Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ 4.0 TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ngành: Tài chính – Ngân hàng VŨ THỊ CẨM NHUNG Hà Nội - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ 4.0 TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Vũ Thị Cẩm Nhung Người hướng dẫn: PGS. TS Nguyễn Thanh Bình Hà Nội - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn tốt nghiệp là do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Luận văn là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Học viên Vũ Thị Cẩm Nhung i LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sự tri ân sâu sắc đối với các thầy cô trường Đại học Ngoại Thương, đặc biệt là thầy cô khoa kinh tế của trường đã tạo điều kiện và giúp đỡ em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất em xin gửi đến cô PGS, TS Nguyễn Thanh Bình lời cảm ơn chân thành đã nhiệt tình hướng dẫn em trong suốt quá trình làm luận văn. Bước đầu đi vào thực tế, kiến thức của em còn nhiều hạn chế và còn nhiều bỡ ngỡ. Do vậy không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy cô để kiến thức của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng 10 năm 2020 Học viên thực hiện Vũ Thị Cẩm Nhung ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN………………………………………………………………… i LỜI CẢM ƠN……………………………………………………………………. ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT…………………………………………… v DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH……………………………………………... vi LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………………. 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ 4.0 TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI………………………………………………………………………………… 7 1.1. Lịch sử phát triển công nghệ 4.0 và vai trò công nghệ 4.0 trong hoạt thanh toán của ngân hàng thương mại…………………………………………………... 7 1.1.1. Các khái niệm liên quan đến công nghệ 4.0 trong hoạt thanh toán của ngân hàng thương mại………………………………………………………….. 7 1.1.2. Lịch sử phát triển công nghệ 4.0………………………………………… 9 1.1.3. Vai trò của công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán của ngân hàng… 11 1.2. Một số ứng dụng công nghệ 4.0 áp dụng trong hoạt động thanh toán tại các ngân hàng thương mại…………………………………………………………... 15 1.2.1. Ứng dụng vạn vật kết nối (Internet of Things) trong thanh toán………. 15 1.2.2. Ứng dụng giao diện lập trình ứng dụng (open API) trong thanh toán…. 17 1.2.3. Ứng dụng công nghệ điện toán đám mây trong thanh toán……………. 19 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại ngân hàng thương mại……………………………………………………….. 20 1.3.1. Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại ngân hàng thương mại…………………………………… 20 1.3.2. Các yếu tố bên trong ảnh hưởng đến áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại ngân hàng thương mại…………………………………… 26 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ 4.0 TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN TẠI MỘT SỐ NGÂN HÀNG ĐIỂN HÌNH…………. 29 2.1. Khái quát về một số Ngân hàng thương mại điển hình…………………… 29 2.1.1. Ngân hàng thương mại Cổ phần Ngoại thương – Vietcombank………. 29 2.2.2. Ngân hàng thương mại Cổ phần Công thương – Vietinbank…………... 29 2.2.3. Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam – BIDV……………………. 30 iii 2.2.4. Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn – Agribank…………. 31 2.2. Thực trạng ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại một số ngân hàng thương mại điển hình………………………………………………... 31 2.2.1. Thực trạng ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương……………………………………… 31 2.2.2. Thực trạng ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương………………………………………. 35 2.2.3. Thực trạng ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam………………………………………….. 38 2.2.4. Thực trạng ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn…………………………………… 42 2.3. Đánh giá thực trạng áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại một số ngân hàng thương mại điển hình……………………………………….. 45 2.3.1. Thành tựu………………………………………………………………. 45 2.3.2. Hạn chế nguyên nhân…………………………………………………... 47 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ 4.0 TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN CỦA NGÂN HÀNG…… 52 3.1 Xu hướng phát triển và cơ hội thách thức áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán của các ngân hàng thương mại…………………………………52 3.1.1.Xu hướng phát triển công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán của các ngân hàng thương mại………………………………………………………… 52 3.1.2. Cơ hội và thách thức khi áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán của các ngân hàng thương mại…………………………………………... 60 3.2. Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng công nghệ 4.0 trong họat động thanh toán tại ngân hàng………………………………………………………… 66 3.2.1. Giải pháp về nguồn nhân sự chuyên môn cao để ứng dụng, triển khai và vận hành CNTT trong hoạt động thanh toán…………………………………. 66 3.2.2. Chú trọng đầu tư tài chính vào lĩnh vực công nghệ thông tin trong hoạt động thanh toán của Ngân hàng………………………………………………. 69 3.2.3. Chú trọng quản lý an ninh mạng trong thanh toán……………………... 73 3.3. Các kiến nghị để nâng cao hiệu quả áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại ngân hàng………………………………………………………… 75 KẾT LUẬN……………………………………………………………………….. 79 iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt Agribank API Nghĩa Tiếng Anh Vietnam Bank for Agriculture and Rural Development Nghĩa Tiếng Việt Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Application Programming Giao diện lập trình ứng dụng Interface CMCN Cách mạng công nghệ CNTT Công nghệ thông tin Bank for Investment and Ngân hàng TMCP Đầu tư và Development of Vietnam phát triển Việt Nam Fintech Financial Technology Công nghệ tài chính IOT Internet of Things Ứng dụng vạn vật kết nối BIDV NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần VietinBank Vietcombank Vietnam Joint Stock Commercial Ngân hàng TMCP Công Bank for Industry and Trade Thương Việt Nam Joint Stock Commercial Bank for Ngân hàng Ngoại thương Việt Foreign Trade of Vietnam Nam v DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH Biểu đồ 2. Chiến lược phát triển công nghệ đặc trưng của CMCN 4.0 ....................53 Biểu đồ 3. Các hình thức ngân hàng sử dụng để thay thế mạng dưới cung cấp dịch vụ truyền thống ........................................................................................................54 Biểu đồ 4. Tốc độ và mức đầu tư cho công nghệ trong vòng 5 năm tới ...................55 Biểu đồ 5. Sơ bộ sản phẩm dịch vụ bán lẻ ứng dụng công nghệ ngân hàng điện tử 57 Hình 1. Lịch sử 3 cuộc cách mạng công nghiệp và cuộc CMCN 4.0 ...................... 11 Hình 2. Ứng dụng của giao diện lập trình ứng dụng.................................................18 vi TÓM TẮT LUẬN VĂN NGHIÊN CỨU Công nghệ 4.0 đang tác động trực tiếp đến mọi lĩnh vực xã hội và thanh toán tại các NHTM là một trong lĩnh vực đang có sự chuyển mình mạnh mẽ do ảnh hưởng từ thành tựu công nghệ 4.0. Điều này đặt ra cho ngành ngân hàng - mắt xích quan trọng trong khâu thanh toán giữa người mua và người bán cần cung ứng những sản phẩm thanh toán tiện ích đa dạng để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Như vậy nghiên cứu nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán của ngân hàng giúp ngân hàng có cái nhìn toàn diện về các khía cạnh của công nghệ 4.0, các yếu tố tác động đến quá trình vận hành thanh toán và từ đó đưa ra những biện pháp nâng cao lợi nhuận, tăng cường sự tranh canh trên thị trường. Bằng việc vận dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp tư duy phương pháp thiết kế phương pháp thu thập dữ liệu phương pháp tổng hợp phân tích so sánh,... Luận văn trình bày khái quát trong chương 1 những luận điểm khoa học cơ bản về khái niệm công nghệ 4.0, lịch sử hình thành công nghệ 4.0 và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại ngân hàng thương mại. Chương 2 để nhìn nhận thực trạng của các ngân hàng điển hình như Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank), Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam (Vietinbank), Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank). Qua đó tại Chương 3 sẽ đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ 4.0 tại ngân ngân hàng Việt Nam và đề xuất những kiến nghị với Ngân hàng nhà nước tầm nhìn đến năm 2025. Luận văn làm sáng tỏ một số khía cạnh công nghệ 4.0 và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán tại các ngân hàng thương mại Việt Nam; Làm tư liệu tham khảo cho việc nâng cao hiệu quả áp dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động thanh toán tại các ngân hàng thương mại vii LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tại Việt Nam cách mạng công nghệ 4.0 có lẽ không còn là câu chuyện mới lạ, mặc dù không nằm trong các quốc gia chịu ảnh hưởng trực tiếp của Cách mạng công nghệ 4.0 nhưng làn sóng công nghệ 4.0 đã mang đến những cơ hội lớn với Việt Nam trong đó có hệ thống ngân hàng – khu vực đang được coi là đứng đầu về ứng dụng công nghệ thông tin. Những tác động này được thể hiện trên nhiều phương diện đó là việc gia tăng tiếp cận thị trường quốc tế cho các ngân hàng trong nước; Tăng cường khả năng ứng dụng công nghệ hiện đại; Nâng cấp sản phẩm dịch vụ ngân hàng theo hướng hiện đại, hiệu quả hơn để gia tăng lợi nhuận. CMCN 4.0 sẽ làm thay đổi hoàn toàn kênh phân phối và các sản phẩm dịch vụ ngân hàng truyền thống với việc ứng dụng nhiều hơn từ CNTT, ứng dụng chuyển đổi kỹ thuật số tích hợp nhiều sản phẩm phụ trợ. Cách mạng công nghệ 4.0 đã mang lại một bước tiến mới trong hoạt động xử lý nghiệp vụ thanh toán nói riêng thông qua phương thức điện tử tiến tới trong tương lai xu hướng phát triển của các ngân hàng số ngân hàng không giấy, không phòng giao dịch. Công nghệ mới gắn với CMCN 4.0 không chỉ giúp chuyển dịch kênh phân phối sản phẩm, dịch vụ ngân hàng truyền thống từ các chi nhánh, quầy giao dịch, ATM vật lý sang các kênh số hóa, giúp tương tác khách hàng nhiều và hiệu quả hơn; mà còn có khả năng thay đổi mô hình kinh doanh, quy trình nghiệp vụ, cấu trúc sản phẩm, dịch vụ theo hướng số hóa, giúp các ngân hàng từng bước trở thành ngân hàng số, cung cấp tiện ích, trải nghiệm mới mẻ và đem lại lợi ích thiết thực cho khách hàng. Mô hình ngân hàng số sẽ được áp dụng triển khai, theo đó các chi nhánh sẽ không còn vai trò quan trọng nhất cũng như không phải là kênh mang lại nhiều lợi nhuận trong tương lai. Với công nghệ 4.0 sẽ thay thế hoàn toàn và luôn cung cấp sẵn sàng 24/7 tại mọi thời điểm, các ngân hàng sẽ có xu hướng phát triển mạng lưới điện tử để tối đa hóa lợi nhận kỳ vọng. Để thích ứng với những thay đổi mà cuộc Cách mạng số mang đến, thời gian qua, ngành Ngân hàng đã tích cực có những thay đổi để phù hợp với yêu cầu mới 1