Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ HỌC VIỆN Y DƢỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM PHẠM VĂN THI NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG CỦA THỦY CHÂM CHẾ PHẨM CHỨA NỌC ONG TRÊN MÔ HÌNH ĐỘNG VẬT GÂY VIÊM VÀ THOÁI HÓA KHỚP GỐI LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC HÀ NỘI - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ HỌC VIỆN Y DƢỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM PHẠM VĂN THI NGHIÊN CỨU TÁC DỤNG CỦA THỦY CHÂM CHẾ PHẨM CHỨA NỌC ONG TRÊN MÔ HÌNH ĐỘNG VẬT GÂY VIÊM VÀ THOÁI HÓA KHỚP GỐI LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC Chuyên ngành: Y học cổ truyền Mã số: 8720115 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Lê Văn Quân TS. Phạm Hồng Vân HÀ NỘI - 2019 LỜI CẢM ƠN Sau 2 năm học tập khóa cao học tại Học viện Y học cổ truyền Việt Nam, đến nay tôi đã hoàn thành chƣơng trình học tập. Với lòng biết ơn và kính trọng tôi xin chân thành cám ơn: - Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo Sau đại học Học viện Y Dƣợc học cổ truyền Việt Nam. - Ban Giám đốc, Viện nghiên cứu Học viện Y Dƣợc học cổ truyền Việt Nam. - Tập thể bộ môn Sinh lý bệnh Học viện Quân Y đã giúp đỡ tôi tận tình để hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới là ngƣời Thầy TS. Lê Văn Quân và TS. Phạm Hồng Vân đã trực tiếp giúp đỡ, hƣớng dẫn, đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tận tâm dìu dắt tôi từng bƣớc hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tất cả các Giáo sƣ, Phó giáo sƣ, Tiến sỹ trong Hội đồng: Là những ngƣời thầy, những Nhà khoa học dạy dỗ tôi suốt quá trình học tập và đóng góp cho tôi những ý kiến quý báu để tôi hoàn thành và bảo vệ thành công luận văn này. Cuối cùng tôi xin dành những tình cảm trân trọng nhất cảm ơn gia đình, cơ quan nơi tôi công tác, anh chị em, bạn bè những ngƣời luôn quan tâm giúp đỡ để cho tôi có đƣợc thành công ngày hôm nay. Hà Nội, ngày tháng Học viên Phạm Văn Thi năm 2019 LỜI CAM ÐOAN Tôi là Phạm Văn Thi, học viên cao học khóa 10 Học viện Y Dƣợc học cổ truyền Việt Nam, chuyên ngành Y học cổ truyền, xin cam đoan: 1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của Thầy TS. Lê Văn Quân và TS. Phạm Hồng Vân 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã đƣợc công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã đƣợc xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật về những cam kết này. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Ngƣời viết cam đoan Phạm Văn Thi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CFA: complete Freund’s adjuvant NGF: Yếu tố phát triển thần kinh TGF beta: Yếu tố tăng trƣởng chuyển dạng beta MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .............................................................. 3 1.1. Tình hình bệnh thoái hóa khớp gối trên thế giới Error! Bookmark not defined. 1.2. Sinh lý bệnh thoái hóa khớp gối ............. Error! Bookmark not defined. 1.3. Các mô hình thực nghiệm gây thoái hóa khớp gối ................................... 8 1.3.1. Mô hình thoái hóa khớp nguyên phát Error! Bookmark not defined. 1.3.2. Mô hình thoái hóa khớp thứ phát .. Error! Bookmark not defined. 1.4. Phƣơng pháp đánh giá đau và vận động trên động vật thực nghiệm Error! Bookma 1.4.1. Phƣơng pháp sử dụng bài tập hành vi trên trụ quay Rotarod Error! Bookmark 1.4.2. Phƣơng pháp sử dụng bài tập môi trƣờng mở Error! Bookmark not defined. 1.4.3. Phƣơng pháp xác định ngƣỡng đau Error! Bookmark not defined. 1.4.4. Phƣơng pháp xác định tầm vận động Error! Bookmark not defined. 1.5. Sự thay đổi các giá trị huyết học và mediator trong viêm và thoái hóa khớp Error! Bookm 1.5.1. Sự thay đổi bạch cầu trong viêm ..................................................... 4 1.5.2. Vai trò của cytokin trong viêm ........................................................ 5 1.6. Tổng quan về sản phẩm nọc ong dự kiến trong nghiên cứu và các nghiên cứu ứng dụng chế phẩm chứa nọc ong trong điều trị bệnh ............................ 11 1.6.1. Sản phẩm nọc ong dự kiến trong nghiên cứu ................................ 11 1.6.2. Các nghiên cứu liên quan đến độc tính của nọc ong ..................... 12 1.6.3. Các nghiên cứu ứng dụng chế phẩm chứa nọc ong trong điều trị bệnh 13 1.7. Phƣơng pháp thủy châm và ứng dụng thủy châm trong điều trị bệnh Error! Bookm Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................. 17 2.1. Xây dựng mô hình viêm và thoái hóa khớp gối trên động vật thực nghiệm .. 17 2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................... 17 2.1.2. Phân nhóm nghiên cứu .................................................................. 17 2.1.3. Phƣơng pháp gây viêm và thoái hóa khớp gối .............................. 17 2.1.4. Các chỉ tiêu đánh giá ...................................................................... 18 2.2. Đánh giá tác dụng chống viêm, giảm đau và cải thiện vận động của chế phẩm chứa nọc ong ........................................................................................ 19 2.2.1. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................... 19 2.2.2. Hóa chất, phƣơng tiện dụng cụ ...................................................... 20 2.2.3. Phân nhóm nghiên cứu .................................................................. 20 2.2.4. Phƣơng pháp thủy châm điều trị .................................................... 21 2.2.5. Các chỉ tiêu đánh giá ...................................................................... 21 2.3. Cách xác định các chỉ số nghiên cứu ...................................................... 22 2.4. Phân tích số liệu ...................................... Error! Bookmark not defined. Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................... 28 3.1. Kết quả gây mô hình thực nghiệm .......................................................... 28 3.1.1. Nhiệt độ tại chỗ .............................................................................. 28 3.1.2. Ngƣỡng đau ................................................................................... 28 3.1.3. Tầm vận động ................................................................................ 29 3.1.4. Khả năng phối hợp vận động của chuột ........................................ 30 3.1.5. Xét nghiệm huyết học và cytokin viêm ......................................... 31 3.1.6. Hình ảnh mô học ổ khớp ............................................................... 34 3.2. Đánh giá tác dụng giảm đau, chống viêm, cải thiện vận động của thủy châm chế phẩm chứa nọc ong trên chuột gây viêm và thoái hóa khớp ......... 36 3.2.1. Nhiệt độ vùng khớp gối gây thoái hóa .......................................... 36 3.2.2. Ngƣỡng đau trƣớc và sau điều trị .................................................. 38 3.2.3. Sự thay đổi khả năng vận động ..................................................... 39 3.2.4. Tầm vận động ................................................................................ 40 3.2.5. Khả năng phối hợp vận động ......................................................... 43 3.2.6. Sự thay đổi số lƣợng bạch cầu ....................................................... 45 3.2.7. Sự thay đổi nồng độ cytokin huyết tƣơng ..................................... 45 3.2.8. Sự thay đổi hình ảnh mô học vùng khớp gối ................................. 50 Chƣơng 4. BÀN LUẬN ................................................................................. 51 4.1. Về kết quả mô hình gây viêm và thoái hóa khớp gối trên chuột ............ 51 4.2. Về đánh giá tác dụng chống viêm, giảm đau và cải thiện vận động của thủy châm chế phẩm chứa nọc ong trên mô hình động vật gây viêm và thoái hóa khớp gối ................................................................................................... 55 Chƣơng 5. KẾT LUẬN .................................................................................. 62 Chƣơng 6. KIẾN NGHỊ ................................................................................. 64 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 65 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Các mô hình gây thoái hóa khớp gối ............................................... 8 Bảng 3.1. Nhiệt độ tại chỗ ở các nhóm nghiên cứu ..................................... 28 Bảng 3.2. Ngƣỡng đau của hai nhóm nghiên cứu .......................................... 29 Bảng 3.3. Độ gấp khớp gối chuột ở các nhóm nghiên cứu ............................ 29 Bảng 3.4. Độ duỗi khớp gối chuột ở các nhóm nghiên cứu .......................... 30 Bảng 3.5. Thời gian chuột rơi xuống trong bài tập rotarod ........................... 31 Bảng 3.6. Số lƣợng bạch cầu trƣớc và sau gây thoái hóa khớp gối ............... 32 Bảng 3.7. Nồng độ TNF-α huyết tƣơng trƣớc và sau khi gây thoái hóa ........ 32 Bảng 3.8. Nồng độ IL-1β huyết tƣơng trƣớc và sau gây thoái hóa ............... 33 Bảng 3.9. Nồng độ IL-10 huyết tƣơng trƣớc và sau gây thoái hóa ................ 34 Bảng 3.10. Nhiệt độ trƣớc và sau điều trị ở các nhóm nghiên cứu ................ 37 Bảng 3.11. Ngƣỡng đau trƣớc và sau điều trị ................................................ 38 Bảng 3.12. Khả năng vận động trƣớc và sau điều trị ..................................... 39 Bảng 3.13. Góc duỗi khớp gối trƣớc và sau điều trị ...................................... 40 Bảng 3.14. Góc gấp khớp gối trƣớc và sau điều trị ....................................... 42 Bảng 3.15. Thời gian chuột rơi xuống trƣớc và sau điều trị .......................... 43 Bảng 3.16. Sự thay đổi số lƣợng bạch cầu trƣớc và sau điều trị ................... 45 Bảng 3.17. Sự thay đổi nồng độ TNF-α huyết tƣơng trƣớc và sau điều trị ... 46 Bảng 3.18. Sự khác biệt về nồng độ IL-1β huyết tƣơng trƣớc và sau điều trị ..... 47 Bảng 3.19. Sự khác biệt về nồng độ IL-10 huyết tƣơng trƣớc và sau điều trị ... 49 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. chế phẩm chứa nọc ong trong nghiên cứu ..................................... 12 Hình 2.1. Tiêm CFA vào khớp gối của chuột................................................. 18 Hình 2.2. Lấy máu xét nghiệm ....................... Error! Bookmark not defined. Hình 2.3. Bộ Kit ELISA của TNF-alpha, IL-10, IL-1beta ............................. 19 Hình 2.4. Đo nhiệt độ tại khớp gối ................................................................. 23 Hình 2.5. Đánh giá ngƣỡng đau bằng hệ thống Analgesy-Meter .................. 24 Hình 2.6. Phần mềm Anymaze ghi lại hoạt động của chuột .......................... 24 Hình 2.7. Đánh giá tầm vận động của chuột .................................................. 25 Hình 3.1, 3.2. Mô học khớp gối sau gây viêm và thoái hóa .......................... 38 Hình 3.3. Hình ảnh khớp gối và tổ chức cạnh khớp sau 3 tuần điều trị ........ 50