Quyển 1_Nội dung quản lý hành chính (P7).doc (kinh doanh)

3.6 Sö dông c«ng nghÖ tin häc trong qu¶n lý/ chÝnh phñ ®iÖn tö Trong thêi ®¹i ngµy nay, c«ng nghÖ th«ng tin ®· vµ ®ang len lâi vµo trong nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng. Kh«ng cã lÜnh vùc nµo chóng ta kh«ng b¾t gÆp nhiÒu hay Ýt, lín hay nhá ¸p dông nh÷ng thµnh tÞu cña c«ng nghÖ th«ng tin. C«ng nghÖ th«ng tin ®· ®em ®Õn nhiÒu lîi Ých cho x· héi loµi ngêi. Nhê cã nã, con ngêi ®· cã nhiÒu c¬ héi h¬n ®Ó tiÕp xóc, giao tiÕp víi nhau. §ång bµo vïng s©u, vïng xa còng cã c¬ héi ®Ó cã thÓ theo dâi xem trùc tiÕp c¸c kú häp quan träng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc - vÝ dô §¹i héi §¶ng; Héi nghÞ Ban chÊp hµnh TW; c¸c kú häp cña Quèc héi. Bµ con vïng s©u, vïng xa cã thÓ nãi chuyÖn trùc tiÕp víi con em cña m×nh ®ang c«ng t¸c t¹i c¸c vïng miÒn kh¸c nhau cña ®Êt níc th«ng qua c¸c cÇu truyÒn h×nh. ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc ®· ®îc nhiÒu níc, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quan t©m. Tuy nhiªn, ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ côm tõ chÝnh phñ ®iÖn tö cha thèng nhÊt.Cã thÓ hiÓu chÝnh phñ ®iÖn tö lµ “viÖc sö dông c«ng nghÖ (th«ng tin) ®Ó thùc hÞªn c¶i c¸ch nh»m ®Èy m¹nh c«ng khai, thu hÑp kho¶ng c¸ch vµ sù c¸ch biÖt; t¨ng cêng vai trß cña nh©n d©n tham gia vµo qu¸ tr×nh chÝnh trÞ cã ¶nh hëng ®Õn cuéc sèng cña hä” 1/. Hay mét c¸ch kh¸c, chÝnh phñ ®iÖn tö lµ “viÖc sö dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng cña chÝnh phñ mét c¸ch hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ h¬n; khuyÕn khÝch tiÕp cËn ®Õn dÞch vô cña chÝnh phñ; cho phÐp c«ng d©n tiÕp cËn ®Õn 1 The E - government Handbook for Development Countries . Centre for Democracy Technology. World Bank 11/2002. th«ng tin cña chÝnh phñ vµ lµm cho chÝnh phñ chÞu tr¸ch nhiÖm h¬n víi c«ng d©n” 2/. B¶n chÊt cña chÝnh phñ ®iÖn tö lµ viÖc ¸p dông thµnh tùu cña c«ng nghÖ th«ng tin vµo trong ho¹t ®éng qu¶n lý cña m×nh. C¸ch tiÕp cËn trªn ®ßi hái: - Ph¶i cã mét nÒn t¶ng ph¸t triÓn ë møc ®é nhÊt ®Þnh cña h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin; - §ßi hái ho¹t ®éng cña chÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng sù chuyÓn ®æi c¬ b¶n ®Ó cã thÓ khai th¸c, sö dông thµnh tÞu cña c«ng nghÖ th«ng tin. - §ßi hái x· héi c«ng d©n, c¸c tæ chøc cã ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp cËn ®Õn c¸ch thøc ho¹t ®éng qu¶n lý míi cña chÝnh phñ th«ng qua viÖc khai th¸c lîi Ých cña c«ng nghÖ th«ng tin. ChÝnh phñ ®iÖn tö gãp phÇn hoµn thiÖn hiÖu qña ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc. Nhê c«ng nghÖ th«ng tin, viÖc thu thËp sè liÖu, truyÒn t¶i, trao ®æi th«ng tin, sè liÖu gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc víi nhau vµ víi c«ng d©n vµ c¸c tæ chøc tèt h¬n; h¹n chÕ sù trïng l¾p, chång chÐo th«ng tin; h¹n chÕ sù ®éc quyÒn cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc. Cã thÓ ®©y lµ c¬ héi ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ cho c¶ hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ níc nãi chung vµ cña tõng c¬ quan nhµ níc nãi riªng3/. §ång thêi ®ã còng lµ c¬ héi ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ x· héi trong viÖc tiÕp cËn ®Õn th«ng tin vµ ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc 4/. ChÝnh phñ ®iÖn tö gãp phÇn hoµn thiÖn viÖc cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng kh«ng mÊt nhiÒu thêi 2 Road for E - government in the developing World The Working Group on E government in the Developing World. 4/2002/ Pacific Council in International Policy. 3 Trong v¨n b¶n hiÖn nay cã sù ph©n biÖt gi÷a ba tõ: tæ chøc, c¬ quan hµnh chÝnh vµ ®¬n vÞ sù nghiÖp. ThuËt ng÷ c¬ quan trong bµi nµy ®îc sö dông cã tÝnh chÊt chung, kh«ng ph©n biÖt cô thÓ nh ba lo¹i trªn. ThuËt ng÷ nµy cã thÓ sö dông cho c¶ tæ chøc, c¬ quan vµ ®¬n vÞ sù nghiÖp. 4 Trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh, cÇn nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ lîi Ých x· héi cña ho¹t ®éng c¶i c¸ch hµnh chÝnh míi cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng hiÖu qu¶ cña c¶i c¸ch hµnh chÝnh. Tuy nhiªn, lîi Ých x· héi lµ mét lÜnh vùc rÊt réng, cÇn nghiªn cøu nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau cña lîi Ých x· héi. gian ®Ó ph¶i nghiªn cøu c¬ cÊu tæ chøc phøc t¹p cña chÝnh phñ vµ c¸c mèi quan hÖ cña c¸c c¬ quan ®ã. Th«ng qua chÝnh phñ ®iÖn tö, hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ®îc coi nh mét ®¬n vÞ thèng nhÊt qua m¹ng vµ cung cÊp dÞch vô trªn m¹ng mang tÝnh chÊt trän gãi, kh«ng ph©n chia. MÆt kh¸c, c¸c nhµ thiÕt kÕ chÝnh phñ ®iÖn tö tËp trung vµo ®ßi hái cña kh¸ch hµng vµ gi¸ trÞ mµ hä muèn cã (giÊy phÐp l¸i xe,..). Nh vËy m« h×nh cung cÊp dÞch vô dùa vµo nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®îc quan t©m vµ hoµn thiÖn. ChÝnh phñ ®iÖn tö cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhanh h¬n, nhiÒu h¬n.Thóc ®Èy sö dông nhiÒu h¬n c¸c dÞch vô ®îc cung cÊp trªn m¹ng (häc tõ xa lµ, héi nghÞ ®iÖn tö,..); th«ng tin vÒ søc khoÎ, y tÕ, bÖnh dÞch; trao ®æi th«ng tin gi÷a trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng nhanh h¬n vµ do ®ã cã thÓ t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc vÒ b¶o vÖ m«i trêng, ng¨n chÆn c¸c th¶m ho¹ m«i trêng, dÞch bÖnh,.... ChÝnh phñ ®iÖn tö tham gia gãp phÇn ®¹t ®îc nhiÒu môc tiªu kh¸c nh: gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ níc th«ng qua viÖc khai th¸c sö dông c¸c kÕt qu¶ mang tÝnh lång ghÐp cña c¸c ch¬ng tr×nh; t¹o c¬ héi ®Ó c«ng d©n, c¸c tæ chøc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, s¶n xuÊt th«ng qua viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, gi¶m chi phÝ ®i l¹i; khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn x· héi th«ng tin vµ c«ng nghiÖp dùa vµo ICT. NÕu chÝnh phñ cung cÊp ngµy cµng nhiÒu h¬n th«ng tin qua m¹ng ®ßi hái c«ng d©n, c¸c tæ chøc còng ph¶i cã h¹ tÇng thÝch øng ®Ó khai th¸c vµ sö dông. ChÝnh phñ ®iÖn tö lµ mét c¸ch thøc tiÕp cËn cña c¶i c¸ch hµnh chÝnh theo híng ®¬n gi¶n ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ tham gia cña c«ng d©n. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, ®ßi hái cña x· héi c«ng d©n ngµy cµng gia t¨ng, phøc t¹p. ThiÕu c«ng nghÖ th«ng tin khã cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc c¸c nhu cÇu ®ã. ChÝnh phñ ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn x©y dùng niÒm tin gi÷a chÝnh phñ vµ c«ng d©n. NiÒm tin gi÷a chÝnh phñ vµ c«ng d©n lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ cña x· héi d©n sù hiÖn ®¹i;niÒm tin ®îc x©y dùng khi c«ng d©n ®îc më réng h¬n quyÒn tham gia vµo qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch cã ¶nh hëng ®Õn m×nh. ICT lµ mét c«ng cô gióp lµm ®îc ý tëng ®ã. Më cöa, c«ng khai vµ tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o lµ nh÷ng tiªu chÝ quan träng cña x· héi d©n sù. ICT gãp phÇn t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng ®ã. TiÕng nãi cña c«ng d©n ®îc c¸c nhµ qu¶n lý vµ c«ng d©n biÕt. T¹o c¬ héi ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña qu¶n lý. ChÝnh phñ ®iÖn tö t¹o c¬ héi ®Ó më réng sù tham gia cña c«ng d©n vµo qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch. Tham gia vµo qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch cã thÓ tiÕn hµnh ë mäi giai ®o¹n cña x©y dùng chÝnh s¸ch; tiÕn hµnh ë mäi lo¹i c¬ quan, tõ lËp ph¸p ®Õn hµnh ph¸p; tõ quy m« quèc gia ®Õn quèc tÕ; lång ghÐp c¸c ho¹t ®éng t vÊn, tham gia cña c«ng d©n trong qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch. ChÝnh phñ kú väng ba vÊn ®Ò chñ yÕu: - Cung cÊp c¸c lo¹i th«ng tin cña chÝnh phñ cho c«ng d©n, c¸c nhµ doanh nghiÖp ngay t¹i cæng Internet; - Trao ®æi th«ng tin gi÷a chÝnh phñ vµ c«ng d©n, c¸c nhµ doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kh¸c th«ng qua m¹ng díi h×nh thøc: e.mail; héi nghÞ ®Þªn tö; ®êng d©y nãng qua Internet; - Cung cÊp c¸c lo¹i dÞch vô (dÞch vô hµnh chÝnh/ ph¸p lý) cho c«ng d©n, doanh nghiÖp: ®¨ng ký kinh doanh; giÊy phÐp l¸i xe; tr¶ thuÕ; tr¶ thanh to¸n c¸c dÞch vô kh¸c; ®¬n ®¨ng ký khai sinh, khai tö, kÕt h«n,... 3.7. X©y dùng bé m¸y hµnh chÝnh mang tÝnh chuyªn nghiÖp. §©y lµ mét ®Þnh híng rÊt lín, rÊt réng vµ còng rÊt khã kh¨n ®Ó thùc hiÖn. TÝnh chuyªn nghiÖp ®ßi hái toµn bé hÖ thèng võa mang tÝnh chÊt c¬ cÊu, võa mang tÝnh chÊt nghÒ nghiÖp. Trong môc tiªu 6, ch¬ng tr×nh c¶I c¸ch hµnh chÝnh ®Ò ra viÖc x©y dùng mét c¬ cÊu c¸n bé, c«ng chøc hîp lý chuyªn nghiÖp lµ mét ®ßi hái rÊt lín vµ ®ã còng t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý míi còng nh ®a kiÓm so¸t chÊt lîng vµo trong ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc. Mét nhµ níc hiÖu qu¶, mét nÒn hµnh chÝnh hiÖu qu¶ ®ßi hái g¾n liÒn víi ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cã tÝnh chuyªn nghiÖp, am hiÓu tiÕn ®Õn thµnh th¹o (cã kü n¨ng) nh÷ng c«ng vô mµ hä thùc hiÖn. Trªn thùc tÕ, sù quan Than g l ¬ng tríc 2004 t©m ®Õn tÝnh chuyªn nghiÖp cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc h¹n chÕ h¬n so víi nhiÒu néi dung kh¸c. Trong khi c¸c Møc t¨ng l ¬ng sau 2004 Thang l¬ng tríc 2004 H×nh 14: S¬ ®« thang l¬ng theo chøc nghiÖp ch¬ng tr×nh s¸ng t¹o, ®æi míi chÝnh phñ tËp trung vµo thÓ chÕ (hµnh chÝnh); quy m« (c¾t gi¶m,...); tiÒn l¬ng, th× tÝnh chuyªn nghiÖp cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc; sù thµnh th¹o vÒ viÖc thùc thi c¸c lo¹i c«ng viÖc Ýt ®îc quan t©m. §ã còng chÝnh lµ nguyªn nh©n cña viÖc c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l¬ng ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu níc, nhng vÉn cha dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c mang tÝnh nghÒ nghiÖp, chuyªn nghiÖp (thµnh th¹o) ®Ó x¸c ®Þnh møc l¬ng. T¨ng l¬ng theo kiÓu “thuyÒn lªn khi níc lªn”. C¶i c¸ch tiÒn l¬ng võa qua ë níc ta còng gièng nh viÖc dÞch chuyÓn ®iÓm lµm hÖ quy chiÕu cña mét "thang bËc l¬ng", cha thùc sù cã mét sù thay ®æi c¬ b¶n vÒ l¬ng - c«ng viÖc - chuyªn nghiÖp- thµnh th¹o. Mäi ngêi ®Òu ®îc t¨ng mét møc l¬ng gÇn nh kh«ng phô thuéc g× vµo tÝnh chuyªn nghiÖp, thµnh th¹o c«ng viÖc (xem s¬ ®å h×nh 14). Trong xu híng chung hiÖn nay, x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc mang tÝnh chuyªn nghiÖp ®ang ®Æt ra nh mét th¸ch thøc cho nÒn hµnh chÝnh cña c¸c níc. ChÝnh phñ, bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc cña c¸c níc ®ang ph¶i chÞu nh÷ng khã kh¨n rÊt lín khi t¹o ra mét ®éi ngò mang tÝnh chuyªn nghiÖp. §ã lµ: - C¬ quan hµnh chÝnh khã cã thÓ c¹nh tranh víi khu vùc bªn ngoµi vÒ nh÷ng nhµ chuyªn nghiÖp. VÝ dô, lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin. C¸c chuyªn gia giái khã cã thÓ ë trong bé m¸y hµnh chÝnh nÕu l¬ng ®îc tr¶ hoÆc ®îc ®¸nh gi¸ nh kiÓu s¬ ®å trªn. - C¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc thiÕu rÊt nhiÒu nh÷ng c¸n bé, c«ng chøc ®Ých thøc mang tÝnh chuyªn nghiÖp. TÝnh kh«ng chuyªn nghiÖp do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu nh: kh«ng cã mét c¬ së ®µo t¹o nµo vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc tríc khi hä trë thµnh ngêi cña nhµ níc; thiÕu ng©n s¸ch ®Ó ®i ®µo t¹o; thiÕu c¬ chÕ khuyÕn khÝch, khen thëng vµ kû luËt vÒ ®µo t¹o; thiÕu c¬ së ®µo t¹o cã n¨ng lùc; bÞ ¸p lùc cña c¸c c¬ chÕ ®µo t¹o mang tÝnh chÝnh trÞ, phæ cËp. - ¸p lùc vÒ c¬ chÕ tiÒn l¬ng vµ còng nh mèi quan hÖ gi÷a c¸c bËc, ng¹ch l¬ng. qu¶n lý cao cÊp kh¸c kh«ng nhiÒu víi chuyªn viªn. Mét chuyªn viªn chÝnh cã hÖ sè l¬ng 4.0, khi ®îc ®Ò b¹t lµm c¸n bé qu¶n lý cao cÊp cña mét vô (vô phã hay vô trëng) chØ ®îc thªm mét kho¶n gäi lµ hÖ sè tr¸ch nhiÖm 1.0 hay 0.8 vµ nh vËy, l¬ng cña nhµ qu¶n lý cao cÊp chØ h¬n chuyªn viªn cña m×nh 290.000®. C¸ch t duy nµy cã thÓ lµm cho nh÷ng nhµ qu¶n lý giái dÔ ch¹y ra bªn ngoµi (ch¶y m¸u chÊt x¸m). - Thëng ph¹t trong thùc thi c«ng vô khã kh¨n h¬n so víi c¸c khu vùc kh¸c. Møc ®é thëng, ph¹t kh«ng t¹o ra ®éng lùc cho c¸n bé, c«ng chøc thùc thi tèt nhÊt nhiÖm vô vµ tù m×nh rÌn luyÖn ®Ó n©ng cao tÝnh chuyªn nghiÖp. Trong xu thÕ chung, do ph¶i c¾t gi¶m chi phÝ vµ cha cã thÓ t¹o ra ®îc c¬ chÕ thÝch hîp vÒ tiÒn l¬ng, nªn chÝnh phñ trªn toµn thÕ giíi ®Òu gÆp ph¶i sù c¹nh tranh ngêi cã n¨ng lùc. NhiÒu lo¹i chuyªn m«n cao, ngµnh nghÒ míi xuÊt hiÖn (c«ng nghÖ th«ng tin) khu vùc nhµ níc khã cã thÓ c¹nh tranh víi khu vùc t nh©n. ThiÕu c¬ héi ®Ó ®µo t¹o nh÷ng vÊn ®Ò ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc ®ang th¸ch thøc còng lµ khã kh¨n ®Ó c¹nh tranh. TÝnh chuyªn nghiÖp, chuyªn m«n cao ®ßi hái ph¶i cã mét lùc lîng lao ®éng mang tÝnh thêng xuyªn vµ chuyªn nghiÖp. Nhng trªn thùc tÕ viÖc lu©n chuyÓn ®éi ngò nµy vµ ®Æc biÖt thuyªn chuyÓn nh÷ng ngêi ®îc bÇu cö ®Ó vµo c¸c vÞ trÝ qu¶n lý mang tÝnh chuyªn nghiÖp ®ang xÈy ra ë nhiÒu níc. M« h×nh "lét x¸c" tríc ®©y còng ®· bÞ phª ph¸n khi mµ nhiÒu vÞ trÝ qu¶n lý mang tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp ®ßi hái ph¶i ra ®i khi thay ®æi chÝnh phñ (mang tÝnh chÝnh trÞ cña mét cuéc bÇu cö). C¸c níc ph¸t triÓn còng nh ®ang ph¸t triÓn ®Òu chÞu nh÷ng ¸p lùc vÒ nh÷ng nhµ "qu¶n lý" kh«ng cã chuyªn m«n, kh«ng mang tÝnh chuyªn nghiÖp. Kh«ng cã chuyªn m«n, khã cã thÓ qu¶n lý ®îc nh÷ng quy tr×nh vµ do ®ã khã kiÓm so¸t ®îc chÊt lîng cña c¸c lo¹i c«ng vô do c¸c c¬ quan nhµ níc cung cÊp. C©n b»ng gi÷a nh÷ng nhµ qu¶n lý mang tÝnh chuyªn nghiÖp vµ c¸c nh÷ng c¸n bé, c«ng chøc ®îc ®a vµo bé m¸y nhµ níc th«ng qua bÇu cö ®îc xem lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n nhÊt cña c¸c níc. Muèn x©y dùng mét hÖ thèng c¸n bé, c«ng chøc mang tÝnh chuyªn nghiÖp, ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt kh¸ nhiÒu vÊn ®Ò. Tõ vÊn ®Ò tiÒn l¬ng; sù chªnh lÖch tiÒn l¬ng; c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý thùc thi c«ng vô; c¶i c¸ch chÕ ®é tr¶ lîng; c©n b»ng tÝnh chuyªn nghiÖp vµ bæ nhiÖm mang tÝnh chÝnh trÞ. Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®ã sÏ t¹o c¬ héi ®Ó ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p qu¶n lý theo quy tr×nh.