Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VIÊN HỒNG THẢO HỦY ĐỀ NGHỊ GIAO KẾT HỢP ĐỒNG THEO BỘ LUẬT DÂN SỰ NĂM 2015 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ HÀ NỘI, năm 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VIÊN HỒNG THẢO HỦY ĐỀ NGHỊ GIAO KẾT HỢP ĐỒNG THEO BỘ LUẬT DÂN SỰ NĂM 2015 Ngành: Luật Kinh Tế Mã số: 8380107 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN VĂN BIÊN HÀ NỘI, năm 2018 LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành một cách hoàn chỉnh đề tài “Hủy đề nghị giao kết hợp đồng theo Bộ luật dân sự năm 2015” cho luận văn thạc sĩ Luật học chuyên ngành Luật kinh tế, bên cạnh quá trình cố gắng không ngừng của bản thân còn có sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy cô, gia đình và bạn bè. Qua trang viết này, người viết xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập - nghiên cứu khoa học vừa qua. Xin chân thành tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với Tiến sĩ Trần Văn Biên đã trực tiếp hướng dẫn tận tình và cung cấp tài liệu cần thiết cho tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô giáo đã tận tụy giảng dạy, truyền đạt cho tôi những kiến thức quý giá và Học viện Khoa học xã hội cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện tốt nhất giúp đỡ cho tôi trong suốt thời gian học tập nghiên cứu cho đến khi làm đề tài luận văn. Mặc dù tôi đã cố gắng hết sức để hoàn thiện luận văn, nhưng do bản thân còn hạn chế nhiều về vốn kiến thức, không tránh khỏi những sai sót. Kính mong quý thầy, cô giáo hướng dẫn và góp ý để tôi tiếp tục sửa chữa, bổ sung nhằm hoàn thiện tốt hơn nữa luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Phạm Viên Hồng Thảo LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu trong luận văn là tin cậy và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Phạm Viên Hồng Thảo MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HỦY ĐỀ NGHỊ GIAO KẾT HỢP ĐỒNG ..................................................................................................... 7 1.1. Khái niệm đề nghị giao kết hợp đồng và chấm dứt đề nghị giao kết hợp đồng................................................................................................................ 7 1.2. Khái luận hủy đề nghị giao kết hợp đồng............................................. 10 1.3. Phân biệt rút lại, thay đổi và hủy đề nghị giao kết hợp đồng ............... 20 1.4. Pháp luật điều chỉnh hủy đề nghị giao kết hợp đồng ........................... 23 1.5. Căn cứ hủy đề nghị giao kết hợp đồng ................................................. 24 1.6. So sánh pháp luật Việt Nam với pháp luật các tổ chức quốc tế ........... 29 Tiểu kết Chương 1 ......................................................................................... 33 Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ VỀ HỦY ĐỀ NGHỊ GIAO KẾT HỢP ĐỒNG .............................................................................. 35 2.1. Điều kiện khi hủy đề nghị giao kết hợp đồng....................................... 35 2.2. Trách nhiệm pháp lý khi hủy đề nghị giao kết hợp đồng ..................... 36 2.3. Hậu quả pháp lý và vấn đề thông báo khi hủy đề nghị giao kết hợp đồng.............................................................................................................. 38 2.4. Giải quyết hậu quả của việc hủy đề nghị giao kết hợp đồng................ 40 2.5. Các trường hợp miễn trách nhiệm khi hủy đề nghị giao kết hợp đồng 53 Tiểu kết Chương 2 ......................................................................................... 60 Chương 3: THỰC TIỄN HỦY ĐỀ NGHỊ GIAO KẾT HỢP ĐỒNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỦY ĐỀ NGHỊ GIAO KẾT HỢP ĐỒNG .......................................................................................... 61 3.1. Thực tiễn hủy đề nghị giao kết hợp đồng ............................................. 61 3.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định về hủy đề nghị giao kết hợp đồng....... 65 Tiểu kết Chương 3 ......................................................................................... 71 KẾT LUẬN .................................................................................................... 73 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Bộ luật dân sự BLDS: CISG: Convention on Contracts for Công ước Viên năm 1980 của the International Sale of Goods Liên hợp quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế PECL: Principles of European Bộ Nguyên tắc Luật hợp đồng Contract Law PICC: Principles of Châu Âu International Bộ Nguyên tắc hợp đồng Commercial Contracts thương mại quốc tế của UNIDROIT năm 2004 WTO: World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam đang trên đà phát triển theo hướng hội nhập mạnh mẽ với nền kinh tế thế giới, nhất là từ khi Việt Nam gia nhập WTO. Trong quá trình đó, hợp đồng có vai trò rất quan trọng, là công cụ pháp lý chủ yếu để các chủ thể thực hiện các hoạt động kinh doanh thu lợi nhuận. Hợp đồng là sự thỏa thuận, là kết quả của sự thống nhất ý chí của các bên và để hình thành hợp đồng, các chủ thể phải trải qua giai đoạn đầu tiên là đề nghị giao kết hợp đồng. Bất kỳ một sự thoả thuận nào đều phải bao gồm hai yếu tố là đưa ra đề nghị và chấp nhận đề nghị đó mà không thể phụ thuộc vào ý chí của một bên. Nếu giả thuyết rằng, hợp đồng được tạo ra bởi “sự gặp nhau của ý định” giữa các bên tại một thời điểm cụ thể, thì sẽ không có cách nào để bên đề nghị có thể hủy đề nghị giao kết hợp đồng đã được gửi tới bên được đề nghị. Bởi lẽ, có những trường hợp, ngay tại thời điểm bên được đề nghị trả lời chấp nhận thì bên đề nghị lại thay đổi ý định của mình, như vậy sẽ không còn tồn tại “sự gặp nhau của ý định” nên việc hình thành của hợp đồng không thể xảy ra. Trong trường hợp như vậy, pháp luật Việt Nam cũng như pháp luật của nhiều nước trên thế giới và pháp luật quốc tế đều cho phép bên đề nghị được phép áp dụng quyền hủy đề nghị giao kết hợp đồng. Tuy nhiên, việc xác định rõ trách nhiệm pháp lý của các bên, giải quyết hậu quả pháp lý phát sinh nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi cho bên bị thiệt hại trong trường hợp hủy đề nghị giao kết hợp đồng xảy ra là vấn đề rất cần được quan tâm. Một vấn đề khác cũng cần bàn ở đây là hiệu lực của hủy đề nghị giao kết hợp đồng của bên đề nghị được xác định như thế nào, căn cứ vào những yếu tố như thời điểm “gửi đến” của thông báo, hình thức hủy đề nghị giao kết,… Mặc dù, Bộ luật dân sự 2015 quy định tương đối cụ thể về 1 hủy đề nghị giao kết hợp đồng, nhưng vẫn còn những điểm bất cập ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu các quy định của pháp luật Việt Nam và tham khảo pháp luật nước ngoài về hủy đề nghị giao kết hợp đồng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện là cần thiết cả về lý luận và thực tiễn. Chính vì vậy, học viên quyết định chọn đề tài: “Hủy đề nghị giao kết hợp đồng theo Bộ luật dân sự năm 2015” để thực hiện cho luận văn thạc sĩ Luật học, chuyên ngành Luật kinh tế của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Trong quá trình hội nhập kinh tế Việt Nam vào nền kinh tế thế giới, mở rộng giao thương đến nhiều loại chủ thể và các thành phần kinh tế, thì hợp đồng ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nền kinh tế nước ta. Cùng với đó, việc nghiên cứu pháp luật về hợp đồng nói chung và hủy đề nghị giao kết hợp đồng nói riêng luôn là chủ đề có tính thời sự. Ở nước ngoài, đã có một số công trình nghiên cứu về hợp đồng có liên quan đến hủy đề nghị giao kết hợp đồng đã được công bố, có thể kể ra một số công trình tiêu biểu như: Sir William R. Anson (1965), Principles of the English Law of Contract and of Agency in its Relation to Contract, Twentysecond edition, Oxford at the Clarendon Press; David E. Allan & Mary E. Hiscock (1992), Law of Contract in Australia, 2nd edition, Key Text, Australia; John Cartwright và Martijn W. Hesselink (2011), Precontractual Liability in European Private Law, Cambrige;... Ở Việt Nam, tính đến nay, chưa có công trình hay sách chuyên khảo nào nghiên cứu một cách hệ thống, đầy đủ về hủy đề nghị giao kết hợp đồng. Vấn đề hủy đề nghị giao kết hợp đồng chỉ được tản mạn, riêng lẻ trong các công trình nghiên cứu về pháp luật hợp đồng như: Nguyễn Như Phát và Lê Thị Thu Thuỷ (đồng chủ biên) (2003), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về pháp luật 2 hợp đồng ở Việt Nam hiện nay, Nxb Công an Nhân dân, Hà Nội; Dương Anh Sơn (2005), “Những vấn đề chung về hợp đồng thương mại quốc tế”, Giáo trình luật hợp đồng thương mại quốc tế, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh Khoa Kinh tế, Nxb Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh; Đỗ Văn Đại (2008), Luật hợp đồng Việt Nam – Bản án và bình luận bản án (Sách chuyên khảo), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Ngô Huy Cương (2013), Giáo trình luật hợp đồng – Phần chung (Dùng cho đào tạo sau đại học), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; Đỗ Văn Đại (2016), Bình luận khoa học những điểm mới của Bộ luật dân sự năm 2015, Nxb Hồng Đức, TP. Hồ Chí Minh;… Ngoài ra, còn có nhiều bài báo khoa học đăng trên các tạp chí, các hội nghị như: Lê Thị Bích Thọ (2001), Một số vấn đề về đề nghị giao kết hợp đồng theo quy định của Bộ luật dân sự, Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2001, số 4, tr. 44- 49; Ngô Huy Cương (2010), Đề nghị giao kết hợp đồng theo pháp luật Việt Nam, Nhà nước và pháp luật, Viện Nhà nước và pháp luật, số 5, tr.29-44; Lê Thị Diễm Phương (2013), Đề nghị và chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng - nhìn từ góc độ so sánh, Khoa học pháp lý, Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, số 2, tr.68/74;… Hiện nay, ở nước ta vẫn chưa có công trình nghiên cứu toàn diện nào về hủy đề nghị giao kết hợp đồng. Do đó, việc lựa chọn đề tài: “Hủy đề nghị giao kết hợp đồng theo Bộ luật dân sự 2015” để có thể đóng góp cho việc xây dựng pháp luật ở Việt Nam. Đây là công trình nghiên cứu một cách cơ bản, toàn diện cả về lý luận và thực tiễn về vấn đề này ở nước ta. Xuất phát từ quan điểm rằng, khoa học vừa mang tính phát triển và mới mẻ, một lần nữa khẳng định, các công trình trên đây của các tác giả trong và ngoài nước là những tài liệu tham khảo rất bổ ích trong quá trình nghiên cứu đề tài. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu 3 Phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hủy đề nghị giao kết hợp đồng trong Bộ luật dân sự 2015, từ đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về hủy đề nghị giao kết hợp đồng và điều chỉnh pháp luật về hủy đề nghị giao kết hợp đồng. - Nghiên cứu thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về hủy đề nghị giao kết hợp đồng, từ đó nhận diện những khó khăn, hạn chế còn tồn tại. - Đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về hủy đề nghị giao kết hợp đồng ở Việt Nam trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn pháp luật về hủy đề nghị giao kết hợp đồng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề pháp lý về hủy đề nghị giao kết hợp đồng theo quy định của Bộ luật dân sự 2015 và một số văn bản pháp lý quốc tế như Công ước Viên năm 1980 của Liên hợp quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, Bộ Nguyên tắc hợp đồng thương mại quốc tế của UNIDROIT năm 2004, Bộ Nguyên tắc Luật hợp đồng Châu Âu. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh đó để hoàn thành luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: 4