Nội dung

PH¸T TRIÓN Kü N¡NG D¹Y HäC CHO GI¶NG VI£N KHOA HäC X· HéI Vµ NH¢N V¡N ë C¸C NHµ TR¦êNG QU¢N §éI Tõ GãC §é T¢M Lý-S¦ PH¹M NguyÔn V¨n C«ng(*) d¹y häc cña ®éi ngò gi¶ng Qu¸viªntr×nh khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n (KHXH&NV) ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ®éi ngò c¸n bé, sÜ quan t−¬ng lai cña qu©n ®éi, ¶nh h−ëng s©u s¾c, l©u dµi ®Õn sù v÷ng m¹nh cña qu©n ®éi, ®Õn an ninh-quèc phßng cña quèc gia. Bëi vËy, qu¸ tr×nh d¹y häc cÇn ph¶i ®−îc tæ chøc mét c¸ch khoa häc, cã hiÖu qu¶, ®¸p øng víi nh÷ng yªu cÇu míi vÒ x©y dùng qu©n ®éi nh©n d©n c¸ch m¹ng, chÝnh quy, tinh nhuÖ, tõng b−íc hiÖn ®¹i. §iÒu ®ã ®ßi hái ng−êi gi¶ng viªn KHXH&NV kh«ng nh÷ng ph¶i cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã ph−¬ng ph¸p, t¸c phong phï hîp, cã kiÕn thøc s©u réng vÒ c¸c lÜnh vùc mµ kü n¨ng d¹y häc (KNDH) ph¶i ®¹t ë tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ, trong nh÷ng n¨m qua, vÊn ®Ò KNDH nãi chung còng nh− ph¸t triÓn KNDH cho ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV nãi riªng vÉn ch−a ®−îc coi träng ®óng møc, dÉn ®Õn mét sè h¹n chÕ nh−: gi¶ng viªn cßn nÆng vÒ truyÒn ®¹t thô ®éng, tÝnh tÝch cùc cña häc viªn ch−a cao, nÆng vÒ lý thuyÕt mµ coi nhÑ thùc hµnh, tr×nh ®é gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ë ng−êi häc cßn h¹n chÕ. H¬n n÷a, ho¹t ®éng qu©n sù lµ mét ho¹t ®éng ®Æc thï so víi c¸c ho¹t ®éng lao ®éng kh¸c, ®ßi hái ng−êi häc ph¶i biÕt vËn dông s¸ng t¹o trong ®iÒu kiÖn phøc t¹p, khã kh¨n gian khæ, g¾n liÒn víi hy sinh mÊt m¸t. Do vËy, gi¶ng viªn cµng cÇn cã c¸c kü n¨ng d¹y häc phï hîp víi ®Æc thï riªng cña c¸c bé m«n KHXH&NV trong m«i tr−êng qu©n sù.(*) Nh÷ng ph©n tÝch d−íi ®©y nh»m gãp phÇn lµm râ thªm vÒ KNDH còng nh− ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn KNDH d−íi gãc ®é t©m lý-s− ph¹m cho ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi hiÖn nay. 1. VÒ kü n¨ng d¹y häc Kü n¨ng lµ mét trong nh÷ng kh¸i niÖm cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau víi hai luång ý kiÕn c¬ b¶n. Luång ý kiÕn thø nhÊt: xem xÐt kü n¨ng nghiªng vÒ mÆt kü thuËt cña hµnh ®éng víi ®¹i diÖn lµ c¸c nhµ t©m lý häc V. A. Cruchetxki, V. V. Tseb−seva, A. V. Petrovxki, TrÇn Träng Thuû, Hµ NhËt Th¨ng... Theo ®ã, kü n¨ng lµ c¸ch thøc (*) ThS., §¹i häc NguyÔn HuÖ, Bé Quèc phßng. 42 ho¹t ®éng dùa trªn c¬ së tri thøc vµ kü x¶o. Kü n¨ng ®−îc h×nh thµnh b»ng con ®−êng luyÖn tËp, kü n¨ng t¹o kh¶ n¨ng cho con ng−êi thùc hiÖn hµnh ®éng kh«ng chØ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quen thuéc mµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· thay ®æi. Nh− vËy, theo quan niÖm nµy, kü n¨ng lµ ph−¬ng tiÖn thùc hiÖn hµnh ®éng mµ con ng−êi ®· n¾m v÷ng. Ng−êi cã kü n¨ng ho¹t ®éng nµo ®ã lµ ng−êi n¾m ®−îc c¸c tri thøc vÒ ho¹t ®éng ®ã vµ thùc hiÖn hµnh ®éng theo ®óng yªu cÇu cÇn cã mµ kh«ng cÇn tÝnh ®Õn kÕt qu¶ cña hµnh ®éng. Luång ý kiÕn thø hai: xem xÐt kü n¨ng nghiªng vÒ mÆt n¨ng lùc cña con ng−êi, ®ã lµ quan niÖm cña c¸c t¸c gi¶ N. §. Levit«v, P. A. Ru®ich, X. I. Kixegof, K. K. Platonov, X. Roegiers, K. Barry, Ken King, TrÇn Quèc Thµnh, NguyÔn Quang UÈn, Lª V¨n Hång, Ng« C«ng Hoµn, Vò Dòng... Theo ®ã, kü n¨ng lµ sù thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét ®éng t¸c nµo ®ã hay mét hµnh ®éng phøc t¹p h¬n, b»ng c¸ch ¸p dông hay lùa chän nh÷ng c¸ch thøc ®óng ®¾n, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Kü n¨ng cã liªn quan nhiÒu ®Õn thùc tiÔn, ®Õn viÖc ¸p dông tri thøc vµo thùc tiÔn. Theo chóng t«i vÒ thùc chÊt hai luång ý kiÕn trªn kh«ng phñ ®Þnh nhau, sù kh¸c biÖt chØ lµ ë chç më réng hay thu hÑp thµnh phÇn cÊu tróc cña kü n¨ng còng nh− nh÷ng ®Æc tÝnh cña chóng. Trªn c¬ së hai c¸ch tiÕp cËn trªn, chóng t«i quan niÖm: Kü n¨ng lµ sù thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ mét hµnh ®éng b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng kiÕn thøc, kü x¶o ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô míi mét c¸ch linh ho¹t, s¸ng t¹o. Quan niÖm nµy kh«ng thiªn vÒ mÆt kü thuËt mµ còng kh«ng nÆng vÒ mÆt n¨ng lùc, nã ®−îc xem xÐt trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn. Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013 Khi tiÕp cËn vÊn ®Ò kü n¨ng, cÇn n¾m ®−îc 5 néi dung sau ®©y: Mét lµ, nãi tíi kü n¨ng lµ nãi tíi hµnh ®éng cã môc ®Ých. Kü n¨ng lu«n g¾n liÒn víi nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, nh− kü n¨ng s− ph¹m, kü n¨ng giao tiÕp, KNDH… Kh«ng cã kü n¨ng chung chung, trõu t−îng, t¸ch khái hµnh ®éng. CÊu tróc cña kü n¨ng phô thuéc vµo cÊu tróc cña ho¹t ®éng mµ chñ thÓ ®ang thùc hiÖn, ch¼ng h¹n KNDH phô thuéc vµo cÊu tróc t©m lý cña ho¹t ®éng d¹y, kü n¨ng häc tËp phô thuéc vµo cÊu tróc t©m lý ho¹t ®éng häc. Hai lµ, nghiªn cøu kh¸i niÖm kü n¨ng cÇn quan t©m ë hai khÝa c¹nh lµ mÆt kü thuËt cña hµnh ®éng, thao t¸c, kÕt qu¶ cña hµnh ®éng vµ mÆt n¨ng lùc cña con ng−êi. Ba lµ, kü n¨ng cã hai cÊp ®é: kü n¨ng bËc thÊp vµ kü n¨ng bËc cao. ë cÊp ®é kü n¨ng bËc thÊp, c«ng viÖc hoµn thµnh trong hoµn c¶nh th«ng th−êng, ®iÒu kiÖn kh«ng thay ®æi, chÊt l−îng ch−a cao, thao t¸c ch−a thuÇn thôc vµ cßn ph¶i tËp trung chó ý. ë cÊp ®é kü n¨ng bËc cao, c«ng viÖc ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch thµnh th¹o, linh ho¹t, s¸ng t¹o phï hîp víi môc tiªu, yªu cÇu trong c¸c ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh biÕn ®æi phøc t¹p vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Bèn lµ, kü n¨ng kh«ng ph¶i lµ bÈm sinh cña mçi c¸ nh©n, kü n¨ng lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng thùc tiÔn. §ã lµ qu¸ tr×nh con ng−êi vËn dông nh÷ng kiÕn thøc, kü x¶o vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých ®· ®Ò ra. N¨m lµ, ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ nh©n cã kü n¨ng, cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng tiªu chuÈn nh−: c¸ nh©n ®ã hiÓu biÕt vÒ môc ®Ých cña hµnh ®éng còng nh− c¸c ®iÒu kiÖn, ph−¬ng tiÖn triÓn khai hµnh ®éng ®ã; hµnh ®éng diÔn ra ®óng ®¾n vµ thµnh th¹o trong thùc tiÔn; kü n¨ng ®ã diÔn ra trong c¸c t×nh huèng kh¸c nhau, thêi gian ng¾n nh−ng kÕt qu¶ cao. Mét hµnh ®éng diÔn ra cßn nhiÒu sai sãt, tèn Ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc… nhiÒu thêi gian, n¨ng l−îng thÇn kinh, c¬ b¾p th× ch−a thÓ gäi lµ hµnh ®éng cã kü n¨ng. Tõ c¸ch tiÕp cËn vÒ kü n¨ng còng nh− dùa trªn quan ®iÓm cña c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ KNDH, chóng t«i quan niÖm: KNDH lµ sù thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ mét hµnh ®éng nhÊt ®Þnh trong d¹y häc cña ng−êi gi¶ng viªn b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng kiÕn thøc, kü x¶o ®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng d¹y häc mang tÝnh tÝch cùc, linh ho¹t, s¸ng t¹o. Bµn vÒ vÊn ®Ò KNDH, cÇn chó ý nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - KNDH lµ tæ hîp c¸c hµnh ®éng ®· ®−îc ng−êi d¹y n¾m v÷ng, nã võa biÓu hiÖn kü thuËt, thao t¸c cña hµnh ®éng d¹y häc mau lÑ, s¸ng t¹o, ®ång thêi thÓ hiÖn hiÖu qu¶ cña d¹y häc. KNDH cã quan hÖ chÆt chÏ víi hiÖu qu¶ d¹y häc, nã thÓ hiÖn tÝnh môc ®Ých trong ho¹t ®éng d¹y häc. Ng−êi cã KNDH tèt lµ ng−êi cã kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao trong qu¸ tr×nh d¹y häc. KNDH biÓu hiÖn sù vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o kiÕn thøc chuyªn m«n vµ kü x¶o cña ng−êi d¹y trong c¸c t×nh huèng d¹y häc phøc t¹p. - KNDH lu«n b¸m s¸t qu¸ tr×nh d¹y häc, nã kh«ng bao giê t¸ch khái qu¸ tr×nh d¹y häc trong ®ã cã quan hÖ biÖn chøng, thèng nhÊt gi÷a ng−êi d¹y vµ ng−êi häc. KNDH còng võa lµ khoa häc võa lµ nghÖ thuËt: KNDH cÇn tu©n thñ c¸c quy luËt, logic trong d¹y häc; ®ång thêi nã cßn thÓ hiÖn tÝnh s¸ng t¹o, tïy thuéc vµo n¨ng khiÕu, së tr−êng d¹y häc còng nh− qu¸ tr×nh ®µo t¹o, båi d−ìng, sù t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp cña mçi gi¶ng viªn. - KNDH lµ biÓu hiÖn cô thÓ hãa cña tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é s− ph¹m, ®ång thêi cßn lµ kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng 43 t¹o cña ng−êi thÇy. Cã KNDH ®ång nghÜa víi cã qu¸ tr×nh tÝch cùc hãa ho¹t ®éng tù båi d−ìng, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, tÝch lòy kinh nghiÖm thùc tiÔn d¹y häc. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®−îc KNDH ë tr×nh ®é cao cßn phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè kh¸c nh− n¨ng khiÕu, xu h−íng nghÒ nghiÖp, chÊt l−îng ®µo t¹o nghiÖp vô... - KNDH kh«ng ®ång nghÜa víi ph−¬ng ph¸p d¹y häc. KNDH thÓ hiÖn tr×nh ®é gi¶ng d¹y cao, ng−êi gi¶ng viªn cã kü n¨ng d¹y s¸ng t¹o th× hä sÏ cã ph−¬ng ph¸p d¹y häc tèt, ng−îc l¹i cã ph−¬ng ph¸p d¹y häc tèt ch−a h¼n ®· cã KNDH s¸ng t¹o, song cã ph−¬ng ph¸p d¹y häc tèt sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn nh÷ng KNDH. 2. §Æc tr−ng t©m lý-s− ph¹m trong ho¹t ®éng gi¶ng d¹y ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi nãi chung vµ c¸c bé m«n KHXH&NV nãi riªng Ho¹t ®éng s− ph¹m cña ng−êi gi¶ng viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi lµ ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng gi¶ng d¹y, gi¸o dôc, nghiªn cøu khoa häc vµ tæ chøc c«ng t¸c häc tËp ®éc lËp cña c¸c häc viªn theo môc tiªu gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi. Ho¹t ®éng s− ph¹m cña ng−êi gi¶ng viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng ®Æc biÖt, cã ý nghÜa chÝnh trÞ - x· héi to lín víi ®èi t−îng chñ yÕu lµ c¸c sÜ quan vµ c¸c häc viªn sÜ quan (lµ c¸c sÜ quan t−¬ng lai trong qu©n ®éi). S¶n phÈm lao ®éng cña ng−êi gi¶ng viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi lµ tr×nh ®é vµ nh©n c¸ch ng−êi sÜ quan, ®−îc quy ®Þnh bëi môc tiªu ®µo t¹o cña nhµ tr−êng, ®¸p øng víi ®ßi hái kh¸ch quan cña x· héi vµ sù nghiÖp x©y dùng qu©n ®éi. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ t−¬ng lai vÒ sù toµn vÑn cña ®Êt n−íc phô thuéc 44 kh«ng Ýt vµo s¶n phÈm lao ®éng ngµy h«m nay cña c¸c gi¶ng viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi. Lao ®éng cña c¸c gi¶ng viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi còng mang hai ®Æc tr−ng cña ho¹t ®éng d¹y häc nãi chung. Mét mÆt, nã mang tÝnh chÊt lao ®éng cña nhµ nghiªn cøu khoa häc. Ho¹t ®éng gi¶ng d¹y mµ kh«ng cã nghiªn cøu khoa häc ®i kÌm cung cÊp c¸c tµi liÖu thùc tiÔn cho gi¶ng d¹y th× néi dung d¹y sÏ kh« khan, thiÕu h¬i thë cña thùc tiÔn vµ thiÕu søc thuyÕt phôc. MÆt kh¸c nã l¹i mang tÝnh chÊt lao ®éng s¸ng t¹o cña ng−êi nghÖ sÜ trong lÜnh vùc ®Æc biÖt nµy, ®ßi hái nh÷ng tè chÊt bÈm sinh, nh÷ng n¨ng khiÕu mµ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c cã thÓ kh«ng cÇn ®Õn, vµ bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng tè chÊt riªng ®−îc thÊm nhuÇn trong m«i tr−êng qu©n ®éi. Mèi quan hÖ qua l¹i, hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a ng−êi d¹y vµ ng−êi häc, ®Æc biÖt trong c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, lµ yÕu tè gãp phÇn quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s− ph¹m. Ng−êi d¹y cã nhiÖm vô tæ chøc, chØ ®¹o qu¸ tr×nh tù ®µo t¹o, tù gi¸o dôc ë ng−êi häc diÔn ra cïng chiÒu víi t¸c ®éng tÝch cùc cña nhµ tr−êng, cña x· héi. ThÇy vµ trß cïng cã sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, hiÓu biÕt lÉn nhau, vµ møc ®é cña mèi quan hÖ giao tiÕp nµy sÏ phÇn nµo quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, ®èi víi c¸c bé m«n KHXH&NV nh− triÕt häc Marx-Lenin, kinh tÕ chÝnh trÞ MarxLenin, chñ nghÜa x· héi khoa häc, lÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, t©m lý häc qu©n sù, gi¸o dôc häc qu©n sù, nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, x· héi häc qu©n sù, t«n gi¸o häc..., ho¹t ®éng s− ph¹m cña ng−êi gi¶ng viªn cµng mang tÝnh ®Æc thï, ®ßi hái nh÷ng kü n¨ng d¹y häc ®Æc tr−ng. ë ®©y, nhiÖm vô cña ng−êi gi¶ng viªn lµ Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013 gióp ng−êi häc h×nh thµnh thÕ giíi quan khoa häc, ph−¬ng ph¸p luËn m¸c-xÝt, båi d−ìng, cñng cè niÒm tin céng s¶n chñ nghÜa. §ång thêi, ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV còng lµ lùc l−îng tiªn phong trong ®Êu tranh t− t−ëng, lý luËn, gãp phÇn b¶o vÖ v÷ng ch¾c trËn ®Þa chÝnh trÞ, t− t−ëng cña §¶ng. Ho¹t ®éng d¹y häc cña gi¶ng viªn KHXH&NV næi lªn mét sè ®Æc tr−ng c¬ b¶n sau ®©y: Mét lµ, d¹y häc c¸c bé m«n KHXH&NV g¾n liÒn víi h×nh thµnh, ph¸t triÓn thÕ giíi quan, niÒm tin khoa häc vµ c¸c phÈm chÊt nh©n c¸ch cña ng−êi sÜ quan qu©n ®éi. Hai lµ, d¹y häc c¸c bé m«n KHXH&NV g¾n liÒn víi cuéc ®Êu tranh t− t−ëng chèng l¹i sù chèng ph¸ tõ bªn trong cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch ®ang diÔn ra hÕt søc quyÕt liÖt, phøc t¹p hiÖn nay. Ba lµ, c¸c bé m«n KHXH&NV g¾n liÒn víi thùc tiÔn cuéc sèng cña ng−êi häc. Bèn lµ, c¸c bé m«n KHXH&NV ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh h−íng gi¸ trÞ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cho häc viªn. 3. Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn KNDH cho gi¶ng viªn KHXH&NV ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi Ph¸t triÓn KNDH cho gi¶ng viªn trong ho¹t ®éng d¹y häc lµ mét d¹ng cña sù ph¸t triÓn t©m lý, ®−îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh lµm t¨ng hiÖu qu¶ vËn dông nh÷ng kiÕn thøc, kü x¶o ®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng d¹y häc mét c¸ch tÝch cùc, linh ho¹t, s¸ng t¹o cña ng−êi gi¶ng viªn, nh»m thùc hiÖn tèt c¸c kh©u, c¸c b−íc cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Trªn c¬ së quan niÖm ®ã, chóng t«i x¸c ®Þnh biÖn ph¸p t©m lý-s− ph¹m ph¸t triÓn KNDH cho gi¶ng viªn lµ tæng hîp nh÷ng c¸ch thøc t©m lý-s− ph¹m t¸c ®éng vµo c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn KNDH nh»m ph¸t triÓn KNDH cho ®éi ngò gi¶ng viªn cña nhµ tr−êng. Nh− vËy, Ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc… ph¸t triÓn KNDH ®ßi hái hÖ thèng biÖn ph¸p, c¸ch thøc t¸c ®éng ®a d¹ng, toµn diÖn vµo cÊu tróc t©m lý ho¹t ®éng d¹y häc, nh−: x©y dùng ®éng c¬ nghÒ nghiÖp, båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn m«n, kiÕn thøc t©m lý-s− ph¹m, th¸i ®é, tr¸ch nhiÖm cña ng−êi gi¶ng viªn ®èi víi sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o… §Ó ph¸t triÓn KNDH ®ßi hái ph¶i phèi hîp chÆt chÏ c¸c biÖn ph¸p, b¸m s¸t nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh d¹y häc, tõ ®ã míi cã thÓ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu d¹y häc ®Ò ra. Víi nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¸c bé m«n KHXH&NV ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p sau ®©y nh»m ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc cho gi¶ng viªn KHXH&NV: 1, Cñng cè ®éng c¬ nghÒ nghiÖp s− ph¹m qu©n sù §©y lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ph¸t huy néi lùc cña ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc. ChØ cã ®éng c¬ nghÒ nghiÖp ®óng ®¾n míi cã thÓ gióp hä khao kh¸t t×m tßi, kh¸m ph¸, cã niÒm høng thó, say mª víi ho¹t ®éng d¹y häc, s½n sµng kh¾c phôc mäi khã kh¨n ®Ó hoµn thiÖn tay nghÒ s− ph¹m. Cñng cè ®éng c¬ lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng d¹y häc, nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn KNDH cña ng−êi gi¶ng viªn. §Ó cñng cè ®éng c¬ nghÒ nghiÖp qu©n sù cho gi¶ng viªn tr−íc hÕt cÇn chó träng ph¸t triÓn nhu cÇu, høng thó cho hä. Nhu cÇu lµ c¬ së kh¸ch quan, lµ nguån gèc n¶y sinh ®éng c¬. Nhu cÇu lµ c¸i bªn trong con ng−êi vµ nã trë nªn cÇn thiÕt khi t×m thÊy ®èi t−îng ®Ó tháa m·n. Khi nhu cÇu gÆp ®èi t−îng, ho¹t ®éng míi ®−îc h×nh thµnh, ®éng c¬ ®−îc xuÊt hiÖn. Nh− vËy, cñng cè ®éng c¬ nghÒ nghiÖp s− ph¹m qu©n sù cho gi¶ng 45 viªn th× tr−íc hÕt ph¶i ph¸t triÓn nhu cÇu d¹y häc, ph¶i cã høng thó víi nghÒ nghiÖp míi kÝch thÝch ®−îc ý thøc v−¬n lªn ®¸p øng tèt cho nghÒ nghiÖp cña m×nh. Do ®ã, nhµ tr−êng cÇn gi¶i quyÕt tèt viÖc tuyÓn chän ®éi ngò gi¶ng viªn ®óng chuyªn ngµnh ®èi víi tõng bé m«n KHXH&NV, cã n¨ng khiÕu, t©m huyÕt vµ quyÕt t©m phÊn ®Êu cho nghÒ d¹y häc, ph¶i thùc sù ®Ó ®éi ngò gi¶ng viªn “yªu ng−êi, yªu nghÒ”. Ngoµi ra, ®Ó cñng cè ®éng c¬ nghÒ nghiÖp qu©n sù cho gi¶ng viªn, cÇn x©y dùng niÒm tin chÝnh trÞ vµ niÒm tin nghÒ nghiÖp v÷ng ch¾c cho hä. Bëi khi cã niÒm tin th× ng−êi gi¸o viªn míi cã ®éng lùc m¹nh mÏ nhÊt ®Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô, chøc tr¸ch cña m×nh. §ã lµ niÒm tin céng s¶n, niÒm tin vµo §¶ng, vµo qu©n ®éi, nhµ tr−êng, vµo sù nghiÖp gi¸o dôc mµ b¶n th©n ®ang cèng hiÕn; tin vµo häc trß, tin vµo sù ph¸t triÓn còng nh− kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sau qu¸ tr×nh ®µo t¹o... 2, T¨ng c−êng båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn ngµnh, kiÕn thøc t©m lý-s− ph¹m qu©n sù vµ gi¸o dôc häc §©y lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa quan träng trong ph¸t triÓn KNDH cña gi¶ng viªn KHXH&NV, v× ph¸t triÓn bÊt cø mét kü n¨ng nµo còng ph¶i dùa trªn c¬ së lý thuyÕt v÷ng ch¾c, ®Æc biÖt tõ gãc ®é t©m lý-s− ph¹m. ThÊu hiÓu môc ®Ých d¹y häc, n¾m v÷ng nh÷ng c¸ch thøc cÇn thiÕt ®Ó triÓn khai môc ®Ých ®ã lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña KNDH. Do vËy, t¨ng c−êng båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn ngµnh sÏ lµ c¬ së nÒn t¶ng gióp ng−êi gi¶ng viªn thµnh th¹o tay nghÒ vµ gi¶i quyÕt tèt c¸c t×nh huèng trong d¹y häc. §èi víi c¸c bé m«n KHXH&NV, cã kiÕn thøc chuyªn ngµnh v÷ng vµng, ng−êi d¹y sÏ nhanh chãng ph¸t hiÖn ra néi dung, b¶n chÊt, c¸c quy luËt trong d¹y 46 häc phï hîp víi tõng ®èi t−îng cô thÓ, biÕt ®Þnh ra môc ®Ých vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh cô thÓ trong qu¸ tr×nh d¹y häc. HiÖn nay, tr×nh ®é ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV ®· ®−îc n©ng lªn râ rÖt. Tuy nhiªn, mét bé phËn gi¶ng viªn, nhÊt lµ gi¶ng viªn trÎ, tuæi nghÒ, kinh nghiÖm cßn Ýt; thiÕu hôt vÒ kiÕn thøc qu©n sù, kh¶ n¨ng g¾n kÕt kiÕn thøc chuyªn ngµnh cña m×nh víi qu¸ tr×nh d¹y häc ë nhµ tr−êng qu©n sù cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Do ®ã, viÖc båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn ngµnh, kiÕn thøc t©m lý-s− ph¹m cã thÓ coi nh− lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó n©ng cao tr×nh ®é, tay nghÒ còng nh− ph¸t triÓn KNDH cho gi¶ng viªn trong c¸c nhµ tr−êng. §ång thêi, ®Ó KNDH ®¹t ®−îc ë møc ®é cao cÇn ph¶i trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc vÒ t©m lý häc, nhÊt lµ t©m lý-s− ph¹m qu©n sù cho ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV. §ã lµ kiÕn thøc vÒ c¸c quy luËt h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ diÔn biÕn cña c¸c hiÖn t−îng t©m lý con ng−êi ë c¸c giai ®o¹n løa tuæi kh¸c nhau; kiÕn thøc vÒ gi¸o dôc. N¾m ch¾c nh÷ng kiÕn thøc nµy, biÕt vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o vµo ho¹t ®éng d¹y häc sÏ lµ ®iÒu kiÖn quan träng gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc nãi chung vµ hoµn thiÖn KNDH c¸c bé m«n KHXH&NV nãi riªng. Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng d¹y häc ®a d¹ng, phong phó, phøc t¹p g¾n liÒn víi nhiÒu h×nh thøc, ph−¬ng ph¸p, néi dung, nhiÒu t×nh huèng ®Æt ra, nÕu chØ gi¶i quyÕt trªn ph−¬ng diÖn ph¸t huy tinh thÇn, ý thøc tr¸ch nhiÖm víi tËp thÓ, th¸i ®é, ®éng c¬ chÝnh trÞ, kû luËt… sÏ khã mang l¹i hiÖu qu¶, h¬n n÷a häc viªn ®µo t¹o lµ líp ng−êi ®ang tr−ëng thµnh víi nh÷ng biÕn ®æi ®a d¹ng vÒ mÆt t©m lý, do ®ã cÇn vËn dông c¶ nh÷ng kü n¨ng tõ ph−¬ng diÖn t©m lý Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013 nh− t×nh c¶m, høng thó, nhu cÇu, ý chÝ, lý l−ëng, niÒm tin... míi cã thÓ gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò d¹y häc ®Æt ra. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ph¸t triÓn KNDH th× ng−êi gi¶ng viªn KHXH&NV cÇn ®−îc trang bÞ c¬ b¶n, chuyªn s©u vÒ gi¸o dôc häc. §ã lµ hÖ thèng nh÷ng kiÕn thøc vÒ qu¸ tr×nh d¹y häc - gi¸o dôc, kiÕn thøc vÒ c¸ch thøc tæ chøc, phèi hîp gi÷a nhµ gi¸o dôc vµ ng−êi ®−îc gi¸o dôc, gi÷a ng−êi d¹y vµ ng−êi häc nh»m trang bÞ kiÕn thøc, kü x¶o, kü n¨ng, ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho häc viªn... Nh÷ng kiÕn thøc vÒ gi¸o dôc häc gióp gi¶ng viªn KHXH&NV hoµn thiÖn nh÷ng KNDH trªn c¬ së biÕt tæ chøc mét c¸ch hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng−êi d¹y, sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc, biÕt lùa chän vµ vËn dông nh÷ng néi dung, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc hîp lý. 3, §a d¹ng hãa c¸c ho¹t ®éng, ph−¬ng ph¸p rÌn luyÖn KNDH §©y lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn KNDH cña ng−êi gi¶ng viªn KHXH&NV ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, bëi KNDH lµ yÕu tè linh ho¹t nhÊt, nã b¸m s¸t víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña néi dung d¹y häc còng nh− tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi häc. RÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc kh«ng ph¶i diÔn ra mét lÇn mµ cÇn ®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn, ®ång thêi ph¶i rót kinh nghiÖm, lùa chän ph−¬ng ph¸p tèt h¬n, lo¹i bá nh÷ng ph−¬ng ph¸p kh«ng phï hîp. §Æc thï cña KNDH lµ g¾n liÒn víi c¸c t×nh huèng d¹y häc, muèn ph¸t triÓn KNDH nhÊt thiÕt ng−êi d¹y cÇn ph¶i ®−îc tr¶i nghiÖm trong c¸c t×nh huèng d¹y häc kh¸c nhau. Gi¶ng viªn KHXH&NV chñ yÕu tiÕn hµnh d¹y häc trªn gi¶ng ®−êng, do ®ã Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó rÌn luyÖn kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc ®Ó cã kü n¨ng d¹y häc thµnh th¹o vµ s¸ng t¹o trong nh÷ng hoµn c¶nh Ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc… kh¸c nhau. Muèn cã thªm nh÷ng tr¶i nghiÖm s− ph¹m, hä cÇn cã thªm c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh t©m lý häc kh¸c ngoµi gi¶ng ®−êng. 4, N©ng cao kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn KNDH ViÖc ph¸t triÓn ®−îc KNDH cÇn nhiÒu yÕu tè, trong ®ã ho¹t ®éng tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn cña ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV ®ãng vai trß rÊt quan träng. Thêi gian qua, viÖc tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn KNDH ®−îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua c¸c buæi luyÖn gi¶ng, rót kinh nghiÖm ®· mang l¹i nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®−îc n©ng lªn, nhiÒu gi¶ng viªn ®¹t ®−îc tr×nh ®é tay nghÒ cao, lµ gi¶ng viªn KHXH&NV d¹y giái cÊp bé, cÊp tr−êng… Tuy nhiªn, mét sè kh¸c l¹i béc lé nh÷ng h¹n chÕ, ®ã lµ t− t−ëng b×nh qu©n chñ nghÜa, ng¹i phÊn ®Êu tu d−ìng rÌn luyÖn, thiÕu chñ ®éng, tÝch cùc trong viÖc rÌn luyÖn KNDH, chó träng kinh nghiÖm, ph−¬ng ph¸p h¬n hoµn thiÖn kü n¨ng… §©y lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn mét bé phËn gi¶ng viªn bÞ l¹c hËu, kh«ng b¾t kÞp víi sù ph¸t triÓn cña nhiÖm vô, néi dung vµ nh÷ng kü n¨ng d¹y häc míi. V× vËy, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tù rÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc cho gi¶ng viªn KHXH&NV, cÊp ñy, chØ huy c¸c nhµ tr−êng cÇn th−êng xuyªn gi¸o dôc cho ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn trong viÖc hoµn thiÖn KNDH. Ph¶i chuyÓn hãa ®−îc nhu cÇu, ®éng c¬ tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn trë thµnh ý thøc vµ hµnh ®éng tù gi¸c cña mçi c¸ nh©n. Tõng gi¶ng viªn ph¶i x©y 47 dùng ®−îc ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn KNDH cho b¶n th©n. KÕ ho¹ch ®ã ph¶i tu©n thñ theo ®óng c¸c quy tr×nh h×nh thµnh kü n¨ng, tõ viÖc nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ môc ®Ých, c¸ch thøc vµ ®iÒu kiÖn hµnh ®éng ®Õn quan s¸t, lµm thö theo mÉu vµ luyÖn tËp ®Ó tiÕn hµnh c¸c hµnh ®éng theo ®óng yªu cÇu nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých ®Æt ra. Tù rÌn luyÖn KNDH còng sÏ gióp bæ sung, hoµn thiÖn, kh¾c phôc ®−îc nh÷ng sai sãt, nh− vËy hiÖu qu¶ tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn KNDH míi thùc sù cã ý nghÜa thiÕt thùc
Tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn Nh− An (1993), HÖ thèng kü n¨ng d¹y häc trªn líp vÒ m«n t©m lý-gi¸o dôc häc, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ gi¸o dôc häc, §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi. 2. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc 20112020 (Ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 711/Q§-TTg ngµy 13/6/2012 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ). 3. NguyÔn V¨n C«ng (2013), “Gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc s− ph¹m cho ®éi ngò nhµ gi¸o qu©n ®éi”, T¹p chÝ Nhµ tr−êng qu©n ®éi, sè th¸ng 7+8. 4. NguyÔn Ngäc Phó (1998), T©m lý häc qu©n sù, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi. 5. Qu©n uû trung −¬ng (2012), NghÞ quyÕt 765-QUTW vÒ n©ng cao chÊt l−îng huÊn luyÖn giai ®o¹n 20132020, Hµ Néi. 6. NguyÔn Quang UÈn (2010), TuyÓn tËp nghiªn cøu vÒ t©m lý-gi¸o dôc, Nxb. §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi, Hµ Néi.