïc tieáp cuûa bò can, trong ñoù gia ñình vaø söï giaùo duïc cuûa gia ñình giöõ vai troø quan troïng. Bò can thieáu söï chaêm soùc caàn thieát vaø söï toân troïng ñuùng möïc töø nhöõng thaønh vieân trong gia ñình, hoï khoâng ñöôïc daïy nhieàu veà ñaïo ñöùc vì chính cha meï chuùng cuõng laø nhöõng ngöôøi caàn phaûi ñöôïc hoïc ñieàu ñoù. Nhöõng khieám khuyeát töø phía gia ñình ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc hoïc haønh cuûa bò can ôû tröôøng. Bò can hoïc keùm neân thöôøng khoâng ñöôïc baïn beø neå troïng. Do vaäy, caùch duy nhaát ñeå ñöôïc moïi ngöôøi chuù yù laø thaùi ñoä ngoã ngöôïc, quaäy phaù, voâ leã vôùi thaày coâ giaùo, ñaùnh nhau vôùi baïn beø, noùi tuïc, chöûi theà, caùc thuù chôi voâ boå, nguy hieåm (ñua xe, côø baïc, röôïu bia, huùt chích, caëp boà bòch, ñaøn ñuùm vôùi baïn beø xaáu…). Trang 44 Taøi lieäu tham khaûo Nhöõng haønh ñoäng ñoù xuaát phaùt töø nhu caàu caàn ñöôïc theå hieän mình cuûa bò can. Haønh vi leäch laïc khoâng ñöôïc uoán naén, giaùo duïc vaø ngaên chaën kòp thôøi ñaõ hình thaønh ôû bò can thoùi quen, roài töø thoùi quen hình thaønh tính caùch, theo quy luaät: “Gieo haønh vi gaët thoùi quen, gieo thoùi quen gaët tính caùch” Ñeå taùc ñoäng taâm lyù ñeán ñoái töôïng naøy, caùn boä ñieàu tra phaûi tìm ra ñieåm yeáu cuûa bò can hoaëc nhu caàu thieát yeáu cuûa hoï. Ñieåm yeáu cuûa hoï laø gì ? Trong nhieàu tröôøng hôïp, bò can coù tính caùch ngang böôùng thöôøng toû ra boái roái khi ñöôïc nghe nhöõng lôøi khen ngôïi vaø taâng boác töø phía caùn boä ñieàu tra. Ñieàu naøy cuõng deã hieåu vì trong cuoäc soáng vaø nhaát laø trong hoaït ñoäng phaïm toäi hoï ít khi ñöôïc ngöôøi khaùc chaáp nhaän, ñoàng tình hay khen ngôïi, ñaëc bieät ngöôøi khen ngôïi chuùng laïi laø nhöõng ngöôøi coù ñòa vò trong xaõ hoäi. Tuy vaäy, nhö theá khoâng coù nghóa laø chæ döïa vaøo nhöõng lôøi khen ñoù maø caùn boä ñieàu tra coù theå hy voïng vaøo lôøi khai baùo thaønh khaån ngay cuûa bò can. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích cuûa mình, caùn boä ñieàu tra phaûi söû duïng keát hôïp caùc phöông phaùp, thuû thuaät khaùc ñeå taùc ñoäng ñeán taâm lyù cuûa hoï. Phöông phaùp ñöôïc ñöôïc xem laø coù hieäu quaû laø phöông phaùp kích thích taâm lyù. Ví duï: Moät bò can nhaát ñònh khoâng khai nhaän haønh vi duøng maõ taáu cheùm ngöôøi cuûa mình cho duø cô quan ñieàu tra ñaõ coù chöùng cöù chöùng minh söï vieäc ñoù laø coù thaät. Bò can moät möïc lyø lôïm khoâng khai nhaän. Caùn boä ñieàu tra coù theå söû duïng phöông phaùp naøy: - Caùn boä ñieàu tra: Chuùng ta khoâng noùi veà haønh vi cheùm ngöôøi cuûa bò can, ñieàu ñoù ñaõ roõ vaø toâi nghó bò can cuõng coi vieäc ñoù laø chuyeän nhoû. Ñieàu toâi raát neå ôû bò can laø loøng trung thaønh, soáng raát tình nghóa, daùm laøm, daùm chòu, ñaõ chòu ôn ai thì traû cho baèng ñöôïc cho duø phaûi hy sinh tính maïng cuûa mình. Thaät ñaùng tieác laø bò can chæ coù söï lieàu lónh maø thieáu ñaàu oùc neân ñaõ bò ngöôøi khaùc lôïi duïng maø khoâng bieát. Ngöôøi ta möôïn söï lieàu lónh thieáu suy xeùt ñeå möôïn tay bò can thanh toaùn caùc “ñoái thuû caïnh tranh cuûa hoï”, thöông tích, tuø toäi, thaäm chí tính Trang 45 Taøi lieäu tham khaûo maïng cuûa bò can hoï ñaâu coù caàn bieát ñeán. Theá laø giôø ñaây, hoï vöøa xöû lyù ñöôïc ñoái thuû caïnh tranh, coâng vieäc laøm aên thuaän lôïi, hoï “ngoài maùt aên baùt vaøng” vöøa cöôøi vaøo muõi bò can vaø coi bò can nhö moät thaèng ñaàn. Chuùng toâi bieát ñöôïc ñieàu aáy neân thaät söï caûm thaáy baát haïnh cho bò can nhöng laïi khoâng theå laøm gì boïn chuùng vì khoâng ñuû chöùng cöù. Coøn bò can thì vaãn cöù ngoan coá khoâng khai ñeå baûo veä ngöôøi ñang cöôøi vaøo maët bò can. Toâi khoâng hieåu, nhöõng ngöôøi nhö bò can laïi deã daøng bò ngöôøi khaùc xuùc phaïm vaø “soû muõi” nhö vaäy ! Caùn boä ñieàu tra caàn löu yù veà caùch xöng hoâ ñoái vôùi caùc bò can coù ñòa vò thaáp trong xaõ hoäi. Hoï thích ñöôïc goïi moät caùch toân troïng hôn laø caùch duøng “maøy, tao”, “thaèng naøy,thaèng noï”. Nhöõng lôøi taâng boác thöôøng coù hieäu quaû ñoái vôùi bò can laø nöõ, caùn boä ñieàu tra coù theå ñeà caäp ñeán saéc ñeïp, veû treû trung, ñoà trang söùc, thaønh phaàn gia ñình, thanh danh… Nhöõng ngöôøi khoâng coù hoïc thöùc hay nhöõng ngöôøi thuoäc taàng lôùp döôùi thöôøng thích ñöôïc taâng boác hôn laø ngöôøi coù hoïc thöùc cao. Tuy nhieân, trong hoûi cung bò can, ñieàu caàn chuù yù laø caùn boä ñieàu tra khoâng neân quaù laïm duïng phöông phaùp kích thích taâm lyù ñeå kích ñoäng bò can maø neân laáy giaùo duïc, caûm hoaù bò can laø chính. 2.1.4. Bò can khoâng khai baùo hoaëc khai baùo khoâng thaønh khaån do bi quan, thaát voïng Bò can cho raèng mình khoâng coøn gì ñeå hy voïng nöõa, töông lai môø mòt, cuoäc ñôøi nhö theá laø chaám heát. Töø taâm traïng tieâu cöïc ñoù, bò can khoâng quan taâm ñeán xung quanh, ñeán hoaït ñoäng ñieàu tra, khoâng khai baùo hoaëc khai böøa aåu. Nguyeân nhaân naøy thöôøng gaëp ôû nhöõng bò can phaïm toäi laàn ñaàu, do bò loâi keùo, cöôõng eùp maø phaïm toäi, phaïm toäi ñaëc bieät nghieâm troïng hoaëc do hoaøn caûnh ñaëc bieät naøo ñoù maø phaïm toäi. Ví duï: Anh An vöøa ñi laø xa veà thì phaùt hieän nhaø mình coù khaùch laï. Vaøo phoøng nguû thì anh nhìn thaáy vôï mình ñang nguû vôùi moät ngöôøi ñaøn oâng khaùc. Khoâng theå kìm cheá ñöôïc, anh ñaõ vaøo beáp laáy dao chaët thòt cheùm nhieàu nhaùt vaøo ngöôøi ñaøn oâng laï. Tuy bò cheùm nhieàu nhaùt Trang 46 Taøi lieäu tham khaûo nhöng khoâng vaøo choã hieåm neân ngöôøi ñaøn oâng chæ bò thöông. Anh An bò baét vaø bò khôûi toá bò can veà toäi coá yù gaây thöông tích. Luùc naøy, An caûm thaáy cuoäc soáng ñaõ beá taéc, gia ñình tan vôõ, anh suïp ñoå hoaøn toaøn, khoâng muoán khai baùo ñieàu gì vôùi cô quan ñieàu tra, anh noùi cô quan ñieàu tra muoán laøm gì cuõng ñöôïc, anh ta khoâng coøn gì ñeå maát nöõa. Trong tröôøng hôïp naøy, caùn boä ñieàu tra neân söû duïng phöông phaùp thuyeát phuïc caûm hoaù keát hôïp vôùi phöông phaùp kích thích taâm lyù ñeå taùc ñoäng vaøo taâm lyù bò can. Ví duï: - Caùn boä ñieàu tra: Vôï bò can laø moät ngöôøi ñaøn baø ñaùng nguyeàn ruûa,khoù coù theå tha thöù ñöôïc vaø neáu chuùng toâi ôû trong tröôøng hôïp cuûa bò can cuõng khoâng theå giöõ ñöôïc bình tónh. Chuùng toâi hieåu ñöôïc taâm traïng cuûa bò can. Nhöng vieäc bò can bi quan ñeán möùc khoâng khai baùo cho chuùng toâi bieát söï thaät vuï aùn thì khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi moät ngöôøi ñaøn oâng coù hoïc thöùc nhö bò can. Bò can gaây aùn trong traïng thaùi taâm lyù khoâng bình thöôøng, vaû laïi möùc ñoä thöông tích khoâng quaù nghieâm troïng nhö bò can nghó, baûn chaát bò can laø ngöôøi toát, coù nhöõng coáng hieán nhaát ñònh cho Nhaø nöôùc, ñoù laø nhöõng yeáu toá giaûm nheï traùch nhieäm hình söï cho bò can. Ngoaøi ra, coù moät ñieàu quan troïng khaùc maø toâi caàn phaûi nhaéc cho bò can nhôù laø, bò can khoâng theå vì moät ngöôøi phuï nöõ phaûn boäi vaø moät gaõ ñaøn oâng laï maët naøo ñoù maø buoâng suoâi taát caû nhö theá, bò can phaûi nhôù raèng bò can vaãn coøn moät ñöùa con ñang caàn bò can nuoâi naáng vaø chaêm soùc, bò can khoâng theå voâ traùch nhieäm vôùi noù, noù khoâng ñaùng phaûi gaùnh chòu haäu quaû do boá meï noù gaây ra nhö vaäy. Haõy khai roõ söï thaät, toâi hy voïng bò can seõ sôùm gaëp con bò can vaø taïo döïng laïi taát caû. Trong caùch taùc ñoäng treân, caùn boä ñieàu tra ñaõ söû duïng thuû thuaät leân aùn naïn nhaân. Baèng caùch naøy, caùn boä ñieàu tra ñaõ taïo ñöôïc söï ñoàng caûm vôùi bò can, khieán hoï caûm thaáy ñöôïc chia seû neân deã khai baùo hôn. Caùch söû duïng tình caûm cha-con ñeå kích thích bò can ñeõ giuùp bò can coù hy voïng vaøo cuoäc soáng, khieán hoï caûm thaáy cuoäc soáng coøn yù nghóa, coù ngöôøi vaãn ñang caàn ñeán söï baûo Trang 47 Taøi lieäu tham khaûo boïc cuûa hoï. Chính caùch taùc ñoäng naøy ñaõ keùo bò can ra khoûi taâm traïng thaát voïng, taïo neân ñoäng cô khai baùo tích cöïc ôû bò can. 2.1.5. Bò can khoâng khai baùo hoaëc khai baùo gian doái do khoâng tin, khoâng phuïc caùn boä ñieàu tra Coù moät soá tröôøng hôïp, ñoái vôùi caùn boä ñieàu tra naøy thì bò can khai baùo thaønh khaån coøn ñoái vôùi caùn boä ñieàu tra khaùc thì bò can khoâng khai hoaëc khai baùo gian doái. Ñieàu ñoù coù nguyeân nhaân laø bò can khoâng tin, khoâng phuïc caùn boä ñieàu tra. Taïi sao bò can khoâng tin, khoâng phuïc caùn boä ñieàu tra, coù nhieàu lyù do khaùc nhau: - Qua tieáp xuùc, caùn boä ñieàu tra ñaõ laøm cho bò can coù aùc caûm, coù nhaän thöùc tieâu cöïc, khoâng tin töôûng vaøo söï khaùch quan, voâ tö, ñoä löôïng cuûa caùn boä ñieàu tra. - Giöõa bò can vaø caùn boä ñieàu tra coù quan heä khoâng toát töø tröôùc. - Do caùch taùc ñoäng cuûa caùn boä ñieàu tra khoâng phuø hôïp laøm cho bò can bò öùc cheá, daãn ñeán coi thöôøng caùn boä ñieàu tra (Caùn boä ñieàu tra coù tuoåi ñôøi coøn quaù treû, khi giaûi thích, thuyeát phuïc bò can, caùn boä ñieàu tra ñaõ duøng lôøi leõ thieáu teá nhò, xuùc phaïm neân ñaõ gaây cho bò can söï khoù chòu, töï aùi, cho raèng caùn boä ñieàu tra coi thöôøng, “leân lôùp daïy ñôøi” neân bò can khoâng khai baùo). - Bò can cho raèng caùn boä ñieàu tra khoâng coù khaû naêng giaûi quyeát vuï aùn neân nhaát ñònh khoâng khai. Qua nghieân cöùu, chuùng toâi nhaän thaáy, trong caùc cuoäc tieáp xuùc vôùi bò can , caùn boä ñieàu tra phaûi traùnh khoâng ñeå cho bò can coù nhaän thöùc sai laàm, tieâu cöïc veà mình vaø traùnh gaây aán töôïng khoâng toát cho bò can. Tuy vaäy, neáu trong quaù trình hoûi cung, caùn boä ñieàu tra rôi vaøo tình traïng naøy thì coù theå söû duïng caùc phöông phaùp, thuû thuaät taùc ñoäng taâm lyù. Ñieàu caàn löu yù ñaàu tieân laø neáu bò can yeâu caàu thay ñoåi caùn boä ñieàu tra thì caùn boä ñieàu tra phaûi hoûi roõ lyù do. Neáu caùn boä ñieàu tra xeùt thaáy lyù do ñoù chaáp nhaän ñöôïc thì coù th...