Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐINH VIẾT SƠN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ ĐỐI VỚI VỤ ÁN XÂM PHẠM SỞ HỮU TỪ THỰC TIỄN VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI, 2021 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐINH VIẾT SƠN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ ĐỐI VỚI VỤ ÁN XÂM PHẠM SỞ HỮU TỪ THỰC TIỄN VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN MINH SỬ HÀ NỘI, 2021 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu đề tài “Áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố đối với vụ án xâm phạm sở hữu từ thực tiễn Viện kiểm sát nhân dân huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa”, bản thân tôi đã nhận được sự nhiệt tình giúp đỡ, hướng dẫn và chỉ bảo của các thầy, cô giáo là Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, cùng các Giảng viên, cán bộ quản lý thuộc Học viện Khoa học xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. Với lòng biết ơn sâu sắc, tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn các quý thầy, cô giáo Học viện Khoa học xã hội và thầy Nguyễn Minh Sử, Tiến sĩ, Phó Giám đốc Học viện Tòa án - Người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi về kiến thức, tài liệu và phương pháp để tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi tham gia và hoàn thành chương trình này. Cảm ơn gia đình cùng các đồng nghiệp đã động viên, cổ vũ, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và học tập. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài này, tuy nhiên đề tài nghiên cứu của tôi vẫn còn có những hạn chế nhất định, vì vậy mong nhận được ý kiến đóng góp và chỉ dẫn của các Nhà khoa học, quý thầy, cô và các bạn đồng nghiệp. Tôi xin trân trọng cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đinh Viết Sơn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, đảm bảo độ tin cậy, chính xác và chưa từng được công bố tại các công trình nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về nội dung của luận văn./. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đinh Viết Sơn MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ...................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 5 6. Kết quả nghiên cứu và ý nghĩa của luận văn ......................................................... 6 7. Kết cấu luận văn ..................................................................................................... 6 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ ĐỐI VỚI VỤ ÁN XÂM PHẠM SỞ HỮU CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN ....................................................................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố ........................................................................................................................ 7 1.2. Chủ thể áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố ................................... 15 1.3. Nội dung hoạt động áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố đối với vụ án xâm phạm sở hữu của Viện kiểm sát nhân dân .............................................. 17 1.4. Những yếu tố tác động đến áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân đối với các vụ án xâm phạm sở hữu ........................... 24 Tiểu kết Chương 1 .................................................................................................... 31 Chương 2: ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ ĐỐI VỚI VỤ ÁN XÂM PHẠM SỞ HỮU TỪ THỰC TIỄN VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA ..................................... 32 2.1. Đặc điểm tình hình của huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa và Viện kiểm sát nhân dân huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa............................................................. 32 Bảng 2.1. Kết quả hoạt động giai đoạn 2016-2020.................................................. 35 2.2. Thực trạng áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố đối với vụ án xâm phạm sở hữu tại Viện Kiểm sát nhân dân huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa ......... 35 Bảng 2.2. Kết quả khởi tố vụ án xâm phạm sở hữu giai đoạn 2016-2020............... 36 Bảng 2.3. Kết quả áp dụng pháp luật trong việc áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với hành vi xâm phạm sở hữu .................................................................................. 41 Bảng 2.4. Kết quả thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử với các tội xâm phạm sở hữu ..................................................................................................... 42 Bảng 2.5. Số vụ án bị kháng nghị giai đoạn 2016-2020 .......................................... 43 2.3. Những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân ...................................................... 44 Tiểu kết Chương 2 .................................................................................................... 56 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ ĐỐI VỚI VỤ ÁN XÂM PHẠM SỞ HỮU CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA ................................................................................................ 58 3.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố đối với các tội phạm và với các tội xâm phạm sở hữu............................................. 58 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố đối với vụ án xâm phạm sở hữu tại Viện Kiểm sát nhân dân huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa ............................................................................................... 61 Tiểu kết Chương 3 .................................................................................................... 73 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 76 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS Bộ luật Hình sự TNHS Trách nhiệm hình sự TTHS Tố tụng hình sự VKS Viện kiểm sát VKSND Viện Kiểm sát nhân dân TAND Tòa án nhân dân CQĐT Cơ quan điều tra THQCT Thực hành quyền công tố MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Để truy cứu trách nhiệm hình sự người thực hiện hành vi phạm tội, xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của công dân, vai trò công tố của Kiểm sát viên trong phiên tòa là không thể thay thế. Việc truy tố người phạm tội ra trước Tòa án là quyền duy nhất được trao cho một cơ quan là Viện kiểm sát nhân dân. Hoạt động thực hành quyền công tố của Viện kiểm sát là một dạng thực hành quyền lực nhà nước trong lĩnh vực tư pháp, nhằm đảm bảo mọi hành vi phạm tội, người phạm tội phải được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm. Các tội xâm phạm sở hữu là một trong những nhóm tội có tính chất chiếm đoạt, không chỉ xâm phạm đến quyền sở hữu về tài sản của cá nhân, tổ chức trong xã hội, mà còn xâm hại đến sức khỏe, tính mạng, tinh thần của người dân. Việc thất thoát, mất mát, hỏng hóc về tài sản do hành vi xâm hại của người phạm tội còn ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, đời sống của người dân, gây mất an ninh trật tự xã hội. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự với các tội xâm phạm sở hữu chính là nhằm bảo vệ quyền sở hữu tài sản của nhân dân, giữ vững kỷ cương pháp luật, an ninh trật tự. Yên Định là một huyện thuộc tỉnh Thanh Hóa, nằm tại vùng tiếp giáp giữa đồng bằng và trung du, miền núi của tỉnh, là địa bàn giao lưu văn hóa, kinh tế giữa các huyện miền núi, trung du tỉnh Thanh Hóa. Trong những năm qua, huyện có tốc độ phát triển mạnh mẽ, giao thông thuận lợi, tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình 9-10%, là địa bàn được đánh giá có sự tăng trưởng cao và đều đặn. Bên cạnh những kết quả đạt được, huyện cũng phải đối mặt với mặt trái của sự phát triển là một số loại tội phạm và tệ nạn xã hội tăng cao, trong đó có các tội xâm phạm sở hữu. Trong những năm vừa qua, công tác áp dụng pháp luật về THQCT của VKSND huyện Yên Định đã đạt được những kết quả nhất định. Việc áp dụng nghiêm những quy định của pháp luật về THQCT đã góp phần hạn chế tình trạng truy tố oan sai, đã phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi phạm tội. Từ đó 1 đã bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và các tổ chức, giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội. Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn cho thấy công tác áp dụng pháp luật về THQCT của VKSND huyện Yên Định vẫn còn có những hạn chế như: Kiểm sát viên chưa bám sát tiến độ và kiểm sát chặt chẽ hoạt động điều tra; ban hành một số bản yêu cầu điều tra chưa đảm bảo về hình thức và nội dung; việc áp dụng các quy định của pháp luật khi truy tố còn bộc lộ nhiều hạn chế; một số vụ án Kiểm sát viên nghiên cứu hồ sơ, chuẩn bị tài liệu tham gia phiên tòa xét xử chưa tốt, nên chất lượng tranh tụng chưa cao. Thực tế này đòi hỏi VKSND huyện Yên Định cần cải cách tổ chức và nâng cao hơn nữa chất lượng áp dụng pháp luật trong hoạt động THQCT nói chung và trong THQCT đối với các tội xâm phạm sở hữu nói riêng. Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, nhằm đánh giá việc áp dụng pháp luật về THQCT với vụ án xâm phạm sở hữu của VKSND huyện Yên Định, từ đó đề xuất được những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về THQCT đối với vụ án xâm phạm sở hữu tại đây, học viên đã lựa chọn đề tài “Áp dụng pháp luật về thực hành quyền công tố đối với vụ án xâm phạm sở hữu từ thực tiễn Viện kiểm sát nhân dân huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa” để làm luận văn Thạc sĩ. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Với vai trò quan trọng của THQCT trong hoạt động của VKSND, đã có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả đề cập đến vấn đề này, có thể kể đến là: * Về luận án, luận văn: Luận án của tác giả Võ Thành Đủ (2018) về “Thực hành quyền công tố đối với các tội phạm về hối lộ ở nước ta hiện nay”, Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội [11]. Luận án của tác giả Lê Tuấn Phong (2017) về “Hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam”, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [24]. Luận án của tác giả Trần Văn Quý (2017) về “Chất lượng thực hành quyền công tố của Kiểm sát viên tại phiên tòa xét xử sơ thẩm hình sự theo yêu cầu cải cách tư pháp” Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [29]. Luận án của tác giả Nguyễn Hoài Nam (2018) về “Thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao ở nước ta hiện nay”, Học viện Khoa học xã hội 2 [20]. Các luận án này đã làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến thực hành quyền công tố theo yêu cầu của cải cách tư pháp hoặc tại một số đơn vị Viện kiểm sát. Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Lương Thúy Hà (2012) về “Nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố của VKSND cấp huyện trong cải cách tư pháp ở nước ta”, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội [13]. Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Lê Thanh Hưng (2015) về “Chức năng thực hành quyền công tố của VKSND trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đăk Nông”, Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội [18]. Luận văn của tác giả Nguyễn Hữu Phước (2016) về “Thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định”, Học viện Khoa học xã hội [26]. Luận văn của tác giả Nguyễn Chí Công (2018) về “Chức năng thực hành quyền công tố của VKS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo Luật TTHS Việt Nam trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Phú Thọ”, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội [7]. Luận văn Thạc sĩ Luật học của tác giả Phan Thị Sa (2018) về “Thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi”, Học viện Khoa học xã hội [35]. Các luận văn này đã đi sâu nghiên cứu việc thực hành quyền công tố từ thực tiễn một số địa bàn nhất định. * Sách và giáo trình: Sách của tác giả Nguyễn Hải Phong (2013) về “Một số vấn đề về tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra theo yêu cầu cải cách tư pháp”, NXB. Tư pháp [23]. Sách của tác giả Lê Hữu Thể (2016) về “Những nội dung mới trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015”, NXB. Chính trị quốc gia Sự thật [41]. Sách của tác giả Trần Văn Luyện và cộng sự (2018) về “Bình luận khoa học BLHS năm 2015”, NXB. Công an nhân dân, trong đó có những bình luận về tội xâm phạm sở hữu [19]. * Các bài báo: Bài viết của tác giả Trần Đình Nhã (2014) về “Công tố và thực hành quyền công tố trong TTHS, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 21 (277) tháng 3