Nội dung

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA SƯ PHẠM BỘ MÔN TOÁN LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC TOÁN 10 NHẰM TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH GVHD: TS Nguyễn Phú Lộc SVTH: Lê Quốc Hiệp MSSV: 1050214 Lớp : SP Toán – Tin K31 CẦN THƠ, 2009 LÔØI CAÙM ÔN Toâi xin chaân thaønh caùm ôn quyù thaày coâ boä moân Toaùn, khoa Sö phaïm ñaõ nhieät tình daïy doã toâi 4 naêm qua ñeå toâi coù ñuû kieán thöùc laøm luaän vaên naøy. Toâi ñaët bieät caùm ôn thaày TS Nguyeãn Phuù Loäc ngöôøi luoân theo saùt, taän tình giuùp ñôõ toâi trong suoát quaù trình laøm luaän vaên. Vaø xin caùm ôn thaày Nguyeãn Thaønh Thuûy ñaõ höôùng daãn toâi hoaøn thaønh nhieäm vuï trong ñôït thöïc taäp sö phaïm 2009 vaø hoïc sinh lôùp 10A2 tröôøng THPT Buøi Höõu Nghóa ñaõ coäng taùc vôùi toâi, taïo ñieàu kieän toâi nghieân cöùu deã daøng hôn cho ñeà taøi naøy. Xin caùm ôn gia ñình vaø baïn beø ñaõ giuùp ñôõ, ñoäng vieân toâi hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Caàn thô, thaùng 4 naêm 2009 Leâ Quoác Hieäp ‐1‐ NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ‐2‐ NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ‐3‐ MUÏC LUÏC PHẦN MỞ ĐẦU..............................................................................................................6 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................6 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................6 3. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................6 4. Đối tượng và thời gian nghiên cứu ...........................................................................7 5. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................7 6. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................7 7. Cấu trúc luận văn ......................................................................................................7 PHẦN NỘI DUNG ..........................................................................................................8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN ......................................................................................8 1. Khái niệm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh ..........................................8 1.1. 1.2. 2. Cách tạo động cơ học tập cho học sinh ..................................................................10 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 3. Các mô hình cơ bản để dạy học định lý.................................................................... 16 Các mô hình cơ bản để dạy học khái niệm ............................................................... 19 Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ........................................................20 Bài giảng có sự hỗ trợ của máy tính .......................................................................24 5.1. 5.2. 6. Khái niệm về động cơ ............................................................................................... 10 Phân loại động cơ...................................................................................................... 12 Mô hình ARCS- mô hình thiết kế động cơ trong dạy học ........................................ 13 Gợi động cơ học tập theo quan điểm Nguyễn Bá Kim............................................. 14 Tích cực hóa hoạt động học tập học sinh ...............................................................16 3.1. 3.2. 4. 5. Hoạt động học............................................................................................................. 8 Xác lập vị trí chủ thể của người học ......................................................................... 10 Đặc điểm của bài giảng có sự hỗ trợ của máy tính ................................................... 24 Kịch bản sư phạm cho bài giảng có sự hỗ trợ của máy tính ..................................... 25 Multimedia dạy học ( instructional multimedia) ....................................................26 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. Định nghĩa multimedia dạy học................................................................................ 26 Các đặc trưng của multimedia dạy học..................................................................... 27 Các thành phần phương tiện ..................................................................................... 27 Một số nguyên tắc cơ bản của multimedia dạy học.................................................. 28 CHƯƠNG 2 GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC CÁC PHẦN MỀM HỖ TRỢ ..........................30 1. Giới thiệu về GeoGebra..........................................................................................30 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 2. Đối tượng hình học của GeoGebra ........................................................................... 32 Hộp thoại thuộc tính ................................................................................................. 35 Đối tượng đại số của GeoGebra................................................................................ 36 Xuất và in ấn ............................................................................................................. 38 Ưu điểm nổi bậc của GeoGebra................................................................................ 39 Giới thiệu sơ lược về Graph....................................................................................39 Danh sách các hàm số thường gặp ......................................................................40 Phần mềm Cabri......................................................................................................43 Các công cụ khác ....................................................................................................44 2.1. 3. 4. 4.1. Internet với giáo dục ................................................................................................. 44 ‐4‐ 4.2. 5. Phần mềm SnagIt ...................................................................................................... 45 Phần ứng dụng thực hành các phần mềm ...............................................................46 5.1. 5.2. 5.3. Phần mềm GeoGebra ................................................................................................ 46 Phần mềm Graph ...................................................................................................... 54 Phần mềm Cabri........................................................................................................ 57 CHƯƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ...................................................................61 1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .............................................................................61 2. Nội dung thực nghiệm ............................................................................................61 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 3. 4. 5. Yêu cầu cần đạt khi dạy giáo án điện tử.................................................................62 Tường thuật hai tiết dạy thực nghiệm.....................................................................63 Phân tích tiết dạy thực nghiệm ...............................................................................71 5.1. 5.2. 5.3. 6. Mục tiêu .................................................................................................................... 62 Phương pháp ............................................................................................................. 62 Phương tiện dạy học ................................................................................................. 62 Các công việc chuẩn bị trước khi lên lớp ................................................................. 62 Định nghĩa đường elip .............................................................................................. 71 Phương trình chính tắc của elip ................................................................................ 72 Hình dạng của elip .................................................................................................... 72 Đánh giá hai tiết thực nghiệm.................................................................................73 6.1. 6.2. Câu hỏi dùng đánh giá hai tiết thực nghiệm ............................................................. 74 Kết quả thu được....................................................................................................... 74 7. Kết quả thực nghiệm...............................................................................................75 CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIÁO ÁN ĐỀ NGHỊ ................................................................76 1. DẤU CỦA TAM THỨC BẬC HAI.......................................................................76 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.7. 2. Mục tiêu .................................................................................................................... 76 Phương pháp ............................................................................................................. 76 Phương tiện dạy học ................................................................................................. 76 Các công việc chuẩn bị trước khi lên lớp ................................................................. 76 Yêu cầu cần đạt khi dạy giáo án điện tử ................................................................... 76 Nội dung giảng dạy................................................................................................... 77 Phân tích bài dạy Dấu tam thức bậc hai ...............................................................81 TRÌNH BÀY MẪU SỐ LIỆU ................................................................................82 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. Mục tiêu .................................................................................................................... 82 Phương pháp ............................................................................................................. 82 Phương tiện dạy học ................................................................................................. 82 Các công việc chuẩn bị trước khi lên lớp ................................................................. 82 Yêu cầu cần đạt khi dạy giáo án điện tử ................................................................... 83 Nội dung giảng dạy ............................................................................................83 Phân tích bài dạy Trình bày mẫu số liệu................................................................... 90 PHẦN KẾT LUẬN ....................................................................................................92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................93 PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 94 ‐5‐ PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay công nghệ thông tin (CNTT) phát triển như vũ bão, tất cả các ngành kinh tế xã hội đều ứng dụng CNTT trong quản lý cũng như sản suất của đơn vị mình và ngành giáo dục không nằm ngoài xu thế trên. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các cấp quản lý, các cơ sở giáo dục trong toàn ngành triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn 2008-2012 trong đó có nhiệm vụ: “Đẩy mạnh một cách hợp lý việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy và học ở từng cấp học”. Cùng với sự phát triển của CNTT, hàng loạt các phần mềm dạy học ra đời tạo ra một bước đột phá mới trong công tác giảng dạy. Sự kết hợp một cách hợp lý giữa các phần mềm dạy học và các phương pháp dạy học tích cực sẽ đạt kết quả cao trong công tác đào tạo học sinh, tạo cơ hội cho các em học tập trong hoạt động và bằng hoạt động. Vì vậy tôi chọn đề tài “ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC TOÁN 10 NHẰM TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu vấn đề ứng dụng CNTT trong dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh học tập môn toán. Giới thiệu các phần mềm thích hợp, các mô hình dạy học tích cực cùng với các sự trợ giúp của CNTT mang lại, giáo viên có thể thiết kế bài giảng giúp cho học sinh học tập trong hoạt động và bằng hoạt động nhằm mang lại kết quả mong đợi. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu -Tìm hiểu cơ sơ lý luận cuả dạy học tích cực. -Tìm hiểu vai trò của CNTT trong giáo dục. -Thiết kế giáo án điện tử có áp dụng mô hình dạy học tích cực. ‐6‐ 4. Đối tượng và thời gian nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu trong khuôn khổ SGK toán 10 nâng cao. Cách sử dụng các phần mềm dùng trong dạy học toán và các phần mềm hỗ trợ giảng dạy phổ thông. Thời gian nghiên cứu từ tháng 1 năm 2009 đến tháng 4 năm 2009. 5. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu lý luận, phân tích, so sánh, thống kê. Tìm hiểu cách sử dụng phần mềm trên máy tính. Thực nghiệm sư phạm. 6. Giả thuyết khoa học Sự phối hợp hợp lý các phần mềm dạy học với các phương pháp dạy học tích cực sẽ góp phần đem lại hiệu quả cao trong công tác giảng dạy học sinh. 7. Cấu trúc luận văn Luận văn được chia làm ba phần với nội dung như sau: Phần mở đầu. Phần nội dung gồm 3 chương: • Chương1: Cơ sở lý luận. Trình các vấn đề về: Khái niệm tích cực hóa hoạt động học tập; Gợi động cơ học tập; Các mô hình dạy học tích cực; Ứng dụng CNTT trong dạy; Bài giảng có sự hỗ trợ của máy tính; Multimedia dạy học. • Chương 2: Giới thiệu sơ lược các phần mềm hỗ trợ giảng dạy môn Toán. Trình bày các vấn đề về: Giới thiệu các phần mềm GeoGebra, Graph, Cabri 3D, SnagIt, Internet và thực hành sử dụng các phần mềm. • Chương 3: Thực nghiệm sư phạm. Giới thiệu giáo án thực nghiệm bài : Đường Elip • Chương 4: Một số giáo án đề nghị. Giới thiệu 2 giáo án bài: Dấu tam thức bậc 2 và Trình bày mẫu số liệu. Phần kết luận. ‐7‐ PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Khái niệm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh Theo Nguyễn Tính và Hoàng Trung Thắng,Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh là sử dụng các biện pháp dạy học gây ảnh hưởng đến quá trình học tập của học sinh, làm thay đổi vị thế của học sinh trong quá trình học tập, từ chổ là chủ thế tiếp nhận tri thức một cách thụ động, chuyển thành chủ thể tích cực, tự giác, tự lực và năng động tiến hành quá trình học tập của mình. Tích cực hóa hoạt động học tập môn Toán của học sinh là quá trình giáo viên sử dụng các biện pháp dạy học môn Toán làm chuyển biến việc học bộ môn từ chỗ là sự học,sự bắt chước, sự tái hiện, sự ghi nhớ, sao chép, ôn luyện máy móc… trở thành hoạt động học tập , có động cơ, có mục đích xác định với hệ thống những hành động cụ thể, được tiến hành với những phương pháp, phương tiện thích hợp, có kỹ năng, có kế hoạch dựa trên cơ sở tự giác, tích cực, chủ động tiến hành các nhiệm vụ học tập môn Toán đã đề ra nhằm hình thành và phát triển nhân cách người học. Như vậy bản chất của bản chất của tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh là quá trình giáo viên tiến hành các biện pháp giảng dạy nhằm phát huy tới mức cao nhất tính tự giác, tính tích cực học tập của học sinh thông qua việc giải quyết các vấn đề, các nhiệm vụ học tập nhằm đạt được các mục tiêu học tập đề ra. Để tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, giáo viên có thể sử dụng hàng loạt các biện pháp như tạo môi trường học tập cho học sinh, tăng cường các hình thức làm việc theo nhóm, thu thông tin phản hồi nhanh,…. Để hiểu tìm hiểu thêm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh ta tìm hiểu về hoạt động học. 1.1. Hoạt động học Hoạt động học là hoạt động đặc thù của con người, nhằm lĩnh hội những tri thức, kỹ năng và kỹ xão mới. Đối tượng của hoạt động học là các kiến thức, kỹ năng ‐8‐ mà học sinh cần lĩnh hội hoặc phát triển.Vì vậy, hoạt động học là hoạt động có ý thức nhằm làm thay đổi bản thân chủ thể hoạt động học (học sinh). Theo A.Leontiev, hoạt động học bao gồm: • Nhiệm vụ học tập ( A learning task): Nội dung của nhiệm vụ học tập tạo nên các hành động mà học sinh phải thi hành. • Hành động học tập (A learning action): Nhờ hành động học mà học sinh có thể khám phá các tính chất của đối tượng học. • Hành động điều chỉnh (A control action): Học sinh phải xem xét và điều chỉnh các hành động của mình để phù hợp với tình huống học tập. • Đánh giá (Evaluate): Đánh giá để xác định học sinh có đạt được kết quả mong muốn hay không?. Như vậy hoạt động học ngoài yếu tố động cơ học tập còn có nhiệm vụ học tập, hành động học tập, điều chỉnh và đánh giá. Trong hoạt động học, bản thân học sinh phải tiến hành các hành động học (hành động phân tích, khái quát hóa, cụ thể hóa,…) làm cơ sở cho việc lĩnh hội các tri thức khoa học. Nói cách khác, học sinh phải tích cực và trực tiếp hành động để đạt được mục đích học tập và hoàn thành nhiệm vụ học tập. Hoạt động học tập đầu tiên được phát triển dưới sự hướng dẫn của giáo viên phải biến đổi sao cho nó trở thành một hoạt động có ý thức và độc lập của học sinh, tức là tự học. Các hoạt động dạy và học toán học phổ biến ở trường phổ thông như: Gợi động cơ học tập cho học sinh, dạy và học khái niệm, dạy và học định lý. Công cụ Động cơ Máy vi tính, sách giáo khoa,…… Đối tượng, mục tiêu, lý do hoạt động Chủ thể Học sinh Quy định Những qui định, những yêu cầu của giáo viên và nhà trường Đối tượng Khái niệm toán Cộng đồng Lớp học, các nhóm học tập ‐9‐ Kết quả Biết được các dấu hiệu đặc trưng của khái niệm; Vận dụng và giải các bài toán cụ thể có liên quan Phân chia lao động Học sinh tham dự lớp học, làm bài tập và tham gia vào các hoạt động của lớp. Các nhóm học tập hoàn thành các nhiệm vụ được phân công