Nội dung

672 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017 RẠNG ĐÔNG VỚI CÔNG NGHỆ CHIẾU SÁNG LED Nguyễn Triệu Sơn – Nguyễn Lê Thăng Công ty Rạng Đông Tóm tắt: Giới thiệu truyền thống, hoạt động khoa học và đào tạo của Công ty Rạng Đông, đặc biệt nhấn mạnh đến việc đổi mới công nghệ và quản lý của công ty trước thách thức của công nghệ chiếu sáng LED, chiếu sáng xanh và chiếu sáng thông minh. 1. TRUYỀN THỐNG ANH HÙNG Công ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông là doanh nghiệp chế tạo nguồn sáng hàng đầu của Việt Nam. Ra đời trong kế hoạch 5 năm phát triển kinh tế lần thứ nhất, ngày 24/02/1961, nhà máy Rạng Đông được thành lập và chính thức đi vào sản xuất từ năm 1963 với mặt hàng chủ yếu là phích nước, bóng đèn tròn, bóng đèn huỳnh quang, bóng đèn ô tô. Qua chặng đường 54 năm phấn đấu liên tục, công ty luôn nắm vững chìa khóa cho sự thành công là đổi mới công nghệ và quản lý dưới sự lãnh đạo toàn diện và tuyệt đối của Đảng ủy. Bước sang thời kỳ đổi mới, tới năm 1990 nhà máy còn thua lỗ, nhưng bằng việc phát huy nội lực, đầu tư chiều sâu, khai thác năng lực toàn bộ hệ thống, năm 1993, sản phẩm Rạng Đông lần đầu tiên được lựa chọn trong “Mười mặt hàng tiêu dùng Việt Nam được ưa thích nhất  TOPTEN”, lúc này doanh số tiêu thụ mới đạt 40,86 tỷ đồng, tới năm 2000 doanh số tiêu thụ đạt 203,3 tỷ đồng. Ngày 15/07/2004 nhà máy chuyển đổi sang mô hình Công ty cổ phần với sở hữu nhà nước chiếm 51%, doanh số đã đạt 399,38 tỷ đồng. Năm 2000 Công ty Bóng đèn Phích nước Rạng Đông được tặng danh hiệu Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới. Tháng 9/2015, Rạng Đông chính thức trở thành công ty cổ phần với 100% vốn tư nhân sở hữu với doanh số năm 2014 đạt 2998 tỷ đồng. Rạng Đông được coi là một trong các doanh nghiệp cổ phần hóa thành công nhất Việt Nam với vốn sở hữu chủ yếu của những người lao động đang trực tiếp sản xuất, trong đó sự lãnh đạo của Đảng ủy công ty, hoạt động của Công đoàn bao trùm trong mọi hoạt động sản xuất và kinh doanh của công ty. Năm 2015, công ty được công nhận là 1 trong 50 doanh nghiệp niêm yết tốt nhất Việt Nam do Forbes Việt Nam xếp hạng, 358 trong 500 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam, 139 trong 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam, 379 trong 1000 doanh nghiệp nộp thuế thu nhập Doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam. Hình 1 là một số sản phẩm đèn LED của Rạng Đông. 2. LUÔN ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ Là một đơn vị sản xuất nguồn sáng, Rạng Đông đã đầu tư đổi mới công nghệ, tham gia tích cực vào Chương trình mục tiêu quốc gia Chiếu sáng tiết kiệm và hiệu quả với khẩu hiệu ”Không tiết kiệm ánh sáng, chỉ tiết kiệm năng lượng”. Ngày 25/10/2000 PHÂN BAN SỬ DỤNG ĐIỆN | 673 dây chuyền sản xuất đèn huỳnh quang số 2, dây chuyền sản xuất hiện đại nhất Việt Nam đã cho ra đời sản phẩm đèn huỳnh quang ống gầy T8  36W thay thế cho đèn huỳnh quang ống béo T10 40 W, cũng thời gian này dây chuyền sản xuất đèn compact đã đi vào sản xuất. Luôn cải tiến và hoàn thiện công nghệ để các sản phẩm chiếu sáng của Rạng Đông đạt tiêu chuẩn ISO 9000:2008 và có tuổi thọ cao. Đã ứng dụng thành công các đèn huỳnh quang thế hệ mới với ballast điện tử và chao đèn thế hệ mới vào chương trình chiếu sáng học đường, chương trình chiếu sáng doanh nghiệp và chiếu sáng nông nghiệp công nghệ cao (chiếu sáng cho thanh long, hoa cúc…). Hình 1: Một số sản phẩm đèn LED của Rạng Đông Từ năm 2010 đến 2014, Rạng Đông đã cung cấp cho thị trường nội địa 134 triệu đèn compact CFL, 33,75 triệu bộ đèn T8 và ballast điện tử, 3,28 đèn LED. Theo tính toán của công ty, việc thay thế đèn với số đèn CFL 15 W thay cho đèn sợi đốt 75 W và bộ đèn T8  39,5 W thay cho đèn T10  52 W, tính đến hệ số sử dụng đồng thời 0,5, thời gian sử dụng 6 giờ/ngày thì Rạng Đông đã góp phần làm giảm 9,88 tỉ kWh, tương đương 2% tổng điện năng thương phẩm quốc gia mỗi năm. Công ty đã ký hợp đồng hợp tác khoa học công nghệ với Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Trường Đại học Bách khoa Hà nội, Trường Đại học Xây dựng, Trường Đại học Nông nghiệp. Công ty đã mở rộng quan hệ quốc tế, đã mời các chuyên gia các Trường Đại học Đông Nam Nam Kinh, Phúc Đán Thượng Hải, Hoa Đông Trung Quốc, các chuyên gia của hãng Philips, Osram, Ihara (Nhật Bản) đến làm việc và đào tạo cán bộ. Đón đầu xu hướng mới trong công nghệ chiếu sáng thế giới với sự hoàn thiện và phát triển của nguồn sáng bán dẫn điôt phát quang (đèn LED) dựa trên công nghệ điện tử có hiệu suất năng lượng cao > 100 lm/W, tuổi thọ cao > 30.000 giờ, hệ số hoàn màu cao CRI = 80 90, gấp đôi nguồn sáng dựa trên hiện tượng phóng điện chất khí thông dụng, không sử dụng thủy ngân, không phát thải tia UV, khí độc hại…, đèn LED cho phép dimming từ 0 100% quang thông, điều khiển dễ dàng. Đã đầu tư dây chuyền sản xuất LED SMD, dây chuyền tự động cắm linh kiện điện tử (hình 2). 674 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017 Từ năm 2008 công ty Rạng Đông đã bắt đầu cập nhật các kiến thức cơ sở và công nghệ chiếu sáng LED bằng việc mời các chuyên gia trong nước và quốc tế đến thuyết trình cho Ban lãnh đạo, các cán bộ kỹ thuật và quản lý sản xuất về đèn LED. Hình 2: Dây chuyền lắp ráp SMD chip LED Tháng 3/2011 thành lập Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chiếu sáng và áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến theo tiêu chuẩn châu Âu (EFQM). Trung tâm R&D Rạng Đông đã tập hợp được một đội ngũ đông đảo các nhà khoa học của Trường ĐHBK Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam, Trường Đại học Nông nghiệp làm cán bộ cơ hữu và cộng tác viên phân thành các bộ môn:  Bộ môn Kỹ thuật điện tử  Bộ môn Nguồn sáng và Đo lường chất lượng  Bộ môn Chiếu sáng thông minh  Bộ môn Thiết kế sáng tạo sản phẩm chiếu sáng tiên tiến  Bộ môn Hóa vật liệu  Bộ môn Chiếu sáng nông nghiệp công nghệ cao  Ban quản lý dự án  Xưởng Pilot. Quy trình hoạt động nghiên cứu triển khai theo đơn đặt hàng của thực tế sản xuất, của khách hàng, để tiến hành nghiên cứu, thiết kế kỹ thuật và công nghệ, sản suất thử trong xưởng pilot, xây dựng quy trình và chuyển giao công nghệ cho các xưởng sản xuất được cho trên hình 3. Hình 4 là hình ảnh trao đổi giữa các cộng tác viên và cán bộ công ty. PHÂN BAN SỬ DỤNG ĐIỆN | 675 Hình 3: Quy trình hoạt động của Trung tâm R&D Rạng Đông Hình 4: Trao đổi khoa học của cán bộ Trung tâm R&D. Đối với lĩnh vực công nghệ cao như LED đòi hỏi phải kiểm soát chất lượng ngay từ khâu đầu vào. Để thiết kế sản phẩm cần mô hình hóa các quá trình điện từ, điện tử, quang, quá trình nhiệt trên các phần mềm chuyên dụng và lựa chọn phương án tối ưu. Sản phẩm được thiết kế và chế tạo trải qua quá trình kiểm tra ngặt nghèo về các đặc tính điện, tương hợp điện từ, về quang, phân bố nhiệt, kiểm tra già hóa, điều kiện khắc nghiệt về cơ, nhiệt, độ ẩm. Trong các linh kiện tạo nên đèn LED công ty nhập các chip LED của các hãng chế tạo hàng đầu như Samsung, Everlight, Fairchild, Toshiba, Texas Instruments… Để giảm giá thành và tạo nên giá trị gia tăng của sản phẩm đèn LED, công ty đã chế tạo một số chi tiết made in Việt Nam như các driver công suất tới 150 W, các cảm biến hồng ngoại, cảm biến RF, tủ nguồn và điều khiển chiếu sáng, công tắc có điều khiển bằng RF. Công ty cũng đổi mới triệt để công tác tổ chức quản lý, được sự hỗ trợ của Trường Đại học Ngoại thương, công ty đã triển khai quy trình quản lý, phân cấp và có sự tham gia của mọi người lao động vào các khâu sản xuất, quy trình 5S. 676 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017 3. RẠNG ĐÔNG VỚI CHIẾU SÁNG XANH, CHIẾU SÁNG THÔNG MINH Chiếu sáng xanh là chiếu sáng thỏa mãn các yêu cầu thị giác trong các môi trường hoạt động cụ thể nhưng triệt để tiết kiệm năng lượng bằng cách sử dụng đèn LED có hiệu suất năng lượng lm/W cao, có CRI cao, sử dụng ánh sáng tự nhiên, có chiến lược điều khiển tiết giảm năng lượng. Trong khoảng 5 năm gần đây, Công ty cổ phần Bóng đèn và Phích nước Rạng Đông đã nhận thức được xu thế phát triển của công nghệ chiếu sáng bằng đèn LED. Công ty đã triển khai chương trình chiếu sáng học đường, chiếu sáng nông nghiệp công nghệ cao, chiếu sáng đánh bắt hải sản. Để làm cơ sở cho việc chế tạo các sản phẩm LED made in Vietnam, Công ty mạnh dạn đầu tư xây dựng Trung tâm R&D nhằm nghiên cứu, phát triển sản phẩm, xây dựng quy trình công nghệ chế tạo sản phẩm, từng bước nội địa hóa nhiều linh kiện và sản phẩm LED. Nhận thức được vai trò quan trọng của Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa trong việc nâng cao giá trị gia tăng của các sản phẩm chiếu sáng, trong thời gian vừa qua Công ty đã nghiên cứu, thiết kế, chế tạo và sẵn sàng cung cấp cho thị trường một số sản phẩm chiếu sáng thông minh nói chung và các sản phẩm, hệ thống giải pháp nói riêng phục vụ cho chiếu sáng nội thất và chiếu sáng công cộng. Một số sản phẩm chiếu sáng nội thất thông minh (hình 5), kết hợp trong tòa nhà thông minh của Rạng Đông là:  Bộ điều khiển chiếu sáng phòng họp, phòng trưng bày giới thiệu sản phẩm sử dụng bộ vi điều khiển, kết hợp điều khiển qua Internet, qua điện thoại di động.  Bộ điều khiển đèn hành lang, đèn cầu thang sử dụng cảm biến hồng ngoại, cảm biến RF.  Công tắc điều khiển từ xa thông minh giúp xây dựng giải pháp điều khiển linh hoạt. Trong các hệ thống này, Rạng Đông đã chế tạo được nhiều chi tiết phần cứng nhằm giảm giá thành. Hình 5: Phòng họp thông minh Đối với hệ thống chiếu sáng công cộng, Rạng Đông đã phát triển các giải pháp chiếu sáng thông minh cả phần cứng và phần mềm gồm có: PHÂN BAN SỬ DỤNG ĐIỆN | 677 Giải pháp điều khiển tập trung và giám sát (Thời gian bật tắt đèn và thời gian dimming cài đặt tại tủ, giám sát tại tủ trên công tơ điện tử 3 pha, giám sát từ xa tại phòng điều khiển trung tâm trên phần mềm của Rạng Đông). TT Tên thiết bị 1 Bộ điều khiển dimming tích hợp trong đèn 2 Phần mềm phục vụ cho công tác giám sát hoạt động vận hành của tủ chiếu sáng Hình ảnh Tính năng  Nhận tín hiệu điều khiển dimming từ tủ điều khiển trung tâm  Mức dimming (%): Cài đặt cứng trong đèn theo yêu cầu của khách hàng  % Dimming: Thay đổi được (10 ÷ 100)  Các thông số giám sát: Công suất, điện áp, dòng điện, hệ số công suất từng pha  Các thông số được lưu theo thời gian thực Công suất tối đa: 10kW (khoảng 75 bộ đèn LED 120W, 60 bộ đèn LED 150W) Điện áp định mức đầu vào: 380 VAC Tần số điện lưới: 50 Hz Cấp bảo vệ IP: 54 Bảo vệ mất pha, thiếu áp, quá áp (%): Bảo vệ thấp áp từ 78 đến 98; Bảo vệ quá áp từ 102 đến 122 3 Tủ điều khiển và giám sát đèn đường của Rạng Đông Bảo vệ ngắn mạch: Có Thời gian tắt bật đèn: Cài đặt được Thời gian dimming: Cài đặt được Mức dimming (%): Điều chỉnh theo yêu cầu của khách hàng Khoảng cách từ tủ điện đến đèn xa nhất: 1000 m Hệ thống điều khiển (Tủ điều khiển + bộ điều khiển dimming) tương thích với tất cả các loại đèn đường LED mà có sẵn đầu điều khiển dimming 0 ÷ 10 V Kích thước tủ (Cao x Rộng x Dày): 1000 x 700 x 400 678 | HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 2017 Sơ đồ kết nối hệ thống điều khiển với tủ: Hình 6: Tủ điều khiển chiếu sáng của Rạng Đông Hệ thống vận hành đơn giản, chắc chắn, giá thành thấp vì giám sát, điều khiển tập trung tại tủ điều khiển chứ không phải từng đèn, hạn chế thiệt hại của điều kiện môi trường do quản lý thiết bị tập trung; tự động tiết giảm công suất theo kịch bản ban đầu; dễ dàng lắp đặt và sửa chữa; có thể tận dụng hệ thống cũ: Giữ nguyên cột đèn, hệ thống dây điện cũ, không phải đào đường thi công, chỉ thay thế đèn và tủ điều khiển. Giải pháp thích hợp cho phát triển đô thị thông minh. Tính năng: giám sát hoạt động vận hành và điều khiển hệ thống đèn đường tại trạm trung tâm thông qua giao thức truyền – nhận không dây sử dụng dịch vụ GPRS. Với sự bùng nổ của thị trường đèn LED trên thế giới nói chung và sự phát triển của bóng đèn đường LED nói riêng, được dự đoán cho đến năm 2022 trên thế giới sẽ có khoảng 14,01 tỉ bộ đèn LED chiếu sáng đường, riêng Việt Nam sẽ có khoảng 4 triệu bộ đèn, chứng tỏ rằng thị trường này đang có rất nhiều tiềm năng phát triển. Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với các cơ quan chức năng, các đối tác đầu tư trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, mẫu mã đa dạng, giá thành hợp lý để đưa vào ứng dụng xây dựng hạ tầng chiếu sáng – giao thông thông minh, tham gia vào xây dựng thành phố thông minh trong thời gian tới. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Kỷ yếu Hội thảo khoa học Cơ hội và thách thức ngành chiếu sáng Việt Nam 15/4/2015 trang 178182. [2] Hồ sơ năng lực của Công ty Rạng Đông.