Nội dung

Nghiên c u PHÂN VÙNG TÂY B C THEO TI P C N XÃ H I A SINH THÁI - Nguy n Ng c Khánh1, Ph m Hoàng H i1, Nguy n Khanh Vân1, Nguy n Thu Nhung2, Nguy n Minh Nguy t3, Nguy n Ng c Thanh4 , Tr n Th Mai Ph ng4 1 H i a lý Vi t Nam 2 Vi n a lý, Vi n Hàn lâm KH&CN Vi t Nam 3 H c vi n Báo chí và Tuyên truy n, 4 Tr ng i h c Tài nguyên và Môi tr ng Hà N i Tóm t t Vùng Tây B c là m t trong ba vùng qu n lý c bi t c a Trung ng, m c dù ã có quy t nh gi i th , nh ng nh ng nghiên c u v n còn ti p t c trong ch ng trình Tây B c. V i ti p c n a sinh thái - xã h i, vùng Tây B c c chia thành 11 ti u vùng có các c tr ng riêng bi t v a lý, sinh thái, kinh t và xã h i. K t qu nghiên c u không ch b sung thêm các v n lý lu n khoa h c v phân vùng mà còn là c s khoa h c cho nh h ng quy ho ch phát tri n b n v ng, s d ng h p lý lãnh th và b o v môi tr ng các ti u vùng Tây B c. T khóa: Vùng Tây B c; Ti u vùng; Phát tri n b n v ng; Ti p c n a - sinh thái xã h i. Abstract Northwestern Mountainous Region zonning based on geo-social ecosystem approach The Vietnamese Northwestern mountainous region ranks among three regions with special management by State Government. According to the geo-social ecosystem approach, the region is divided into 11 sub-regions with have specific geographic, ecological, economic and social characterisitics. The study results not only contribute to regional zonning in theory but also provide scientific basis for sustainable land use planning, resource rational use and environmental protection in this region. Keywords: North West region; Subregions; Sustainable development; Geo-social ecosystem approach. 1. t v n àn, huy n Qu H p, huy n Con Cuông, Lãnh th vùng Tây B c g m 12 t nh huy n Tân K , huy n Anh S n, huy n (L ng S n, Cao B ng, Hà Giang, B c Thanh Ch ng c a t nh Ngh An). ây là o Tây K n, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, ph m vi lãnh th thu c Ban ch Lai Châu, i n Biên, S n La, Phú Th , B c giai o n 2004 - 2017 d i quy n Hòa Bình) và 22 huy n mi n núi phía Tây qu n lý c a B Chính tr , Ban Bí th , Ban thu c t nh Thanh Hóa và Ngh An (huy n Ch p hành Trung ng ng phát tri n Th ch Thành, huy n C m Th y, huy n KT - XH và m b o qu c phòng, an ninh Ng c L c, huy n Lang Chánh, Nh Xuân, vùng Trung du, mi n núi phía B c. Th ng Xuân, Nh Thanh, Bá Th c, Vùng Tây B c có nh ng quy lu t Quan Hóa, Quan S n, M ng Lát c a phát tri n t nhiên c thù. Phân chia các t nh Thanh Hóa; Th xã Thái Hòa, huy n ti u vùng Tây B c yêu c u làm rõ quy lu t Qu Phong, huy n Qu Châu, huy n K phát tri n c a t nhiên Tây B c. Bên S n, huy n T ng D ng, huy n Ngh a c nh ó, lãnh th i núi Tây B c ti m 114 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 Nghiên c u n m t s d ng thiên tai c thù nh : m a l n sinh l l t, l quét, l ng, xói mòn t, tr t l t, xói l b sông và ngay c m t s d ng thiên tai ô nhi m môi tr ng c ng lan truy n theo l u v c các sông su i trong vùng nh ô nhi m n c do khai thác khoáng s n, ô nhi m n c do s n xu t công nghi p,… Chính vì th , vi c phân chia các ti u vùng g n v i l u v c sông, su i chính là c s giúp vi c qu n tr vùng, ki m soát ct u ngu n các v n v thiên tai, môi tr ng ti m n. b ng sinh thái (c t nhiên và nhân v n). Vì r ng, các ho t ng KT - XH do con ng i ti n hành, di n ra kh p m i n i trên lãnh th vùng nghiên c u, các ho t ng này ph thu c vào: (i) i u ki n c a t ng a ph ng, (ii) ph thu c vào trình , khai thác t nhiên trong các ho t ng s n xu t, kinh t ; (iii) t p tính c a các dân t c c trú trên t ng lãnh th ; (iv) th ch qu n lý, chính sách c a nhà n c (có nh ng u tiên khác bi t i v i nh ng vùng khác nhau và i v i các dân t c khác nhau trong ng l i phát tri n KT - XH, chính 2. D li u và ph ng pháp vì th vi c phân chia các ti u vùng Tây nghiên c u B c c ng c n m b o bao hàm y c n i hàm t nhiên và xã h i v i y 2.1. Ngu n tài li u, d li u Ngu n d li u bao g m: (a) Ngu n các khía c nh: v n hóa, xã h i,…) nh m phát tri n hài hòa gi a 3 v n : T nhiên tài li u lý thuy t trong và ngoài n c liên - Kinh t - Xã h i - Môi tr ng. quan n v n nghiên c u; (b) Ngu n L p lu n trên cho th y, vi c phân chia d li u th c p g m các niên giám th ng c ti n hành kê c p t nh giai o n 2010 - 2017, các các ti u vùng Tây B c c n quy ho ch t ng th lãnh th và quy ho ch tr c tiên trên c s phân hóa t nhiên, các ngành c p a ph ng và c p vùng, trên n n các n v ti u vùng a lý t cùng v i các k t qu nghiên c u trên a nhiên s tích h p các khía c nh v xã h i, bàn; (c) Ngu n d li u th c a t các kinh t và sinh thái, môi tr ng (trên vai cu c i u tra, kh o sát trong giai o n trò duy trì cân b ng sinh thái các h th ng lãnh th ). ó là c s t duy logic c a 2010 - 2017; (d) Ngu n d li u b n vi c phân chia các n v a - sinh thái và vi n thám. xã h i (nh m m b o m b o c yêu 2.2. Ti p c n a sinh thái - xã h i c u n i hàm PTBV i v i t ng ti u vùng trong phân chia các ti u vùng Tây B c và toàn vùng Tây B c). ng th i, là m t M c tiêu t ra là nh h ng PTBV vùng a s c t c trên n n thiên nhiên a các ti u vùng Tây B c, trong ó, n n t ng d ng, các t c ng i vùng Tây B c có s c b n là khai thác s d ng tài nguyên k t n i, giao hòa v i thiên nhiên hàng phù h p v i quy lu t c a t nhiên tránh nghìn n m nay, t o nên s hòa thu n gi a a và nhân, làm thành c s cho s hòa gây t n h i n các thành ph n c a h th ng t nhiên. T ó, yêu c u phân chia h p gi a thiên nhiên và con ng i, phù các ti u vùng ph i m b o là s n ph m h p v i tri t lý Nhân thu n - a hòa. khoa h c t ng h p tinh túy nh t v quy Tuy v y, s a d ng v c u trúc t lu t t nhiên, KT - XH Tây B c. C ng nhiên và c u trúc nhân v n c a vùng xu t phát t quan i m coi các n v Tây B c t o nên s phân hóa c u trúc c phân chia lãnh th là nh ng h th ng t ng v ph ng di n t nhiên - lãnh th và v h p t nhiên, KT - XH, nhân v n, có quy ph ng di n xã h i, hình thành m t h lu t ho t ng, t ng tác c a mình, có cân th ng t ng b c v i s phân hóa khách quan T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 115 Nghiên c u thành các ti u vùng khác nhau, nh ng l i có m i quan h t nhiên - xã h i g n k t ch t ch v i nhau trong h th ng th ng nh t c a vùng Tây B c. ó chính là c s hình thành các h th ng t nhiên - nhân v n v i tên g i là các n v sinh a t nhiên (bio - geo - physical units) ck t h p v i các tác nhân và thi t ch xã h i liên quan n các n v sinh a t nhiên ó, hình thành nh ng h a sinh thái - xã h i (Social - Geo - Ecological Systems), là nh ng h th ng ph c t p có kh n ng thích nghi, thích ng và c phân nh b ng các ch c n ng c tr ng trong các ranh gi i không gian và b i c nh (th i gian) c th . Tác gi [9] ã s d ng khái ni m “H a - sinh thái r ng” phân bi t các h a lý nguyên sinh liên quan n các th m th c v t r ng, th hi n n i hàm bên c nh các thành ph n vô c ( a ch t, a hình, khí h u, th y v n) và thành ph n trung gian là th nh ng thì thành ph n h u c phù h p là th m th c v t r ng v i h ng v t t ng thích, h p thành m t h a - sinh thái (geo - ecosystem). ng Huy Hu nh dùng khái ni m “ n v a lý sinh h c” (bio - geographical units) làm c s phân tích các m i quan h loài - khu v c. B nv n c n c xem xét trong ti p c n nghiên c u các h a sinh thái - xã h i: (1) Phân tích không gian c a t nhiên và các hi n t ng con ng i, c xem là l nh v c nghiên c u v s phân b ; (2) Nghiên c u khu v c hay là nghiên c u a ph ng; (3) Nghiên c u v m i quan h gi a con ng i và t (tài nguyên thiên nhiên và môi tr ng); và (4) Nghiên c u các khoa h c v Trái t (các chuyên ngành a lý - môi tr ng) [5]. Tác gi [4] phân tích, h sinh thái - xã h i là m t bi n th c a h sinh thái nhân v n, nh n m nh y u t xã h i v i n i hàm là m t h th ng ph c t p và th ng nh t bao g m c con ng i và t nhiên thành v i 116 m t n v sinh - v t - a và các y u t xã h i, th ch kèm theo. Các nghiên c u theo quan i m sinh thái nhân v n cho r ng, h xã h i và h t nhiên là các h th ng m , liên t c tác ng qua l i l n nhau thông qua các dòng v t ch t, n ng l ng và thông tin, làm thành h th ng sinh thái nhân v n, ó là t p h p tác ng c a các nhân t nh : dân s , kinh t , v n hóa, khoa h c k thu t, chính tr và các i t ng xã h i khác, bao g m c các giá tr , nguy n v ng, o c,… cùng các i u ki n môi tr ng t nhiên làm n y sinh các quy lu t v n ng th ng nh t t nhiên - xã h i [1]. Trên quan i m xã h i h c, tác gi [3] ã ch ra s thích ng v i môi tr ng là m t hi n t ng mang tính t p th và s thích ng ch c th c hi n thông qua t ch c xã h i, ó là c ng ng - m t t ng h p th xã h i ho c ã c t ch c l i, ho c ang trong quá trình tr nên c t ch c l i và a ra c nh báo: ngu n g c c a h u nh m i tr c tr c xã h i có th là s r i lo n ch c n ng hay không th c hi n ch c n ng c a các t ch c. M t khung lý thuy t c, tác gi [3] xu t v i ch d n c th : Cái gì là n v phân tích? Cái gì là nh ng thành t c a h th ng? Các m i quan h , các lo i t ch c, s phân hóa và c u trúc các ch c n ng là gì? i u gì ã g n các t ch c l i v i nhau? Các t ch c ho t ng c ng nh quan h v i nhau trong m t m ng l i các ch c n ng? T i sao c c u th b c v quy n l c n y sinh và n y sinh nh th nào? Cái gì là nguyên nhân và h qu c a nh ng bi n i xã h i? Vi c tích h p các nghiên c u v con ng i và xã h i vào các h sinh thái là n l c c a các nghiên c u liên ngành t nh ng n m 70 - 80 t th k tr c v t qua rào c n c a s phân bi t gi a v n hóa, xã h i v i t nhiên h ng t i nh ng kh n ng thích ng c t ch c t t v m t th ch cho qu n lý các c s tài nguyên, môi tr ng m t cách b n v ng. T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 Nghiên c u Hình 1: S t ng tác gi a các phân h nh h ng t i tính ch ng ch u c a HST - xã h i [4] Hình 2: Các c u ph n c a h sinh thái - xã h i [2] T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 117 Nghiên c u M th a sinh thái - xã h i [8] có nh ng c tr ng: 1) Tính rõ ràng b i m i t ng tác m t thi t, b n v ng và ch ng ch u c a các nhân t sinh h c - v t lý - a lý và xã h i; 2) c thi t l p b i các quy mô không gian, th i gian xác nh; có tính t ch c v i các c u trúc và ch c n ng c tr ng [6]; và liên k t theo c p th t t ng b c t trên xu ng và t d i lên. 3) c c tr ng b i m t t p h p các ngu n l c quan tr ng (t nhiên, kinh t , xã h i và v n hóa) v i các dòng liên k t có tính i u ch nh b i s tích h p các y u t h sinh thái và h xã h i; 4) Là nh ng h th ng ph c h p ng v i các kh n ng thích ng liên t c. Các c tr ng a lý - sinh h c t nhiên - xã h i làm thành các tính ch t c thù c a a h sinh thái - xã h i là: tính d b t n th ng (Vulnerability), tính thích ng (Adaptability), tính ch ng ch u (Resilience) bao g m c ch ng ch u sinh thái và ch ng ch u xã h i nh m hóa gi i ho c thích nghi v i các tác ng/can thi p t bên ngoài vào h th ng hay i u ch nh các m i quan h t ch c l i c u trúc, ch c n ng và hình thành nh ng h i ti p/hoàn ng c (Feedbacks) b ot n ho c bi n i các thu c tính v n có c a h th ng. Trong các h a sinh thái - xã h i, kh n ng thích ng liên t c thúc y các kh n ng ph c h i trong m i b i c nh xã h i và sinh thái thông qua các c ch ph n h i (tích c c - th ng) t o nên s ti n tri n (s phát tri n có pha ti n, pha lùi) theo các quy lu t c b n c a tri t h c. 2.3. Ph ng pháp nghiên c u Các ph ng pháp nghiên c u ch o g m: ph ng pháp h th ng, liên ngành d a trên các nguyên t c c b n, t ng h p c a khoa h c liên ngành a lý - v n hóa - xã h i - môi tr ng, h ng t i các c u trúc không gian - th i gian làm thành các ch c n ng chính c a các ti u vùng sinh thái - xã h i làm nên các m i quan h a chi u c a phát tri n b n v ng. S liên k t a sinh h c - xã h i d i d ng chu i k t h p sau: Hình 3: Chu i cung ng k t h p nông, lâm nghi p trong h sinh thái - xã h i [7] 118 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 Nghiên c u 3. K t qu nghiên c u và th o lu n Trên c s lý lu n v h a sinh thái - xã h i, các tiêu chí phân chia các ti u vùng a sinh thái - xã h i trong vùng Tây B c theo các d u hi u t các c u ph n - b n ch t c a phân hóa lãnh th c a h B ng 1. Các tiêu chí phân chia các ti u vùng ng tác (thu n - ngh ch) a sinh thái - xã h i (b ng 1). a sinh thái - xã h i vùng Tây B c a lý Sinh thái (ST) Kinh t (KT) Phân chia ngu n cung Phân b ngu n l c KT Phân m ng l u v c sông c p m cho các h sinh theo các l u v c sông su i thái (HST) su i Phân b các tr c và c c Phân hóa a hình theo Phân b các HST theo phát tri n kinh t t ng chi u ngang và chi u chi u ngang và chi u ng v i thung l ng sông cao cao chính Các vùng, hành lang KT Phân bi t các HST theo Phân hóa sinh khí h u d a trên ngu n l c t i u ki n nhi t - m nhiên - xã h i. V n KT - sinh k , v n Ngu n v n t nhiên, tài ng l c phát tri n (ti n tài chính (c h i - thách nguyên thiên nhiên - thoái) các HST th c) Di n th KT (chu i Di n th t nhiên (chu i Di n th sinh h c (chu i giá tr hàng hóa các c p chuy n i n ng l ng th c n) qu c t - qu c gia - vùng v t ch t - thông tin) - a ph ng) Kh n ng chuy n i Môi tr ng và tai bi n Kh n ng thích ng và ngu n l c phát tri n KT thiên nhiên thích nghi c a các HST (quan h , c c u s n xu t) C u trúc - ch c n ng h C u trúc - ch c n ng C u trúc - ch c n ng h t nhiên - lãnh th HST KT Xã h i (XH) N i sinh c , sinh t n c ng ng theo các thung l ng Phân vùng và phân t ng v n hóa - xã h i c ng ng Khu bi t n i c trú, ph ng th c canh tác c a các t c ng i Ngu n v n con ng i (th m nh - h n ch ), v n xã h i Di n th nhân sinh (chu i giá tr xã h i) Kh n ng thích ng, thích nghi v t p t c s ng và t p quán SX -tri th c t c ng i. C u trúc - ch c n ng h XH K t qu phân hóa 11 ti u vùng trong vùng Tây B c theo các tiêu chí phân chia sinh thái - xã h i b ng các d u hi u t B c 1 2 c th hi n trong b ng 2, vùng Tây c chia thành 11 ti u vùng v i ranh gi i nh sau: B ng 2. Các ti u vùng STT ng tác Tên ti u vùng a sinh thái xã h i vùng Tây B c Ký hi u Ph m vi ranh gi i ti u vùng Ti u vùng phát tri n kinh t c a T nh L ng S n, các huy n Trùng Khánh, Qu ng Uyên, kh u g n v i BVMT phía ông TV1 H Lang, Ph c Hòa, Th ch An (Cao B ng) B c vùng Tây B c Ti u vùng phát tri n kinh t sinh Các huy n Hà Qu ng, B o L c, Thông Nông, Nguyên thái g n v i b o v ngu n tài Bình, Hòa An, Trà L nh, TP. Cao B ng (Cao B ng); nguyên DSH khu v c núi Ngân TV2 Ngân S n, B ch Thông, Na Rì, TX. B c K n (B c S n trên a bàn Cao B ng - B c K n). Kn T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 119 Nghiên c u STT Tên ti u vùng Ký hi u Ph m vi ranh gi i ti u vùng Ti u vùng phát tri n du l ch sinh Các huy n B o Lâm (Cao B ng), ng V n, Mèo thái g n v i BVMT, phong ng a V c, Yên Minh, Qu n B , B c Mê, TP Hà Giang, V 3 tai bi n thiên nhiên trên các cao TV3 Xuyên, Hoàng Su Phì, Xí M n (Hà Giang), M ng nguyên á vôi phía B c vùng Kh ng, Si Ma Cai, B c Hà (Lào Cai) Tây B c Ti u vùng phát tri n kinh t Các huy n Ba B , Ch n (B c K n), các huy n c a nông - công nghi p g n v i b o t nh Tuyên Quang, huy n B c Quang (Hà Giang), B o 4 TV4 v r ng lãnh th i, núi th p Yên (Lào Cai), L c Yên (Yên Bái), oan Hùng (Phú Quang và ph c n Th ). Ti u vùng phát tri n kinh t t ng TP. Lào Cai, huy n B o Th ng, B o Yên, V n Bàn h p g n v i b o v l u v c sông (Lào Cai), V n Yên, Tr n Yên, TP Yên Bái, Yên Bình 5 H ng TV5 (Yên Bái), H Hòa, Thanh Ba, Yên L p, Phú Ninh, Phú Th , Lâm Thao, Vi t Trì, Tam Nông, Thanh S n, Thanh Th y (Phú Th ). Ti u vùng phát tri n du l ch sinh Các huy n Bát Xát, Sapa (Lào Cai), Tam ng, thái núi cao Hoàng Liên S n g n Phong Th , Tân Uyên, Than Uyên (Lai Châu), Mù 6 TV6 v i BVMT và phòng ch ng thiên Cang Ch i, Ngh a L , Tr m T u, V n Ch n (Yên Bái), tai M ng La (S n La). Ti u vùng phát tri n kinh t n ng Các huy n Phong Th , TX Lai Châu, Sìn H (Lai l ng g n v i b o v l u v c Châu), Qu nh Nhai, M ng La, B c Yên, Phù Yên 7 TV7 Sông à (S n La), à B c, K S n, Hòa Bình, Cao Phong (Hòa Bình). Ti u vùng BVMT vùng núi Các huy n M ng Tè (Lai Châu), M ng Nhé, M ng th ng ngu n Sông à cùng Lay, T a Chùa, M ng Chà ( i n Biên) 8 TV8 v i phát tri n n ng l ng, lâm nghi p sinh thái b n v ng Ti u vùng phát tri n kinh t nông Các huy n Tu n Giáo, i n Biên Ph , i n Biên, - lâm g n v i BVMT l u v c i n Biên ông ( i n Biên), Thu n Châu, S n La, 9 TV9 sông Mã S p Kh p, Sông Mã, Mai S n, Yên Châu, M c Châu (S n La). Ti u vùng phát tri n kinh t sinh Các huy n L ng S n, Kim Bôi, Tân L c, Mai Châu, thái t ng h p trên c s b o v L c S n, L c Th y, Yên Th y (Hòa Bình), m t ph n DSH lãnh th Hòa Bình - Tây huy n M c Châu (S n La), Th ch Thành, C m Th y, 10 TV10 Thanh Hóa Ng c L c, Lang Chánh, Nh Xuân, Th ng Xuân, Nh Thanh, Bá Th c, Quan Hóa, Quan S n, M ng Lát (Thanh Hóa) Ti u vùng b o v và nâng cao giá TX. Thái Hòa, các huy n Qu Phong, Qu Châu, K tr a d ng sinh thái g n v i phát S n, T ng D ng, Ngh a àn,Qu H p, Con Cuông, 11 TV11 tri n kinh t sinh thái lâm - nông Tân K , Anh S n, Thanh Ch ng (Ngh An) phía Tây Ngh An 120 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019 Cu ph n T nhiên T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr Ngu n l c t nhiên, tài nguyên thiên nhiên Di n th t nhiên (chu i chuy n i n ng l ng - v t ch t thông tin) Ngu n l c t nhiên, tài nguyên thiên nhiên Phân hóa sinh khí h u Phân hóa a hình theo chi u ngang và chi u cao Phân m ng l u v c sông su i c tr ng TV 2 L.m a TB th p; Mùa khô TB Thi c; Urani; Chì k m; Vàng sa khoáng; S t; M ng gan; Th y n ng ng - S 24 - n m 2019 Suy thoái ang ph c h i ch m L uv c trung l u các sông Ch y Lô - Gâm i, núi BM - XT; Thung l ng sông r ng TV 4 L.m a TB - Cao; Mùa khô dài S t; Thi c; Angtimoa; Vàng sa khoáng; N c khoáng nóng; Th y n ng H Ba b + h th. i n L.m a TB cao; Mùa khô TB Chì, k m; á quý; Bauxite; mangan; Angtimoan; N c khoáng nóng; Th y n ng N. nghi p thâm canh N n nhi t TB N n nhi t th p; Mùa TB cao; Mùa l nh TB l nh TB Sông, su i th ng ngu n l u v c Lô Gâm a hình Karst; Núi macma xâm nh p TV 3 TV 6 Tài nguyên C- M & DSH CQ Bi n i m nh L.m a TB cao; Mùa khô ng n S t; Apatit; ng; Graphit; Mica ng th y i n TV 9 TV 10 L uv c th ng ngu n S. C - S. Hi u Núi BM XT; Thung l ng sông nh h p TV11 Di n th nhiên b i l u, ph t ng t o ch i it t N n nhi t r t cao, nóng; Mùa l nh r t ng n L.m a TB th p; Mùa khô dài Thi c; M ng gan; Chì - k m; á quý; Vàng sa khoáng; N. khoáng; Th y n ng Du l ch + NN Tài nguyên DSH - CQ CNC Di n th t ang b o t n Di n th t nhiên b o l u và ph c h i nhiên b o khá t t l u t ng khá L uv c th ng ngu n S. à lãnh th Vi t Nam Núi BM - XT TV 8 L u v c sông L u v c S. su i th ng Bôi - B i và ngu n S. Mã trung l u S. Mã - Chu Thung l ng Núi BM Núi - i; sông h p; Núi XT; Cao Cao nguyên cao hai bên nguyên S n nh ; Thung thung l ng La - M c l ng sông Châu r ng N n nhi t N n nhi t N n nhi t N n nhi t cao, nóng; TB; Mùa l nh TB; Mùa l nh Cao, nóng; Mùa l nh ng n ng n Mùa l nh ng n ng n L.m a TB L.m a TB L.m a Th p; L.m a TB cao; Mùa khô cao; Mùa khô Mùa khô dài cao; Mùa khô TB TB -h n dài ng ng; Th y Than bitum; Than; Thi c; Niken; n ng Talc; Asbet; N c khoáng Th y n ng Th y n ng nóng L uv c dòng chính S. à TV 7 Di n th t Bi n i khá nhiên b o l u m nh t ng i t t Ngu n n ng l L.m a cao; Mùa khô ng n t hi m ; Th y n ng N n nhi t N n nhi t TB cao; Mùa th p; Mùa l nh ng n l nh dài L u v c Sông su i nhánh vào S. à - S. H ng i bóc mòn, Núi cao xâm xâm th c; núi th c th p BM -r a trôi L u v c S. H ng TV 5 c tr ng phân hóa các ti u vùng trong vùng Tây B c Ph c h i di n Di n th t Suy thoái, th t nhiên nhiên b o l u ph c h i khá t t khá ch m Di s n C - M C.B ng Hà Giang L.m a TB th p; Mùa khô TB Than nâu; Bauxite; Chì, k m, Ph t phát,… Sông, su i th ng ngu n l u v c S. Cu Núi th p BM Núi th p - XT; Karst; trung bình B thung l ng BM - XT; tích t , tích t , Thung l ng xâm th c sông h p N n nhi t N n nhi t TB th p; Mùa th p; Mùa l nh dài l nh TB L u v c S. K Cùng B ng Giang TV 1 B ng 3. Phân tích Nghiên c u 121 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr Sinh thái 122 T nhiên Cu ph n TV 2 Tr.l ; xói mòn t; L quét, l bùn á HST núi th p/núi á vôi che ph r ng cao; T l HST t nhiên r t cao Ngu n nhi t - ngu n m th p u th c u trúc t nhiên; Ch c n ng cung c p cung c p ngu n l c TNTN t ng i cao Kh n ng t t ch c, t iêu ch nh h th ng khá cao Tr.l t; L bùn á u th sinh thái t nhiên (STTN) TV 1 Phân chia Ngu n nhi t ngu n cung th p - ngu n c p nhi t - m m không cao cho các HST Ch y u là các HST núi Phân b các th p; che HST theo ph r ng cao; chi u ngang T l HST t và chi u cao nhiên khá cao C u trúc ch c n ng h t nhiên lãnh th Môi tr ng và tai bi n thiên nhiên c tr ng Ch y u là các HST núi th p; che ph r ng cao; T l HST t nhiên/HST nhân v n cao Ch y u là các HST núi th p; che ph r ng r t cao; T l HST t nhiên cao u th ST t nhiên TV 4 HST ng b ng - thung l ng; che ph r ng khá cao; T l HST t nhiên/HST nhân v n cao Cân b ng STTN STNV Ng p l t; Xói l b sông; L quét TV 5 Có m t các HST núi cao; che ph r ng khá cao; T l HST r ng t nhiên t ng i cao u th ST t nhiên TV 6 TV 7 Ch y u là các HST chân núi - thung l ng; che ph r ng khá cao; t l HST r ng t nhiên cao Cân b ng STTN STNV Tr.l t; L Xói mòn; ng t; quét, l bùn Tr t l ; L Tr.l , xói á quét, l bùn mòn t; L á quét, l bùn á u th c u Dung hòa c u u th c u Dung hòa c u trúc t nhiên trúc TN - NV; trúc t nhiên. trúc TN - NV; Ch c n ng Ch c n ng Ch c n ng Ch c n ng cung c p cung c p cung c p cung c p cung c p cung c p cung c p cung c p ngu n l c ngu n l c t TNTN cao ngu n l c t TNTN t ng nhiên cho xã Kh n ng t nhiên cho xã i cao h i cao. t ch c, t h i khá cao. Kh n ng t Kh n ng iêu ch nh h Kh n ng t t ch c, t t ch c, t th ng cao t ch c, t iêu ch nh iêu ch nh h iêu ch nh h khá cao th ng th p th ng th p. Ngu n nhi t Ngu n nhi t - Ngu n nhi t Ngu n nhi t - Ngu n nhi t cao - ngu n ngu n m cao th p - ngu n ngu n m cao ngu n m tr. m không cao m tr. bình bình Cân b ng STTN STNV Tr.l t; L quét, l bùn á; H.m c hóa; sp Karst Dung hòa c u trúc TN - NV; Ch c n ng cung c p cung c p ngu n l c TNTN th p Kh n ng t iêu ch nh h th ng th p TV 3 t; L Dung hòa c u trúc TN - NV; Ch c n ng cung c p cung c p ngu n l c t nhiên cho xã h i khá cao Kh n ng t t ch c, t iêu ch nh h th ng th p. Ngu n nhi t ngu n m cao Cân b ng STTN STNV Tr.l t; L quét TV 10 Xói mòn; Tr t l ; L quét, l bùn á u th ST t nhiên TV11 u th c u trúc t nhiên. Ch c n ng cung c p cung c p ngu n l c t nhiên cho xã h i cao. Kh n ng t t ch c, t iêu ch nh h th ng cao. Ngu n nhi t Ngu n nhi t Ngu n nhi t tr. bình tr. bình r t cao ngu n m ngu n m ngu n m không th p th p th p Ch y u là các HST núi th p; Ch y u là Ch y u là che ph r ng th p; các HST núi các HST núi T l HST t nhiên th p/HST th p; che th p; che nhân v n cao ph r ng khá ph r ng cao; cao; T l HST t T l HST t nhiên/HST nhiên cao nhân v n cao Tr.l quét TV 9 u th c u trúc nhân v n. Ch c n ng cung c p cung c p ngu n l c t nhiên cho xã h i th p. Kh n ng t t ch c, t iêu ch nh h th ng th p, c n các bi n pháp h tr k thu t, công ngh . ng t; Tr.l t; L quét u th STNV TV 8 Nghiên c u ng - S 24 - n m 2019 Sinh thái Cu ph n T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr C u trúc ch c n ng HST C u trúc t nhiên u th ; Ch c n ng cân b ng gi a các HST t nhiên và nhân v n vùng á vôi C u trúc k t h p TN - NV; Ch c n ng cân b ng ch c n ng gi a các HST t nhiên và nhân v n TV 5 Phân hóa HST r ng nh. i chân núi - HST á nhi t i - ôn i m trên núi Ngu n l c cho phát tri n DSH t nhiên r t cao TV 6 HST r ng tr ng - r ng ph c h i HST canh nông TV 7 Ngu n l c cho phát tri n DSH t nhiên không cao HST trên núi Di n th nhân cao c b o tác các HST v và ph c nhân v n & h i t nhiên Khá cao, c n Th p, c n các Cao trong T ng i y m nh kh bi n pháp k quá trình b o th p, t ng n ng d ch v thu t - công t n và b o v kh n ng HST b ng ngh túc y d ch v HST thích ng các chu trình kh n ng HST nhân ph c h i t thích ng c a v n bi n pháp nhiên HST nhv n k thu t công ngh C u trúc nhân C u trúc k C u trúc t C u trúc k v n u th ; thu t, công nhiên u th ; thu t; Ch c n ng ngh ; Ch c n ng Ch c n ng cân b ng Ch c n ng d ch v HST cung c p ch c n ng cung c p t nhiên cao t ng i gi a các HST cao c a HST cao c a HST t nhiên và nhân v n nhân v n nhân v n HST r ng nh. i m th ng xanh m a mùa núi th p TV 4 HST nông nghi p - HST r ng tr ng/ i núi th p, ng b ng thung l ng Có ngu n l c Ngu n l c Thi u ngu n cho phát tri n cho phát tri n l c cho phát DSH t DSH t tri n DSH nhiên nhiên t ng t nhiên t i cao nhiên Các HST t HST nhân Di n th nhân nhiên ang v n thay th sinh các HST ph c h i HST t nhiên nhân v n HST r ng nh. i m th ng xanh m a mùa C u trúc k t h p TN - NV. Ch c n ng cung c p kép c a c HST t nhiên và HST canh nông HST r ng nhi t i th ng xanh m a mùa núi á vôi HST r ng á nhi t i m th ng xanh m a mùa TV 3 Khá cao, c n t ng kh n ng d ch v HST b ng chu trình ph c h i t nhiên TV 2 TV 1 Có ngu n l c Ngu n l c Ngu n l c cho phát tri n cho phát phát tri n các DSH t tri n DSH HST nhiên t nhiên khá cao Các HST t HST núi á Di n th sinh nhiên ang vôi cb o h c (chu i ph c h i v và ph c th c n) h i Th p, c n T ng i thi t y cao nh ng Kh n ng m nh chu c n y m nh thích ng và trình ph c h i chu trình thích nghi c a t nhiên ph c h i t các HST nhiên Phân bi t các HST theo nhi t - m c tr ng TV 10 TV11 C u trúc k t h p TN - NV; Ch c n ng cân b ng ch c n ng gi a các HST t nhiên và nhân v n C u trúc k t h p TN - NV; Ch c n ng cung c p kép c a c HST t nhiên và HST canh nông C u trúc t nhiên u th ; Ch c n ng d ch v HST t nhiên cao Ngu n l c Ngu n l c cho phát tri n cho phát DSH t tri n DSH nhiên cao t nhiên r t cao Ph c h i và Các HST t phát tri n các nhiên ang HST t nhiên cb ov và phát tri n Th p, c n T ng i T ng i Cao trong thi t y cao nh ng cao nh ng quá trình b o m nh chu c n y m nh c n y m nh t n và b o v trình ph c h i chu trình chu trình d ch v HST t nhiên ph c h i t ph c h i t nhiên nhiên HST r ng HST r ng nhi t i m nhi t i th ng xanh - HST r ng nhi t i khô nhi t i m a mùa núi th p TV 9 Ngu n l c Ngu n l c cho phát tri n cho phát tri n DSH t DSH t nhiên th p nhiên t ng i cao Các HST t nhiên ang c ph c h i HST r ng nhi t i m th ng xanh núi th p TV 8 Nghiên c u ng - S 24 - n m 2019 123