Nội dung

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 NHAÂN 42 CA CAÉT CUOÁN MUÕI GIÖÕA QUA NOÄI SOI TAÏI BV.115 Nhan Tröøng Sôn*, Vuõ Haûi Long**, Laâm Hoaøng Yeán** TOÙM TAÉT Phaãu thuaät caét cuoán muõi giöõa (CMG) theo chæ ñònh cuûa 42 beänh nhaân goàm 73 hoác muõi baèng phaãu thuaät noäi soi. Caùc chæ ñònh cuûa phaãu thuaät caét CMG laø CMG quaù phaùt toaøn boä, ñaàu CMG to, CMG thoaùi hoùa poâlyùp vaø coù hôi trong CMG. Sau 2 thaùng phaãu thuaät coù keát quaû laø ngheït muõi giaûm 97,2%, nhöùc vuøng maët giaûm 77,6%. Trong khi ñoù giaûm chaûy nöôùc muõi vaø taêng khöùu giaùc keát quaû khoâng nhieàu. SUMMARY SINUS ENDOSCOPIC MIDDLE TURBINECTOMY: REPORT OF 42 CASES Nhan Trung Son, Vu Hai Long, Lam Hoang Yen * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 141 - 144 Middle turbinectomy is made on 42 patients (73 middle turbinates) under sinus fibroscope. The main indications are hypertrophy of the middle turbinate, polyps and concha bullosa. We make total middle turbinectomy. The results 2 months later are decrease of stuffy (97,2%), decrease of facial pain (77,6%), while the effects on rhinorrheria and smelling are limited. ÑAËT VAÁN ÑEÀ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Muõi laø boä phaän tieáp xuùc vôùi beân ngoaøi deã bò dò öùng vaø nhieãm truøng. Beänh nhaân bò aûnh höôûng ñeán cuoán muõi gaây khoù thôû. Dò öùng töø hoác muõi coù theå laøm heïp hoaëc bít taéc loã thoâng muõi xoang vaø gaây vieâm xoang. Neáu cuoán muõi bò aûnh höôûng, beänh nhaân thöôøng phaøn naøn ngheït muõi hoaëc nhöùc ñaàu(7). Cuoán muõi giöõa laø moät trong caùc cuoán muõi bò aûnh höôûng nhieàu nhaát. Cuoán muõi giöõa coù theå bò quaù phaùt, cong ngöôïc hoaëc thoaùi hoùa poâlyùp. Ngoaøi ra cuoán muõi giöõa coøn coù theå chöùa boùng hôi (concha bullosa). Phaàn cuûa cuoán muõi giöõa laø nôi khoâng khí ra vaøo thöôøng xuyeân. Chæ quaù phaùt theâm 1 – 2mm laø beänh nhaân bò ngheït muõi. Trong khuoân khoå baøi naøy, chuùng toâi khaùm tình traïng cuûa cuoán muõi giöõa gaây aûnh höôûng ñeán beänh nhaân coù hay khoâng keøm theo vieâm xoang(2). Beänh vieän Nhaân Daân 115 ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà naøy qua noäi soi töø thaùng 07/2003 ñeán thaùng 07/2004 ñeå xöû trí haàu ñem laïi thoâng thoaùng muõi cho beänh nhaân hoaëc laøm giaûm nhöùc ñaàu do beänh lyù cuûa cuoán muõi giöõa gaây neân. Ñaây laø phöông phaùp tieàn cöùu caét ngang trong 13 thaùng. Chuùng toâi coù laäp baûng caâu hoûi goàm phaàn haønh chaùnh cuûa beänh nhaân (giôùi, ñòa phöông, tuoåi, ngheà nghieäp); phaàn chæ ñònh phaãu thuaät; phaàn trieäu chöùng laâm saøng (ñau vuøng soï maët, ngheït muõi, nhöùc vuøng maët, chaûy muõi, khòt ñaøm, giaûm khöùu giaùc); xeùt nghieäm tieàn phaãu; chuaån bò phaãu thuaät; phöông phaùp phaãu thuaät; haäu phaãu vaø bieán chöùng. Chæ ñònh caét cuoán muõi giöõa Trong nghieân cöùu naøy: caùc beänh lyù cuoán muõi giöõa sau ñaây gaây cho beänh nhaân ngheït muõi, nhöùc ñaàu hoaëc soå muõi duø coù hay khoâng coù vieâm xoang keøm theo. Trong tröôøng hôïp coù vieâm xoang, chuùng toâi ñieàu trò noäi khoa tröôùc(3,8), sau ñoù môùi ñieàu trò phaãu thuaät cuoán muõi giöõa: - Cuoán muõi giöõa quaù phaù toaøn boä - Ñaàu cuoán muõi giöõa to vaø con ngöôïc - Thoaùi hoùa poâlyùp * Trung taâm Ñaøo taïo vaø Boài döôõng Caùn boä Y teá TP. HCM ** Beänh vieän Nhaân daân 115 141 - Hôi trong cuoán muõi giöõa (Concha bullosa) Côõ maãu Chuùng toâi coù 42 beänh nhaân, trong ñoù coù 11 ca giaûi quyeát phaãu thuaät cuoán muõi giöõa 1 beân vaø 31 ca 2 beân. Nhö vaäy chuùng toâi coù 73 cuoán muõi giöõa ñöôïc ñieàu trò phaãu thuaät. Ñoái töôïng nghieân cöùu Caùc beänh nhaân ñöôïc ñöa vaøo loâ nghieân cöùu phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän sau ñaây: - Ngöôøi Vieät Nam, khoâng phaân bieät giôùi vaø ñòa phöông. - Treân 15 tuoåi. - Coù chæ ñònh phaãu thuaät caét cuoán muõi giöõa neâu treân duø coù hay khoâng vieâm xoang keøm theo, beänh nhaân bò nhöùc ñaàu, ngheït muõi, chaûy muõi, khòt muõi... - Xeùt nghieäm tieàn phaãu meâ ñaït yeâu caàu. muõi giöõa vaø caùc boä phaän chung quanh, keå caû nhôùt hay muû trong hoác muõi. Tìm tình traïng beänh lyù cuûa cuoán muõi giöõa nhö cuoán muõi giöõa quaù phaùt, ñaàu cuoán muõi giöõa to hôn bình thöôøng, chieám phaàn lôùn hoác muõi, cuoán muõi giöõa cong ngöôïc, ngaên caûn khoâng khí, cuoán muõi giöõa thoaùi hoùa poâlyùp. Chuùng toâi xin X quang muõi coå ñieån ñeå bieát tình traïng cuûa cuoán muõi giöõa cuõng nhö tình traïng caùc boä phaän chung nhö cuoán muõi döôùi, hoác muõi, xoang haøm, xoang saøng, xoang traùn... Chuùng toâi chöa thöïc hieän caän laâm saøng sieâu aâm xoang(4) maëc duø caän laâm saøng naøy giuùp ích moät phaàn naøo trong ñònh beänh. Tröôùc khi ñònh beänh chính xaùc, neáu eänh nhaân coù khaû naêng, chuùng toâi ñeà nghò X quang caét lôùp (CT scan) ñeå phoái kieåm tình traïng cuûa cuoán giöõa, ñoàng thôøi tìm boùng hôi trong cuoán muõi giöõa(5). Ngoaøi ra phoái kieåm laïi tình traïng cuûa caùc boä phaän chung quanh, keå caû caùc xoang. Xeùt nghieäm tieàn phaãu - Beänh nhaân khoâng hôïp taùc. Sau khi ñònh beänh chính xaùc tình traïng beänh lyù cuûa cuoán muõi giöõa,chuùng toâi cho xeùt nghieäm tieàn phaãu meâ ñeå coù theå phaãu thuaät an toaøn. Ngoaøi xeùt nghieäm maùu thöôøng qui nhö coâng thöùc maùu, Hct maùu ñoâng maùu chaûy, tieåu caàu, tìm ñöôøng vaø ñaïm trong nöôùc tieåu, TQ TCK, X quang phoåi, ñieän taâm ñoà. Neáu beänh nhaân coù vaán ñeà veà gan hay veà thaän, chuùng toâi cho thöû chöùc naêng gan hay chöùc naêng thaän. Beänh nhaân ñöôïc nhòn aên, nhòn uoáng 6 giôø tröôùc khi phaãu thuaät. Thöôøng thì beänh nhaân ñöôïc phaãu thuaät noäi soi vaøo buoåi saùng. - Hoà sô beänh aùn khoâng ñaày ñuû. Duïng cuï - Chöa theo doõi ñöôïc haäu phaãu. Ngoaøi caùc duïng cuï thoâng thöôøng nhö maùy huùt, keïp khuyûu, banh muõi, chuùng toâi söû duïng caùc duïng cuï noäi soi cao caáp Storz. OÁng noäi soi cöùng 00, ngoaøi ra oáng noäi soi cöùng 300 cuõng ñöôïc chuaån bò saün phoøng khi caàn ñeán. Camera, nguoàn saùng vaø maøn hình ñöôïc söû duïng ñeå coù theå baøn baïc trong luùc noäi soi. Baác coù taåm thuoác môõ coù Teùtracycline 1%, mousse mòn vaø Meùrocell duøng ñeå caàm maùu sau phaãu thuaät. - Ñoàng yù phaãu thuaät, coù haäu phaãu vaø theo doõi sau moå töø 1 ñeán 2 thaùng. - Hoà sô beänh aùn ñaày ñuû. Ñoái töôïng loaïi tröø - Ngöôøi nöôùc ngoaøi. - Treû döôùi 15 tuoåi. - Cuoán muõi giöõa coù beänh lyù khaùc keøm theo nhö K, træ muõi... Thôøi gian nghieân cöùu Töø thaùng 7 / 2003 ñeán thaùng 07 / 2004 (theâm 2 thaùng theo doõi haäu phaãu). Phöông phaùp nghieân cöùu Ñònh beänh Beänh nhaân ñöôïc thu thaäp töø phoøng khaùm TMH BV Nhaân Daân 115. Sau khi khaùm vôùi caùc duïng cuï thöôøng qui vaø keát hôïp vôùi caùc trieäu chöùng maø beänh nhaân phaøn naøn, beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn baèng phöông phaùp noäi soi ñeå ñaùnh giaù tình traïng cuûa cuoán 142 Caùc böôùc tieán haønh(1) - Tröôøng hôïp cuoán muõi giöõa coù chæ ñònh phaãu thuaät noäi soi, coù keøm theo vieâm xoang, chuùng toâi ñieàu trò noäi khoa tröôùc khi xöû lyù phaãu thuaät cuoán muõi giöõa. Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 - Beänh nhaân ñöôïc ñöa vaøo phoøng moå sau khi kieåm tra, ñònh beänh vaø caùc xeùt nghieäm. - Beänh nhaân ñöôïc gaây meâ noäi khí quaûn qua ñöôøng mieäng trong tö theá naèm ngöûa, ñaàu hôi cuùi xuoáng. - Ñaët baác coù taåm Naphtazoline 0,5% 2 beân hoác muõi trong voøng 5 – 10 phuùt. - Duøng oáng soi cöùng Storz 00 tìm cuoán muõi döôùi, sau ñoù tìm cuoán muõi giöõa. Ñaùnh giaù tình traïng cuoán muõi giöõa. Tieâm vaøo cuoán muõi giöõa Xylocaine 2% + Adreùnaloine 1/50.000. Chôø thuoác taùc duïng töø 10 ñeán 15 phuùt. - Neáu ñaàu cuoán muõi giöõa quaù phaùt thì caét boû ñaàu cuoán muõi giöõa maø thoâi. Chæ caét toaøn boä cuoán muõi giöõa trong tröôøng hôïp toaøn boä cuoán muõi giöõa quaù phaùt vaø caûn trôû ñöôøng thôû. - Xöû lyù tuøy theo beänh lyù cuoán muõi giöõa: * Cuoán muõi giöõa quaù phaùt toaøn boä: caét boû cuoán muõi giöõa. * Ñaàu cuoán muõi giöõa to vaø cong ngöôïc: caét boû ñaàu cuoán muõi giöõa. * Cuoán muõi giöõa thoaùi hoùa poâlyùp: caét boû poâlyùp. * Hôi trong cuoán muõi giöõa: xeû doïc cuoán muõi giöõa, laáy coát xöông, caét boû maët ngoaøi, nôi coù hôi. - Sau khi giaûi quyeát cuoán muõi giöõa, chuùng toâi kieåm tra toaøn boä caùc boä phaän chung quanh, ñaëc bieät laø moõm moác boùng saøng, xöông giaáy, traàn hoác muõi... Coù theå duøng oáng noäi soi cöùng 300 ñeå kieåm tra vuøng loã thoâng muõi xoang. - Ñaët Meùrocell, baác hay mousse coù taåm thuoác môõ Teùtracycline. Kieåm tra chaûy maùu tröôùc khi cho veà hoài söùc. Beänh nhaân ñöôïc ruùt Meùrocell ngaøy hoâm sau vaø kieåm tra laáy vaåy trong hoác muõi moãi ngaøy trong voøng 1 tuaàn, traùnh dính cuoán muõi döôùi vaøo vaùch ngaên. Beänh nhaân ñöôïc söûduïng khaùng sinh uoáng nhoùm Ceùphasporine theá heä thöù 2 trong voøng 1 tuaàn. Ñeà nghò taùi khaùm 1 tuaàn, 4 tuaàn vaè tuaàn sau moå ñeå ñaùnh giaù ngheït muõi baèng caùch cho thôû ra treân göông. Kieåm tra nhöùc muõi vaø chaûy muõi. KEÁT QUAÛ. Giôùi tính Nam 18 Nöõ 24 Coäng 42 Tuoåi Tuoåi 15-20 20-30 30-40 40-50 50-60 Soá ca 1 11 14 9 5 >60 2 Coäng 42 Tình traïng cuoán muõi giöõa Tình traïng Soá ca CMG quaù phaùt 24 Poâlyùp Ñaàu CMG Hôi CMG quaù phaùt 9 8 32 Coäng 73 Trieäu chöùng laâm saøng Trieäu chöùng Ñau vuøng maët Ngheït muõi Chaûy muõi ñuïc, xanh Khòt ñaøm Giaûm khöùu giaùc Coäng Soá ca 49 72 69 36 42 --- Can thieäp cuoán muõi giöõa qua noäi soi Phaãu thuaät Soá ca Caét baùn Caét toaøn Môû tuùi hôi phaàn CMG phaàn CMG 8 Coäng 73 Tình traïng sau moå Tình traïng Soá ca Seïo dính 9 Taùi phaùt poâlyùp 11 Toån thöông khaùc 0 Keát quaû sô khôûi (sau 2 thaùng) Trieäu chöùng Ngheït muõi Keát quaû 70/72 Ñau 38/49 Chaûy muõi ñuïc 32/69 Coäng --- BAØN LUAÄN Vieâm muõi xoang laø beänh thöôøng gaëp trong TMH. Xoang bò vieâm thöôøng gaây aûnh höôûng ñeán cuoán muõi giöõa. Ngöôïc laïi vieâm muõi dò öùng coù theå laøm heïp hay bít taéc loã thoâng gaây vieâm xoang. Beänh lyù cuoán muõi giöõa thöôøng hay gaây ngheït muõi, nhöùc ñaàu vaø chaûy muõi. Giaûi quyeát cuoán muõi giöõa coù theå laøm giaûm caùc trieäu chöùng treân. Veà chaûy maùu trong luùc moå, chuùng toâi nhaän thaáy maùu chaûy nhieàu hôn so vôùi moå noäi soi chöùc naêng muõi xoang ñôn thuaàn. Tuy nhieân chuùng toâi vaãn khoáng cheá 143 chaûy maùu trong luùc moå baèng eùp boâng coù taåm thuoác co maïch(6). Trong phaãu thuaät naøy chuùng toâi coù keøm theo moå chöùc naêng muõi xoang 38 beân muõi. Chuùng toâi cuõng chöa nhaän ñònh roõ giaûm trieäu chöùng beänh laø coù theå do moät phaàn naøo moå noäi soi chöùc naêng muõi xoang. Keát quaû cho thaáy cuoán muõi laø nôi khoâng khí ra vaøo. Caét CMG laøm cho beänh nhaân thôû toát hôn ñeán 97,2%. Trieäu chöùng ñau vuøng maët cuõng giaûm roõ (77,6%). Tuy nhieân, giaûm chaûy muõi vaø naâng khöùu giaùc chöa coù gì khaû quan sau 2 thaùng theo doõi. 97,2% (70/72). Tuy nhieân chaûy muõi vaø khòt ñaøm giaûm khoâng nhieàu. Khöùu giaùc beänh nhaân bò giaûm, sau moå vaãn chöa thaáy keát quaû. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. 2. 3. 4. KEÁT LUAÄN Tình traïng beänh lyù CMG thöôøng gaây ngheït muõi, nhöùc ñaàu vaø chaûy muõi. Neáu laø ñôn thuaàn, ñieàu trò caét CMG ñuùng theo chæ ñònh, beänh coù theå giaûm raát nhieàu, nhaát laø trieäu chöùng ngheït muõi. Ñau vuøng maët vaø chaûy muõi coù theå laø do vieâm nhieãm caùc vuøng laân caän, muoán ñieàu trò phaûi phoái hôïp caét cuoán muõi vaø giaûi quyeát vieâm nhieãm chung quanh baèng phaãu thuaät. Kieåm tra sau 2 thaùng sau khi phaãu thuaät, giaûm ñau vuøng maët chieám ñeán 77,6% (38/49); ngheït muõi giaûm raát roõ, chieám 144 5. 6. 7. 8. Acquadro MA, Montgomery WW. Treatment of chronic paranasal sinus disease. Ann Otol Rhinol Laryngol 1996; 105: 607-614 Borman KR, Brown, Mezera KK, Jhaveri H. Occult fever in surgical intensive care unit patients is seldom caused by sinusitis. Am J Surg 1992; 164:412-415 Fireman P. Diagnosis of sinusitis in children: emphasis on the history and physical examination. J Allergy Clin Immunol 1992; 90: 433-436 Kaups KL, Cohn SM, Nageris B, Lavelle WV. Maxillary sinusitis in the surgical intensive care unit: a study using bedside sinus ultrasound. Am J Otolaryngol 1995; 16:24-28 Kennedy DW, Zinreich SJ, Rosenbaum AE, Johns ME. Functional endoscopic sinus surgery: theory and diagnostic evaluation. Arch Otolaryngol 1985; 11: 576 Maniglia AJ. Fatal and major complications secondary to nasal and sinus surgery. Laryngoscope 1989; 99: 276 Wald E. Epidemiology, pathophysiology and etiology of sinusitis. Pediatr Infec Dis 1985; 6 (Suppl): 51 1 Wald E. Microbiology of acute and chronic sinusitis in children. J Allergy Clin Immunol 1992; 90: 452-460