Nội dung

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc NHAÄN XEÙT BÖÔÙC ÑAÀU KEÁT QUAÛ PHAÃU THUAÄT WHIPPLE TAÏI KHOA NGOAÏI BEÄNH VIEÄN TÆNH DAKLAK Hoaøng Theá Quyù * TOÙM TAÉT Töø naêm 1999 ñeán 2002, taïi khoa ngoaïi beänh vieän tænh Daklak, chuùng toâI ñaõ tieán haønh 6 cas phaãu thuaät Whipple cho caùc beänh lyù ung thö ñaàu tuïy (3 ca), K boùng vater (1 ca) vaø chaán thöông khoái taù tuïy (2 ca). Keát quaû töông ñoái toát, khoâng coù beänh nhaân töû vong, caùc bieán chöùng ñeàu nheï khoâng phaûi moã laïi. Ñaây laø moät phaãu thuaät khoù khaên vaø phöùc taïp nhöng coù theå thöïc hieän taïi beänh vieän tænh Dak Lak vôùi ñieàu kieän choïn beänh kyõ caøng vaø tuaân thuû chaët cheõ nhöõng chæ ñònh moã. Nhö vaäy vieäc aùp duïng phaãu thuaät Whipple taïi khoa ngoaïi beänh vieän tænh Dak Lak laø khaû thi. SUMMARY RESULT OF PANCREATODUODENECTOMY AT THE SURGERY DEPARTMENT, DAKLAK HOSPITAL. Hoang The Quy et al.* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 3 * 2004: 119 - 124 From 1999 to 2000, we have performed 6 cases of pancreatoduodenectomy at the Surgery department, Daklak hospital. Patients included cancer of the head of pancreas (3 cases), ampullary cancer (1 case) and pancreatoduodenal injury (2 cases). In gereral, we had good results. No mortality and the morbidities were mild. No reoperation was needed. Pancreatoduodenectomy is a difficult operation which could be done safely at Daklak hospital. Indication should be strictly considered. It is feasible to perform such an operation at the provincial Daklak hospital. xeáp vaøo loaïi phaãu thuaät ñaëc bieät, thöïc hieän raát phöùc ÑAËT VAÁN ÑEÀ taïp, tai bieán vaø bieán chöùng trong vaø sau moå cao. Ngaøy nay ung thö ñaàu tuî, ung thö boùng Vater laø Thöôøng phaãu thuaät naøy chæ ñöôïc thöïc hieän taïi caùc nhöõng beänh lyù ngaøy caøng hay gaëp.Taïi beänh vieän Chôï beänh vieän Trung öông vaø do caùc phaãu thuaät vieân coù Raãy vaø phoøng khaùm Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Döôïc TP Hoà kinh nghieäm ñöùng moå. Chí Minh töø naêm 1997-1999 ghi nhaän ñöôïc 201 Taïi khoa Ngoaïi beänh vieän Tænh Ñak Lak töø naêm tröôøng hôïp. Neáu moå tích cöïc hay moå tröø caên caùc toån 1999-2002, chuùng toâi ñaõ thöïc hieän ñöôïc 6 tröôøng hôïp thöông aùc tính ôû vuøng naøy thì phaûi xöû duïng phaãu phaãu thuaät Whipple cho 2 beänh nhaân bò chaán thöông thuaät Whipple. taù tuî, 3 beänh nhaân bò u ñaàu tuî, 1 beänh nhaân bò u Tai naïn giao thoâng ngaøy caøng gia taêng thì chaán boùng Vater.Töø nhöõng keát quaû ñoù chuùng toâi toång keát thöông buïng cuõng gia taêng theo. Chaán thöông vuøng vaø ñöa ra nhaän xeùt böôùc ñaàu. taù-tuî gaây daäp naùt taù traøng vaø ñaàu tuî tuy gaëp vôùi tyû leä Ñeà taøi naøy tieán haønh nhaèm muïc ñích: thaáp trong chaán thöông buïng, nhöng ñaët ra vaán ñeà -Nhaän xeùt veà keát quaû böôùc ñaàu cuûa phaãu thuaät ñieàu trò phaãu thuaät raát khoù khaên. Trong vaøi tröoøng Whipple taïi khoa Ngoaïi Beänh Tænh Ñak Lak. hôïp ngöôøi ta phaûi duøng phaãu thuaät Whipple ñeå caét boû khoái taù tuî bò daäp naùt. Phaãu thuaät Whipple laø moät phaãu thuaät lôùn, ñöôïc -Ñaùnh giaù khaû naêng aùp duïng phaãu thuaät naøy taïi khoa Ngoaïi Beänh vieän Tænh Ñak Lak. *Khoa Ngoaïi Beänh Vieän Tænh Ñaêk Laêk Chuyeân ñeà Beänh lyù & Chaán thöông Taù - Tuïy 119 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004 TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU U aùc tính vuøng Vater_Keát quaû vaø chæ ñònh: Döïa vaøo 52 beänh aùn,J.Poilleux, H.Lichtenstein treân taïp chí Annale de Chiurgie thaùng 9/1977 cho raèng keát quaû chung cuûa phaãu thuaät Whipple laø ñaùng khuyeán khích. Tyû leä töû vong cuûa phaãu thuaät Whipple ngang vôùi tyû leä töû vong cuûa phöông phaùp noái maät-ruoät nhöng thôøi gian soáng sau 1,3,5 naêm cao hôn nhieàu(4). Keát quaû phaãu thuaät Whipple caõi tieán cuûa caùc taùc giaõ: Vaên Taàn, Nguyeãn Cao Cöông, Leâ Vaên Nghóa, Hoà Nam vaø CS ñaêng trong taïp chí Y Hoïc Thöïc Haønh soá 426/2002. Döïa vaøo 106 tröôøng hôïp, bao goàm ung thö ñaàu tuî vaø chaán thöông taù _tuî Trong ñoù coù 69 tröôøng hôïp moå theo phöông phaùp Whipple caõi tieán vaø 37 tröôøng hôïp moå theo phöông phaùp Whipple kinh ñieån thì tyû leä soáng qua 1,2,vaø 5 naêm(ñoái vôùi ung thö) chung cho caû hai nhoùm laø 77,5%, 43%, vaø 32,5%(2). Ung thö tuî, ung thö boùng Vater hay gaëp. Trong nghieân cöùu töø naêm 1997-1999 taïi Beänh Vieän Chôï Raãy vaø phoøng khaùm Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Döôïc ghi nhaän ñöôïc 201 tröôøng hôïp, trong ñoù coù 146 tröôøng hôïp ñieàu trò phaãu thuaät. Ñieàu baát lôïi laø beänh thöôøng phaùt hieän chaäm, khoái u ñaõ aên lan hay di caên. Vì vaäy, tyû leä moå tröø caên hay tích cöïc vaãn coøn thaáp maëc duø ñaõ coù nhöõng phöông tieän chaån ñoaùn hieän ñaïi ñeå phaùt hieän, nhaát laø trong ung thö ñaàu tuî Phaãu thuaät trieät ñeå chæ chieám 15,8%, ña soá chæ laøm phaãu thuaät taïm bôï 71,9%(1). Cho tôùi nay, noùi ñeán moå tích cöïc hay moå tröø caên cho caùc toån thöông aùc tính ôû vuøng ñaàu tuî laø noùi ñeán phaãu thuaät Whipple. Whipple ñaõ hoaøn thieän vaø phoå bieán phaãu thuaät naøy töø naêm 1935. Phaãu thuaät nguyeân thuyû goàm 2 laàn moå ôû 2 thôøi ñieåm khaùc nhau: thì ñaàu noái tuùi maät vôùi daï daøy ñeå ngöôøi beänh bôùt vaøng da vaø noái vò-traøng ñeå chöõa ngheït moân vò; thì sau caét boû nguyeân khoái taù traøng-tuî taïng, oáng maät chuû vaø tuùi maät roài noái thoâng laïi ñöôøng tieâu hoaù. Trong thôøi gian 50 naêm, phaãu thuaät Whipple ñöôïc xem nhö laø moät phaãu thuaät kinh ñieån duøng ñeå caét boû caùc toån thöông ôû vuøng ñaàu tuî nhö ung thö hoaëc do chaán thöông daäp naùt taù-tuî 120 Trong thaäp kyû 80, moät soá taùc giaõ ñaõ caõi tieán kyõ thuaät vaø ñaõ thöïc hieän phaãu thuaät Whipple caõi tieán theo nhieàu caùch khaùc nhau vaø ñaõ coù nhöõng keát quaû raát khích leä(2,3). Phöông phaùp caõi tieán ñöôïc öùng duïng coù nhöõng ñieåm khaùc vôùi phöông phaùp coå ñieån nhö sau: -Ñeå laïi daï daøy vaø moân vò: caét taù traøng saùt moân vò, noái moân vò vôùi hoång traøng ñeå traùnh nhöõng bieán chöùng sau caét baùn phaàn daï daøy. -Noái maët caét tuî vaøo saâu trong loøng daï daøy ôû maët sau: ñeå giaûm bôùt bieán chöùng doø tuî so vôùi noái maët caét tuî-hoång traøng. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp nghieân cöùu Nghieân cöùu hoài cöùu. Ñoái töôïng nghieân cöùu Goàm 6 tröôøng hôïp ñaõ ñöôïc phaãu thuaät Whipple taïi khoa Ngoaïi Beänh Vieän Tænh Dak Lak goàm 2 tröôøng hôïp chaán thöông taù tuî, 3 tröôøng hôïp ung thö ñaàu tuî, 1 tröôøng hôïp ung thö boùng Vater töø naêm 1999 ñeán 2002. SOÁ LIEÄU Soá löôïng 6 beänh nhaân ñöôïc phaãu thuaät Whipple taïi beänh vieän tænh Dak Lak laø quaù nhoû so vôùi soá lieäu phaãu thuaät Whipple cuûa caùc beänh vieän lôùn khaùc. Nhöng taïi moät beänh vieän tuyeán tænh nhö beänh vieän chuùng toâi, thì vieäc aùp duïng ñaïi phaãu thuaät naøy laø moät böôùc ñoät phaù vaø ñaùnh giaù laïi keát quaû cuûa phaãu thuaät naøy raát quan troïng trong vieäc quyeát ñònh khaû naêng aùp duïng trong töông lai. Beänh lyù U ñaàu tuî: 3 tröôøng hôïp U boùng Vater: 1 tröôøng hôïp Chaán thöông taù-tuî: 2 tröôøng hôïp Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004 Trieäu chöùng laâm saøng Ñoái vôùi ung thö ñaàu tuî vaø boùng Vater Caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø caän laâm saøng treân 4 tröôøng hôïp cuûa chuùng toâi laø: -Ñau töùc vuøng thöôïng vò 4/4 -Vaøng da naëng 4/4 -U vuøng treân roán 2/4 -Gan lôùn 3/4 -Tuùi maät lôùn 4/4 Sieâu aâm: -Daõn ñöôøng maät trong vaø ngoaøi gan 4/4 -Khoái u ñaàu tuî 3/4 Chuïp khung taù traøng: -Bình thöôøng 3/4 -Hôi daõn roäng 1/4 Noäi soi daï daøy-taù traøng: 1 tröôøng hôïp thaáy u suøi ôû boùng Vater Chuïp ñöôøng maät qua oáng daãn löu tuùi maät: 1 tröôøng hôïp thaáy OMC daõn lôùn vaø bò caét cuït ôû boùng Vater, sau 20 phuùt thuoác khoâng xuoáng ñöôïc taù traøng. Töø naêm 2002 trôû veà tröôùc chuùng toâi chöa coù CTScan vaø sieâu aâm maøu. Ñoái vôùi chaán thöông taù-tuî Trieäu chöùng laâm saøng 2 cas cuûa chuùng toâi laø tieàn choaùng, buïng co cöùng, phaûn öùng thaønh buïng raát maïnh, sieâu aâm coù dòch oå buïng. caû 2 beänh nhaân cuûa chuùng toâi ñeàu keøm theo vôõ gan. Chuùng toâi chæ phaùt hieän ñöôïc chaán thöông taù-tuî trong khi moã. Nghieân cöùu Y hoïc maät xuyeân gan qua da), ERCP(chuïp ñöôøng maät-oáng tuî ngöôïc doøng qua noäi soi). Tuy vaäy tyû leä moã ñöôïc theo phöông phaùp Whipple ñoái vôùi ung thö ñaàu tuî khoaûng 10% ñeán 30% tuyø taùc giaõ, taïi beänh vieän Bình Daân chæ coù 5%, coøn ñoái vôùi u boùng Vater thì tyû leä thöïc hieän ñöôïc phaãu thuaät Whipple ñeán 75%(2). Chæ ñònh phaãu thuaät Whipple ñoái vôùi u ñaàu tuî vaø u boùng Vater cuûa chuùng toâi chuû yeáu döïa vaøo trieäu chöùng laâm saøng: vaøng da, ñau vuøng thöôïng vò vaø haï söôøn phaûi, sieâu aâm phaùt hieän ñöôïc khoái u vuøng ñaàu tuî. Trong cas u boùng Vater chuùng toâi noäi soi thaáy ñöôïc u suøi ôû boùng Vater vaø chuïp ñöôøng maät qua oáng daãn löu tuí maät thaáy OMC daõn lôùn vaø bò caét cuït ôû boùng Vater. Khi chuùng toâi baét ñaàu thöïc hieän phaãu thuaät naøy thì taïi beänh vieän tænh Dak Lak chöa coù maùy chuïp CT-Scan. Vì theá coù moät soá beänh nhaân ñöôïc chæ ñònh moã theo phöông phaùp Whipple nhöng khi môû buïng thì quaù khaû naêng caét boõ khoái u, chæ laøm phaãu thuaät taïm thôøi nhö noái maät-ruoät. Ñoái vôùi 2 tröôøng hôïp chaán thöông taù-tuî naëng, gaây daäp naùt ñaàu tuî vaø taù traøng, khoâng theå baõo toàn ñöôïc neân chuùng toâi phaûi thöïc hieän phaãu thuaät Whipple. Neáu khoâng thì beänh nhaân seõ cheát do chaûy maùu hoaëc do nhieãm truøng vì xì doø dòch tieâu hoaù. Chæ ñònh caét khoái taù tuî trong caáp cöùu chaán thöông buïng kín laø moät vaán ñeà caàn ñöôïc xem xeùt raát kyõ löôõng vì noù phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá: möùc ñoä toån thöông cuûa taù tuî, toån thöông caùc taïng phoái hôïp, tình traïng toaøn thaân, ñieàu kieän gaây meâ hoài söùc vaø khaû naêng cuûa phaãu thuaät vieân. -Phaãu thuaät Whipple kinh ñieån: 3 tröôøng hôïp Travers laø ngöôøi ñaàu tieân thoâng baùo chaán thöông taù-tuî trong y vaên vaøo naêm 1827: moät phuï nöõ bò baùnh xe ngöïa 4 baùnh chôû khaùch ñeø vaøo, naïn nhaân töû vong, moã töû thi thaáy tuî bò ñöùt hoaøn toaøn. -Phaãu thuaät Whipple caõi tieán: 3 tröôøng hôïp Cô cheá chaán thöông tuî Phöông phaùp phaãu thuaät: BAØN LUAÄN -Chuû yeáu bôûi chaán thöông tröïc tieáp. Veà chæ ñònh moå -Coù theå gaëp toån thöông ñaàu tuî vaø taù traøng cuøng Ung thö vuøng ñaàu tuî ñeã ñöôïc moã theo phöông phaùp Whipple thì ngoaøi laâm saøng phaûi döïa vaøo: sieâu aâm maøu, noäi soi taù traøng, CT-Scan, PTC (chuïp ñöôøng Chuyeân ñeà Beänh lyù & Chaán thöông Taù - Tuïy luùc. -Eo tuî coù theå bò ñöùt rôøi do naèm vaét ngang coät soáng. 121 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004 -Ñuoâi tuî coù theå bò toån thöông phoái hôïp vôùi vôõ laùch. -Quai taù traøng coù theå bò vôû toaùt do aùp suaát töø beân trong. Taïi beänh vieän Vieät-Ñöùc töø thaùng 4 ñeán thaùng 9 naêm 2002 ñaõ moã caét khoái taù-tuî caáp cöùu cho 7 beänh nhaân bò chaán thöông taù-tuî. Trònh Hoàng Sôn vaø Phaïm Hoaøng Haø ñaõ thoâng baùo moät tröôøng hôïp beänh nhaân khi ñeán beänh vieän trong tình traïng vieâm phuùc maïc do toån thöông taù traøng, ñaàu tuî ñaõ ñöôïc moã taïi tuyeán tænh, beänh nhaân ñöôïc moã laïi taïi beänh vieän VieätÑöùc: Caét khoái taù-tuî caáp cöùu, daãn löu oáng tuî vaøo daï daøy, roài daãn löu daï daøy vaø oáng maät chuû ra ngoaøi oã buïng. Hoài söùc vaø tích cöïc nuoâi döôõng cho beänh nhaân, sau gaàn moät thaùng moã laïi thì 2: noái oáng maät chuûhoãng traøng vaø noái daï daøy-hoãng traøng. Beänh nhaân ñaõ ñöôïc cöùu soáng(5). Frey vaø Ho(8) ñaõ toùm taét phaân loaïi möùc ñoä toån thöông tuî, toån thöông taù traøng vaø toån thöông tuî-taù traøng nhö sau: Ñoái vôùi chaán thöông tuî -Loaïi I: tuï maùu, ñuïng daäp hoaëc raùch bao tuî. -Loaïi II: toån thöông oáng tuî chính ôû thaân hoaëc ôû ñuoâi. -Loaïi III: toån thöông oáng tuî chính ôû ñaàu hoaëc toån thöông oáng maät chuû ñoaïn trong tuî. Ñoái vôùi chaán thöông taù traøng -Loaïi I: tuï maùu, ñuïng daäp hoaëc raùch voû. -Loaïi II: Vôõ bôø töï do cuûa taù traøng. -Loaïi III: vôõ taù traøng treân 75% chu vi keøm theo toån thöông oáng maät chuû. Keát hôïp chaán thöông tuî vaø taù traøng -Loaïi I: tuï maùu, ñuïng daäp raùch noâng caû taù traøng vaø tuî taïng. -Loaïi II: toån thöông nhö loaïi II cuûa taù traøng vaø loaïi II cuûa tuî nghóa laø toån thöông oáng tuî chính cuûa thaân hoaëc ñuoâi tuî keát hôïp vôùi vôõ bôø töï do cuûa taù traøng. -Loaïi III: keát hôïp toån thöông loaïi III cuûa taù traøng vôùi toån thöông loaïi III cuûa tuî. 122 -Loaïi IV: keát hôïp toån thöông loaïi III cuûa tuî hoaëc loaïi III cuûa taù traøng keøm theo toån thöông naëng cuûa moät taïng khaùc. +Chæ ñònh cuûa caét khoái taù tuî caáp cöùu: khi toån thöông cuûa tuî vaø taù traøng ôû möùc ñoä loaïi III vaø loaïi IV. +Hai tröôøng hôïp moå cuûa chuùng toâi töông öùng vôùi möùc ñoä toån thöông loaïi III vaø IV. Veà caùc phöông tieän caän laâm saøng Khi chuùng toâi thöïc hieän nhöõng cas phaãu thuaät Whipple naøy thì beänh vieän tænh Dak Lak chöa coù maùy chuïp CT-Scan, maùy chæ hoaït ñoäng töø naêm 2003. Vì theá phöông tieän caän laâm saøng maø chuùng toâi xöõ duïng chuû yeáu laø sieâu aâm. Trong 3 cas u ñaàu tuî thì sieâu aâm ñieàu phaùt hieän khoái u ôû ñaàu tuî vaø daõn ñöôøng maät trong vaø ngoaøi gan. Trong 2 cas chaán thöông taù-tuî thì khoâng phaùt hieän toån thöông ôû tuî Trong 1 cas u boùng Vater sieâu aâm khoâng phaùt hieän ñöôïc toån thöông maø chæ thaáy ñöôïc hình aûnh daõn ñöôøng maät trong vaø ngoaøi gan. Tuy nhieân ôû beänh nhaân naøy chuùng toâi coù noäi soi daï daøy-taù traøng thì thaáy u suøi ôû boùng Vater vaø chuïp ñöôøng maät qua oáng daãn löu tuùi maät thì thaáy oáng maät chuû daõn lôùn vaø bò caét cuït ôû boùng Vater. Theo Nguyeãn Duy Hueà vaø Nguyeãn Vaên Ñính(6) thì sieâu aâm chaån ñoaùn ñuùng 94,9% khoái u ñaàu tuî. Tuy nhieân sieâu aâm coù ñoä nhaïy vaø ñoä chính xaùc thaáp trong vieäc phaùt hieän daáu hieäu thaâm nhieãm cuûa ung thö tuî vaøo caùc taïng laân caän (12,5% vaø 43,8%). Khaû naêng phaùt hieän di caên haïch cuõng nhö tình traïng thaâm nhieãm maïch maùu thaáp do vuøng ñaàu tuî laø moät vuøng naèm saâu, laïi vöôùng hôi trong caùc quai ruoät vì vaäy sieâu aâm khoù tieáp caän toån thöông. Chuïp CT laø moät phöông tieän caän laâm saøng raát toát ñeã ñaùnh giaù giai ñoaïn ung thö tuî tröôùc moã, ñeã döï baùo khaû naêng caét boû toån thöông nhôø ñoù maø nhieàu khi traùnh ñöôïc caùc tröôøng hôïp môû buïng khoâng caàn thieát. Theo Vaên Taàn vaø CS(2) ñoái vôùi khoái u vuøng ñaàu tuî, chuïp CT-Scan coù uoáng baryt vaø tieâm thuoác caõn quang Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004 vaøo tónh maïch coù theå thaáy khoái u xaâm laán vaøo caùc cô quan laân caän sau ñaây: -Sieâu aâm maøu. -Ñoaïn ñoäng maïch gan naèm gaàn goùc cuûa ñoäng maïch taù-tuî. -PTC. -Tónh maïch cöûa ñi sau thaân tuî vaø tónh maïch maïc treo traøng treân khi ñi qua moùc tuî. -CT-Scan. -Khoái u ñaàu tuî phaùt trieån ôû maët sau dính vaøo tónh maïch chuû buïng. -Ñoäng maïch maïc treo traøng treân ñi döôùi thaân tuî. -Gan vaø caùc maïch baïch huyeát vuøng. Khi caùc thaønh phaàn treân khoâng bò thaâm nhieãm, xaâm laán thì phaãu thuaät Whipple môùi ñöôïc thöïc hieän. Ñoái vôùi chaán thöông vuøng taù-tuî, X quang vaø sieâu aâm khoù coù theå khaúng ñònh toån thöông taïi tuî. Caû 2 ca cuûa chuùng toâi ñieàu khoâng phaùt hieän toån thöông taù tuî tröôùc khi moå maø chæ ñònh moå laø chaán thöông buïng kín-vôõ gan. Theo Traàn Coâng Hoan, Buøi Vaên Leänh, Trònh Hoàng Sôn(9) thì chuïp CT-Scan raát coù giaù trò trong vieäc phaùt hieän vaø ñaùnh giaù toån thöông trong chaán thöông tuî. Chuïp caét lôùp ví tính coù theå thaáy ñöôïc ñöôøng vôõ, toån thöông ñuïng daäp cuûa chuû moâ tuî, thaáy daøy lôùp caïnh thaän, thaáy nhöõng oå dòch baát thöôøng quanh tuî, raát nhaïy phaùt hieän hôi sau phuùc maïc do vôõ taù traøng. Chæ ñònh chuïp CT-Scan ñeå ñaùnh giaù toån thöông tuî trong chaán thöông buïng kín döïa vaøo hoaøn caûnh sau: -Coù chaán thöông tröïc tieáp vaøo vuøng treân roán. -Coù bieåu hieän laâm saøng vaø caän laâm saøng cuûa vieâm tuî caáp. -Sieâu aâm phaùt hieän nhöõng oå dòch baát thöôøng quanh tuî hoaëc nhöõng hình aûnh toån thöông tuî nhöng khoâng roõ raøng. Hieän nay (naêm 2003) vôùi nhöõng phöông tieän caän laâm saøng coù taïi beänh vieän tænh Dak Lak chuùng toâi chæ ñònh phaãu thuaät Whipple ñoái vôùi chaán thöông vuøng taù-tuî vaø ung thö vuøng ñaàu tuî döïa vaøo: -Laâm saøng. -Xeùt nghieäm sinh hoaù. Chuyeân ñeà Beänh lyù & Chaán thöông Taù - Tuïy Nghieân cöùu Y hoïc -Noäi soi daï daøy-taù traøng. -ERCP. Veà kyõ thuaät moã Chuùng toâi thöïc hieän 3 cas phaãu thuaät Whipple caõi tieán vaø 3 cas phaãu thuaät Whipple kinh ñieån. Tuy soá lieäu coøn ít, chuùng toâi cuõng coù moät vaøi nhaän xeùt nhö sau: -Phaãu thuaät Whipple kinh ñieån laø moät loaïi phaãu thuaät raát phöùc taïp, thôøi gian moã laâu gaây naëng neà cho beänh nhaân, trong moät cuoäc moã maø phaûi thöïc hieän nhieàu kyõ thuaät khaùc nhau vì theá khaû naêng gaây bieán chöùng cao. -Phaãu thuaät Whipple caõi tieán tieán haønh nhanh hôn, deã thöïc hieän hôn vaø hôïp sinh lyù hôn laø phaãu thuaät Whipple kinh ñieån. Coâng trình cuûa Vaên Taàn vaø coäng söï(2) toùm löôïc keát quaû cuûa 2 nhoùm phaãu thaät Whipple nhö sau: Ñaëc ñieåm Tuoåi trung bình Toån thöông: *U ñaàu tuî *U boùng Vater-cuoái OMC *Ung thö taù traøng *Chaán thöông vuøng taù tuî Thôøi gian moã trung bình Löôïng maùu maát trung bình Tyû leä beänh nhaân chuyeàn maùu Tyû leä bieán chöùng sôùm Tyû leä töû vong taïi beänh vieän Ngaøy naèm vieän sau moã Bieán chöùng muoän Whipple kinh ñieån (n=37) 42 Whipple caõi tieán (n=69) 40 11 23 2 1 4 giôø 10 phuùt 1000ml 50% 19% 5,4% 17 13,5% 20 44 5 0 2 giôø 40 phuùt 300ml 10% 16% 4,3% 13 1,5% Trong phaãu thuaät Whipple caõi tieán, coù kyõ thuaät noái moûm thaân tuî vaøo maët sau daï daøy. Nguyeãn Minh Haõi cho raèng kyõ thuaät naøy deã thöïc hieän vaø ít gaây doø tuî hôn laø noái tuî vôùi hoãng traøng(3). Tuy nhieân cuõng chính taùc giaõ naøy nghieân cöùu veà kyõ thuaät treân vôùi soá löôïng lôùn hôn(7) khi so saùnh keát quaû noái tuî-daï daøy(16 cas) vaø noái tuî-hoãng traøng(18 cas) trong phaãu thaät 123 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004 caét boû khoái taù tuî thì thaáy khoâng coù söï khaùc bieät veà tyû leä roø tuî. KEÁT QUAÛ Töû vong taïi beänh vieân: Khoâng Ngaøy naèm vieän: -Vôùi 2 cas chaán thöông taù-tuî: 24 vaø 26 ngaøy. -Vôùi 4 cas u tuî: trung bình 2 tuaàn sau phaãu thuaät Whipple beänh nhaân xuaát vieän. Thôøi gian moã: trung bình 4 giôø Bieán chöùng: Coù 1 cas doø maät-tuî, soá löôïng ít, ñieàu trò noäi khoa töï laønh, 1 cas bò abces trong oå buïng ñöôïc daãn löu qua veát moã khoâng phaûi moã laïi (beänh nhaân bò chaán thöông taù-tuî). Keát quaû laâu daøi: Chuùng toâi chæ ñöôïc taùi khaùm 2 tröôøng hôïp sau moã 4 thaùng. Moät tröôøng hôïp bò chaán thöông taù-tuî beänh nhaân aên uoáng keùm, aên vaøo ñau töùc, giaûm caân. Moät tröôøng hôïp u boùng Vater beänh nhaân coù tieán trieån toát: heát vaøng da, aên uoáng ñöôïc nhieàu, ñi caàu phaân vaøng, coù leân caân. Keát quaû giaõi phaãu beänh: caû 4 cas u tuî ñeàu coù keát quaû laø carcinome tuî vaø boùng Vater. KEÁT LUAÄN Vôùi 6 cas phaãu thuaät Whipple taïi khoa ngoaïi beänh vieän tænh Dak Lak chuùng toâi ñöa ra nhöõng nhaän xeùt böôùc ñaàu nhö sau: -Keát quaû töông ñoái toát, khoâng coù beänh nhaân töû vong, caùc bieán chöùng ñeàu nheï khoâng phaûi moã laïi. -Ñaây laø moät phaãu thuaät khoù khaên vaø phöùc taïp nhöng coù theå thöïc hieän taïi beänh vieän tænh Dak Lak vôùi ñieàu kieän choïn beänh kyõ caøng vaø tuaân thuû chaët cheõ 124 nhöõng chæ ñònh moã. -Vôùi nhöõng phöông tieän caän laâm saøng hieän nay taïi beänh vieän tænh Dak Lak, chuùng toâi coù theå chaån ñoaùn chính xaùc nhöõng toån thöông cuûa tuî-maät-taù traøng nhôø ñoù maø chæ ñònh phaãu thuaät Whipple kòp thôøi vaø chính xaùc. Nhö vaäy vieäc aùp duïng phaãu thuaät Whipple taïi khoa ngoaïi beänh vieän tænh Dak Lak coù tính khaû thi. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Traàn Vaên Phôi: Ung thö tuî: Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò phaãu thuaät. Taäp san Ngoaïi khoa. Taäp XLI. Soá 3 naêm 2000. Vaên Taàn, Nguyeãn Cao Cöông, Leâ Vaên Nghóa, Hoà Nam vaø CS: Keát quaû phaãu thuaät Whipple caõi tieán.Taïp chí Y Hoïc Thöïc Haønh. Soá 426/2002. Nguyeãn Minh Haûi vaø CS: Noái tuî vaøo daï daøy trong phaãu thuaät caét khoái taù-tuî. Taäp san Ngoaïi khoa. Taäp XLI. Soá 3 naêm 2000. J.Poilleux, H.Lichtenstein: U aùc tính vuøng Vater:Chæ ñònh vaø keát quaû phaãu thuaät. Annale de Chiurgie. N0 7/1977. Trònh Hoàng Sôn, Phaïm Hoaøng Haø: Tröôøng hôïp caét khoái taù tuî moã 2 thì trong beänh caûnh vieâm phuùc maïc do chaán thöông taù tuî ñöôïc cöùu soáng. Y hoïc Thöïc Haønh. Soá 8(458). 2003. Nguyeãn Duy Hueà, Nguyeãn Vaên Ñính: Nghieân cöùu giaù trò cuûa sieâu aâm trong chaån ñoaùn caùc khoái u vuøng ñaàu tuî. Y Hoïc Thöïc Haønh. Soá 2(442+443).2003. Nguyeãn Hoaøng Ñònh, Nguyeãn Minh Haõi, Nguyeãn Thaønh Sôn, Ñoã Quang Huy: So saùnh noái tuî-daï daøy vaø noái tuî-hoãng traøng trong phaãu thuaät caét boû khoái taù tuî. Chuyeân ñeà Ngoaïi Khoa beänh vieän Bình Daân. Taäp 6. Naêm 2002. Frey CF, Ho HS: Pancreaticoduodenal trauma. Hepatobiliary and pancreatic surgery. Edited by Carter D, Russell RCG, Pitt HA, Bismuth H. Chapman&Hall medical, 1966: 649-666. Traàn Coâng Hoan, Buøi Vaên Leänh, Trònh Hoàng Sôn: Chuïp caét lôùp vi tính trong chaån ñoaùn chaán thöông tuî (nhaân hai tröôøng hôïp). Taïp chí Y Hoïc Thöïc Haønh. Soá 6 (424)/2002.