Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------***--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA CƠ CẤU VỐN ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CN NAM HÀ NỘI Ngành: Tài chính ngân hàng ĐINH THỊ KIM THƯƠNG Hà Nội - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------***--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA CƠ CẤU VỐN ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CN NAM HÀ NỘI Ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Đinh Thị Kim Thương Người hướng dẫn: PGS, TS. Nguyễn Việt Dũng Hà Nội - 2020 i LỜI CAM ĐOAN Đề tài Luận văn Thạc sỹ “Nghiên cứu tác động của cơ cấu vốn đến khả năng trả nợ của các doanh nghiệp vay vốn tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – CN Nam Hà Nội” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa từng được người khác công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào Tôi xin cam đoan rằng toàn bộ nội dung trong Luận văn này là do tôi thực hiện Hà Nội, ngày tháng 6 năm 2020 Tác Giả Đinh Thị Kim Thương ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và lòng biết ơn chân thành đến các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Ngoại thương, Phòng Đào tạo và Khoa Sau đại học của trường cùng tập thể các thầy cô giáo, những người đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn thầy giáo PGS. TS Nguyễn Việt Dũng, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn tất cả các bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tôi có thể hoàn thiện luận văn này. Do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận văn không thể tránh khỏi những sơ suất thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến của các thầy cô giáo cùng các bạn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng 6 năm 2020 Tác Giả Đinh Thị Kim Thương iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................v DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ, BẢNG ................................................................ vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................ vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VỀ CƠ CẤU VỐN VÀ KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP ................................1 1.1 Tổng quan về cơ cấu vốn.............................................................................1 1.1.1 Khái niệm cơ cấu vốn ............................................................................ 1 1.1.2 Các nhân tố cấu thành cơ cấu vốn ....................................................... 1 1.1.3 Các chỉ số đo lường cơ cấu vốn ............................................................ 2 1.1.4 Các lý thuyết về cơ cấu vốn ................................................................... 3 1.2 Khái niệm nợ vay và khả năng trả nợ .....................................................11 1.2.1 Nợ vay ................................................................................................... 11 1.2.2 Khả năng trả nợ ................................................................................... 15 1.3 Lý thuyết tổng quan về đánh giá khả năng trả nợ .................................15 1.3.1 Đánh giá thông qua phân tích chỉ số .................................................. 15 1.3.2 Đánh giá thông qua mô hình 5 P ........................................................ 16 1.3.3 Đánh giá thông qua hệ thống xếp hạng tín dụng .............................. 18 1.3.4 Đánh giá thông qua hệ thống xác suất vỡ nợ..................................... 19 1.3.5 Đánh giá thông qua Mô hình tiếp cận theo phương pháp thị trường22 1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ ............................................23 1.4.1 Yếu tố thuộc về doanh nghiệp ............................................................. 23 1.4.2 Yếu tố thuộc về đặc điểm khoản vay ................................................... 25 1.4.3 Yếu tố thuộc về Ngân hàng ................................................................. 26 1.4.4 Yếu tố vĩ mô .......................................................................................... 26 iv CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA CƠ CẤU VỐN ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VAY VỐN TẠI VCB NAM HÀ NỘI ......27 2.1 Thực trạng hoạt động tại Vietcombank Chi nhánh Nam Hà Nội .........27 2.1.1 2.2 Quá trình hình thành và phát triển..................................................... 27 Kết quả hoạt động kinh doanh .................................................................31 2.2.1 Hoạt động huy động vốn...................................................................... 31 2.2.2 Hoạt động cho vay ............................................................................... 33 2.2.3 Hoạt động tài trợ thương mại – thanh toán quốc tế .......................... 35 2.2.4 Hoạt động khác .................................................................................... 37 2.3 Mô hình đánh giá khả năng trả nợ tại VCB ...........................................37 2.4 Mô hình nghiên cứu ...................................................................................41 2.4.1 Mô hình Logistic .................................................................................. 41 2.4.2 Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................. 43 2.5 Kết quả nghiên cứu....................................................................................44 2.5.1 Thống kê mô tả dữ liệu ....................................................................... 44 2.5.2 Kiểm định mô hình hồi quy ................................................................. 47 2.5.3 Phân tích kết quả hồi quy .................................................................... 48 CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......51 3.1 Hàm ý từ kết quả nghiên cứu ...................................................................51 3.2 Đề xuất trong nội bộ Vietcombank ..........................................................51 3.2.1 Đối với quy trình thẩm định KHDN.................................................... 52 3.2.2 Đối với hệ thống công văn và chính sách tín dụng ............................ 53 3.2.3 Đối với yếu tố con người...................................................................... 54 3.3 Kiến nghị với các tổ chức khác .................................................................56 3.3.1 Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước................................................... 56 3.3.2 Kiến nghị với các cơ quan pháp luật .................................................. 58 3.3.3 Kiến nghị với các doanh nghiệp .......................................................... 63 3.3.4 Hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu tiếp theo..................... 64 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... PHỤ LỤC ..................................................................................................................... v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Cụm từ đầy đủ CBBH Cán bộ bán hàng CBTĐ Cán bộ thẩm định CGPD Chuyên gia phê duyệt DN Doanh nghiệp KHDN Khách hàng doanh nghiệp NHTM Ngân hàng Thương mại NPT Nợ phải trả TCTD Tổ chức Tín dụng TSBĐ Tài sản bảo đảm TTS Tổng tài sản VCB Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam VCSH Vốn chủ sở hữu Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam XHTD Xếp hạng tín dụng vi 1 DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ, BẢNG DANH MỤC HÌNH Sơ đồ 2-1 Bộ máy tổ chức Vietcombank Nam Hà Nội............................................. 29 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2-1 Số liệu huy động vốn giai đoạn 2015 - 2019 ........................................ 32 Biểu đồ 2-2 Số liệu dư nợ cuối kỳ giai đoạn 2015 – 2019........................................ 33 Biểu đồ 2-3 Doanh số thanh toán quốc tế giai đoạn 2015 -2019 .............................. 36 Biểu đồ 2-4 Doanh số thanh toán xuất nhập khẩu giai đoạn 2015 – 2019 ............... 36 Biểu đồ 2-5 Số liệu Thẻ tín dụng quốc tế và thẻ ghi nợ giai đoạn 2015 - 2019 ....... 37 DANH MỤC BẢNG Bảng 2-1 Số liệu chi tiết dư nợ cuối kỳ giai đoạn 2015 -2019 ................................. 34 Bảng 2-2 Bảng tính điểm xếp hạng và phân loại nợ của doanh nghiệp .................... 40 Bảng 2-3 Thống kê mô tả mẫu .................................................................................. 45 Bảng 2-4 Biến phụ thuộc Khả năng trả nợ đúng hạn ................................................ 45 Bảng 2-5 Kết quả hồi quy ......................................................................................... 48 Bảng 2-6 Kết quả quan sát và dự đoán ..................................................................... 48 Bảng 2-7 Bảng phương trình hồi quy........................................................................ 49 vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Luận văn với đề tài “Nghiên cứu tác động của cơ cấu vốn đến khả năng trả nợ của các doanh nghiệp vay vốn tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam – CN Nam Hà Nội” bao gồm 03 chương với tóm tắt kết quả nghiên cứu như sau: Thứ nhất, luận văn đã trình bày rõ các khái niệm về cơ cấu vốn và khả năng trả nợ. Bên cạnh đó, luận văn cũng đưa ra lý thuyết tổng quan về đánh giá khả năng trả nợ và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ. Các nghiên cứu về khả năng trả nợ cũng được luận bàn tóm tắt trong luận văn. Thứ hai, luận văn đã mô tả thực trạng hoạt động tại Vietcombank Chi nhánh Nam Hà Nội. Ngoài ra luận văn cũng đưa ra mô hình nghiên cứu đánh giá khả năng trả nợ của các khách hàng vay vốn tại Vietcombank Chi nhánh Nam Hà Nội và trình bày kết quả nghiên cứu. Thứ ba, từ những nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đã đưa ra hàm ý từ kết quả nghiên cứu và một số đề xuất, kiến nghị đối với nội bộ Vietcombank và một số tổ chức khác như Ngân hàng nhà nước, các cơ quan pháp luật và các doanh nghiệp. Đồng thời luận văn cũng đã chỉ ra các hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo. 1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Cơ cấu nguồn vốn là một chủ đề nghiên cứu đã, đang, và sẽ tiếp tục thu hút sự chú ý của rất nhiều học giả trong và ngoài nước. Nghiên cứu về cơ cấu nguồn vốn trên thế giới có lịch sử từ khá lâu với hai câu hỏi xuyên suốt về (i) tác động của cơ cấu nguồn vốn đến giá trị doanh nghiệp; (ii) có tồn tại một cơ cấu nguồn vốn tối ưu hay không? Cách tiếp cận lợi nhuận ròng hoạt động (Net Operating Income) được đề xuất bởi Durand cho rằng thị trường sẽ xem xét doanh nghiệp như là một tổng thể và chiết khấu ở một mức tỷ suất sinh lời đòi hỏi nhất định. Do vậy, cơ cấu nguồn vốn không có tác động đến giá trị doanh nghiệp. Trái lại, quan điểm truyền thống về cơ cấu nguồn vốn cho rằng tồn tại một cơ cấu nguồn vốn tối ưu tại đó, chi phí sử dụng vốn bình quân được tối thiểu hoá và giá trị doanh nghiệp được tối đa hoá. Lý thuyết của Modigliani &Miller (1958, 1963) là sự kết hợp của hai quan điểm trên khi cho rằng sự tác động của cơ cấu nguồn vốn đến giá trị doanh nghiệp phụ thuộc vào tính hiệu quả của thị trường vốn. Theo đó, mệnh đề 1 của M&M cho rằng cơ cấu nguồn vốn không có tác động đến giá trị doanh nghiệp khi những giả định về thị trường vốn được đảm bảo. Tuy nhiên, trong điều kiện có thuế thu nhập doanh nghiệp và chi phí phá sản, cơ cấu nguồn vốn sẽ có tác động đến giá trị doanh nghiệp và tồn tại một cơ cấu nguồn vốn tối ưu giúp tối đa hoá giá trị doanh nghiệp. Trên cơ sở những lý thuyết nền tảng này, các nhà nghiên cứu tiếp tục tìm kiếm và phát triển những lý thuyết mới nhằm làm rõ tác động của cơ cấu nguồn vốn đến giá trị doanh nghiệp cũng như đánh giá sự phù hợp của các lý thuyết trong từng bối cảnh nghiên cứu. Mặc dù các nghiên cứu về cơ cấu nguồn vốn chưa có sự đồng nhất quan điểm song đã đặt nền tảng vững chắc giúp các nhà quản trị tài chính doanh nghiệp xây dựng một cơ cấu nguồn vốn phù hợp cũng như lý giải hành vi lựa chọn các hình thức tài trợ vốn của nhà quản trị. Một cơ cấu nguồn vốn hợp lý là tiền đề để doanh nghiệp đảm bảo an toàn tài chính, gia tăng giá trị doanh nghiệp, và tối đa hoá giá trị cho chủ sở hữu. Tuy nhiên hiện nay một hướng nghiên cứu đang được bỏ ngỏ là nghiên cứu từ góc nhìn của Ngân hàng tài trợ vốn cho các doanh nghiệp, câu hỏi “Thế nào là một cơ cấu nguồn vốn hợp lý khi cấp vốn cho doanh nghiệp?”