Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ HỌC VIỆN Y DƢỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM --------------------------- NGUYỄN VĂN TUÂN §¸NH GI¸ T¸C DôNG CñA §IÖN CH¢M KÕT HîP BµI TËP MC.KENZIE TRONG §IÒU TRÞ §AU TH¾T L¦NG §¥N THUÇN LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC HÀ NỘI - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ HỌC VIỆN Y DƢỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM ---------------------------- NGUYỄN VĂN TUÂN §¸NH GI¸ T¸C DôNG CñA §IÖN CH¢M KÕT HîP BµI TËP MC.KENZIE TRONG §IÒU TRÞ §AU TH¾T L¦NG §¥N THUÇN Chuyên ngành: Y học cổ truyền Mã số: 60.72.02.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Người hướng dẫn khoa học TS.BS TRẦN PHƢƠNG ĐÔNG HÀ NỘI - 2019 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa học và hoàn tất luận văn này, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ vô cùng quý báu của các thầy cô giáo, các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình. Tôi xin chân thành cảm ơn Đảng ủy, Ban giám đốc, Phòng đào tạo Sau Đại học và các thầy cô giáo trong Học Viện Y – Dược học cổ truyền Việt Nam đã giảng dạy, chỉ bảo tận tình, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và lòng kính trọng đến các GS, PGS, TS trong Hội đồng chấm luận văn đã góp ý cho tôi nhiều kiến thức quý báu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Phương Đông, Phó Giám đốc - Bệnh viện Châm cứu Trung ương đã tận tình chỉ bảo, cung cấp cho tôi những kiến thức về mặt lý thuyết cũng như triển khai đề tài trên lâm sàng để hoàn tất luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn và ghi nhớ sự giúp đỡ của Giám đốc, Ban giám đốc cùng tập thể các y bác sỹ, các bạn đồng nghiệp của Bệnh Viện Châm cứu Trung ương đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình triển khai đề tài trên lâm sàng. Cuối cùng, tôi cũng rất biết ơn những người thân trong gia đình, cùng bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên khích lệ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Hà Nội, ngày tháng Tác giả năm 2019 Nguyễn Văn Tuân LỜI CAM ĐOAN Tôi là Nguyễn Văn Tuân, học viên Cao học khóa 8, Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam, chuyên ngành Y học cổ truyền, xin cam đoan: 1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Trần Phương Đông. 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Người viết cam đoan Nguyễn Văn Tuân DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CSTL Cột sống thắt lưng CT.scanner Computed Tomography Scanner (Chụp cắt lớp vi tính) D0 Đánh giá trước điều trị D7 Đánh giá sau 7 ngày điều trị D21 Đánh giá sau 21 ngày điều trị ĐT Điều trị Nhóm C Nhóm chứng Nhóm NC Nhóm nghiên cứu NP Nghiệm pháp MR Magnetic Resonance Imaging (Chụp cộng hưởng từ) TĐT Trước điều trị SĐT Sau điều trị YHCT Y học cổ truyền YHHĐ Y học hiện đại MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Danh mục chữ viết tắt Mục lục Danh mục bảng Danh mục hình ĐẶT VẤN ĐỀ.......................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...........................................................3 1.1. Giải phẫu –sinh lý cột sống thắt lưng .................................................... 3 1.1.1. Đặc điểm chung............................................................................... 3 1.1.2. Cấu trúc cột sống thắt lưng ............................................................. 3 1.1.3. Cấu tạo đĩa đệm – khớp liên cuống................................................. 4 1.1.4. Cơ – dây chằng................................................................................ 5 1.1.5. Lỗ liên đốt – sự phân bố thần kinh cột sống ................................... 6 1.2. Đau thắt lưng theo y học hiện đại .......................................................... 7 1.2.1. Khái niệm về đau thắt lưng ............................................................. 7 1.2.2. Nguyên nhân ................................................................................... 7 1.2.3. Cơ chế đau thắt lưng ....................................................................... 8 1.2.4. Lâm sàng đau thắt lưng ................................................................... 8 1.2.5. Điều trị đau thắt lưng .................................................................... 10 1.3. Đau thắt lưng theo YHCT .................................................................... 12 1.3.1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh ................................................ 12 1.3.2. Các thể bệnh lâm sàng theo y học cổ truyền................................. 13 1.3.3. Điều trị theo y học cổ truyền......................................................... 15 1.4. Tổng quan về điện châm ...................................................................... 17 1.4.1. Định nghĩa ..................................................................................... 17 1.4.2. Chỉ định và chống chỉ định ........................................................... 17 1.4.3. Cách tiến hành điện châm ............................................................. 18 1.4.4. Liệu trình điện châm ..................................................................... 18 1.5. Bài tập Mc.Kenzie ................................................................................ 18 1.5.1. Vài nét về tác giả McKenzie và bài tập ........................................ 18 1.5.2. Chỉ định và chống chỉ định của bài tập Mc.Kenzie ...................... 19 1.6. Một số kết quả nghiên cứu về điều trị đau thắt lưng. .......................... 20 1.6.1. Nghiên cứu các tác giả nước ngoài ............................................... 20 1.6.2.Nghiên cứu của các tác giả trong nước .......................................... 21 CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......... 22 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ...................................... 22 2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân ................................................................. 22 2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHHĐ ...................................... 22 2.2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHCT....................................... 22 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khỏi diện nghiên cứu........................... 22 2.4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 23 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu....................................................................... 23 2.4.2. Phương tiện nghiên cứu ................................................................ 23 2.4.3. Quy trình nghiên cứu .................................................................... 24 2.4.4. Sơ đồ nghiên cứu........................................................................... 25 2.5. Các bước tiến hành ............................................................................... 26 2.5.1. Thăm khám lâm sàng .................................................................... 26 2.5.2. Thăm khám cận lâm sàng.............................................................. 26 2.5.3. Tiến hành điều trị .......................................................................... 26 2.6. Các chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................................ 32 2.6.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ............................................. 32 2.6.2. Thời gian theo dõi, đánh giá ......................................................... 32 2.6.3. Cách xác định các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................... 33 2.7. Xử lý số liệu ......................................................................................... 35 2.8. Đạo đức nghiên cứu: ............................................................................ 36 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...................................................... 37 3.1. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu ..................................... 37 3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo giới ......................................................... 37 3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo tuổi ......................................................... 38 3.1.3. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp ........................................... 38 3.1.4. Phân bố bệnh nhân theo các bệnh mắc kèm theo ......................... 39 3.1.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh ................................ 40 3.2. Đặc điểm bệnh lý của đối tượng nghiên cứu: ...................................... 40 3.2.1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo mức độ đau của thang điểm VAS .... 40 3.2.2. Đặc điểm độ giãn CSTL trước điều trị.......................................... 41 3.2.3. Đặc điểm tầm vận động cột sống thắt lưng trước điều trị............. 42 3.2.4. Đặc điểm tổn thương cột sống thắt lưng trên phim X - quang ..... 42 3.3. Kết quả nghiên cứu của điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie .......... 43 3.3.1. Sự thay đổi mức độ đau trước và sau điều trị ở hai nhóm ............ 43 3.3.2. Đánh giá kết quả về độ giãn cột sống thắt lưng của hai nhóm ..... 44 3.3.3. Đánh giá kết quả về tầm vận động CSTL của hai nhóm .............. 46 3.3.4. Mức cải thiện chức năng sinh hoạt ............................................... 48 3.3.5. Kết quả điều trị chung của hai nhóm ............................................ 49 CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN ............................................................................... 51 4.1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu ................................................ 51 4.1.1. Giới tính ........................................................................................ 51 4.1.2. Tuổi ............................................................................................... 52 4.1.3. Nghề nghiệp .................................................................................. 53 4.1.4. Thời gian mắc bệnh ....................................................................... 54 4.1.5. Bệnh mắc kèm theo ....................................................................... 54 4.2. Các triệu chứng lâm sàng trước điều trị ............................................... 54 4.2.1. Mức độ đau thắt lưng theo thang điểm VAS trước điều trị .......... 54 4.2.2.Độ giãn và tầm vận động cột sống thắt lưng ................................. 55 4.3. Hiệu quả điều trị ................................................................................... 56 4.3.1. Sự thay đổi thang điểm VAS sau điều trị ..................................... 56 4.3.2. Sự cải thiện độ giãn và tầm hoạt động CSTL sau điều trị ............ 57 4.3.3. Mức cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày .............................. 59 4.3.4. Hiệu quả điều trị chung ................................................................. 60 KẾT LUẬN........................................................................................................ 62 KIẾN NGHỊ ...................................................................................................... 63 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo mức độ đau của thang điểm VAS .... 40 Bảng 3.2. Đặc điểm độ giãn CSTL trước điều trị.............................................. 41 Bảng 3.3. Đặc điểm tầm vận động CSTL trước điều trị ................................... 42 Bảng 3.4. Hình ảnh trên phim X - quang cột sống thắt lưng ............................ 42 Bảng 3.5. So sánh sự thay đổi điểm VAS ở 2 nhóm trước và sau 7 ngày điều trị ... 43 Bảng 3.6. So sánh sự thay đổi điểm VAS ở 2 nhóm trước ............................... 43 và sau 21 ngày điều trị ........................................................................................ 43 Bảng 3.7. Sự cải thiện độ giãn CSTL sau 7 ngày điều trị ................................. 44 Bảng 3.8. Sự cải thiện độ giãn CSTL sau 21 ngày điều trị ............................... 45 Bảng 3.9 Sự cải thiện tầm vận động CSTL sau 7 ngày điều trị ........................ 46 Bảng 3.10. Sự cải thiện tầm vận động CSTL sau 21 ngày điều trị ................... 47 Bảng 3.11 Mức cải thiện chức năng sinh hoạt sau 7 ngày điều trị ................... 48 Bảng 3.12. Mức cải thiện chức năng sinh hoạt sau 21 ngày điều trị ................ 48 iểu đồ 3.1. Phân bố theo giới ........................................................................... 37 iểu đồ 3.2. Phân bố độ tuổi của đối tượng nghiên cứu ................................... 38 iểu đồ 3.3. Phân bố nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu........................... 38 Biểu đồ 3.4. Phân loại bệnh nhân theo các bệnh mắc kèm ............................... 39 Biểu đồ 3.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh ................................ 40 Biểu đồ 3.6 Kết quả điều trị chung sau 7 ngày điều trị ..................................... 49 Biểu đồ 3.7 Kết quả điều trị chung sau 21 ngày điều trị ................................... 49