Nội dung

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào; các thông tin trích dẫn uế trong Luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Huế, ngày 12 tháng 07 năm 2013 tế H Tác giả luận văn Tr ườ ng Đ ại họ cK in h Hà Thị Trúc Mai i LỜI CÁM ƠN Để hoàn thành đề tài luận văn này, ngoài sự cố gắng và nổ lực của bản uế thân, tôi còn được sự giúp đỡ tận tình và cổ vũ của rất nhiều người. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý thầy cô trong trường Đại học tế H Kinh tế Huế, các thầy cô trong Khoa Kinh tế Chính trị. Xin đăc biệt các ơn thầy giáo, T.S Trần Xuân Châu - người đã tận tình hướng dẫn, góp ý và truyền đạt kiến thức cho tôi hoàn thành tốt đề tài này. h Tôi xin cảm ơn chánh văn phòng Uỷ ban Nhân dân thị xã Hương Trà, đặc biệt in các anh chị trong Phòng Kinh tế đã tạo điều kiện thuận lợi, hướng dẫn và giúp đỡ tôi cK trong quá trình thực tập tại đơn vị và hoàn thành đề tài này. Xin chân thành cảm ơn những tình cảm, sự động viên và giúp đỡ về mặt vật chất và tinh thần của gia đình, người thân và bạn bè trong suốt thời gian học tập họ cũng như trong thời gian hoàn thành đề tài này. Tuy có nhiều cố gắng nhưng trong đề tài này không tránh khỏi sự thiếu sót Đ ại và hạn chế. Tôi kính mong quý thầy, cô giáo, các bạn sinh viên và những người quan tâm đến đề tài tiếp tục giúp đỡ, đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn. Huế, tháng 08 năm 2013 ườ ng Học viên Tr Hà Thị Trúc Mai ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Học viên thực hiện: Hà Thị Trúc Mai Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 02 Niên khóa: 2011 - 2013 uế Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Xuân Châu Tên đề tài: PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, tế H TỈNH THỪA THIÊN HUẾ 1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu: - Mục đích nghiên cứu: Từ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển TTCN ở thị xã Hương Trà, in h tỉnh Thừa Thiên Huế đề tài đưa ra các định hướng và giải pháp thúc đẩy phát triển - Đối tượng nghiên cứu: cK TTCN ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian sắp tới. Phát triển TTCN ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. 2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng: họ Quá trình thực hiện đề tài đã sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp phân tích tổng hợp Đ ại - Phương pháp điều tra xã hội học - Phương pháp thống kê kinh tế 3. Kết quả nghiên cứu chính và kết luận: ng - Kết quả nghiên cứu: Nghiên cứu thấy được thực trạng phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đưa ra các giải pháp có tính ườ khả thi cao. - Kết luận: Muốn phát triển tiểu, thủ công nghiệp thì các giải pháp đưa ra Tr phải được thực hiện đồng bộ, cùng với sự trợ giúp của các cấp chính quyền nhân dân trên địa bàn thị xã Hương Trà. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa Công nghiệp hóa CTTC: Công trường thủ công DNTN: Doanh nghiệp tư nhân ĐCN: Đại công nghiệp ĐVT: Đơn vị tính FDI: Vốn đầu tư trực tiếp GDP: Tổng sản phẩm quốc nội GTSX Giá trị sản xuất tế H h in HĐH: KT - XH: LĐ: NN: Kinh tế Kinh tế, xã hội Lao động Nông nghiệp Nông thôn Đ ại NT: Hợp tác xã cK KT: Hiện đại hóa họ HTX: uế CNH: Nguồn viện trợ không hoàn lại R&D: Nghiên cứu và phát triển SX: Sản xuất ng ODA: Thủ công nghiệp TNHH: Trách nhiệm hữu hạn ườ TCN: Tiểu, thủ công nghiệp Tr.đ: Triệu đồng Tr TTCN: iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CÁM ƠN ............................................................................................................ ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ........................................................................................ iii uế DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... iv MỤC LỤC...................................................................................................................v tế H DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ ix MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP..........................................................................................................6 h 1.1. QUAN NIỆM VÀ VAI TRÒ VỀ PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP 6 in 1.1.1. Quan niệm về phát triển tiểu, thủ công nghiệp .................................................6 cK 1.1.1.1. Tiền đề ra đời tiểu, thủ công nghiệp.................................................................6 1.1.1.2. Quan niệm về tiểu, thủ công nghiệp.................................................................8 1.1.1.3. Quan niệm về phát triển tiểu, thủ công nghiệp...............................................12 họ 1.1.2. Những đặc điểm cơ bản của các ngành tiểu, thủ công nghiệp........................14 1.1.2.1. Sản xuất tiểu, thủ công nghiệp mang tính đa dạng ......................................14 1.1.2.2. Các cơ sở sản xuất tiểu, thủ công nghiệp thường có mối liên hệ chặt chẽ, Đ ại trực tiếp với khách hàng và người lao động..............................................................14 1.1.2.3. Các cơ sở sản xuất tiểu, thủ công nghiệp thể hiện tính mềm dẻo, linh hoạt trong sản xuất, kinh doanh ........................................................................................15 ng 1.1.2.4. Hạn chế trong tiếp cận các nguồn vốn chính thức nhưng lại rất linh hoạt trong tiếp cận các nguồn vốn không chính thức .......................................................15 ườ 1.1.2.5. Tính chất chuyên môn hoá thấp trong quản lý sản xuất kinh doanh............16 1.1.3. Vai trò của phát triển tiểu, thủ công nghiệp....................................................16 Tr 1.1.3.1. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động ở NT ..........................................................................................16 1.1.3.2. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp đẩy mạnh việc phát huy các tiềm năng và lợi thế của địa phương...............................................................................................17 v 1.1.3.3. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp góp phần thu hút nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư ........................................................................................................................17 1.1.3.4. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH, HĐH ....................................................................................................18 uế 1.1.3.5. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và phát triển du lịch...................................................................................................19 tế H 1.1.4. Các loại hình tiểu, thủ công nghiệp.................................................................20 1.1.5. Các tiêu chí đánh giá sự phát triển tiểu, thủ công nghiệp ...............................21 1.2. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP ....................................................................................................................23 h 1.2.1. Những nhân tố về điều kiện tự nhiên ..............................................................23 in 1.2.2. Những nhân tố về kinh tế ................................................................................24 1.2.3. Những nhân tố về văn hóa, xã hội...................................................................26 cK 1.2.4. Những nhân tố về môi trường chính sách, chính trị và pháp luật ...................28 1.3. KINH NGHIỆM VỀ PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP.................28 1.3.1. Kinh nghiệm thế giới.......................................................................................28 họ 1.3.1.1. Cộng hoà liên bang Đức...............................................................................29 1.3.1.2. Cộng hòa Pháp .............................................................................................29 Đ ại 1.3.1.3. Nhật Bản.......................................................................................................30 1.3.1.4.Ấn Độ ............................................................................................................30 1.3.2. Kinh nghiệm trong nước .................................................................................30 1.3.2.1. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng...............30 ng 1.3.2.2. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang..............31 1.3.2.3. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa......32 ườ 1.3.2.4. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở tỉnh Vĩnh Phúc..........................................33 1.3.2.5. Ở Hà Nội ......................................................................................................33 Tr 1.3.2.6. Ở tỉnh Hải Dương.........................................................................................33 1.3.3. Kinh nghiệm có thể học hỏi trong quá trình phát triển tiểu, thủ công nghiệp cho thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.............................................................34 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .............................................................36 vi 2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ............................................................36 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ...........................................................................................36 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội .................................................................................38 2.1.2.1. Dân số...........................................................................................................38 uế 2.1.2.2. Đất đai ..........................................................................................................40 2.1.2.3. Cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội ......................................................................41 tế H 2.1.2.4. Tình hình sản xuất kinh doanh .....................................................................42 2.1.3. Những thuận lợi và khó khăn cho việc phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.........................................................................43 2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP Ở THỊ XÃ h HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .............................................................45 in 2.2.1. Kết quả sản xuất tiểu, thủ công nghiệp ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế ............................................................................................................................45 cK 2.2.1.1. Về TTCN......................................................................................................45 2.2.1.2. Về làng nghề ................................................................................................49 2.2.2. Cơ cấu ngành nghề sản xuất và sản phẩm TTCN ...........................................50 họ 2.2.3. Tình hình tổ chức sản xuất TTCN...................................................................56 2.2.3.1. Mô hình sản xuất hộ gia đình......................................................................57 Đ ại 2.2.3.2. Mô hình sản xuất HTX................................................................................57 2.2.3.3. Mô hình sản xuất doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH ............................58 2.2.4. Tình hình tiêu thụ sản phẩm TTCN ................................................................59 2.2.5. Trình độ kỹ thuật và công nghệ sản xuất tiểu, thủ công nghiệp .....................62 ng 2.2.6. Tình hình môi trường ở các làng nghề sản xuất tiểu, thủ công nghiệp...........63 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG.........................................................................................65 ườ 2.3.1. Những thành tựu đạt được...............................................................................65 2.3.2. Những tồn tại và khó khăn ..............................................................................65 Tr 2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại và khó khăn .............................................................66 2.3.4. Những vấn đề cấp bách đặt ra cho phát triển tiểu, thủ công nghiệp ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................................................67 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ..............71 vii 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .............................................................71 3.1.1. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp theo hướng đa dạng hóa ngành nghề và gắn liền với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, NT ở thị xã Hương Trà, uế tỉnh Thừa Thiên Huế .................................................................................................71 3.1.2. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp theo hướng đa dạng hóa các hình thức tổ chức tế H sản xuất......................................................................................................................73 3.1.3. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp gắn liền với phát triển NT và bảo vệ môi trường sinh thái .........................................................................................................75 3.1.4. Phát triển tiểu, thủ công nghiệp trên cơ sở kết hợp một cách hợp lý các công h nghệ truyền thống với ứng dụng công nghệ mới tiên tiến, hiện đại phù hợp với đặc in điểm từng ngành nghề, từng loại sản phẩm ..............................................................76 3.2. CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN TIỂU, THỦ CÔNG NGHIỆP Ở cK THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ..............................................77 3.2.1. Huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực vốn...........................................77 3.2.2. Áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến ......................79 họ 3.2.3. Đào tạo nguồn nhân lực ..................................................................................80 3.2.4. Phát triển thị trường và vùng nguyên liệu cho sản xuất tiểu, thủ công nghiệp Đ ại ...................................................................................................................................82 3.2.5. Đổi mới về cơ chế chính sách .........................................................................84 3.2.6. Gắn kết phát triển tiểu, thủ công nghiệp với bảo vệ môi trường ....................87 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................90 ng 1. Kết luận .................................................................................................................90 2. Kiến nghị ...............................................................................................................91 ườ TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................93 Tr PHỤ LỤC..................................................................................................................96 viii DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1: Dân số và lao động của thị xã Hương Trà giai đoạn 2009-2011...........39 uế Bảng 2.2 : Diện tích và cơ cấu diện tích các loại đất của thị xã Hương Trà ...........40 Bảng 2.3: Số lượng doanh nghiệp/cơ sở sản xuất công nghiệp - TTCN và lao động tế H phân theo thành phần kinh tế .................................................................46 Bảng 2.4 : Tổng hợp chung tình hình sản xuất công nghiệp - TTCN trên địa bàn thị xã từ năm 2007 - 2011 ...........................................................................47 h Bảng 2.5 : Danh mục các địa phương có làng nghề................................................49 in Bảng 2.6: GTSX công nghiệp - TTCN trên địa bàn theo giá hiện hành phân theo ngành công nghiệp .................................................................................51 Một số sản phẩm TTCN đặc trưng ở thị xã Hương Trà ........................52 Bảng 2.8. Các làng nghề chế biến thực phẩm chủ yếu ở thị xã Hương Trà ..........54 cK Bảng 2.7. họ Bảng 2.9. Số lượng các loại hình tổ chức sản xuất TTCN ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế .....................................................................................56 Bảng 2.10: Nguồn vốn của các doanh nghiệp sản xuất TTCN trên địa bàn ............58 Tr ườ ng Đ ại Bảng 2.11. Kết quả hoạt động của các doanh nghiệp sản xuất TTCN trên địa bàn.58 ix MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đối với nước ta, việc phát triển tiểu, thủ công nghiệp (TTCN) có vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội (KT - XH). Lịch sử đã chứng uế minh rằng tiểu công nghiệp, thủ công nghiệp là giai đoạn đầu hình thành và phát triển của nền kinh tế trước khi bước sang một nền công nghiệp hiện đại. tế H Quá trình phát triển TTCN đã thu hút được nhiều lao động, tạo ra công ăn việc làm, đặc biệt ở các vùng nông thôn, miền núi ven biển, tận dụng thời gian nhàn rỗi, thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo, từng bước công nghiệp hóa, hiện đại h hóa (CNH, HĐH) nông nghiệp, nông thôn (NN, NT) nói riêng và góp phần vào sự in nghiệp phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa nói chung. Điều đặc biệt quan trọng, việc phát triển TTCN giúp chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng cK “ly nông bất ly hương” góp phần phát triển nông thôn bền vững. Trong quá trình phát triển kinh tế nói chung và quá trình phát triển các ngành họ nghề TTCN nói riêng đã trải qua những bước thăng trầm: Có nhiều ngành nghề, làng nghề duy trì và phát triển sâu rộng, đồng thời mở rộng thêm các ngành nghề mới. Nhưng ngược lại, có những ngành nghề, làng nghề phát triển chậm, không ổn Đ ại định, gặp nhiều khó khăn, đang bị mai một hoặc mất hẳn đi. Chính vì thế, việc định hướng và tìm ra các giải pháp nhằm phát triển TTCN là một yêu cầu cần thiết đối với kinh tế NN, NT ở nước ta trong giai đoạn này, nhất là gắn với yêu cầu xây dựng ng nông thôn mới hiện nay. Hương Trà là một trong chín huyện, thị, thành phố thuộc tỉnh Thừa Thiên ườ Huế, với những đặc điểm thuận lợi: nằm trong tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, có tuyến quốc lộ 1A và tuyến dường sắt Bắc - Nam đi qua với chiều dài 12km. Tr Ngày 15/11/2011, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 99/NQ-CP về việc thành lập thị xã Hương Trà và thành lập các phường thuộc thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Thị xã Hương Trà là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển dịch vụ, du lịch, đặc biệt là công nghiệp và TTCN. Bước đầu, thị xã Hương Trà đã hình thành 1