Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HUỲNH THỊ GIÀU TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI, năm 2021 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HUỲNH THỊ GIÀU TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH ĐỊNH Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng Hình sự Mã số: 8.38.01.04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG QUANG PHƯƠNG HÀ NỘI, năm 2021 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự chỉ dẫn của thầy hướng dẫn khoa học. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, vídụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tác giả luận văn Huỳnh Thị Giàu MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ .......................................................................................................... 7 1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung .................................................... 7 1.2. Đặc điểm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.. 12 1.3. Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong xét xử vụ án hình sự và một số nguyên tắc tố tụng hình sự .............................................................................. 14 1.4. Ý nghĩa của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ................................................................................................................. 17 CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH ĐỊNH......................................... 21 2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung 21 2.2. Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định ..................................... 38 CHƯƠNG 3. CÁC YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN .... 64 XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ...................................................... 64 3.1. Các yêu cầu nâng cao chất lượng trả hồ sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.................................................................. 64 3.2. Các giải pháp nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ................................................................................. 67 KẾT LUẬN .................................................................................................... 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCA : Bộ Công an BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự HĐXX : Hội đồng xét xử TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tố cao VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê số vụ án TAND tỉnh Bình Định đã thụ lý, xét xử và trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều trả bổ sung từ năm 2016 đến năm 2020 ....... 39 Bảng 2.2: Thống kê số vụ án TAND tỉnh Bình Định trả hồ sơ, Viện kiểm sát chấp nhận, không chấp nhận điều tra bổ sung năm 2016 đến năm 2020 ......... 40 Bảng 2.3: Thống kê số vụ án Thẩm phán – Chủ tọa phiên tòa và Hội đồng xét xử trả hồ sơ để điều tra bổ sung từ năm 2016 đến năm 2020 ................... 41 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xác định sự thật khách quan vụ án trải qua một quá trình tố tụng, trong quá trình đó các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng có trách nhiệm thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ, bảo đảm việc giải quyết vụ án được khách quan, toàn diện đầy đủ, không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội. Giải quyết xong vụ án hình sự phải trải qua các giai đoạn tố tụng điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, trong đó giai đoạn xét xử có vai trò đặc biệt quan trọng. Tại phiên tòa, mọi chứng cứ, tài liệu, đồ vật thu thập được trong quá trình điều tra, truy tố được Hội đồng xét xử đưa ra xem xét công khai, đánh giá toàn diện trong quá trình tranh tụng. Từ đó, Tòa án đưa ra phán quyết khách quan, chính xác, phù hợp với quy định của pháp luật. Tòa án xét xử công bằng, nghiêm minh góp phần bảo vệ bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ tài sản của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, quyền con người được bảo vệ, điều này được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013, Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Quyền con người, quyền công dân đượcNhà nước quan tâm coi trọng, cam kết thực hiện bằng pháp luật. Đây là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nước của dân, do dân và vì dân, góp phần đấu tranh phòng chống tội phạm. Thông qua việc giải quyết xét xử các loại án, đặc biệt là qua các phiên tòa công khai góp phần giáo dục công dân chấp hành nghiêm pháp luật, tôn trọng các quy tắc xử sự trong cuộc sống, nâng cao ý thức đấu tranh phòng chống tội phạm cũng như các vi phạm pháp luật khác. Tuy nhiên, không phải vụ án hình sự nào Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát cũng thu thập đầy đủ những tài liệu, chứng cứ để Tòa án có thể đưa ra xét xử. Thực tiễn chứng minh rằng trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, hoặc qua thẩm vấn công 1 khai tại phiên tòa có nhiều trường hợp hồ sơ vụ án không thu thập đầy đủ tài liệu chứng cứ để kết luận về tội phạm, người phạm tội hoặc quá trình điều tra, truy tố còn vi phạm quy định nghiêm trọng thủ tục tố tụng, hoặc trong hồ sơ còn có căn cứ để khởi tố bị can về một tội phạm khác, có đồng phạm khác. Sau khi nghiên cứu BLTTHS năm 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành về quy định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án, em thấy rằng còn có những quy định chưa chặt chẽ cần phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp,thể hiện rõ chức năng của từng cơ quan tố tụng, để nhận thức và áp dụng pháp luật một cách thống nhất, tránh trường hợp hồ sơ vụ án hình sự trả qua trả lại làm ảnh hưởng đến thời hạn giải quyết vụ án, gây tốn kém chi phí tố tụng, ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Trong bối cảnh cải cách tư pháp hiện nay, yêu cầu đặt ra là phải nâng cao chất lượng xét xử các loại án, đặc biệt là án hình sự được xác định là nhiệm vụ trọng tâm của chiến lược cải cách tư pháp. Để nâng cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự thì việc áp dụng đúng đắn, chính xác và đầy đủ các quy định của BLTTHS là một yêu cầu quan trọng hàng đầu. Trong hoạt động tố tụng hình sự, việc Toà án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung khi có các căn cứ theo quy định tại Điều 280 BLTTHS năm 2015, hướng dẫn tại TTLT số 02/2017 là hết sức cần thiết, đảm bảo cho việc xét xử vụ án khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, đáp ứng kịp thời yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay. Để nâng cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự, bảo đảm xét xử nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật thì việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án không những có ý nghĩa lý luận, thực tiễn và pháp lý quan trọng, mà còn là vấn đề mang tính cấp thiết. Chính vì vậy, em quyết định chọn đề tài:" Trả hồ sơ đểđiều tra bổ sung từ thực tiễn Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định" làm đề tài luận văn thạc sỹ luật học của mình. 2 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về đề tài trả hồ sơ điểu để điều tra bổ sung được xây dựng thành đề tài luận văn thạc sỹ, tiến sỹ. Các công trình có đề cập đến nội dung trả hồ sơ để điều tra bổ sung như: Luận văn Thạc sỹ luật “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn xét xử của các Tòa án quân sự” của tác giả Bùi Đức Tùng (Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2018), Luận văn Thạc sỹ luật: “Trả hồ sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn truy tố theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Dương Phạm Đăng Khoa (Học Viện khoa học xã hội, năm 2014). Luận văn Thạc sỹ luật: "Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Hải Phòng"của tác giả Nguyễn Thị Thương Huyền (Học viện khoa học xã hội, năm 2016); Luận văn Thạc sỹ luật “Chất lượng xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự ở Quân khu 3- Quân đội nhân dân Việt Nam” của tác giả Trần Thị Tuyết Lành (2015); Luận văn Thạc sỹ luật: “Áp dụng pháp luật trong xét xử các vụ án hình sự của Tòa án Quân sự Quân khu 3” của tác giả Hoàng Hữu Qúy (2013); Luận án Tiến sĩ Luật học: “Áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Dương Văn Thăng (2017), cũng như nhiều bài viết của nhiều tác giả khác được đăng trên các tạp chí chuyên ngành Luật về vấn đề này. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện về hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định, đặc biệt khi BLTTHS năm 2015, TTLT số 02/2017 đã có hiệu lực thi hành nhưng nhận thức và áp dụng pháp luật tố tụng về trả hồ sơ để điều tra bổ sung vẫn còn khác nhau, chưa được thống nhất. Lý do nghiên cứu đề tài này là để góp phần nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Bình Định trong thời 3 gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Qua nghiên cứu đề tài là góp phần làm rõ thêm những vấn đề lý luận, thực tiễn, làm rõ những vi phạm, sai lầm và nguyên nhân, từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng trong việc ra các quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung theo BLTTHS năm 2015. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để giải quyết mục đích nghiên cứu những vấn đề nêu trên, luận văn tập trung giải quyết các vấn đề sau: - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung nói chung, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nói riêng. - Phân tích, đánh giá quá trình áp dụng pháp luật và thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định trong thời gian qua; phân tích những tồn tại hạn chế và các nguyên nhân dẫn đến việc Toà án phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng như việc ban hành các quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung đúng hoặc chưa đúng quy định pháp luật. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm của Tòa án. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là: - Những vấn đề lý luận chung và quy định của pháp luật về hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự. - Thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAND tỉnh Bình Định. - Những yêu cầu và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung. 4