Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN --------------o0o------------- NGUYỄN THỊ LÀNH NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHÂN BÓN KẼM (Zn) CHO CÂY CÀ PHÊ VỐI TRONG THỜI KỲ KINH DOANH TẠI THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐĂK LĂK LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH HỌC THỰC NGHIỆM BUÔN MA THUỘT, NĂM 2010 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng ñược ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Ngày 28 tháng 09 năm 2010 Tác giả Nguyễn Thị Lành ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập và làm luận văn thạc sĩ vừa qua, tôi ñã nhận ñược sự quan tâm và giúp ñỡ của rất nhiều cá nhân và tập thể, nhân ñây tôi xin bày tỏ lòng biết ơn của mình tới sự quan tâm giúp ñỡ ñó. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tiến sĩ Phan Văn Tân, người ñã ñịnh hướng và chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện ñề tài của mình. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới ban lãnh ñạo Nhà trường Đại học Tây Nguyên, Phòng sau ñại học, ñã tạo ñiều kiện ñể tôi thực hiện ñề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Bộ môn Sinh, Phòng sau ñại học, trường Đại học Tây Nguyên ñã tận tình chỉ bảo, giúp ñỡ tôi trong suốt thời gian học tập tại trường, Tôi xin cảm ơn quý lãnh ñạo trường THPT Buôn Ma Thuột ñã tạo ñiều kiện thuận lợi ñể tôi ñược tham gia học tập cũng như nghiên cứu ñề tài. - Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh ñạo Trung tâm nghiên cứu ñất, phân bón và môi trường Tây Nguyên ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi hoàn thành một số thí nghiệm ñề tài luận văn. - Tôi xin chân thành cảm ơn tới những người thân trong gia ñình, bạn bè ñã không ngại khó khăn giúp ñỡ tôi trong thời gian làm ñề tài. Buôn Ma Thuột, ngày 10 tháng 10 năm 2010 Học viên Nguyễn Thị Lành iii MỤC LỤC Mở ñầu .............................................................................................................1 Chương 1: Tổng quan tài liệu.........................................................................4 1.1 . Tình hình sản xuất cà phê ở Việt Nam và ở Đăk Lăk…………………..4 1.2. Giới thiệu chung về cây cà phê…………………………………… ......5 1.2.1. Đặc ñiểm thực vật học của cây cà phê vối……………………………..5 1.2.2. Yêu cầu sinh thái ñối với cây cà phê vối.................................................6 1.2.3. Phân bón cho cây cà phê vối.................................................................11 1.3. Vai trò của phân vi lượng ñối với cà phê vối........................................14 1.4. Vai trò của nguyên tố kẽm và các loại phân có chứa kẽm....................15 1.5. Hàm lượng kẽm trong ñất trồng cà phê.................................................19 1.6. Tác hại tiêu cực khi lượng kẽm trong ñất quá lớn.................................20 1.7. Khắc phục tình trạng ngộ ñộc kẽm........................................................21 1.8. Cách sử dụng phân Zn...........................................................................21 1.9. Điều kiện tự nhiên của vùng nghiên cứu ...............................................22 1.9.1. Khí hậu...................................................................................................22 1.9.2. Tính chất ñất nghiên cứu.........................................................................26 Chương 2: Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu....................27 2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................27 2.2. Vật liệu nghiên cứu................................................................................27 2.3. Địa ñiểm và thời gian nghiên cứu .........................................................28 2.4. Chế ñộ phân bón khoáng của thí nghiệm……………………………...28 2.5. Nội dung nghiên cứu..............................................................................29 iv 2.6. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................29 2.6.1. Cách bố trí thí nghiệm .........................................................................29 2.6.2. Phương pháp và chỉ tiêu theo dõi........................................................30 2.7. Xử lý số liệu........................................................................................34 Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận..............................................35 3.1. Nghiên cứu biến ñộng hàm lượng Zn trong ñất và trong lá trước và sau khi thí nghiệm................................................................................35 3.2. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến hàm lượng diệp lục của lá………38 3.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của Zn ñến khả năng sinh trưởng, năng suất và hiệu quả kinh tế của cà phê..............................................................41 3.3.1. Ảnh hưởng của phân bón Zn ñến khả năng sinh trưởng của cành cà phê..........................................................................................................42 3.3.1.1. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến khả năng phát triển chiều dài cành và số cặp lá/cành..........................................................................42 3.3.1.2. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến khả năng phát triển số lượng cành và ñường kính cành. ...................................................................44 3.3.2. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến tỷ lệ cây có lá bị biến dạng……..46 3.3.3. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến tỷ lệ quả rụng…………………...49 3.3.4. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến năng suất………………………..51 3.3.5. Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến phẩm cấp hạt cà phê....................54 3.3.6. Sơ bộ hiệu quả kinh tế của việc sử dụng phân bón kẽm…………….56 Kết luận và ñề nghị ……………………………………………………….. 59 1 Kết luận…………………………………………………………....59 2 Đề nghị………………………………………………..…………...60 Tài liệu tham khảo ………………………………………………….............61 v DANH SÁCH BẢNG Bảng Tên bảng Trang 1.1 Diễn biến về diện tích, sản lượng cà phê ở nước ta, khu vực 5 Tây Nguyên và tỉnh Đăk Lăk, từ 2001 – 2009 1.2 Các loại hợp chất có chứa kẽm 18 1.3 Một số yếu tố khí hậu của thành phố Buôn Ma Thuột năm 25 2009 1.4 Thành phần dinh dưỡng trong ñất trước khi thí nghiệm 26 2.5 Lượng phân bón phù hợp cho 1 ha cà phê thí nghiệm 28 với năng suất trung bình 3500kg nhân/ ha và số lần bón phân trong năm 2009 3.6 Hàm lượng Zn trong ñất và trong lá giữa các công thức 36 trước và sau thí nghiệm 3.7 Ảnh hưởng của phân bón Zn ñến hàm lượng diệp lục giữa 39 các công thức 3.8 Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến khả năng phát triển chiều 43 dài cành và số cặp lá/cành 3.9 Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến khả năng phát triển số 45 lượng cành và ñường kính cành 3.10 Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến tỷ lệ cây có lá bị biến 47 dạng 3.11 Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến tỷ lệ quả rụng 50 3.12 Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến năng suất 52 3.13 Ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến phẩm cấp hạt cà phê 55 3.14 Sơ bộ hiệu quả kinh tế khi sử dụng phân bón kẽm 57 vi DANH SÁCH HÌNH Hình Tên hình Trang 1.1 Cà phê vối thiếu Zn 17 3.2 Biểu ñồ về hàm lượng kẽm trong ñất và trong lá giữa các 37 công thức 3.3 Biểu ñồ hàm lượng diệp lục trong lá giữa các công thức 41 3.4 Biểu ñồ chiều dài cành và số ñốt/cành giữa các công thức 44 3.5 Biểu ñồ số lượng cành/cây và ñường kính cành giữa các 46 công thức 3.6 Biểu ñồ ảnh hưởng của phân bón kẽm ñến tỉ lệ cây có lá biến 48 dạng 3.7 Biểu ñồ về ảnh hưởng của kẽm ñến tỷ lệ rụng quả 51 3.8 Biểu ñồ ảnh hưởng của kẽm ñến năng suất cà phê vối 53 3.9 Biểu ñồ tỷ lệ nhân/quả tươi giữa các công thức 54 3.10 Biểu ñồ ảnh hưởng của kẽm ñến phẩm cấp nhân cà phê 56 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU vii VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ CT, CT1,CT2,… Công thức, công thức 1, công thức 2,… TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam EDTA Etylene Diamine Tetraacetic acid LSD0,01 Mức ñộ sai khác nhỏ nhất có ý nghĩa (Least Significant Difference at 1% level) ABS Absorbance VCR Value cots ratio R1, R2, … Cà phê vối hạng 1, cà phê vối hạng 2,… ĐC Đối chứng lñl/100g Li ñương lượng trên 100 gam mg/100g Miligam trên 100 gam HC Hữu cơ IAA β Indole acetic acid. 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn ñề Cà phê cung cấp loại thức uống nóng ñược nhân loại ưa thích. Nhu cầu tiêu thụ cà phê trên Thế Giới ngày một tăng nên cây cà phê ñược xác ñịnh là cây mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của ñất nước. Ở Đăk Lăk, sau ngày giải phóng chỉ có vài ngàn ha, nhưng ñến năm (2009) diện tích cà phê ổn ñịnh 181.960 ha với sản lượng hàng năm ñạt khoảng 380.000 tấn nhân, kim ngạch xuất khẩu cà phê trên 300 triệu USD, chiếm 80% kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Có ñược thành quả này là nhờ chúng ta ñã áp dụng khá tốt các tiến bộ kỹ thuật vào sản suất. Trong ñó phải kể ñến vấn ñề thâm canh bằng phân bón. Tuy vậy, những nhà sản xuất cà phê ở Đăk Lăk mới chỉ chú trọng nhiều ñến phân bón ña lượng còn các yếu tố trung và vi lượng chưa ñược ñề cập ñúng mức. Trong khi ñó, cây cà phê ñược cấu tạo không phải từ một vài mà là hàng loạt các nguyên tố hóa học khác nhau. Một số nguyên tố cây cần với lượng khá nhiều (N, P, K, C, H, O), số khác chiếm tỉ lệ vừa hoặc ít (Ca, Mg, S, Zn, B, Cu…). Nói chung mỗi nguyên tố ñều có vai trò nhất ñịnh trong hoạt ñộng sống của cây, không thể thay thế cho nhau ñược. Một trong những nguyên tố cây cần ít nhưng không thể thiếu ñược trong quá trình sinh trưởng và phát triển là kẽm, vì kẽm là thành phần cấu tạo nên nhiều loại enzyme (hơn 70 enzym), Đặc biệt Zn tham gia vào hoạt hóa enzym tổng hợp tryptophan- chất tiền thân của auxin (indol-axetic axit), làm tăng cường ñộ trao ñổi chất của cây, tăng khả năng hút một số chất dinh dưỡng khác,… từ ñó sẽ làm tăng năng suất và chất lượng nông sản. Hàng năm cây trồng ñã lấy ñi của ñất một lượng kẽm nhất ñịnh. Trong khi ñó ñất ở Cao Nguyên là ñất ñỏ bazan, có ñịa hình không bằng phẳng, dễ bị rửa trôi và xói mòn mạnh nên ñều thiếu kẽm, ñặc biệt là kẽm hữu hiệu.. Vì vậy hiện tượng thiếu kẽm ở cây là không thể tránh khỏi. 2 Xuất phát từ thực tiễn trên, chúng tôi thực hiện ñề tài: “Nghiên cứu ảnh hưởng của việc sử dụng phân bón kẽm (Zn) cho cây cà phê vối trong thời kỳ kinh doanh tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk” là việc làm rất cần thiết ñáp ứng yêu cầu bức xúc của thực tiễn sản suất cà phê ở Đăk Lăk nói chung và tại thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng. Đề tài sẽ xác ñịnh liều lượng và thời ñiểm bón phân kẽm hợp lý nhằm tăng cường sinh trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm cho cà phê vối trong thời kì kinh doanh. 2. Mục tiêu ñề tài - Mục tiêu tổng quát Sử dụng hợp lý phân Zn nhằm nâng cao năng suất và tốc ñộ sinh trưởng của cà phê vối. - Mục tiêu cụ thể * Xác ñịnh ñược liều lượng và cách bón phân Zn phù hợp cho cây cà phê vối giai ñoạn kinh doanh tại Buôn Ma Thuột. * Xác ñịnh khả năng sinh trưởng, tăng năng suất và hiệu quả kinh tế khi bón phân phù hợp, trong ñó có phân Zn. 3. Ý nghĩa của ñề tài 3.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu của ñề tài góp phần làm sáng tỏ thêm về vai trò của các dạng phân Zn và cách bón phân Zn ñể làm tăng khả năng sinh trưởng và phát triển, cũng như khả năng làm tăng năng suất và chất lượng của cây cà phê vối trên ñịa bàn thành phố Buôn Ma Thuột - Đăk Lăk. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả của ñề tài góp phần hoàn thiện quy trình bón phân cho cà phê nói chung và bón phân Zn cho cà phê vối trong thời kỳ kinh doanh tại Buôn Ma Thuột nói riêng, từ ñó giúp cho người nông dân có thể biết cách sử dụng các loại phân vi lượng, ñặc biệt là phân Zn một cách hợp lý nhất. 4. Giới hạn của ñề tài