Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN HỮU MẠNH TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ TỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI, NĂM 2021 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN HỮU MẠNH TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ TỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS. LẠI VIẾT QUANG HÀ NỘI, NĂM 2021 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 5 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài........................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn .............................................................................. 5 7. Kết cấu của luận văn ......................................................................................... 6 Chương 1 ............................................................................................................... 7 CÁC VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KHÁI QUÁT LỊCH SỬ PHÁP LUẬT .............. 7 VIỆT NAM VỀ TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ ................................................ 7 1.1. Khái niệm, các dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. .................................................................................................... 7 1.2. Khái quát lịch sử quy định về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiên giao thông đường bộ trong pháp luật hình sựViệt Nam. ............................. 13 Chương 2 ............................................................................................................. 22 QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ 2015 VỀ TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ .................................................. 22 2.1. Quy định về tội phạm ................................................................................... 22 2.2.Quy định về hình phạt đối với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ ............................................................................................................. 26 Chương 3 ............................................................................................................. 34 THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ĐÚNG PHÁP LUẬT ................................................. 34 3.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ tại tỉnh Thái Nguyên. .......................................................................... 34 3.2. Các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật. ......................................... 57 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 70 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật Hình sự. NQ HĐTPTANDTC: Nghị quyết hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. VKSNDTC: Viện kiểm soát nhân dân tối cao. TANDTC: Tòa án nhân dân tối cao. TT- BGTVT: Thông tư - bộ giao thông vận tải. UBND: Ủy ban nhân dân. ATGT: An toàn giao thông. TAND: Tòa án nhân dân. TT- BCA: Thông tư bộ công an. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài. Trong những năm gần đây, tình hình trật tự an toàn giao thông có những diễn biến phức tạp, số vụ tai nạn giao thông ngày càng gia tăng về cả số lượng và mức độ nghiêm trọng. Mỗi năm trên cả nước xảy ra hàng chục ngàn vụ tai nạn giao thông lớn nhỏ, làm chết và bị thương hàng ngàn người, thiệt hại về tài sản hàng tỉ đồng. Trong đó, số vụ tai nạn giao thông đường bộ luôn chiếm tỷ lệ chủ yếu gây nên nhiều thiệt hại rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng. Giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội luôn được coi là một trong những nhiệm vụ chiến lược của Đảng và Nhà nước ta, là yếu tố quyết định cho sự phát triển của đất nước. Do đó, công tác phòng ngừa và đấu tranh phòng chống tội phạm có ý nghĩa hết sức quan trọng, đặc biệt là các tội phạm vi phạm về trật tự an toàn giao thông đường bộ. Trước tình hình tai nạn giao thông đường bộ hiện nay, nhiều giải pháp và biện pháp xử lý nhằm hạn chế tai nạn và hậu quả do tai nạn gây ra đã được đề ra. Bên cạnh việc sử dụng các biện pháp hành chính, kinh tế, giáo dục, thuyết phục thì biện pháp hình sự được coi là một trong những biện pháp quan trọng, cần thiết bằng việc hoàn thiện pháp luật hình sự và tổ chức thực hiện pháp luật một cách hiệu quả. Bởi vậy, mặc dù Điều 260 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 đã có một số thay đổi, bổ sung quy định tại Điều 202 Bộ luật hình sự năm 2009 nhưng các quy định này vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập khi áp dụng trong thực tiễn, dẫn đến việc xử lý hình sự đối với các hành vi phạm tội không công bằng và chính xác nên cần được tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện. Thái Nguyên là tỉnh có nhiều tuyến đường giao thông huyết mạch đi qua và nhiều tuyến đường nhánh giao thông khác nhau, với mật độ xe lưu thông lớn, mặc dù đã có đổi mới với nhiều dự án đầu tư cho việc phát triển giao thông vận tải ngày càng tăng. Trong những năm gần đây, tỉnh Thái Nguyên đang chú trọng phát triển cơ sở hạ tầng, chỉnh trang đô thị, quy hoạch, giải tỏa các điểm nóng 1 về giao thông. Mật độ người và phương tiện tham gia giao thông ngày càng đông, việc giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho người tham gia giao thông được chính quyền địa phương hết sức quan tâm, khắc phục, hạn chế tai nạn giao thông. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế, sự gia tăng về phương tiện tham gia giao thông, tình hình vi phạm pháp luật nói chung và vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên trong những năm gần đây vẫn diễn ra rất phức tạp, gây nên những thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng, sức khỏe và tài sản của nhân dân. Mặt khác, thực tiễn thời gian qua cho thấy việc áp dụng pháp luật trong xử lý hình sự đối với các hành vi phạm tội khi tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyễn vẫn còn có những thiếu sót. Với những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên” để làm luận văn thạc sỹ. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ luôn là một vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Trong những năm gần đây, ở nước ta, vấn đề tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ đã được tiếp cận, nghiên cứu và khai thác dưới nhiều góc độ khác nhau như: Tác giả Ngô Huy Ngọc với luận văn thạc sỹ luật học năm 2018 có chủ đề «Những biện pháp phòng ngừa tội phạm xâm phạm trật tự an toàn giao thông tại thành phố Hà Nội». Tác giả Nguyễn Văn Mận với luận văn thạc sỹ luật học năm 2018 có chủ đề «Đặc điểm hình sự tội vi phạm các quy định về an toàn giao thông vận tải đường bộ». Tác giả Mai Văn Đức với luận văn thạc sỹ luật học năm 2018 có chủ đề, «Nghiên cứu tình hình an toàn giao thông đường bộ và biện pháp khắc phục». 2 Tác giả Nguyễn Thị Hà với luận văn thạc sỹ luật học năm 2017 có chủ đề «Thực trạng công tác điều tra, xử lý tai nạn giao thông của lực lượng cảnh sát giao thông, giải pháp cải tiến lề lối làm việc và nâng cao hiệu quả». Tác giả Nguyễn Huy Bằng với luận văn thạc sỹ luật học năm 2018 có chủ đề «Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở tỉnh Bắc Ninh hiện nay». Tác giả Vũ Anh Dũng với luận văn thạc sỹ luật học năm 2018 có chủ đề « Quản lý Nhà nước về trật tự an toàn giao thông đường bộ. Thực trạng và giải pháp tỉnh Hải Dương », luận văn cao cấp lý luận chính trị của, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Hà Nội…và nhiều công trình khoa học của nhiều tác giả khác. Tác giả Nguyễn Thị Thủy với công trình nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Tòa án năm 2018 có chủ đề «Tăng cường xử lý tội phạm trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở tỉnh Hưng Yên hiện nay». Tác giả Hoàng Hồng Hà với công trình nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Kiểm sát năm 2019 có chủ đề «Tình Hình tội phạm trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở tỉnh Hải Phòng». Nhìn chung, các nghiên cứu trên mới chỉ tập trung vào lĩnh vực tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ một cách khái quát, cũng như lý luận về hoạt động điều tra xử lý tai nạn giao thông nói chung, mà chưa có đề tài nào nghiên cứu gắn với một tỉnh có đặc điểm như tỉnh Thái Nguyên và nghiên cứu dưới góc độ chuyên ngành luật hình sự và tố tụng hình sự. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 3.1 Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu các quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 trên hai phương diện tội phạm và hình phạt đối với hành vi phạm tội tham gia giao thông đường bộ đối chiếu với thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh 3 Thái Nguyên để phát hiện những hạn chế, bất cập để từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao chất lượng tổ chức thực hiện quy định của pháp luật. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích của đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra bao gồm: - Làm rõ những vấn đề lý luận liên quan đến tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong đó làm rõ các khái niệm liên quan như: “quy định tham gia giao thông đường bộ”, “vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ”, “tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”. - Làm rõ những vấn đề lý luận liên quan đến hình phạt áp dụng đối với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ bao gồm loại hình phạt, mức hình phạt, khung hình phạt… - Thu thập các số liệu và phân tích, đánh giá thực trạng việc xử lý tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên trên các phương diện số nguồn tin thụ lý, số khởi tố, số kết thúc điều tra đề nghị truy tố, số vụ án được đưa ra xét xử, số vụ án đình chỉ, tạm đình chỉ, số bị cáo bị áp dụng loại hình phạt, mức hình phạt… - Phát hiện bất cập, hạn chế của các quy định pháp luật liên quan đến tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ và những nguyên nhân của những bất cập, hạn chế đó từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất, kiến nghị các biện pháp hoàn thiện pháp luật và những biện pháp tổ chức thực hiện quy định của pháp luật trong việc xử lý tội phạm vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ, trong đó có những giải pháp gắn với thực tiễn tỉnh Thái Nguyên hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 4.1 Đối tượng nghiên cứu: 4 Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quy định của pháp luật liên quan đến tội phạm, hình phạt gắn với tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ và thực tiễn xử lý tội phạm này của các cơ quan tố tụng tỉnh Thái Nguyên. 4.2 Phạm vi nghiên cứu: Về không gian nghiên cứu các tội phạm vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong phạm vi địa bàn tỉnh Thái Nguyên được các cơ quan tố tụng thụ lý, giải quyết (Không nghiên cứu đối với các vụ án do các cơ quan tố tụng trong quân đội trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên thụ lý giải quyết). Về thời gian nghiên cứu các số liệu thu thập để nghiên cứu, xem xét, đánh giá trong vòng 03 năm từ năm 2018 đến năm 2020. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu. 5.1 Cơ sở lý luận. Phương pháp luận nghiên cứu đề tài là phương pháp luận của chủ nghĩa MácLênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước gắn với đường lối giải quyết các vụ án hình sự. 5.2 Phương pháp nghiên cứu. Để thực hiện được các mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, luận văn áp dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống như phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Luận văn phân tích và làm sâu sắc, phong phú thêm những vấn đề lý luận về tội phạm và hình phạt đối với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ dưới góc độ chuyên ngành luật hình sự và tố tụng hình sự. 5