Nội dung

Nghi§n ciiu Gia d i n h v a G i 6 i S^ 6 - 2 0 1 2 Nen sinh con hay khong? Lua Ghgn nao danh cho nguofj c6 HIV tai Viet Nam Vu Thj Thanh Nhan, Nguyen Thr PhircJng Thao Vien Nghien ci;u Pha! Inen Xa hoi T o m t a t : Cac nghien ciiu d Vict n a m va t r e n the gifii cho t h a y ngUdi song c h u n g v6i HIV (NCH) thiJc s\i c6 n h u cdu sinh con. Tuy n h i e n n h u cAu n a y con bi h a n che b5i cac rao can hen quan den ky thi, siic khoe va cac djch vu siic khoe s m h s a n phu hdp, Cho du chifdng t r i n h dieu tri b^ng thuo'c k h a n g virus (ARV) diidc xem n h u mot cd hoi lam giam nguy cd lay n h i c m HIV cho N C H nhifng nhQng ap lac ve viec sinh con trong bo'i canh dien ngon c h a t lifdng dan so'd Viet Nam ngay cang dUdc de cao cung chinh la n h i i n g r a o can khien cho mong muo'n sinh con cua NCH gap nhieu trfi ngai Bai viet nay dua tren nghien cifu dinh tinh bao gom p h o n g v a n sau, q u a n s a t tai cd sd dieu tri ARV va phan tich t a i lieu thil cap, v6i muc tieu chinh la tim hieu ve sn ky thj va p h a n biet do'i x\i do'i vdi ngUdi c6 HIV trong dien ngon chat lUdng d a n so' va cac chien li_fdc cua ngitdi c6 HIV de doi pho vfli sii ky t h i do Ben canh nhUng s\£ thieu h u t t r o n g chinh sach ho trd sinh s a n cho N C H thi viec sinh con t r o n g thdi dai ma "chat l a d n g d a n s6^' luon la moi quan tarn h a n g dau cua moi gia dinh c u n g khien cho N C H hoac gap phai s\i khong u n g ho t\i can bo y te hoac p h a i chiu ap liJc tCr chfnh ban t h a n ho t r a d e n h S n g lo sd cho r a ddi nhCfng dufa tre chua that SLT h o a n h a o Tif k h o a : NgUdi c6 HIV (NCH). Chat lifdng dan so, ARV, N h u cau s i n h con; Ky thi 100 Nghien CIJTU Gia dinh vh Gidl, Quyen 22, so'6, t r 99-110 1, Datvan de TCr mdl trirfmg hcrp nhiCm HIV l^n d^u tifin ducrc phat hien d Viet Nam cuO'i nam 1990, tinh de'n qui I nam 2011, loan qud'c c6 185.623 ngudl dang Chung s6'ng v6i IIIV. 44.701 bfinh nhan AIDS va c6 49.912 ngir6i da Hi vong do AIDS (VAAC. 2011) COng tac ph6ng chCing lay truy^n HIV va didu tri cho benh nhan AIDS da vh dang gop ph^n giam s6' ngir6i m k m61, -so ngircTJ iLT vong va nang cao siJc khoe cho b^nh nhan AIDS. Trong cac chucfiig irinh do. dac biet phai k^ de'n chircmg trinh dieu tri bang ihu6c khang virus - ARV. Tij' xu hucmg col AIDS la can bSnh nguy hi^m, la an tir hinh da dirdc bao trirdc thi bay gicf quan niSm coi AIDS chi la can bSnh man tinh cung giiip cho nhieu bdnh nhan AIDS c6 co h6i dugc thirc hifin nhicu mong ircfc trong cu6c s6'ng. Nhi6u nghien cuu tren the' gidi va a Viet Nam cho thay ngu&i c6 HIV c6 nhu cau sinh con, dac biet khi ma ARV da tra nen phd bicn va ngay cang nhieu ngudi dupe tiS'p can dieu tri {Qien etal.. 2001; Panozzo et al.. 2003). Tai Viet Nam, da so nhiJng nguai dang chung song v6i HFV 6 trong dO tuoi ma nhu cau tinh due va kha nang lam cha me rat Icm, so ngirdi c6 HIV trong do tu6i 20-49 chiem tai 92.59^ tdng so ngirdi nhiem (VAAC, 2011). Khi kha nang ve sire khoe cija NCH da dirge cai thien, va dac biet tix khi CO ARV, ihl cac mong muon ve sire khoe tinh due va n6i khat khao dirge lam cha me tro nen manh liet hon. Theo ket qua dilu ira tren 2500 ngucfi CO HIV tai Viet Nam. c6 hon mot phan ba so ngudi dang ket h6n, va mgl phan nam m&u nghien cuu dir dinh sinh con trong vai thang tdi (ISDS&VCSPA, 2010). Chucmg trinh du phong lay truy^n tij me sang con (DPLTMC) dugc thuc hien o Viet Nam bat d5u iir cu6'i nhung nam 1996, ngay sau khi Chien luge Qu6'c gia Phong chdng HIV/AIDS d Viet Nam ban hanh. Tuy nhien, cho den nay. chi c6 khoang ducji I09f s6' phu niJ c6 thai dirac xel nghiem HIV (Bg Y te, 2006), Nhieu nghien ciiu chi ra rang mot so phu nir c6 HIV khong tham gia \ao dich vu DPLTMC m5t phan vi do thie'u kien thi'rc va hieu biet ve HIV, mOt phan do lo sg bi bgc 16 th6ng tin \'e tinh trang c6 HIV cua mlnh va dieu quan trong la io sg bj ky thi va phan biei ddi xi'r khi kham benh va sinh con (Khuat Thi Hai Oanh, 2007; Bnckley et al., 2008). Mac du da c6 mot so nghien cuu ve trai nghiem mang thai, sinh no cua phu nif CO HIV a Viet Nam (Oostehoff et al.. 2008; Nguyen Thu Anh et al„ 2008; Brickley el a l . 2008). tuy nhien sd luong nghien ciru v6 chu de nay van con han che. VI vay, khac v6i cac nghien cuu tru6c day, muc di'ch chinh cua nghien cuu nay la mudn tlm hi^u ve su ky thi va phan biet ddi xu doi vai ngudi c6 HIV trong dien ng6n chat luong dan sd va cac chie'n luge cua ngudi c6 HIV de doi pho \'di su ky thi do. Vu Thi Thanh Nhan va NguySn Thj Phtfdng Thao 101 Nghien cii^ su dung phirong phap nghien cuu dinh tinh bao g6m phong va'n sau va quan sat tai ca s& di^u tri ARV tai Ha N6i va phan tich tai lieu thir cap. Tai ca s6 y l€. nhom nghien ciru da tie'n hanh phong va'n tir 2 den 3 iSn v6i 10 benh nhan AIDS, 2 can b6 y te, 4 thanh viSn gia dinh benh nhan, 1 nhan vien tu va'n va 2 d6ng dang vign trong thcri gian tir thang 10/2008 de'n 5/2009. Ngoai s6 phong van da thirc hien trSn, nhom nghien cilu con s& dung them cac phong va'n trong mot nghien cuu cua ISDS tien hanh nam 2009 ve "Nhu cSu va quyen Site khoe sinh san va siJc khoe tinh duo cua ngirdi CO HIV cr Viel Nam" bao g6m 15 phong va'n ngu5i cd HIV dang sinh song tai dia ban Ha N6i, va 14 ngudi cung cap dich vu siic khoe sinh san va siic khoe tinh due cho NCH bao gdm dai dien lanh dao, bac si tai bfinh vien phu san, benh vifin da lilu, dai dien Cue Phong chong HIV/AIDS dai dien can bo lanh dac Trung tam Phong chong HIV/AIDS. Trirde khi nghien cuu dugc tien hanh, de cuong nghifen cuu cung nhu bo cau hoi phong van da dirae giri cho Hoi dong dao diic nghien cuu cua Truang Dai hoc Columbia va H6i dong dao diJc nghien cuu tai Viet Nam da phe duyet, Toan bO nhung nguai Iham gia phong va'n deu duac thong bao va tir nguyfen tham gia nghi6n eu"u. Cae bang ghi am phong van, ban g9 bang deu dugc luugiu bao mat, tenngu6i tham gia nghi6n cuu da dugc thay d6i theo bang ma va khong xua't hien ten that trong ky hinh van ban nao. 2. Viec sinh con cua ngirdi c6 HIV va Dien ngon chat lirdng dan so thong qua tifvan va thut hanh cua can bo y te Quan diem cua bac si v^ viec c6 con ciia NCH Trong nhung nam gan day, cac muc tiSu eua dan so Viet Nam, ngoai viec giu vUng mirc sinh thay the nhu mong muon thi viec hudng Idi cae mue tieu ve chat lugng dan s6' ''gdp phan nang cao chat luong cugc song, phat trien ngu6n nhan lire chat lugng cao de phuc vu tien trinh cong nghi^p hoa, hien dai hoa dat nuac" (Chien luac dan so 2001- 2010) dang la muc tieu hang dau ciia Dang va Nha nude. Ben canh do, mot trong cac thach thiic lien quan den qua trinh phat trien chat lugng dan so ihi HIV/AIDS dugc coi la mot trong nhung tac nhan han che cac co gSng trong viec dat muc tieu chat lirgng dan sd (Bo Y te, 2001) Ro rang, viec NCH sinh con trong bdi canh toan xa hoi dang hu6ng t6i viec nang cao chat lugng dan s6' vdi nhiTng mong muon sinh ra du:a eon khoe manh, dep de, thong minh ducmg nhu la mot thach IhiJc khong nho doi v6i ho. Trong noi dung cua chien luge dan so, nhung ngudi c6 HIV khong phai la doi tugng dugc can thiep sang loc trude sinh. Nhung trang bao mang tir chinh th6'ng den khong chinh thong {webtretho.net, phunu.net. 102 Nghien c i ^ Gia dinh va Gidl, Quye'n 22, so 6, t r 99-110 ihuocbietduocxom v w ) cung cho iha'y viSc mong mu6'n sinh ra diia con thOng minh, c^io Idn khoe manh la mong u6c va khao khat cua r^t nhi^u bac cha mc Tren cac diCn dan, cac thanh viSn dugc tu vS'n bdi cac bac si cd trinh do cao trong vice lam the' nao d^ con khOng bi di tat, lam th^n&o de con ihOng minh vv. cho tha'y cha't lugng dan s6 dugc quan tam hang d^u dac biet la viec lam the nao dc san sinh ra cac the he tie'p theo thdng minh \'i khoe manh. Nhung dien ngOn ve ^'cha'l lugng dan s&' tir chinh sach cua Nha nude dC'n quan di6m cua tirng ca nhan ngu&i dan ducfng nhu IS nguySn nhan chinh lao them cac ap life cho NCH. Day cung la m6t trong nhflng I^ do "chinh dang" ma nhung nguai cung cap djch vu sue khoe sinh san c6 ^^quyen" tu va'n cho NCH trong vific c6 con hay kh6ng. Ngoai ra, dien ngon vc chat lugng dan so cung nay sinh nhung quan nicm cho rang khi NCH sinh con ihi "cha'l lircmg" cua nhung diJa con do sc rai vao cac kich ban sau: hoac la dua irc se bi nhiem HIV hoac diJa tre se bi mo coi. Ca hai vien canh nay deu se la ganh nang d6'i vci xa h6i va bugc NCH phai c6 trach nhicm dao diic d6i vdi con cai, gia dinh va xa hOi - nJc la khong dugc sinh ra nhung dua tre c6 H. Theo quan diem cua bac SI trong cac phong \'a'n ma nhom nghien cuu thuc hien thi t6't nhat la NCH khong nen co con, du con cua ho c6 nhidm H hay khong thi chat lugng cua chiing van khong duac dam bao nhu con ciia ngucri "binh thudng". O day da co su phan tach giua hai khiii niem: nguai co HIV \'a ngu6i binh thudng (khai niem nguai ^*binh thutmg", theo each nghl cua bac si thi co le la ngu6i khong co H. Nhimg thuc ic cho thay, trong cac benh vien, ty le ngu6i mac benh hiem nghco so dong la ngucri "binh thacmg'\ nhung "ngudi binh thuong" do cung co ihc bi benh hiem ngheo khac, co the chet VI lai nan giao thong \ a tu dii cac ngu\ ca rui ro trong cugc dcTi. Trong thuc te ihi bat cu ai "dang song" deu co the co ngu\ ca "cheV\ Nhu vay, k^ ca nguai binh ihirmig lan khong binh ihuong cung deu co nguy ca de lai nhung dua con mo coi, nhimg hong cju chu\'cn ciia nhung nhan vien y te :hl duang nlnr chi co NCIl moi phai nghi den trach nhiem dao diic cua minh vai con cai? Y kien cua vi lanh d^u^ benh \ ion phu san the hien ra't ro nhung tac dong ciia bac si tai hanh \ \ ciia benh nhan. 6 da\. ro rang bac sT da nhan danh dial lugng dan so dc tu \an cho benh nhan. Vdi ngucfi bac sT nay, chat luang cua nhung diia ire co ihe bi anh huong bai 2 yen t6: 1) bi lay HIV [u mc: 2) tra thanh m6 c6i, kh6n« duac nuoi dav de'n nai den chon nhu nhung tre khac khi cha me chet. Su that ra la ho rat mong, nhung khi tir van khong nen co con thi ho deu chap nhan Cho nen quan diem cua chung toi bay gid la tu van cho ho van de nay de ho quyet dinh la co nen tnet san hay khong 0 cac nude tren the gidi ho khong co Vu Thi Thanh Nhan va Nguyin Thi Phi^dng Thao 103 quan diem nay, nhung 5 Viet Nam hien nay trong di^u kien nay, quan diem mS ngirng sinh san cho phu nP co H la nen bcri vi chOng ta giam diroc ti le ngudi c6 H trong c6ng d6ng mot each tir nhien, vi me co thi ducjng nhien con se co nguy ca ay roi. C^i digu quan trong thCr hai vdi tirng ca the do la gi, cai ddi s6'ng cQa ngudi ta trong giai doan hien nay ro rang la benh chua co thudc chifa n6n gioi lam ngudl ta song dirpc mudi hai muai nam nua thi con ngudi ta co the chua trudng thanh ma ho da phai di roi..,, song trong mot cai gia canh bo me chet vi benh H thi no tac dong den dCra con rat nhieu (Lanh dao benh vien A)."^ Quan diem cua ngudi cung cap dich vu Iu6n cho rang NCH kh6ng nen sinh con vi lay nhiem va kh6ng ai cham soc diia tre khi bo me chiing qua d6i. Vi vay, viec ho kh6ng nen cd con khong phai cho chinh ho ma chinh la VI ''tuong lai ciia diia ire". M6t van de khac nua la trong cau chuySn cua nhiSng ngucri co H thi viec phan tach khai niem chat luang diJa eon kha ro khi bac si 66 ra nhung nguy ca: bi HIV va nguy ca mo coi khi bo me chet VIH. Theo quan niem cua em thi khong nen cd con. Vi co the la no iay sang con thi tuong lai rd rang nose rat xau. Mechetthiainudi con day. Ong bacGngchet, bo me deu chet thi ai nuoi con day. Con vat vd thi cGng rat la khd. Quan niem cua em, khi bo me khoe manh, con cai nhieu khi cung khong duoc cham soc den noi den chon dung khong Dang nay bo me 6m dau, Me chet vi HIV, con cai co the no khong bj nhiem HIV, no co the khoe manh nhirng ai la ngudi cham soc no Em thi em cir quan niem la khong nen. Vi cac chau, vi tuong lai cac chau (Bac sT, trudng khoa). Xu hudng ap dat cac chuan muc ve viec co con hay khong cho tiing ca nhan NCH da khien cho nhung ngu&i cung cap dich vu dua ra nhiJng 16i khuyen mang tinh ap dat va doi khi khien cho NCH kho co nhiJng ea hoi lua chon nao khac 0 day, cau chuyen ve diln ngon chat lugng dan so da hinh thanh cho nhung nhan vien y te'co them m6t vai tro mdi, do la nhan danh nhung diJa ire (da hoac chua ra ddi) dfi' v6 hinh chung tao ap lire len nhirng ngu5i muon co con. Dieu nay co the' lam cho NCH trong hanh trinh sinh con se gap phai nhung ap luc: ap luc vdi xa hoi khi khong cham soc dugc con minh de ra va ap lire v6i chinh dira con cua minh khi dem lai nhung nguy ca lay nhilm H va nguy ca mo coi. Nhi^u nghien cuTi da chi ro mong muon co con co the a bat ky con ngucfi nao, gia dinh nao va thanh phan xuat than the nao (KhuSt Thu Hong, 1996) vi nhin chung tam ly cua ngudi Viet Nam luon thich co con, dac biet la con trai. Tuy nhien neu theo quan diem cua cac m6t so ngudi cung cap dich vu thi v6 hinh chung viec NCH mudn cd con lai thuoc nhuTig hang ngudi "irinh do van hoa thap, song ngoai vong phap luat va khong nhan thiic dugc van de" trong xa hoi. Quan diem cua vi lanh dao nay the hien 104 Nghien cufu Gia dinh va Gi6i. Quyen 22, so 6, t r 99-110 kha ro sir ky thj d6'i vdi NCH khi phan tdch ra nhung NCH cd van hoa va khdng cd vSn hda, chi cd NCH khdng cd van hda thi mdi cha'p nhan sinh con. Di6u nay cd su khac biet vdi phai hien tir mdt sd nghien ciru khac ve nhu cdu sinh con khi cho rang ap luc sinh con cua cac cap vg chdng cd H thudng xay ra trong h£iu he'l c^c gia dinh dac biet la khi ngudi ch6ng la con trai trudng hoac con trai duy nhat (Ooslerhoff el al, 2008). Van dS phan ddi tuang thi tdi cOng vira noi vdi chj IS',. -phai nhOng ngudi thudc tang Idp cd ki^n thdc, cd trinh dd van hda ngucri ta mdi nhan thO'c ra van de, thi nhOng ngudi day ngudi ta se cSn nhac van d^ co con ma thudng 1^ khong mudn cd con Cdn nhiTng ddi tupng muon cd con \A nhQng ddi tugng thudng thudc tang Idp hoac nhOng ddi tugng trinh dd van hda no cung khdng cao l§m (PVS lanh dao benh vien B), Ddi vdi vi lanh dao nay, dudng nhu nhimg NCH mudn co con la nhirng ngudi cung dau cung c6 vi kh6ng chiu nghe theo Idi khuySn cua bac si Cau chuyen cua vi bac sT nay the' hien la ong da la va'n cho NCH ve chuyen sinh con, tuy nhien. thay vi dua ra cac phucmg an cho ho tu lua chon thi ong lai nghieng nhieu vl bien phap khdng nen sinh con ne'u cd HIV. Ngudi ta hoi thi minh tu van cho ngudi ta Theo nhu tdi da ndi ve car van de dudng lay, van de ti le tre con de ra cd the lanh ian, cd mot ti le nhu the. nhung ma no cung lay nhiem qua dudng sinh san rat nhieu, day cung la mot nguy co Tat nhien trong sd dira tre ma de ra no cd ti le nguy co cao ve nhi§m HIV nhu the thi tot nhat minh nen tranh. cdn neu ma anh cir cd tinh va cd thich chang han, thi cai y thich cua anh cung khdng ai ngan can duoc (Lanh dao benh vien B), NhiJng kieu phan xel kha danh thep nhu iren ciia bac sy dudng nhu ngay cang tach NCH ra khdi nhung dich vu sinh san ndi chung. Ho, vi sinh con ma bi len an la hoc van thap, la gidng nhu nhirng ngudi coi thudng phap luat, la mang lai ganh nang cho xa hoi, da phai dung trudc mot rao can rat Idn trong hanh Irinh tim kicm nhung dua con ciia chinh minh, Phat hien tir nhirng phong van ngudi cung cap dich vu cho thay ngoai su ky thi va loai nhung NCH ra khdi cac nhu cau sinh san ma ho duong nhien dugc hudng thi nhiJng nhan vien y te cdn ^lir cho" minh "quyln" dugc cd trach nhiem ve chat lugng dan sd tir NCH de "giam bdt" ganh nang cho xa hoi. NhuTig trai nghiem trong ca sd v te: tu van, triet san va nao pha thai cho NCH Trai nghiem tu nhieu ngudi da timg den ca sd y te cQng cho thay benh nhan hau nhu ft co phan img ddi vdi bac si. Trong nhieu phong van, NCH to ra ra't lo sg va bi dong khi den tham kham. Trudc luc day em dugc ud'ng 2 vien thuoc thi em hoi thuoc gi, thi ngudi ta cho minh uong thudc thi minh phai hoi chir The chj y ta bao la cd mudn de hay khdng Vu Thi Thanh Nhan va Nguyen Thi PhUdng Thao 105 ma hoi thudc gi, em cd nin nhjn em khdng hoi nOa (NO NCH, 05). Quyen cd con va trach nhiem sinh con khoe manh dudng nhu ludn la hai dieu kien ma ngudi cung ca'p dich vu dua ra cho benh nhan lua chon. Noi chung la cung phai can nhac giOa quygn cd con. nhung ma con de ra khoe manh thi day lai la trach nhiem cua ho ddi vdi con cai. Cho nen vlin phai tu van cho ho la da cd HIV thi tdi nghl la khuyen khdng nSn cd con, ma da cd con rdi thi khdng nen cho con bu bang sCTa me. Vi du sao minh cung la trach nhiem, minh de ra mdt dCra con cd HIV (Bac sT dieu trj). Trong nhung cau chuyen vdi ngudi cung ca'p dich vu, mac dii cd su ap dat quan di^m cua minh cho benh nhan, da sd nhOng ngudi cung cap dich vu d^u cho rang ho la nhung ngudi cd Uach nhiem trong viec nang cao chat lugng dan sd cho dSt nude, ho lam nhung viec nhu khuyen bao NCH "khong sinh con, triel san vv." vdi muc dich cud'i ciing la dem lai nhung dieu td't dep cho chinh ban than NCH va ca xa hdi. VI vay, quan diem can phai lira chon giiJa viec de cho NCH dugc sinh de nhu y mudn cua ho hay la dam bao sir "sach se ve gidng ndi" cho xa hoi da lam nhung ngudi cung cap dich vu d eSp dd nao di chang niJa cung se nghieng ve su lira chon thu" hai. Vien canh khi NCH sinh con Hau nhu ngudi cung ca'p djch vu nao cung dua ra nhiJng ly le xac dang cho viec NCH khong nen cd con. Trong bdi canh ma xa hoi dang de cao chat lugng dan sd de lay nguon nhan luc phuc vu dat nude thi ban than NCH da la '^ganh nang'\ neu sinh con cd the ho lai sinh ra them mdt "ganh nang" nua cho xa hdi, Y kie'n dudi day cho thay su ky thi cua xa hdi ddi vdi NCH va con cua ho gan lien vdi dien ngon chat lugng dan sd. Viec nhan danh chat lugng dan sd khie'n cho nhieu can bo y te da tu va'n cho NCH dinh san va "giup" ho nhan ra mot chan ly: phai biet hy sinh quyen cd con de dem lai cho xa hdi nhttng dila tre khdng H. Neu nhu ngudi cd H sinh con bi lay, nuoi ho khong xong lai quay ra nudi con ho, chua ke cai xa hoi minh v§n cdn cai ki thi vdi nhQng dira tre cd H, hoc nhu the nao. CO giao nhu the nao, truang nhu the nao, khdng phai d dau cung cd mdt cai nhin than thien. d dau cung chia se va chinh cai dieu dd, tdi tu van cho ho sSn sang dinh san. Mudn thi ai cung mudn nhung khi tu van cho ho thi ngudi ta nhan thirc ra mot bai toan (Lanh dao benh vien A), Cac vien canh den tdi va mang tinh tieu cue Iu6n dugc ngudi cung ca'p dich vu dua ra de hu dga NCH. Thong tin tu phong van cac NCH cung it cd bang chiing cho tha'y ho nhan dugc mgl su tu van day du trong viec sinh eon. HSu nhu nhung Idi tu van deu dua ra mdl tuang lai khong may tot dep 106 Nghien curu Gia dinh vh Gidi, Quyen 22, so 6, tr. 99-110 cho NCH ne'u sinh con. M6t R6 nghien ciru khdc cung cho th^y h^u haft cdn bO y [€d&u cho rang cac cap nhiSm HIV nfin nhan con nu6i hoac nhSn Ikm cha me d5 dSu cua diJa tre nao dd thay vj de con (Oosterhoff et al., 2008; Brickley et al., 2008). Viec cho rang NCH sinh con va nhung nguy co IchOng nudi dirge con d^n tu6i truang th&nh v6 hinh chung bi^n ^ djnh sinh con cua ho ihknh mOt hanh d6ng gay ra "n6i kh6 co sinh mk khflng c6 du&ng" cho the'he con cai cua NCH. T6i nghl IS neu chung ta chet thi chung ta cung kh6ng nSn de ra mdt dira tre 6i ma cu6i cung ban than no kh6, cho n6n nhij'ng ngudi gia r6i t6i cung khuyen cdo IS kh6ng nfin de, ngoai cSi nguy co vfi benh tat cdn co nguy co nifa la gi? Chung ta CO the chet trade khi tre trudng thanh va nudi mdt dira Ire mdi kho chir de khdng khd. Neu de ra ma khong dudng, sinh ra ma khdng dudng thi bay gid la mdt n6i khd, mot gia dinh ma mat bo mat me sdm, dira con y thi khdng hoan thi6n, thi thi bSy gid neu ma vdi tdi thi tdi cung sSn sang chap nhan (Lanh dao bSnh vi6n A). Ngoai ra. quan diem ciia mot s6' ngudi cung c^p djch vu cho rSng NCH chi nen co m6t con v6 hinh chung tro thanh m6t y kien mang tinh "ban cm" cho ho. Y kie'n dudi day cho tha'y nhilu can bo y te da bat d^u to ra "khoan dung" hcfn vdi nhu c^u sinh con ciia NCH vi ho cho ring khi co su h6 trg ciia thuo'c men viec giiip NCH sinh I dira con da la tot llm r6i, vi vay viec NCH mudn sinh thSm dira thii' hai la khong the' cha'p nhan dugc. Tdi nghl nhu the nay, nhcrng ngudi cd H bay gid thi thudc men no rat la nhieu, thi CO con cung dudc, nhung chi nen cd mdl dira thdi. Tdi rat phe phan nhSng ngudl CO H roi vin de them dira con thu- hai, a day da cd rat nhieu trudng hop c6 H de dua con thd hai, vi ngudi ta If luan rang con thir nhat khdng bj Thi con thir nhat khdng bi chac gi con thir hai da khdng bi (Bac si tu van ve SKSS). Quan diem ciia nhiJiig ngucri cung cap dich vu y te trong viec co con ciia NCH chii yeu theo chicu huong mang ti'nh phe phan NCH hon la h6 iro ho cac dich vu phong la_\' truj'cn mc con. Va nhu vay, cau chuyen NCH CO con dugc nhin nhan nhir sau: thir nha'l. co con la dSc an ciia nhimg ngudi khong I IIV; thir hai, giln lien gui tri dao due vdi viec NCH muon cd con (cd con la lam kho ban than ho. lam khd dira con, lam khd cho gia dinh, nhung ngucfi cd dao diJc se khdng lam nhu vay); thu ba, NCH cd con la do nhan Ihii:c khdng diing dan \a ihieu trach nhiem. Cac chien luge ciia NCH trong hanh trinh tim kiem dira con Chien luac thi't nhat: khong sinh con mot each hodn loan tu nguyin Trong mdt so phong van, nhom nghien ciru nhan tha'y nhi^u NCH da chap nhan khdng sinh con mdl each hoan toan tu nguyen. Ho nghl den sire khoe cua ho hien lai va tuang lai bang each dua ra mdt chiSn luac: khong Vu Thi Thanh Nhan va Nguyin Thi Phiftfng Thao 107 sinh con. Thi/c ra me anh ay cung noi chuyen vdi em la tat nhiSn ngirfli phu nO' se mong muon rat nhieu, ngirdi flan ong cung mong mu6n rat nhi^u nhirng tCiy theo sCrc khoe cue hai vd chong. Me thi rat muon co chau, mac du co hai dira chau con cua chi gai nhung van muon hai 6(IB CO mot dira con. Nhung neu sCrc khoe cua hai dCra khong cho phep thi kh&ng can phai nghl den bo me ma nghT den chinh ban than minh (NQ, 29 tudi, Ha Nfli), Chien lucfc thA 2: khong sinh con va chap nhan triet san vi sire ep tit nhan vien y te Da sd nhOng ngirdi co Hflentu6i dirdi 30. Rat tre. Ma thudng nhung ngirdi chira CO con hoac mdi co mot con The cho nen nhu cau co con la cua tat ca. Thi tam li ho van muon co nhimg ho nghl den tifong lai cua ho, ho nghl flen benh li cua ho. Ho nghTddn nguy co lay truyen me con, ho nghl den ddi song cija ho va ho thay rang duoc bac sTta van nhu the that la tnet san luon (Lanh dao benh vien A). Phd thai vi chat litang dan so Da tirng co con roi thi it thdi, da sd la chua co con,, ..rat it ngudi sang dira thCr hai. Cd dira thir hai la Ian trudc ta van roi, nhung ma nhd thi flen day chung tdi lai tu van va thai da to roi khdng phaflUDcnCa, Cdn nhirng tuoi thai ma phafluacthi chung tdi khuyen ho nen pha thai (Bac sT trudng khoa san), Chien luac thitS: tim kiem cac cffhpi sinh con bat chap cac kho khan Trong dieu 4 Luat Phong chong HIV/AIDS ndi ve quyen va nghla vu cua NCH khong cam NCH sinh con, nghia la NCH dirac sinh con nhu nhung nguai Ichong co HIV. Tuy nhien, ben canh dd, cac nghi dinh ve h6 iro sinh san cho NCH lai khong ung hO cac ky thuat sinh con cho NCH, trong dd cu the la ky thuat loc tinh triing (Nghi dinh 12/2003, xem Dieu 4, Dieu 8). Cac chuong trinh hd tro lien quan d€n smh san cua NCH co chuong trinh du phong lay truyen tir me sang con khuyen khich phu nu mang thai xet nghiem s6m HIV, du phong cho con miSn phi, h6 tra nuoi con bang siJa ihay the. Tuy nhien chuang trinh nay khuyen khich xel nghiem sam. con thuc tehau het phu nu mang thai xel nghiem HIV trong cac benh vifin Idn a Viet Nam lai d tuan thai thu 37 ciia thai ky. Neu theo chuang trinh du phong lay truyen me con thi cac can ihiep cho ngu5i me d giai doan nay la qua muOn. Nhu tren da phan tich, vdi tam ly ua thich con do chinh minh sinh ra neu hSu hg't nhung NCH deu mong mudn duac lu minh sinh con. Cau chuyen cua cap vg chong "trai dau" d€n benh vien de tim cac ky thuat sinh con. Sau nhOng trao ddi qua lai Ihi ngudi vg lai thu tinh nhan tao tir tinh 106 Nghien curu Gia dinh va Gidi. Quy^n 22, so 6, t r 99-110 trung cua em trai chdng minh (do em irai kh6ng cd HIV). Ngucri Mc si l^ giai cdch giai quyet n^y bang m6t giong kha tam dac: dang nao thi cung con cua ho, mau mu cua ho. CSi quan tam nh^t cua ho IS lam th6 nSo d l con khfing bj nhi5m HIV; ngudi ta h6i tdi. vf du nhu la bay gid chfing bj, w khdng bj thi lam bifin phap nao. Chiing tdi cd th^ khuySn ho la l^y tinh trung cCia em giai. em giai cua ch6ng ^y, th6 la lay van ddng gidng cua ho. va bom tinh trung vao cho va. vo khdng bi. Sau dd 6e diJa con an toan lanh manh va ngudi va d^y, ngudi ch6ng day, hai va ch6ng s§ nudi mdt dira con tinh trung cda em giai, co ngudi lam nhu thi, Tu van dugc va ho nghe nhu thg- Mdi dau thi ho ddi lay tinh trting cua ch6ng 6i rira. nhung ma cai IJ le nay khdng bao dam 100% dugc va khuyfin ho lay cua em giai va ho quay sang lay tinh (rung cua em giai (Truang khoa bSnh vign A). Phat hien tir phong va'n dudi day the hien ra't ro cac chieh luge cua NCH de ddi phd vdi dien ngon chat lugng dan s6' ma bac .sT thu6ng dua ra d^ tac dOng vao ho. Trong cau chuyen ma vi lanh dao benh vien chia se cho thity NCH da chap nhan sinh con, cho du neu minh kh6ng nuGi dugc con thi se nhdem nu6i gium. Cd ngudi nghe tdi tu van thi ngudi ta bao thdi thdi vang em xin triet san. cdn cd nguoi thi ndi the thdi nha em rat hiem. em cd the chet di nhung cdn con em, dCra em em nd vin song cd the nudi con em duac va ti le lay cung chi mudi may phan tram, biet dau con em rai vao khoang may chuc phan tram kia Em van nudi de mai kia cd dira hUdng khdi cho em (Lanh dao benh vien A). Chien luoc thir 4: Tim tdi sir hd tr& cua cac ban dong dang HSu het cac cap vg chong mong mudn sinh con deu thich tim de'n cac dong dang vien (dac biet la nhOng ddng dang vien da thanh cOng irong viec sinh con) de tu va'n va lim hieu ve \'iec sinh con. Trong nhutig l^n de'n phong van va quan sat lai khu \vc phai thudc ARV cho benh nhan d benh vien Dong Da, chiing loi nhan tha'y cd I ban dong dang vien dang cd b^u, 1 ban ddng dang vien da sinh em be (ket qua em be dd am tinh) luon la tam diem ciia su chu y. Rat nhieu ngudi dang mong cd con (chinh ban than NCH, cha me cua NCH. vg/chdng cua NCH) ra hdi tham, s6 bung vdi nhung anh mat rat hao hire. Ban em (cung co HIV) thi ho c6 theo each la, vE dy nhu ho cam thay den ngay flay la co the thu thai dugc thi ho van smh hoat binh tliadng the la dau la dau thdi. Khi dau roi thi ho lai dung bao cao su de tranh nhiem thdi (Nam benh nhan danq dieu tri ARV) Nhu vay, viec hoc hdi kinh nghiem tu nhung ban ddng d k g la mOt trong nhieu each ma NCH ap dung trong hanh trinh tun kie'm diia con cua minh. Cho dii cac kinh nghiem dd chua dugc khoa hoc coi la hihi hieu hoac khdng