Nội dung

Caåm nang söùc khoûe gia ñình 27. CHEÁ ÑOÄ DINH DÖÔÕNG a. Kieán thöùc chung Dinh döôõng chi phoái hoaøn toaøn trong söï taêng tröôûng vaø hoaït ñoäng cuûa cô theå baïn, cuõng ñôn giaûn nhö ñoäng cô caàn nhieân lieäu. Ñieàu phöùc taïp hôn ôû ñaây laø, cô theå laø moät “ñoäng cô soáng”, neân nhieân lieäu daønh cho noù khoâng ñôn giaûn chuùt naøo. Treû con lôùn leân vaø phaùt trieån bình thöôøng, hoaëc coù theå phaûi chòu ñöïng vaán ñeà söùc khoûe naøo ñoù ñoâi khi keùo daøi suoát ñôøi, chæ vì cha meï khoâng coù ñuû nhöõng hieåu bieát veà dinh döôõng. Baùc só ñieàu trò cho nhieàu beänh nhaân cuøng moät beänh nhö nhau, nhöng moät soá beänh nhaân coù theå coù keát quaû ñieàu trò khaû quan hôn nhöõng ngöôøi khaùc, nhôø keát hôïp cheá ñoä dinh döôõng thích hôïp. Thaät khoâng may laø, chæ tröø moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät, coøn thì caùc baùc só khoâng can thieäp nhieàu vaøo cheá ñoä dinh döôõng haøng ngaøy cuûa baïn – thöôøng chæ laø nhöõng lôøi khuyeân raát haïn cheá. Vì theá, baïn caàn phaûi töï trang bò cho mình nhöõng hieåu bieát nhaát ñònh veà dinh döôõng. Nhöõng hieåu bieát chung veà vitamin vaø khoaùng chaát, cuõng nhö caùc thaønh phaàn chính trong khaåu phaàn, ngaøy nay ñaõ trôû thaønh khaù phoå bieán cho heát thaûy moïi ngöôøi, vì ngay ôû hoïc ñöôøng chuùng ta ñaõ ñöôïc trang bò khaù ñaày ñuû. Tuy nhieân, moät soá vaán ñeà ñoøi hoûi chuùng ta caàn tìm hieåu saâu hôn vaø caäp nhaät hôn, vì noù lieân quan ñeán khaû naêng soáng khoûe maïnh cuûa moãi ngöôøi. Coù hai vaán ñeà baïn caàn bieát nhieàu hôn. Vaán ñeà thöù nhaát laø chaát beùo. Cheá ñoä dinh döôõng Cô theå haáp thuï vaø tích luõy chaát beùo laïi ôû daïng môõ nhö moät daïng naêng löôïng daønh cho hoaït ñoäng cuûa caùc baép thòt vaø caùc cô quan. Baïn coù theå töôûng töôïng gioáng nhö coù nhieàu daïng nhieân lieäu khaùc nhau baïn coù theå cho vaøo xe gaén maùy cuûa baïn: xaêng loaïi moät, xaêng loaïi hai... Caùc daïng chaát beùo baïn ñöa vaøo cô theå cuõng töông töï nhö vaäy . Coù theå taïm chia ít nhaát laø hai loaïi. Loaïi chaát beùo ñaõ baûo hoøa1 vaø loaïi chaát beùo khoâng baõo hoøa.2 Söï khaùc bieät giöõa hai loaïi chaát beùo naøy chính laø caùch saép xeáp khaùc nhau cuûa caùc phaân töû. Loaïi chaát beùo khoâng baõo hoøa laø loaïi maø cô theå deã haáp thuï nhaát. Loaïi naøy deã daøng nhaän ra qua ñaëc ñieåm laø chuùng thöôøng ôû daïng loûng. Caùc daïng daàu, môõ maø baïn khoâng thaáy ñoùng cöùng laïi khi ñeå laâu. Ngöôïc laïi, chaát beùo baõo hoøa laø loaïi maø cô theå raát khoù haáp thuï. Ñaëc ñieåm cuûa chuùng laø thöôøng luoân ôû daïng ñoâng laïi, ngay caû ôû nhieät ñoä trung bình trong phoøng. Trong loaïi naøy bao goàm haàu heát caùc cheá phaåm baèng môõ ñoäng vaät, bô vaø caùc loaïi daàu aên maø baïn thaáy ñoâng laïi khi ñeå laâu. Vaán ñeà thöù hai laø cholesterol. Cholesterol laø moät chaát ñöôïc taïo thaønh hoaøn toaøn bôûi caùc teá baøo trong cô theå ñoäng vaät. Cô theå chuùng ta caàn moät löôïng nhoû cholesterol, nhöng trong ñieàu kieän thoâng thöôøng thì cô theå coù khaû naêng töï saûn sinh ra löôïng cholesterol caàn thieát ñoù. Thöïc vaät khoâng coù khaû naêng taïo ra cholesterol trong teá baøo. Vì theá, taát caû nguoàn cung öùng cholesterol dó nhieân laø coù ñöôïc töø ñoäng vaät, nhö tröùng, thòt, söõa... Vaán ñeà ôû ñaây laø, coù theå baïn ñaõ bieát nhöõng tai haïi cuûa cholesterol vaø raát muoán traùnh xa chaát naøy , nhöng baïn laïi khoâng theå saün loøng töø boû taát caû thöïc phaåm töø thòt ñoäng vaät 1 2 – 138 – saturated fat unsaturated fat – 139 – Caåm nang söùc khoûe gia ñình Cheá ñoä dinh döôõng hoaëc caùc cheá phaåm töø söõa . Bôûi vì thöïc phaåm loaïi naøy ngoaøi cholesterol ra coøn chöùa raát nhieàu dinh döôõng caàn thieát khaùc. Vì vaäy , toát nhaát laø baïn phaûi hieåu roõ loaïi thöïc phaåm naøo maø baïn ñang söû duïng. Caùc loaïi thòt caøng coù nhieàu môõ thì caøng chöùa nhieàu cholesterol. Caùc loaïi thòt boø, thòt heo... thuoäc nhoùm naøy . Thòt gia caàm nhö gaø, vòt... thuoäc nhoùm chöùa ít cholesterol hôn, vaø caùc loaïi caù coù ít cholesterol nhaát. Tuy nhieân, löôïng cholesterol trong maùu quaù thaáp cuõng daãn ñeán nhöõng nguy cô khaùc. Nhöõng ngöôøi coù haøm löôïng cholesterol thaáp döôùi 16 phaàn ngaøn coù tyû leä maéc caùc beänh nhö ung thö, ñoät quî hoaëc thaäm chí ñoät ngoät töû vong cao hôn ngöôøi bình thöôøng. Caùc cuoäc nghieân cöùu môùi ñaây ñöa ra tính toaùn raèng, ôû nhöõng ngöôøi coù löôïng cholesterol thaáp döôùi 16 phaàn ngaøn, töû vong do nhöõng nguyeân nhaân khaùc ñaõ vöôït leân cao hôn nhieàu so vôùi vieäc giaûm nguy cô maéc beänh tim maïch. Caùc loaïi caù laø nguoàn ñaïm toát hôn thòt, vì chuùng chaúng nhöõng ít cholesterol, maø cuõng ít chaát beùo hôn nöõa. Nhöng nguoàn cung caáp caù thöôøng khoâng ñöôïc kieåm soaùt kyõ nhö caùc nguoàn cung caáp thòt. Trong khi ngöôøi ta coù theå kieåm soaùt dòch beänh vaø caùc ñieàu kieän veä sinh thöïc phaåm ñoái vôùi taát caû caùc loø moå thòt, thì khoâng ai coù theå kieåm soaùt ñöôïc nguoàn cung caáp caù töø ñaïi döông cuõng nhö taát caû caùc soâng ngoøi, keânh raïch. Caù bieån ñoâi khi laãn nhöõng loaïi caù laï gaây ngoä ñoäc, hoaëc thaäm chí khaû naêng ngoä ñoäc laø do nhöõng thöù maø chuùng ñaõ aên vaøo, ñaëc bieät laø khi ñaùnh baét ôû nhöõng vuøng bieån bò oâ nhieãm. Caù ñöôïc ñaùnh baét ôû nhöõng keânh raïch hoaëc ao hoà coù ñoä oâ nhieãm cao cuõng coù khaû naêng gaây nhieãm ñoäc cho ngöôøi aên. Hieän nay, khuynh höôùng thay theá nguoàn ñaïm ñoäng vaät baèng ñaïm thöïc vaät ngaøy caøng ñöôïc khuyeán khích hôn. Nhieàu ngöôøi theo cheá ñoä aên chay khoâng chæ thuaàn vì lyù do tín ngöôõng nhö tröôùc ñaây , maø coøn laø thöïc söï vì quan taâm ñeán söùc khoûe. Cheá ñoä aên chay loaïi tröø raát nhieàu nguy cô cho cô theå baïn, nhöng cuõng caàn löu yù moät soá yeáu toá. Trong cheá ñoä aên chay, baïn caàn ñaëc bieät quan taâm ñeán vitamin B12, vitamin D, caùc khoaùng chaát nhö calcium, saét vaø moät haøm löôïng ñaïm thích hôïp. Neáu baïn bieát chuù yù caân ñoái, caùc yeáu toá naøy hoaøn toaøn coù theå coù ñöôïc ñaày ñuû trong cheá ñoä aên chay, nhöng chuùng thöôøng bò thieáu huït neáu baïn khoâng quan taâm ñeán. Neáu baïn khoâng phaûi laø ngöôøi aên chay vì lyù do tín ngöôõng, haõy thöû cheá ñoä aên chay xen keû vôùi cheá ñoä aên thoâng thöôøng cuûa baïn. Baïn seõ thaáy roõ söï khaùc bieät khi taêng theâm löôïng rau caûi vaø ñaïm thöïc vaät thay vì laø nhöõng böõa aên naëng neà ñaày caùc loaïi thòt ñoäng vaät, vaø baïn seõ töï caûm nhaän ñöôïc caûm giaùc deã chòu trong daï daøy khi khoâng phaûi tieâu hoùa quaù nhieàu thòt caù sau böõa aên. Vaø quan troïng hôn heát, baïn ñaõ töï giaûm bôùt ñöôïc moái lo ngaïi veà taêng cholesterol trong maùu, moät hieän töôïng daãn ñeán caùc beänh veà tim maïch. – 140 – – 141 – Nguy cô thieáu dinh döôõng cho nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi Moät cuoäc nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy ngaøy caøng coù nhieàu soá ngöôøi lôùn tuoåi ñaõ veà höu coù nguy cô thieáu huït dinh döôõng, daãn ñeán nhieàu chöùng beänh khaùc nhau vaø thaäm chí ruùt ngaén tuoåi thoï. Ñieàu ñaùng chuù yù ôû ñaây laø, söï thieáu huït dinh döôõng khoâng phaûi do khoâng ñuû thöùc aên, maø laø do hoï khoâng muoán aên nhieàu nhö tröôùc ñaây nöõa. Coù nhieàu nguyeân nhaân daãn ñeán hieän töôïng thöïc teá naøy. Nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi vaø veà höu baét ñaàu thay ñoåi cuoäc soáng khaù ñoät ngoät. Hoï khoâng coøn nhöõng quan heä xaõ hoäi roäng raõi nhö tröôùc. Vaø ñaùng ngaïi nhaát laø vôùi nhöõng gia ñình maø con caùi baän roän coâng vieäc beân ngoaøi khoâng coù nhieàu thôøi gian Caåm nang söùc khoûe gia ñình Cheá ñoä dinh döôõng daønh cho hoï. Thaäm chí, nhieàu ngöôøi coøn phaûi soáng tuoåi giaø cuûa mình moät caùch coâ ñôn, xa haún con caùi. Nhöõng chaêm soùc veà vaät chaát khoâng theå buø ñaép ñöôïc söï thieáu huït veà tình caûm cuûa hoï. Hoï khoâng coøn nhöõng böõa aên vui veû chia seû vôùi nhieàu ngöôøi nhö tröôùc ñaây . Vaø nhöõng ngöôøi rôi vaøo tröôøng hôïp ñoù khoâng coøn caûm thaáy ngon mieäng, khoâng coù nhu caàu aên nhieàu nöõa . Nhieàu ngöôøi chæ muoán aên qua loa moät moùn naøo ñoù cho qua böõa, khoâng coøn quan taâm nhieàu ñeán vieäc chuaån bò moät böõa aên töôm taát nhö tröôùc ñaây. Moät nguyeân nhaân khaùc nöõa laø söï suy yeáu do tuoåi giaø. Khaû naêng haáp thuï dinh döôõng cuõng nhö khaû naêng tieâu hoùa cuûa hoï khoâng coøn nhö tröôùc. Hoï thöïc söï caàn coù moät cheá ñoä dinh döôõng ñaëc bieät hôn, deã tieâu hoùa hôn, ngon mieäng hôn vaø giaøu dinh döôõng hôn. Theá nhöng raát ít ngöôøi quan taâm ñeán ñieàu naøy. Vaø keát quaû laø tieán trình cuûa söï giaø yeáu caøng ñöôïc thuùc ñaåy nhanh choùng hôn nöõa do söï thieáu huït veà dinh döôõng. Nhöõng ngöôøi giaø phaûi töï naáu aên thì caøng keùm may maén hôn. Hoï khoâng coøn ñuû söï linh hoaït nhö tröôùc ñaây nöõa neân seõ choïn aên nhöõng moùn thaät ñôn giaûn, khoâ khan, thay vì phaûi khoù nhoïc haøng nhieàu giôø ñeå chuaån bò moät böõa aên töôm taát. Vaø nhö vaäy ñöông nhieân daãn ñeán thieáu huït veà dinh döôõng. Moät nguyeân nhaân thöôøng gaëp nöõa laø khoù khaên cuûa ngöôøi giaø trong vieäc aên uoáng. Raêng yeáu, raêng ruïng, ñau raêng... laø nhöõng nguyeân nhaân tröïc tieáp khieán hoï khoâng coøn thích thuù trong böõa aên. Moät soá khaùc thay ñoåi veà vò giaùc, khöùu giaùc... neân khoâng coøn caûm nhaän toát muøi vò cuûa moùn aên. Moät soá thuoác ñieàu trò beänh – maø ngöôøi giaø laïi raát thöôøng coù beänh – gaây phaûn öùng phuï laøm maát ñi caûm giaùc theøm aên, gaây buoàn noân hoaëc khoâ mieäng, khoâ löôõi... vaø khieán cho ngöôøi giaø caøng löôøi aên. Dinh döôõng cho ngöôøi giaø vì theá roõ raøng laø moät vaán ñeà maø xaõ hoäi caàn phaûi quan taâm hôn nöõa. – 142 – – 143 – Thöùc aên trò beänh ung thö Ngoaøi vieäc cung caáp dinh döôõng theo nhu caàu thoâng thöôøng cuûa chuùng ta, caùc loaïi thöïc phaåm naøy coøn ñöôïc ñaëc bieät chuù yù ñeå söû duïng nhö moät phöông tieän ñieàu trò beänh nöõa . Trò beänh baèng caùch söû duïng nhöõng thöù maø baïn aên vaøo seõ mang laïi moät hieäu quaû hoaøn toaøn töï nhieân, ít coù nhöõng taùc duïng phuï nhö duøng thuoác. Maëc duø vaãn coøn nhieàu haïn cheá, nhöng caùc nhaø nghieân cöùu hy voïng raèng seõ ngaøy caøng hieåu bieát nhieàu hôn veà laõnh vöïc naøy. Vieän Ung thö Quoác gia Hoa Kyø1 keát hôïp vôùi nhieàu nhaø nghieân cöùu ñoäc laäp, cuøng vôùi Cô quan Quaûn lyù Thöïc phaåm vaø Döôïc phaåm Hoa Kyø2 ñang phoái hôïp nghieân cöùu tính naêng trò ung thö cuûa moät soá loaïi thöùc aên thoâng thöôøng, nhaém ñeán vieäc ñöa chuùng vaøo trong cheá ñoä aên ñaëc bieät nhaèm ñieàu trò cho beänh nhaân. Böôùc ñaàu, caùc nhaø nghieân cöùu ñang taäp trung nghieân cöùu nhöõng chaát chieát xuaát töø traùi caây hoï cam quyùt, cuû toûi, ñaäu naønh vaø moät soá loaïi rau cuû khaùc nhö caø-roát, cuû caûi, rau muøi taây , caàn taây... Hieäu quaû choáng ung thö cuûa cuû toûi ñang ñöôïc xem xeùt raát kyõ löôõng. Trong thöïc teá, caùc nhaø nghieân cöùu ôû Trung taâm Y khoa thuoäc ñaïi hoïc Nebraska ñang nghieân cöùu phöông thöùc maø cuû toûi taùc ñoäng vaøo phaûn öùng cuûa cô theå ñoái vôùi acetaminophen, hoaït chaát raát phoå bieán trong caùc loaïi thuoác giaûm ñau thoâng duïng. 1 2 the National Cancer Institute the Food and Drug Administration Caåm nang söùc khoûe gia ñình Lyù do khieán caùc nhaø nghieân cöùu tieán haønh vieäc nghieân cöùu phöông thöùc maø cuû toûi taùc ñoäng vôùi acetaminophen laø bôûi vì, cô theå thöïc hieän tieán trình xöû lyù caùc taùc nhaân gaây ung thö theo cuøng moät caùch nhö xöû lyù löôïng acetaminophen ñöa vaøo cô theå. Caùc nhaø nghieân cöùu hy voïng laø, baèng vaøo vieäc hieåu roõ caùch taùc ñoäng cuûa cuû toûi ñoái vôùi acetaminophen, ngöôøi ta seõ coù theå hieåu ñöôïc caùch maø cuû toûi taùc ñoäng ñeán caùc taùc nhaân gaây ung thö. Cho ñeán nay, caùc nhaø nghieân cöùu tin laø cuû toûi coù theå giuùp baûo veä choáng laïi beänh ung thö. Qua caùc tröôøng hôïp thöû nghieäm treân ñoäng vaät, cuû toûi ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa caùc daïng ung thö ruoät, ung thö thöïc quaûn vaø ung thö da. Moät ñieàu coù lôïi nöõa khi aên toûi laø, noù giuùp giaûm thaáp haøm löôïng cholesterol trong maùu. Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy laø cuû toûi coù theå giuùp laøm giaûm ñeán 12% möùc cholesterol. Vôùi caùc nghieân cöùu theo höôùng naøy , caùc nhaø nghieân cöùu hy voïng seõ tieán ñeán vieäc saûn xuaát ra nhöõng loaïi thöïc phaåm hoãn hôïp ñaëc bieät coù theå giuùp choáng laïi beänh ung thö cho nhieàu ngöôøi. Cheá ñoä dinh döôõng – Haïn cheá aên caùc moùn aên chieân, xaøo nhieàu daàu môõ. Thay vì raùn thòt trong chaûo, baïn coù theå thay ñoåi baèng caùch nöôùng treân beáp loø, moät soá môõ seõ tan ra vaø chaûy bôùt ñi. – Choïn caùc loaïi thòt ít môõ. Thòt gaø, vòt vaø caùc loaïi caù seõ coù lôïi hôn caùc loaïi thòt nhieàu môõ. – AÊn nhieàu caù vaø caùc moùn haûi saûn toát hôn caùc loaïi thòt. Neân cheá bieán ñôn giaûn, nhö luoäc, naáu canh... thay vì laø chieân xaøo vôùi nhieàu daàu môõ. – Khi mua caù, chæ choïn nhöõng loaïi caù quen thuoäc vaø coøn töôi. Ngoä ñoäc caù bieån khi aên phaûi caùc loaïi caù laï laø ñieàu raát thöôøng xaûy ra. Moät vaøi loaïi caù ñaõ ñöôïc bieát thöôøng gaây ngoä ñoäc nhö caù noùc chaúng haïn, caàn phaûi traùnh xa. – Khoâng aên caùc loaïi thöùc aên ñaõ coù daáu hieäu oâi thiu. Baïn coù theå tieác reû khi boû chuùng ñi, nhöng nhöõng gì baïn phaûi boû ra khi aên chuùng vaøo coù theå coøn nhieàu hôn theá nöõa . – Neân giôùi haïn löôïng thòt caù baïn aên moãi ngaøy, taêng theâm löôïng rau, cuû, quaû... Neáu coù theå ñöôïc, thay theá nguoàn ñaïm töø thòt caù baèng caùc loaïi ñaäu xanh, ñaäu naønh... seõ an toaøn hôn nhieàu. Caùc thöùc aên cheá bieán töø ñaäu naønh nhö taøu huû ky, ñaäu phuï... coù theå cung caáp löôïng ñaïm khoâng thua gì thòt, caù. – Taäp thoùi quen aên nhieàu caùc loaïi rau caûi. Ngoaøi haøm löôïng dinh döôõng töï nhieân deã haáp thuï ñöôïc ñöa vaøo cô theå, thöùc aên nhieàu rau caûi coøn coù khaû naêng giuùp phoøng traùnh ñöôïc raát nhieàu chöùng beänh veà ñieàu tieâu hoùa cuõng nhö caùc beänh tim maïch. – Neáu baïn quyeát ñònh aên chay, chuù yù nhieàu ñeán löôïng ñaïm töø caùc caây hoï ñaäu vaø caùc loaïi vitamin B12, vitamin D. Cheá ñoä aên chay thöôøng raát doài daøo caùc loaïi vitamin khaùc, nhöng deã thieáu huït 2 loaïi vitamin naøy. Ngoaøi ra cuõng phaûi chuù yù ñeán caùc khoaùng chaát nhö calcium vaø saét. – Cheá ñoä dinh döôõng daønh cho ngöôøi giaø, treû con vaø phuï nöõ coù thai phaûi ñöôïc ñaëc bieät chuù yù. Ngöôøi giaø coù söùc haáp thuï keùm, treû con caàn phaùt trieån, vaø phuï nöõ coù thai caàn löôïng dinh döôõng gaáp ñoâi möùc thoâng thöôøng. – Neáu coù theå, khoâng neân boû qua böõa aên saùng. Baïn coù theå aên böõa saùng ñôn giaûn hôn böõa aên tröa, vaø aên böõa toái vôùi nhöõng thöùc aên nheï, deã tieâu. Nhöng khoâng aên saùng taïo nhieàu baát lôïi cho cô theå. – Neáu coù ngöôøi giaø trong nhaø, toát nhaát laø haõy theo doõi khaåu phaàn aên cuûa hoï baèng vaøo löôïng dinh döôõng caàn thieát. Ngöôøi giaø raát caàn moät cheá ñoä aên ñaëc bieät nhaèm ñaûm baûo ñuû dinh döôõng ñeå soáng khoûe maïnh. – 144 – – 145 – b. Nhöõng ñieàu neân laøm Caåm nang söùc khoûe gia ñình – Khi caàn ñeán caùc loaïi vitamin, baïn coù theå tham khaûo nhanh moät vaøi höôùng daãn sau: ¾ Vitamin A thöôøng coù nhieàu trong loøng ñoû tröùng, daàu gan caù vaø caùc loaïi rau laù xanh hoaëc laù vaøng. ¾ Duøng vitamin daïng vieân uoáng quaù lieàu coù theå gaây ruïng toùc hoaëc bong vaûy treân da. ¾ Vitamin E thöôøng coù nhieàu trong caùc loaïi daàu thöïc vaät, moäng nguõ coác, loøng ñoû tröùng, rau xanh vaø caùc loaïi caây hoï ñaäu. ¾ Vitamin C thöôøng coù nhieàu trong caùc loaïi traùi caây hoï cam quyùt, caø chua, caûi baép ... ¾ Ngöôøi huùt thuoác laù thöôøng bò giaûm thaáp trong maùu vitamin C vaø carotene. – 146 – Roái loaïn ñoä ñöôøng trong maùu 28. ROÁI LOAÏN ÑOÄ ÑÖÔØNG TRONG MAÙU a. Kieán thöùc chung Roái loaïn ñoä ñöôøng trong maùu coù nghóa laø löôïng ñöôøng trong maùu, hay glucose, khoâng giöõ ôû möùc bình thöôøng maø leân cao hôn hoaëc xuoáng thaáp. Hieän töôïng naøy coù khi chæ gaây khoù chòu ñoâi chuùt cho moät soá ngöôøi, nhöng laïi coù theå laø voâ cuøng nghieâm troïng ôû moät soá ngöôøi khaùc. Caûm giaùc choùng maët, run raåy laø trieäu chöùng giaûm thaáp glucose trong maùu, ñöôïc goïi vôùi teân laø hypoglycemia, coù theå phaùt trieån do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. Moät soá nguyeân nhaân raát nghieâm troïng, vaø moät soá nguyeân nhaân khaùc khoâng quan troïng laém. Tuy nhieân, hypoglycemia thöôøng gaây khoù chòu, vaø ñoâi khi cuõng raát nguy hieåm. Ngöôïc laïi vôùi trieäu chöùng naøy laø hyperglycemia, töùc laø khi maø glucose trong maùu quaù cao, hay noùi khaùc ñi laø coù quaù nhieàu ñöôøng trong maùu. Bôûi vì nguoàn naêng löôïng duy nhaát cung öùng cho boä naõo laø glucose, neân söï thieáu huït glucose nghieâm troïng coù theå raát nguy hieåm. Vaø neáu tieáp tuïc keùo daøi coù theå daãn ñeán töû vong. Tuy nhieân, ñieàu raát may maén laø haàu heát moïi ngöôøi chæ caàn moät soá hieåu bieát ñuùng ñaén laø seõ coù theå kieåm soaùt ñöôïc noàng ñoä glucose trong maùu cuûa mình moät caùch töï nhieân. Chæ caàn moät vaøi thay ñoåi ñôn giaûn trong cheá ñoä aên uoáng vaø thoùi quen maø thoâi. Tuøy theo nguyeân nhaân, caùc roái loaïn glucose ñöôïc chia ra nhieàu loaïi khaùc nhau. Sau khi chuùng ta aên vaøo, moät cô theå khoûe maïnh bình thöôøng seõ tieát ra moät löôïng insulin ñeå giuùp haáp thuï glucose vaøo caùc cô baép. Coù moät soá ngöôøi bò beänh tieåu ñöôøng caàn phaûi – 147 – Caåm nang söùc khoûe gia ñình Roái loaïn ñoä ñöôøng trong maùu söû duïng löôïng insulin töø beân ngoaøi ñöa vaøo. Khi löôïng insulin ñöôïc ñöa vaøo quaù nhieàu, löôïng glucose trong maùu seõ giaûm xuoáng raát thaáp, vaø caùc daáu hieäu cuûa hypoglycema xuaát hieän. Vôùi nhöõng beänh nhaân tieåu ñöôøng loaïi naøy, ñoâi khi trieäu chöùng hypoglycemia cuõng xuaát hieän do aên quaù ít thöùc aên, hoaëc do söï luyeän taäp quaù caêng thaúng, laøm cho möùc caân baèng giöõa glucose vaø insulin bò roái loaïn. Beänh nhaân tieåu ñöôøng loaïi naøy vì theá neân tieáp xuùc vôùi moät nhoùm caùc chuyeân gia y teá ñeå hoïc bieát caùch phoøng ngöøa hypoglycema. Beänh nhaân caàn phaûi bieát veà moät soá thuoác, cuõng nhö caùc loaïi röôïu bia, coù theå thuùc ñaåy khaû naêng phaùt trieån hypoglycema hoaëc laøm giaûm maát khaû naêng phaùt hieän caùc daáu hieäu cuûa hypoglycema. Moät soá yeáu toá khaùc cuõng aûnh höôûng ñeán caùch haáp thuï insulin cuûa cô theå. Ví duï nhö, neáu baïn phaûi söû duïng insulin töø ngoaøi ñöa vaøo cô theå trong thôøi gian caøng laâu daøi, thì khaû naêng phaùt trieån hypoglycema caøng cao hôn. Caùc chuyeân gia y teá thích hôïp seõ giuùp baïn bieát caùch loaïi boû caùc yeáu toá aûnh höôûng khoâng toát ñeán söï haáp thuï insulin cuûa cô theå. Treû con cuõng coù theå coù nhöõng roái loaïn do di truyeàn töø cha meï. Trong tröôøng hôïp naøy , ngöôøi thaày thuoác coù theå loaïi boû tröôùc ñöôïc caùc yeáu toá seõ daãn ñeán hypoglycema. Moät soá ngöôøi phaùt sinh trieäu chöùng cuûa hypoglycema sau khi aên quaù no. Hình thöùc naøy ñöôïc goïi laø reactive hypoglycema. Vôùi nhöõng beänh nhaân loaïi naøy, thöôøng seõ coù quaù nhieàu insulin ñöôïc taïo ra trong cô theå sau khi aên quaù nhieàu. Vì theá, löôïng glucose trong maùu khi aáy seõ giaûm xuoáng thaáp hôn nhieàu so vôùi möùc ñoä thoâng thöôøng, gaây ra hypoglycema. Ñieàu naøy coù theå khaéc phuïc baèng caùch chia ra nhieàu böõa aên trong ngaøy, aên nhieàu laàn vaø moãi laàn khoâng aên quaù nhieàu. Moät soá beänh nhaân khaùc cuõng coù hieän töôïng phaùt trieån beänh töông töï nhö vaäy , nghóa laø sau khi aên. Nhöng nguyeân nhaân laø do hoï ñaõ qua phaãu thuaät caét boû moät phaàn bao töû. Bôûi vì bao töû hoï khoâng coøn nguyeân veïn, neân tieán trình chuyeån hoùa thöùc aên qua bao töû ñeán ruoät non xaûy ra nhanh hôn bình thöôøng, khieán cho maùu haáp thuï döôõng chaát töø thöùc aên quaù nhanh. Khi ñoù, löôïng ñöôøng trong maùu taêng leân raát nhanh. Tieáp theo ñoù laø söï gia taêng löôïng insulin, vaø daãn ñeán giaûm ñoät ngoät glucose trong maùu. Vôùi beänh nhaân loaïi naøy, bieän phaùp caàn aùp duïng vaãn laø aên nhieàu böõa aên nhoû thay vì aên quaù nhieàu trong moät böõa . Moät soá caùc nguyeân nhaân khaùc nöõa cuõng daãn ñeán hypoglycema. Caùc nguyeân nhaân naøy thöôøng ñöôïc xem laø nghieâm troïng hôn: ¾ Tuyeán thöôïng thaän khoâng bình thöôøng. ¾ Nghieän röôïu. ¾ Thöông toån naëng neà ôû gan ¾ Caùc khoái u ñaëc bieät ¾ Nhòn aên quaù laâu Vieäc xaùc ñònh ñuùng nguyeân nhaân daãn ñeán hypoglycema laø moät yeáu toá raát quan troïng trong ñieàu trò cuõng nhö coù ñöôïc nhöõng giaûi phaùp thích hôïp trong vieäc ñieàu chænh moâi tröôøng soáng vaø caùc cheá ñoä sinh hoaït. – 148 – – 149 – Moät thöùc aên ñôn giaûn Moät nghieân cöùu gaàn ñaây ñöôïc töôøng thuaät treân tôø The American Journal of Clinical Nutrition cho thaáy taùc ñoäng cuûa boät baép xay nhuyeãn trong moät soá tröôøng hôïp hypoglycema. Caùc beänh nhaân coù phaûn öùng tích cöïc vôùi loaïi thöùc aên ñôn giaûn naøy laø nhöõng ngöôøi thöôøng xaûy ra trieäu chöùng hypoglycema chöøng vaøi giôø sau khi aên xong, cuõng nhö moät soá tröôøng hôïp treû em coù roái loaïn do di truyeàn. Cô cheá Caåm nang söùc khoûe gia ñình taùc ñoäng cuûa loaïi thöùc aên naøy laø duy trì möùc glucose trong maùu ôû noàng ñoä bình thöôøng, bôûi vì chuùng thuoäc daïng tinh boät haáp thuï chaäm. Caùc nhaø nghieân cöùu ñaït keát quaû toát nhaát khi troän laãn boät baép vôùi moät dung dòch soda khoâng coù ñöôøng. Trong khi ñoù, boät baép mang naáu chín döôøng nhö khoâng coù taùc duïng. Caùc trieäu chöùng ñeå nhaän bieát hypoglycema Baïn coù theå coù moät soá trong nhöõng trieäu chöùng sau ñaây: ¾ Caûm giaùc run raåy, boàn choàn lo laéng, coù theå thaáy ñoùi nhieàu. ¾ Caûm giaùc run raåy buøng phaùt maïnh vaø moà hoâi toaùt ra nhieàu trong khi cô theå laïnh. ¾ Tim ñaäp raát nhanh hoaëc doàn daäp töøng chaëp khoâng ñeàu. ¾ Meät laû ngöôøi hoaëc choaùng vaùng, xaây xaåm. ¾ Caûm thaáy khoù chòu, böïc doïc, khoâng theå taäp trung tö töôûng. ¾ Côn ñau ñaàu khoâng roõ nguyeân nhaân. ¾ Baøn tay, baøn chaân hay phaàn ñaàu boãng run leân töøng hoài khoâng theå töï kieàm cheá ñöôïc. ¾ Ñoät nhieân giaûm thò löïc, khoâng theå nhìn moïi vaät moät caùch roõ raøng. ¾ Ñaàu oùc boãng nhieân caûm thaáy laãn loän, hoaëc coù nhöõng haønh vi, cöû chæ khaùc laï. ¾ Neáu hypoglycema xaûy ra vaøo ban ñeâm, coù theå seõ thaáy aùc moäng, hoaëc caûm thaáy boàn choàn khoù nguû, tim ñaäp maïnh moät caùch naëng neà vaø thöùc daäy vôùi côn ñau ñaàu. ¾ Khi beänh phaùt trieån laâu ngaøy, coù theå daãn ñeán baát tænh. Roái loaïn ñoä ñöôøng trong maùu b. Nhöõng ñieàu neân laøm – Maëc duø vieäc ñieàu trò hypoglycema chuû yeáu laø baèng vaøo ñieàu chænh cheá ñoä aên uoáng vaø caùc thoùi quen sinh hoaït cuûa caù nhaân, nhöng ngöôøi beänh khoâng theå töï quyeát ñònh maø nhaát thieát phaûi coù söï höôùng daãn vaø theo doõi saùt cuûa baùc só chuyeân khoa. – Ñieàu trò hypoglycema caàn söï noã löïc cuûa gia ñình vaø baûn thaân, tuaân thuû ñuùng nhöõng yeâu caàu maø baùc só ñieàu trò ñaët ra. – Neân chuù yù ñeán caùc bieän phaùp taêng ñöôøng maùu caáp thôøi khi xaûy ra hypoglycema. Thöôøng thì baùc só ñieàu trò seõ höôùng daãn beänh nhaân raát kyõ veà ñieàu naøy . Tuy nhieân, trong nhöõng tröôøng hôïp baát ngôø, coù theå cho beänh nhaân duøng ngay moät trong nhöõng thöù sau ñaây: ¾ Vieân uoáng glucose hay dextrose ¾ Nöôùc ngoït khoâng coù ga ¾ Vaùng söõa ¾ Maät ong hay ñöôøng ¾ Nöôùc eùp traùi caây, nhö cam, taùo... Neáu khoâng ñöôïc ñieàu trò, hypoglycema coù theå daãn ñeán nhöõng tröôøng hôïp nguy kòch hôn nhö tai bieán maïch maùu, hoân meâ hoaëc thaäm chí töû vong. – 150 – – 151 – Caåm nang söùc khoûe gia ñình 29. CHEÁ ÑOÄ AÊN KHI ÑANG DUØNG THUOÁC a. Kieán thöùc chung Ña soá trong chuùng ta, sau khi ñi khaùm baùc só vaø nhaän ñöôïc moät toa thuoác ñieàu trò cho caên beänh cuûa mình, ñeàu nghó raèng vieäc coøn laïi chæ ñôn giaûn laø uoáng thuoác. Tuy nhieân, thöïc teá vaán ñeà laïi khoâng quaù ñôn giaûn ñeán nhö theá. Vieäc söû duïng thuoác ñoøi hoûi tuaân thuû theâm nhieàu höôùng daãn caën keõ cho moãi loaïi thuoác maø moät soá baùc só ñoâi khi vì quaù ñoâng beänh nhaân neân coù theå lô laø boû qua. Hieäu quaû cuûa moät loaïi thuoác thöôøng phuï thuoäc raát nhieàu vaøo phöông thöùc maø baïn söû duïng noù. Coù loaïi caàn phaûi uoáng vôùi thaät nhieàu nöôùc loïc. Coù loaïi phaûi uoáng vôùi nöôùc aám. Moät soá caàn uoáng khi buïng no vaø moät soá khaùc phaûi uoáng khi buïng ñang ñoùi. Theo saùt nhöõng höôùng daãn thích hôïp cho töøng loaïi laø caùch toát nhaát ñeå phaùt huy heát taùc duïng cuûa thuoác. Duøng thuoác khoâng ñuùng theo höôùng daãn coù theå laøm giaûm hieäu quaû thuoác nhieàu hoaëc ít, hoaëc cuõng coù khi khieán cho thuoác khoâng mang laïi taùc duïng gì caû. Ñieàu quan troïng hôn nöõa laø cheá ñoä aên uoáng khi ñang duøng thuoác. Coù theå noùi moät caùch hoaøn toaøn chính xaùc raèng, nhöõng thöùc aên uoáng haøng ngaøy cuûa baïn coù theå laøm taêng hay giaûm hieäu quaû duøng thuoác, thaäm chí ñoâi khi daãn ñeán nhöõng vaán ñeà cöïc kyø nghieâm troïng. Moät nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy nöôùc eùp quaû nho söû duïng laøm nöôùc uoáng ñaõ aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán caùc loaïi thuoác ñieàu trò cao huyeát aùp. Tieán só David Bailey cuûa tröôøng ñaïi hoïc Western Ontoria tieán haønh moät cuoäc thöû nghieäm vôùi 6 beänh nhaân coù huyeát aùp cao ñang ñieàu trò. – 152 – Cheá ñoä aên khi ñang duøng thuoác Caû 6 beänh nhaân naøy ñeàu ñöôïc ñieàu trò vôùi moät loaïi thuoác teân laø felodipine. Tuy nhieân, coù ngöôøi ñöôïc uoáng vôùi nöôùc loïc, coù ngöôøi uoáng vôùi nöôùc cam vaét, vaø coù ngöôøi uoáng vôùi nöôùc eùp quaû nho. Keát quaû thöû nghieäm ñaõ gaây ngaïc nhieân baát ngôø cho caùc nhaø nghieân cöùu. Hieäu quaû taùc ñoäng cuûa thuoác ñoái vôùi caùc beänh nhaân uoáng nöôùc eùp quaû nho laø laøm giaûm 20% huyeát aùp. Trong khi ñoù, nhöõng ngöôøi uoáng thuoác vôùi nöôùc loïc chæ giaûm 10% huyeát aùp. Nhöõng ngöôøi uoáng thuoác vôùi nöôùc cam khoâng thaáy thay ñoåi gì caû. Caùc nhaø nghieân cöùu cho raèng, baèng caùch naøo ñoù, nöôùc eùp quaû nho giuùp gia taêng möùc ñoä haáp thuï cuûa cô theå ñoái vôùi loaïi thuoác naøy . Moät vaøi ngöôøi trong soá tham gia thöû nghieäm coù nhöõng taùc duïng phuï thöôøng gaëp vôùi caùc loaïi thuoác ñieàu trò cao huyeát aùp, nhö hôi nhöùc ñaàu, da maët öûng ñoû hoaëc choaùng vaùng. Nhöõng taùc duïng phuï naøy coù veû nhö xaûy ra nhieàu hôn khi duøng thuoác vôùi nöôùc eùp quaû nho. Thöû nghieäm nhö treân sau ñoù ñöôïc laäp laïi töông töï vôùi moät loaïi thuoác ñieàu trò cao huyeát aùp khaùc coù teân laø nifedipine, voán cuõng coù taùc duïng haï huyeát aùp. Laàn naøy, caùc nhaø nghieân cöùu khoâng söû duïng nöôùc cam vaét. Laàn naøy , khoâng coù khaùc bieät giöõa nhöõng beänh nhaân uoáng thuoác vôùi nöôùc loïc vaø nöôùc eùp quaû nho. Ñieàu naøy coù nghóa laø, khoâng phaûi taát caû caùc loaïi thuoác ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa nöôùc eùp quaû nho. Moät keát quaû nghieân cöùu ñaùng ngaïc nhieân khaùc cho thaáy taùc ñoäng cuûa hai loaïi thuoác ñieàu trò caùc veát loeùt laø cimetidine (Tagamet) vaø ranitidine (Zantac) trong vieäc laøm gia taêng noàng ñoä coàn trong maùu. – 153 – Caåm nang söùc khoûe gia ñình Cimetidine vaø ranitidine thuoäc nhoùm thuoác coù taùc duïng öùc cheá phaûn öùng cuûa moät loaïi acid trong daï daøy ñöôïc bieát vôùi teân laø gastric alcohol dehydrogenase. Laøm giaûm hoaït tính cuûa loaïi acid naøy giuùp ñieàu trò toát caùc veát loeùt. Tuy nhieân, taùc duïng keøm theo cuûa thuoác laø laøm taêng theâm löôïng coàn hoøa tan vaøo trong maùu. Ñeå cuï theå hoùa lyù thuyeát naøy, caùc nhaø khoa hoïc tieán haønh thöû nghieäm treân 20 ngöôøi ñaøn oâng khoûe maïnh, ôû ñoä tuoåi töø 24 ñeán 46. Taát caû nhöõng ngöôøi tham gia thöû nghieäm tröôùc heát ñöôïc duøng moät böõa ñieåm taâm thoâng thöôøng keøm theo vôùi nöôùc cam vaét pha vaøo moät löôïng coàn töông ñöông vôùi 1,5 ly röôïu vang. Sau ñoù, caùc nhaø khoa hoïc ño noàng ñoä coàn trong maùu cuûa töøng ngöôøi, ghi nhaän laïi ñeå laøm möùc ñoái chieáu. Trong voøng moät tuaàn leã tieáp theo, 8 ngöôøi trong nhoùm ñöôïc cho uoáng 300 miligam ranitidine moãi ngaøy, 6 ngöôøi khaùc uoáng 1.000 miligam cimetidine moãi ngaøy, vaø 6 ngöôøi coøn laïi duøng moät loaïi thuoác khaùc. Qua heát tuaàn leã thöû nghieäm, caû nhoùm ñöôïc cho uoáng löôïng nöôùc cam vaét pha röôïu töông ñöông nhö vaøo ñaàu cuoäc thöû nghieäm. Sau ñoù, caùc nhaø khoa hoïc tieán haønh ño noàng ñoä coàn trong maùu cuûa töøng ngöôøi vaø mang ra so saùnh vôùi möùc ñoái chieáu tröôùc ñoù. Nhöõng ngöôøi uoáng ranitidine coù ñoä coàn trong maùu taêng 34%. Nhöõng ngöôøi duøng cimetidine coù ñoä gia taêng ñaùng kinh ngaïc: 92%. Trong khi ñoù, nhoùm söû duïng loaïi thuoác thöù ba khoâng coù thay ñoåi ñaùng keå. Nhö vaäy, ranitidine vaø cimetidine coù taùc duïng laøm taêng cao ñoä coàn trong maùu, ngay caû khi baïn chæ uoáng vaøo moät löôïng röôïu raát ít. Vì theá, nhöõng ngöôøi ñang ñieàu trò baèng hai loaïi thuoác naøy coù theå baát ngôø chòu nhöõng taùc duïng naëng neà – 154 – Cheá ñoä aên khi ñang duøng thuoác cuûa röôïu khoâng gioáng nhö luùc bình thöôøng. Söï taêng cao ñoä coàn trong maùu coù theå aûnh höôûng ñeán möùc ñoä tænh taùo cuûa beänh nhaân vaø nhieàu taùc haïi khaùc. b. Nhöõng ñieàu neân laøm Khi baïn ñang duøng moät loaïi thuoác naøo ñoù, coù theå tham khaûo caùc höôùng daãn chung cho caùc nhoùm thuoác nhö sau ñaây: – Nhoùm thuoác khaùng acid. Nhoùm naøy coù coâng duïng trung hoøa ñoä acid, ñöôïc duøng trong ñieàu trò caùc beänh veà tieâu hoùa, daï daøy... vôùi caùc bieät döôïc noåi tieáng nhö Alka-Seltzer, Maalox, Mylanta, Gaviscon, Soda Mints vaø Riopan. Khi ñang duøng caùc loaïi thuoác thuoäc nhoùm naøy , baïn khoâng neân aên uoáng caùc thöù nöôùc eùp traùi caây, soda vaø röôïu vang. Giaûm toái ña löôïng caø pheâ vaø haïn cheá aên soâ-coâ-la. – Nhoùm thuoác choáng ñau khôùp. Nhoùm naøy coù coâng duïng laøm giaûm söï tích tuï caùc tinh theå urate nôi caùc khôùp xöông, gaây ra moät trong caùc daïng ñau khôùp. Thuoác loaïi naøy cuõng giuùp laøm giaûm löôïng uric acid trong maùu, vì khi löôïng uric acid trong maùu cao seõ daãn ñeán tích tuï caùc tinh theå urate nôi khôùp xöông. Teân bieät döôïc quen thuoäc trong nhoùm naøy laø Probenecid. Khi duøng thuoác naøy traùnh uoáng caø pheâ, traø, soda vaø caùc loaïi röôïu bia. Traùnh khoâng aên caùc loaïi nhö caù trích, caù troàng, gan vaø thaän ñoäng vaät cuõng nhö caùc loaïi thòt cheá bieán saün. Nguyeân nhaân laø vì caùc loaïi thöùc aên naøy laøm taêng cao ñoä ñaïm trong maùu. – Nhoùm thuoác khaùng histamin. Nhoùm naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå giaûm nheï caùc trieäu chöùng cuûa caûm laïnh vaø caùc trieäu chöùng dò öùng khaùc, vôùi caùc bieät döôïc thöôøng gaëp laø Benadryl, Nytol vaø Actifed. Traùnh khoâng uoáng nhieàu söõa hoaëc aên thöùc aên coù bô, söõa. AÊn nhieàu caùc loaïi rau caûi, nguõ coác, loaïi tröø baép – 155 – Caåm nang söùc khoûe gia ñình Cheá ñoä aên khi ñang duøng thuoác vaø ñaäu laêng. Traùnh caùc loaïi traùi caây, tröø ra coù theå aên maän hoaëc maän khoâ. – Nhoùm thuoác aspirin. Nhoùm thuoác thoâng duïng nhaát duøng ñeå giaûm ñau ñaàu, haï nhieät hoaëc giaûm ñau do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. Caùc loaïi bieät döôïc khaùc nhau thuoäc nhoùm naøy coù theå keå ñeán laø Bufferin, Anacin, Excedrin vaø Midol. Duøng thuoác loaïi naøy khoâng ñoøi hoûi haïn cheá caùc moùn aên, nhöng phaûi nhôù ñöøng uoáng thuoác khi buïng ñoùi. Neân aên nheï hoaëc duøng moät ly söõa tröôùc khi uoáng thuoác. Aspirin coù theå gaây khoù chòu cho daï daøy neáu baïn uoáng vaøo luùc ñoùi. – Nhoùm thuoác chöùa cimetidine. Thöôøng duøng trong ñieàu trò caùc veát loeùt bao töû. Bieät döôïc noåi tieáng nhaát laø Tagamet. Duøng thuoác naøy khoâng ñöôïc uoáng caùc loaïi röôïu bia vaø thöùc uoáng coù ca cao, caø pheâ. Khoâng aên caùc loaïi gia vò maïnh nhö tieâu, ôùt... – Nhoùm thuoác giaûm ho coù chöùa codeine. Nhoùm thuoác naøy raát ña daïng. Thöôøng ñöôïc duøng ñeå giaûm ñau nheï vaø kieàm cheá bôùt caùc côn ho. Caùc baùc só cuõng raát thöôøng cho keøm moät daïng aspirin vôùi codeine, hoaëc caùc loaïi sy-roâ ho coù chöùa codeine. Khi ñang duøng thuoác naøy traùnh aên caùc loaïi thòt nöôùng vaø caûi baép. – Nhoùm thuoác bronchodilator. Nhoùm thuoác naøy coù caùc hieäu nhö Albuterol, Ephedrin, Epinephrine, vaø Terbutaline. Nhöõng ngöôøi coù beänh ñöôøng hoâ haáp thöôøng phaûi duøng ñeán nhoùm thuoác naøy ñeå giuùp laøm saïch ñöôøng daãn khoâng khí vaøo phoåi. Caùc chöùng vieâm phoåi hay pheá quaûn cuõng nhôø ñeán loaïi thuoác naøy ñeå giuùp deã thôû hôn. Cô cheá hoaït ñoäng cuûa caùc loaïi thuoác thuoäc nhoùm naøy laø kích thích heä thaàn kinh. Vì theá, khi duøng thuoác baïn caàn phaûi traùnh khoâng duøng caùc thöùc aên uoáng coù cuøng taùc duïng, chaúng haïn nhö caø pheâ, soâ-coâ-la. – Nhoùm thuoác corticosteroid. Nhoùm thuoác naøy ñöôïc duøng cho khaù nhieàu muïc ñích khaùc nhau, nhöng thoâng duïng nhaát laø giaûm söng ñau do nhieãm truøng. Bieät döôïc noåi tieáng nhaát trong nhoùm naøy laø Prednisone. Khi duøng thuoác thuoäc nhoùm naøy traùnh aên caùc loaïi pho-maùt cheá bieán vaø thöùc aên ñoùng hoäp, döa caûi, caù trích. – Nhoùm thuoác digoxin. Ñaây laø nhoùm thuoác quan troïng duøng trong vieäc ñieàu hoøa nhòp tim. Caùc hieäu thuoác trong nhoùm naøy thöôøng gaëp nhaát laø Inderal vaø Lanoxin. Baïn phaûi traùnh duøng caùc thöùc uoáng coù pha nhieàu caø pheâ khi ñang duøng thuoác loaïi naøy , vaø khoâng uoáng söõa cuõng nhö khoâng duøng caùc cheá phaåm töø söõa trong voøng ít nhaát laø 2 giôø tröôùc khi uoáng thuoác, vaø 2 giôø nöõa sau khi uoáng thuoác. – Nhoùm thuoác diuretic. Nhoùm thuoác naøy lôïi tieåu, ñöôïc duøng ñeå giuùp cô theå loaïi tröø löôïng nöôùc thöøa, ví duï nôi caùc veát söng phoàng, buïng aùch nöôùc... Nhieàu ngöôøi bò cao huyeát aùp cuõng duøng thuoác naøy ñeå laøm giaûm huyeát aùp. Caùc loaïi thöôøng gaëp trong nhoùm naøy laø Lasix, Diuril, Hygroton, HydroDIURIL, Esidrix, Oretic, Lozol, Enduron, Zaroxolin, Diulo, Mykrox vaø Renese. Khi duøng thuoác thuoäc nhoùm naøy, baïn phaûi aên caùc thöùc aên giaøu potassium, chaúng haïn nhö caø chua, chuoái, bô ñaäu phoäng, haït haïnh nhaân, haït höôùng döông, maêng taây , caùc loaïi traùi caây , rau caûi, caùc loaïi ñaäu, thòt, söõa. Thöôøng thì baùc só seõ cho duøng keøm thuoác naøy vôùi potassium, baïn coù theå hoûi theâm veà nhu caàu potassium baïn caàn coù trong thöùc aên. Tuy nhieân, coù moät soá thuoác khaùc ñaëc bieät hôn cuõng thuoäc nhoùm naøy , ñöôïc goïi laø potassium-sparing diuretic. Moät soá bieät döôïc loaïi naøy laø Midamor, Aldactone vaø Dyrenium. Neáu baïn duøng nhöõng thuoác naøy , baïn khoâng ñöôïc duøng theâm thöùc aên chöùa potassium, vì coù theå gaây ra hieän töôïng goïi laø hyperkalemia, khi coù quaù nhieàu potassium trong maùu. Baïn caàn hoûi kyõ baùc só ñieàu trò xem mình ñang duøng thuoác diuretic thuoäc loaïi naøo. – 156 – – 157 –