Nội dung

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ THANH HÀ ĐÁNH GIÁ ĐỘ HIỆU LỰC CỦA BẢNG KIỂM HÀNH VI TRẺ EM ACHENBACH – PHIÊN BẢN VIỆT NAM (CBCL-V) TRÊN NHÓM BỆNH NHÂN LUẬN VĂN THẠC SỸ TÂM LÝ HỌC HÀ NỘI – 2014 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ THANH HÀ ĐÁNH GIÁ ĐỘ HIỆU LỰC CỦA BẢNG KIỂM HÀNH VI TRẺ EM ACHENBACH – PHIÊN BẢN VIỆT NAM (CBCL-V) TRÊN NHÓM BỆNH NHÂN LUẬN VĂN THẠC SỸ TÂM LÝ HỌC Chuyên ngành: TÂM LÝ HỌC LÂM SÀNG TRẺ EM VÀ VỊ THÀNH NIÊN Mã số: Thí điểm Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Hoàng Minh HÀ NỘI – 2014 ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu, nhiệt tình của các thầy cô, các anh chị, các em và các bạn. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành nhất tới: Ban giám hiệu, các phòng ban, các khoa, các thầy cô giáo và các cán bộ Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đặng Hoàng Minh, đã dành thời gian quý báu hướng dẫn, chỉ bảo và tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Viện sức khỏe Tâm thần, các bác sỹ, các cán bộ y tế, các anh chị em đồng nghiệp trong quá trình làm việc đã đồng ý và tạo điều kiện cho tôi được học tập chương trình này. Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới Ban lãnh đạo các Bệnh viện, lãnh đạo các Khoa, Phòng, các bác sỹ, các cán bộ tâm lý và các cán bộ y tế tại Viện sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương, Khoa Tâm bệnh – Bệnh viện Nhi Trung ương đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu, phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài. Xin cảm ơn các nghiệm thể nghiên cứu đã đồng ý và hợp tác tham gia nghiên cứu, đóng góp những thông tin quý báu mà không có những thông tin đó, luận văn này không thể được hoàn thành. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn đồng môn trong lớp Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên Khóa 3 – Đại học Giáo dục cùng gia đình đã luôn giúp đỡ, ủng hộ về mọi mặt giúp tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 28 tháng 05 năm 2014 Tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASEBA ...................... Achenbach System or Empirically Based Assessment AUC............................................................................... Area under the curve CBCL ................................................................ Children Behavior Checklist CBCL-V ........................... Bảng Kiểm hành vi trẻ em – phiên bản Việt Nam DSM-IVDiagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th Edition ICD-10 ........................................................................ International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10 th Revision ROC .......................................................... Reciever Operating characteristics SD ..................................................................................... Standard Deviation SDQ .................................................. Strengths and Difficulties Questionaire SKTT ................................................................................. Sức khỏe tâm thần TRF................................................................................Teacher Report Form YSR .................................................................................... Youth Self Report ii MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục các từ viết tắt.................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................. iii Danh mục bảng ............................................................................................... vii Danh mục biểu đồ ......................................................................................... viii MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN ..................................................................... 10 1.1. Lịch sử nghiên cứu về độ hiệu lực của các thang đo trong đánh giá và chẩn đoán các vấn đề sức khỏe tâm thần ................................................... 10 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu về độ hiệu lực của các thang đo trên thế giới........ 10 1.1.2. Những nghiên cứu về độ hiệu lực của các thang đo trong đánh giá và chẩn đoán các vấn đề SKTT trên thế giới .................................................. 14 1.1.3. Những nghiên cứu về độ hiệu lực của các thang đo trong đánh giá và chẩn đoán các vấn đề SKTT tại Việt Nam ................................................. 16 1.2. Sử dụng các thang đo trong đánh giá và chẩn đoán các vấn đề SKTT.... 17 1.2.1. Một số khái niệm chung ........................................................................ 17 1.2.2. Nhu cầu sử dụng các thang đo trong đánh giá và chẩn đoán các vấn đề SKTT ................................................................................................... 20 1.3. Đặc điểm tâm trắc của một thang đo........................................................ 21 1.3.1. Độ tin cậy .............................................................................................. 21 1.3.2. Độ hiệu lực ............................................................................................ 22 1.3.3. Độ nhạy và độ đặc hiệu ......................................................................... 24 1.4. Hệ thống đánh giá dựa trên thực chứng Achenbach (ASEBA) ............... 25 1.4.1. Giới thiệu chung về ASEBA ................................................................. 25 1.4.2. Đặc điểm tâm trắc của CBCL ............................................................... 28 1.4.3. Sử dụng CBCL trong các nền văn hóa khác ......................................... 30 1.4.4. Thích ứng CBCL-V ở Việt Nam ........................................................... 31 iii Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU.................. 34 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 34 2.1.1. Vấn đề nghiên cứu................................................................................. 34 2.1.2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 34 2.1.3. Mẫu nghiên cứu..................................................................................... 35 2.1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................... 35 2.1.5. Công cụ nghiên cứu .............................................................................. 38 2.2. Tổ chức nghiên cứu .................................................................................. 42 2.2.1. Quy trình thu thập số liệu ...................................................................... 42 2.2.2. Mẫu nghiên cứu thu thập đƣợc trên thực tế .......................................... 43 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 52 3.1. Mô tả sơ lƣợc về giá trị các thang đo ....................................................... 52 3.1.1. Mô tả các giá trị của thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân ............ 52 3.1.2. Mô tả các giá trị của thang đo SDQ trên nhóm bệnh nhân ................... 57 3.2. Đánh giá độ tin cậy của các thang đo....................................................... 61 3.2.1. Độ tin cậy của thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân ...................... 61 3.2.2. Độ tin cậy của thang đo SDQ trên nhóm bệnh nhân ............................ 62 3.3. Đánh giá độ hiệu lực của thang đo CBCL-V ........................................... 63 3.3.1. Đánh giá độ hiệu lực đồng thời của thang đo CBCL-V ....................... 63 3.3.2. Đánh giá độ hiệu lực phân biệt của thang đo CBCL-V ........................ 66 3.4. Đánh giá độ nhạy của điểm ranh giới thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân ........................................................................................................ 69 3.4.1. Đánh giá độ nhạy của điểm ranh giới thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nam 6-11 tuổi ............................................................................................ 70 3.4.2. Đánh giá độ nhạy của điểm ranh giới thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nam 12-16 tuổi ........................................................................................... 71 3.4.3. Đánh giá độ nhạy của điểm ranh giới thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nữ 6-11 tuổi ................................................................................................ 73 iv 3.4.4. Đánh giá độ nhạy của điểm ranh giới thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nữ 12-16 tuổi .............................................................................................. 74 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 78 1. Kết luận ....................................................................................................... 78 2. Khuyến nghị ................................................................................................ 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 82 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 90 v DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Phân bố khách thể nghiên cứu theo Địa điểm *Giới tính* Nhóm tuổi .................................................................................... 47 Bảng 3.1: Giá trị trung bình của thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân .... 53 Bảng 3.2: Bảng so sánh điểm trung bình thang đo CBCL-V theo các biến độc lập ............................................................................................... 54 Bảng 3.3: Giá trị trung bình của thang đo SDQ trên nhóm bệnh nhân ........... 58 Bảng 3.4: Bảng so sánh điểm trung bình tổng khó khăn của thang đo SDQ theo các biến độc lập .............................................................................. 58 Bảng 3.5: Bảng đánh giá độ tin cậy của thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân ........................................................................................................ 62 Bảng 3.6: Bảng đánh giá độ tin cậy của thang đo SDQ trên nhóm bệnh nhân ....................................................................................................... 63 Bảng 3.7: Tƣơng quan điểm trung bình các nhóm hội chứng giữa thang đo CBCL-V và SDQ trên nhóm bệnh nhân .......................................... 64 Bảng 3.8: Tƣơng quan điểm trung bình các nhóm hội chứng giữa thang đo CBCL-V và SDQ trên nhóm bệnh nhân với nghiên cứu của Becker & cs (2007) ......................................................................................... 65 Bảng 3.9: Điểm trung bình của các nhóm hội chứng thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân so sánh với nhóm chuẩn trẻ em Việt Nam ................... 67 Bảng 3.10: So sánh điểm trung bình của các nhóm hội chứng thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân với điểm trung bình của CBCL-V trong nghiên cứu của Nguyễn Cao Minh (2012) ............................................ 68 Bảng 3.11: Bảng phân biệt trẻ có vấn đề theo thang đo CBCL-V ở trẻ nam 6-11 tuổi với điểm ranh giới chuẩn của SDQ .................................... 70 Bảng 3.12: Độ nhạy của thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nam 6-11 tuổi ..... 71 Bảng 3.13: Bảng phân biệt trẻ có vấn đề theo thang đo CBCL –V ở trẻ nam 12-16 tuổi với điểm ranh giới chuẩn của SDQ .................................. 72 vi Bảng 3.14: Độ nhạy của thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nam 12-16 tuổi ... 73 Bảng 3.15: Bảng phân biệt trẻ có vấn đề theo thang đo CBCL-V ở trẻ nữ 6-11 tuổi với điểm ranh giới chuẩn của SDQ ....................................... 73 Bảng 3.16: Độ nhạy của thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nữ 6-11 tuổi ........ 74 Bảng 3.17: Bảng phân biệt trẻ có vấn đề theo thang đo CBCL-V ở trẻ nữ 12-16 tuổi với điểm ranh giới chuẩn của SDQ .......................................... 75 Bảng 3.18: Độ nhạy của thang đo CBCL-V trên nhóm trẻ nữ 12-16 tuổi ...... 76 vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1: Phân bố mẫu theo địa điểm nghiên cứu ..................................... 43 Biểu đồ 2.2: Phân bố mẫu theo giới tính......................................................... 44 Biểu đồ 2.3: Hàm phân phối tuổi của khách thể nghiên cứu .......................... 45 Biểu đồ 2.4: Mức độ phân bố tuổi của khách thể ........................................... 46 Biểu đồ 2.5: Mô tả nhóm tuổi của khách thể nghiên cứu ............................... 47 Biểu đồ 2.6: Phân bố nơi sống của khách thể nghiên cứu .............................. 48 Biểu đồ 2.7: Ngƣời sống cùng trẻ trong gia đình............................................ 49 Biểu đồ 2.8: Tình trạng hôn nhân của bố mẹ của khách thể nghiên cứu ........ 50 Biểu đồ 2.9: Trình độ học vấn của bố mẹ của khách thể nghiên cứu ............. 50 Biểu đồ 3.1: Hàm phân phối tổng điểm thô thang đo CBCL-V trên nhóm bệnh nhân ........................................................................................................ 52 Biểu đồ 3.2: Điểm trung bình các thang hội chứng CBCL-V trên nhóm bệnh nhân ........................................................................................................ 56 Biểu đồ 3.3: Hàm phân phối tổng điểm khó khăn của thang đo SDQ ............ 57 Biểu đồ 3.4: Điểm trung bình các nhóm hội chứng thang đo SDQ trên nhóm bệnh nhân .............................................................................................. 61 Biểu đồ 3.5: Đƣờng ROC của nhóm trẻ nam 6-11 tuổi .................................. 71 Biểu đồ 3.6: Đƣờng ROC của nhóm trẻ nam 12-16 tuổi ................................ 72 Biểu đồ 3.7: Đƣờng ROC của nhóm trẻ nữ 6-11 tuổi ..................................... 74 Biểu đồ 3.8: Đƣờng ROC của nhóm trẻ nữ 12-16 tuổi ................................... 76 viii