Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP NGUYỄN THỊ HÀ MY THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG NƢỚC SÔNG ĐÁY THUỘC HUYỆN CHƢƠNG MỸ THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG MÃ NGÀNH: 8440301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN HẢI HÒA Hà Nội, 2018 i LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu trường Đại học Lâm nghiệp, Khoa Quản lý tài nguyên rừng và môi trường, Phòng Đào tạo sau Đại học đã giú đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Hải Hòa, đã trực tiếp tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể cán bộ Phòng Quan trắc, Phân tích môi trường tại Công ty CP phát triển Dầu khí và CN Môi trường Việt Nam (PETECH) đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Qua đây, tôi xin cảm ơn bạn bè và gia đình đã động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Mặc dù bản thân đã rất cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt huyết và năng lực của mình, song với kiến thức còn nhiều hạn chế và trong giới hạn thời gian quy định, luận văn này chắc chắn còn nhiều thiếu sót. Rất mong nhận được những đóng góp quý báu của quý thầy cô, và các chuyên gia để nghiên cứu một cách sâu hơn, toàn diện hơn trong thời gian tới. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 31 tháng 10 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hà My ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i MỤC LỤC ........................................................................................................ ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... v DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... vi DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ................................................................ vii ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................... 3 1.1. Tổng quan về tài nguyên nước .............................................................. 3 1.1.1 Một số khái niệm .............................................................................. 3 1.1.2. Tổng quan về tài nguyên nước trên thế giới ................................... 3 1.1.3. Tổng quan về tài nguyên nước ở Việt Nam..................................... 5 1.1.4. Các thông số đánh giá chất lượng nước mặt .................................. 7 1.1.5.Các dạng ô nhiễm nước mặt .......................................................... 10 1.2. Tổng quan các nghiên cứu về chất lượng nước mặt ............................ 11 1.2.1. Trên thế giới .................................................................................. 11 1.2.2. Tình hình ô nhiễm nước sông ở Việt Nam .................................... 12 Chƣơng 2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................ 15 2.1. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................. 15 2.1.1 Mục tiêu chung ............................................................................... 15 2.1.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................... 15 2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................ 15 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................... 15 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................... 18 2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 20 iii 2.3.1. Nghiên cứu thực trạng chất lượng và hoạt động quản lý chất lượng nước sông Đáy thuộc huyện Chương Mỹ, Thành phố Hà Nội ..... 20 2.3.2. Nghiên cứu xác định nguyên nhân làm suy giảm chất lượng nước sông Đáy khu vực nghiên cứu ................................................................. 20 2.3.3. Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của suy thoái chất lượng nước sông đến môi trường sinh thái ................................................................ 20 2.3.4. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng nước sông khu vực nghiên cứu ......................................................................... 20 2.4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 21 2.4.1. Thực trạng chất lượng và hoạt động quản lý chất lượng nước mặt sông Đáy thuộc huyện Chương Mỹ, Thành phố Hà Nội ......................... 21 2.4.2. Xác định nguyên nhân làm suy giảm chất lượng nước sông Đáy 27 2.4.3. Xác đánh giá ảnh hưởng của suy thoái chất lượng nước sông đến môi trường sinh thái ................................................................................ 28 2.4.4. Giải pháp nâng cao chất lượng nước sông khu vực nghiên cứu .. 28 Chƣơng 3. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU .......................................................................... 29 3.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................... 29 3.2. Điều kiện kinh tế xã hội ....................................................................... 31 3.2.1. Sản xuất công nghiệp- tiểu thủ công nghiệp- xây dựng cơ bản.... 31 3.2.2. Ngành dịch vụ ............................................................................... 32 3.2.3. Sản xuất nông nghiệp- lâm nghiệp- thủy sản................................ 33 3.2.4. Công tác phòng chống thiên tai .................................................... 35 3.2.5. Công tác môi trường và tài nguyên nước ..................................... 36 3.3 Giới thiệu về sông Đáy ......................................................................... 37 iv Chƣơng 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 39 4.1.Thực trạng chất lượng và hoạt động quản lý chất lượng nước sông Đáy thuộc huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội. ........................................................ 39 4.1.1. Thực trạng môi trường nước mặt khu vực nghiên cứu ................. 39 4.1.2 Đánh giá hiện trạng công tác quản lý chất lượng nước ................ 55 4.2. Nguyên nhân làm suy giảm chất lượng nước sông Đáy ...................... 58 4.3. Ảnh hưởng của suy thoái chất lượng nước sông đến môi trường sinh thái và con người. ........................................................................................ 60 4.3.1. Ảnh hưởng của suy thoái chất lượng nước sông đến môi trường sinh thái .......................................................................................................... 61 4.3.2 Ảnh hưởng của suy thoái chất lượng nước sông đến con người ... 64 4.4. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng nước sông khu vực nghiên cứu ............................................................................................ 67 4.4.1. Giải pháp về mặt quản lý .............................................................. 67 4.4.2 Giải pháp về mặt thực thi pháp lý và luật bảo vệ môi trường:...... 69 4.4.3. Giải pháp về kĩ thuật ..................................................................... 70 4.4.4. Giải pháp về mặt xã hội ................................................................ 70 4.4.5. Giải pháp về hỗ trợ tài chính đối với hộ gia đình bị ảnh hưởng .. 71 KẾT LUẬN, TỒN TẠI & KIẾN NGHỊ ...................................................... 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 75 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 77 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BVMT Bảo vệ môi trường BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường ĐTM Đánh giá tác động môi trường ĐTPT Đầu tư phát triển TNMT Tài nguyên và Môi trường HĐND Hội đồng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân QH Quốc hội NĐ-CP Nghị định/Chính phủ QĐ Quyết định QCVN Quy chuẩn Việt Nam TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam GHCP Giới hạn cho phép GTGH Giá trị giới hạn LVS Lưu vực sông KTTĐ Kinh tế trọng điểm vi DANH MỤC BẢNG, CÁC BIỂU ĐỒ Bảng 2.1. Danh sách các thông số quan trắc chất lượng môi trường nước sông Đáy, huyện Chương Mỹ .................................................................................. 16 Bảng 2.2. Tọa độ vị trí quan trắc chất lượng môi trường nước sông Đáy, huyện Chương Mỹ........................................................................................... 21 Bảng 2.3. Phân loại chất lượng nước mặt theo chỉ số chất lượng nước (WQI) .... 27 Bảng 4.1. Kết quả phân tích thông số môi trường khu vực nghiên cứu ......... 39 Bảng 4.2. Kết quả phỏng vấn người dân sống xung quanh sông Đáy ............ 54 Biểu đồ 4.1. Kết quả điều tra phỏng vấn về diễn biến chất lượng đáy sông .. 63 Biểu đồ 4.2. Kết quả phỏng vấn mức độ gây mùi của sông Đáy .................... 64 Biểu đồ 4.3. Kết quả phỏng vấn mức độ ảnh hưởng của chất lượng nước sông Đáy .................................................................................................................. 66 vii DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 2.1. Vị trí quan trắc chất lượng môi trường nước sông Đáy, huyện Chương Mỹ ..................................................................................................... 19 Hình 3.1.Ranh giới hành chính khu vực nghiên cứu ...................................... 29 Hình 4.1. Giá trị pH trong môi trường nước mặt sông Đáy (lần 1) ................ 41 Hình 4.2. Giá trị pH trong môi trường nước mặt sông Đáy (lần 2) ................ 41 Hình 4.3. Giá trị TSS trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 1) ........................................................................................................ 42 Hình 4.4. Giá trị TSS trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) ........................................................................................................ 43 Hình 4.5. Giá trị DO trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ ( lần 1) ....................................................................................................... 44 Hình 4.6. Giá trị DO trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) ........................................................................................................ 44 Hình 4.7. Giá trị BOD trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ ( lần 1) ....................................................................................................... 45 Hình 4.8. Giá trị BOD trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) ........................................................................................................ 46 Hình 4.9. Giá trị COD trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 1) ........................................................................................................ 47 Hình 4.10. Giá trị COD trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) ........................................................................................................ 47 Hình 4.11. Giá trị NO3- trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 1) ........................................................................................................ 48 Hình 4.12. Giá trị NO3- trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) ........................................................................................................ 49 viii Hình 4.13. Giá trị NH4+ trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 1) .......................................................................................... 49 Hình 4.14. Giá trị NH4+ trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) .......................................................................................... 50 Hình 4.15. Giá trị PO43- trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 1) .......................................................................................... 51 Hình 4.16. Giá trị PO43- trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) .......................................................................................... 51 Hình 4.17. Giá trị Coliform trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 1) .......................................................................................... 52 Hình 4.18. Giá trị Coliform trong môi trường nước mặt sông Đáy, huyện Chương Mỹ (lần 2) .......................................................................................... 52 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Nước có vai trò vô c ng quan trọng trong quá trình hình thành sự sống trên Trái đất. Có thể nói sự sống của con người và mọi sinh vật trên Trái đất phụ thuộc vào nước. Nước bao phủ hơn 70 nhưng chỉ có 0,3 diện tích của bề mặt Trái đất nước trên toàn thế giới (hay 3,6 triệu km³) là có thể sử dụng làm nước uống. Tại Việt Nam, trong khoảng hơn 20 năm trở lại đây, nước mặt tại các thủy vực nói chung và nước mặt trong các dòng sông có sự thay đổi lớn theo chiều hướng suy giảm về chất lượng. Cùng với quá trình phát triển của xã hội, quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa- hiện đại hóa làm tăng nhu cầu sử dụng nước và xả thải ra môi trường một lượng chất thải lớn. Các sông lớn như Đồng Nai, sông Cầu, sông Đáy, sông Nhuệ… đã và đang bị ô nhiễm nghiêm trọng bởi các hoạt động dân sinh và suy giảm chức năng cung cấp nước cho hoạt động sản xuất, sinh hoạt. Chương Mỹ là một huyện đồng bằng của thành phố Hà Nội, phía Tây Nam thủ đô Hà nội, thị trấn Chúc Sơn của huyện nằm cách trung tâm thủ đô Hà Nội 20 km, huyện Chương Mỹ có diện tích rộng đứng thứ 3 toàn thành phố (sau huyện Ba Vì và huyện Sóc Sơn). Địa hình chia làm 3 vùng: vùng bãi ven sông Đáy, v ng đồng bằng và v ng bán sơn địa.; là huyện có vị trí thuận lợi cho việc phát triển kinh tế- xã hội. Sông Đáy chảy qua 9 xã thuộc huyện Chương Mỹ, là nguồn cung cấp nước chính cho hoạt động nông nghiệp và công nghiệp của huyện; sông Đáy nguyên là một phần lưu lớn đầu tiên ở hữu ngạn sông Hồng, dài 237 km, bắt đầu từ cửa Hát Môn chảy theo hướng Đông Bắc- Tây Nam và đổ ra biển tại cửa Đáy. Sông chảy qua các tỉnh/ thành phố Hà Nội, Hà Nam, Ninh Bình và Nam Định. Hiện nay sông Đáy đang bị xâm nhập mặn ở vùng hạ du, phần thượng và trung lưu cũng đã bị ô nhiễm do nguồn thải ở v ng dân cư tập trung, khu công nghiệp tập trung của các tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình