Nội dung

C ur Piano điệp khúc Cho Dương Cầm Thơ Tuệ Sỹ Poèmes de Tué Sy Texte français et expressions graphiques Dominique de Miscault C’ est unne belle rencontre que celle que j’ai eu la chance d’avoir avec Tué Sy et ses prochhes depuis le printemps 2003. Nous avons appris à nous dévoiler un peu à échanger nos mondes, à traduire des émotions qui sont aussi de profonds engagements. Pardonnez-moi, je ne suis ni bouddhiste et encore moins bonze, je ne connais pas le vietnamien et pourtant ces poèmes de Tué Sy nous les connaissons aussi dans notre vieille Europe ! Ne sont-ils pas l’expression de ces vacuités parcourues par nos plus grands mystiques ? L’expérience de l’errance de la nuit et du silence, mais aussi le désespoir de « l’âme » lasse qui cherche en vain une réponse au sacrifice consenti ou imposé. Ces poèmes écrits par Tué Sy en vietnamien, nous les avons traduit à six mains. Philippe Langlet a défriché le terrain mot à mot, Tué Sy est directement intervenu sur cette traduction et j’ai essayé et tenté d’en saisir le fond grâce aux images et à l’espace où vit Tué Sy que je connais et qui m’ont été d’une grande aide. J’ai choisi les mots et les images les plus simples en réduisant et asséchant au maximum le terrain poétique afin d’évoquer l’aventure mystique du moine fatigué de sa vie de recherches vaines. Vaines ou pas vaines là est la question. Dessaisissements au fi l des lieux et du temps… Le piano ou le silence comme médium entre nos deux continents… Il ne s’agit plus de nostalgie ou d’émotions mais d’une analyse aride du détachement. Je suis très heureuse de partager encore et pour longtemps la légèreté absolue de la vie. Dominique, Ho Chi Minh Ville, le 19 novembre 2008 Graphic design : Alain Escudier 1 Đ ó là một cuộc gặp gỡ đẹp, khi tôi có dịp gặp Tuệ Sỹ và những người thân cận ông từ mùa xuân năm 2003. Chúng tôi đã dần biết cách giải bày, trao đổi với nhau những thế giới của mình, diễn dịch những cảm xúc đồng thời cũng là những giao tình thân thiết. Tôi xin lỗi vì không phải là một Phật tử, càng không phải là nhà tu ; tôi không biết rành tiếng Việt, tuy nhiên những bài thơ của Tuệ Sỹ chúng tôi vẫn có thể hiểu ở cái châu Âu già cỗi của chúng tôi ! Đó chẳng phải là biểu hiện của những trống không bàng bạc bởi những bí ẩn lớn nhất của chúng ta ? Kinh nghiệm từ bóng đêm lang thang, từ sự im lặng lang thang, và cả sự tuyệt vọng của « tâm hồn » mệt mỏi đi tìm vô bổ một lời đáp lại cho sự hiến dâng đồng ý hay áp đặt. Những bài thơ này của Tuệ Sỹ, chúng tôi đã dịch bằng sáu tay. Đầu tiên Philippe Langlet đã khai phá vùng đất, dịch từng từ Việt sang từ Pháp, sau đó Tuệ Sỹ trực tiếp góp ý, và đến lượt tôi cố gắng thử đi vào chiều sâu nhờ những hình ảnh và không gian nơi Tuệ Sỹ sống mà tôi biết, và điều đó đã giúp tôi rất nhiều. Tôi đã chọn những hình ảnh và những từ ngữ đơn giản nhất, giảm thiểu và hong khô tối đa những thi tứ để gợi lên cuộc phiêu lưu huyền bí của nhà tu mệt mỏi bởi sự tìm kiếm vô vọng của ông. Vô vọng hay không vô vọng, đó là vấn đề Những sự buông bỏ theo dòng thời gian và xứ sở… Tiếng dương cầm hay sự im lặng như là môi giới giữa hai lục địa của chúng ta… Tôi rất sung sướng được chia xẻ hơn nữa và dài lâu sự mong manh tuyệt cùng của cuộc sống. Dịch Việt : Hạnh Viên 3 TJ’ a nhận chìm thời gian trong khóe mắt Rồi thời gian ửng đỏ đêm thiêng Đêm chợt thành mùa đông huyễn hoặc Cánh chim bạt ngàn từ quãng Vô biên. ai tenté de noyer le temps tout au fond de mon œil La nuit sacrée en a rougi Aussitôt la nuit se métamorphose En hiver de tous les mythes Au-delà des sommets, un oiseau plane Entre deux notes, l’intervalle est infini. 5 T ừ đó ta trở về Thiên giới, Một màu xanh mù tỏa Vô biên. Bóng sao đêm dài vời vợi ; Thật hay hư, chiều nhỏ ưu phiền. P Chiều như thế, cung trầm khắc khoải. Rát đầu tay nốt nhạc triền miên. Ôm dấu lặng, nhịp đàn đứt vội. Anh ở đâu, khói lụa ngoài hiên ? uis, je reviens au Paradis La terre bleue s’étend à perte de vue Très loin, une étoile brille La soirée est assombrie par mon angoisse Ce soir les graves touchent le fond À force de pianoter Les bouts de mes doigts sont endoloris J’embrasse le “silence” Le rythme s’interrompt Où es-tu mon bien aimé, Une brume légère s’installe sur le balcon ? 7 TA rên dấu thăng âm đàn trĩu nặng Khóe môi in dấu hận nghìn trùng Âm đàn đó chìm sâu ảo vọng Nhịp tim ngừng trống trải thời gian Thời gian ngưng mặt trời vết bỏng vẫn thời gian sợi khói buông chùng Anh đi mãi thềm rêu vơi mỏng Bởi nắng mòn cỏ dại ven sông. u son du dièse, le piano ploie Toujours ressassée, l’amertume S’imprime au coin des lèvres L’illusion fait tomber Le cœur s’arrête Dans la vacuité du temps Le temps s’arrête Sous la brûlure du soleil Comme un fi l de fumée qui s’étiole Sur le balcon moussu, La lumière se fane Herbe folle, au bord de la rivière. 9 TJ a bay theo đốm lửa lập lòe Chập chờn trên hoang mạc mùa hè Khung trời nghiêng xuống nửa Bên rèm nhung đôi mắt đỏ hoe Thăm thẳm chòm sao Chức nữ Heo hút đường về. e m’envole attiré par la lueur vacillante du feu Vibrant dans le désert de l’été Le ciel chavire à moitié Entre les lattes du store percent deux yeux rouges De la constellation de la Tisserande Aride, est le chemin du retour. 11 CC hiều tôi về em tô màu vàng ố Màu bụi đường khô quạnh bóng trăng Đường ngã màu bóng trăng vò võ Em có chờ rêu sạm trong đêm ? e soir, je reviens Tu es ocre Comme la poussière de la route La lueur de la lune est flétrie Pourquoi attends-tu, mon bien-aimé Que la mousse noircisse dans la nuit ? 13 M L àu tối mù lan vách đá Nhớ mênh mông đôi mắt giã từ Rồi đi biệt Để hờn trên đỉnh gió Ta ở đâu ? Cánh mỏng phù du. ombre s’étend sur la muraille Je ne peux oublier les regards de nos adieux Pour toujours je suis parti, sans rancœur Où suis-je ? Mes ailes sont aussi fragiles que celles de l’éphémère 15 CS hung trà đã lịm khói Hàng chữ vẫn nối dài Thế sự chùm hoa dại Ủ mờ con mắt cay. ur la tasse de thé, la fumée s’évanouit Les mots s’alignent Les choses du monde sont comme un amas de fleurs sauvages Elles fatiguent et brouillent les yeux. 17