Nội dung

LUẬN VĂN: Cứu hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ Thành phố, trực tiếp là của Đảng bộ Quận 11 trong lĩnh vực phát triển CN - TTCN 1 1. Lý do chọn đề tài Quận 11 là một trong những quận nội thành có vị trí quan trọng về mọi mặt của Thành phố Hồ Chí Minh. Quận có dân số đông, người dân lao động cần cù, đội ngũ cán bộ công nhân viên chức đông đảo; Đảng bộ lãnh đạo năng động, sáng tạo; giàu tiềm năng phát triển kinh tế và sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp (CN - TTCN) với nhiều ngành nghề, sản phẩm phong phú đa dạng. Đây là thế mạnh nổi bật để phát huy nội lực của Quận. Hơn 20 năm qua, nhất là thời kỳ 10 năm đổi mới (1986 - 1995), dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh, Đảng bộ Quận 11 đã vận dụng đường lối đổi mới của Đảng, chính sách của Nhà nước, các Nghị quyết của Thành ủy sát hợp với tình hình địa phương, đề ra nhiều chủ trương, biện pháp và đã khơi dậy mọi tiềm năng, phát huy các thế mạnh nên đã đẩy kinh tế CN - TTCN của Quận phát triển với những thành tựu to lớn. Thành tựu đó đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế của Thành phố trong quá trình triển khai thực hiện đường lối đổi mới của Đảng. Hoạt động kinh tế của Quận 11 dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng bộ, đã giúp cho quận trở thành một trong những quận tiêu biểu của Thành phố Hồ Chí Minh về phát triển kinh tế và sản xuất CN - TTCN. Do vậy, nghiên cứu hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ Thành phố, trực tiếp là của Đảng bộ Quận 11 trong lĩnh vực phát triển CN - TTCN trên địa bàn Quận 11 là cần thiết. Bởi lẽ điều đó sẽ góp phần khẳng định sự đúng đắn về phát triển kinh tế xã hội của Đảng, đồng thời có thêm căn cứ thực tiễn giúp cho Đảng bộ Thành phố hoạch định các chủ trương đẩy mạnh hoạt động kinh tế trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 2 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Vấn đề này đã được Đảng bộ Thành phố, Đảng bộ Quận, các cấp, các ngành kinh tế địa phương bước đầu tổng kết trong các báo cáo hàng năm và báo cáo ở các kỳ Đại hội Đảng bộ Quận 11 trước đổi mới và từ đổi mới đến 1995, như các báo cáo Đại hội Đảng bộ lần I (7-1977), lần II (11-1979), lần III (5-1983), lần IV (10, 1986), lần V (61989), lần VI (11-1991)... Các báo cáo đó đã nêu lên quan điểm chỉ đạo của Đảng, tổng kết số liệu nhưng chưa đi sâu nghiên cứu một cách hệ thống và đánh giá đầy đủ suốt cả quá trình 10 năm đổi mới (1986 - 1995). Đề tài chưa có ai nghiên cứu và thể hiện dưới hình thức công trình khoa học. Đi sâu tìm hiểu về sự lãnh đạo của Đảng bộ địa phương đối với sự phát triển kinh tế CN - TTCN trên địa bàn Quận, đề tài vừa có giá trị khoa học là góp phần tổng kết lịch sử đổi mới ở địa phương, vừa mang ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Vì vậy, tôi chọn đề tài này làm luận văn thạc sĩ lịch sử, chuyên ngành lịch sử Đảng, hy vọng đóng góp hữu ích cho việc tổng kết thực tiễn thời kỳ đầu đổi mới phát triển kinh tế - xã hội ở Quận 11 và Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Đề tài nhằm mục đích nghiên cứu, nêu bật vai trò lãnh đạo của Đảng bộ Quận 11 trong việc vận dụng, cụ thể hóa đường lối phát triển kinh tế của Đảng để phát triển sản xuất CN - TTCN của địa phương; đánh giá thành tựu và yếu kém trong việc tổ chức, lãnh đạo phát triển kinh tế CN - TTCN theo đường lối đổi mới của Đảng bộ Quận 11. Nhiệm vụ chủ yếu của luận văn là trình bày một cách hệ thống quá trình đề ra các chủ trương, biện pháp, sự chỉ đạo của Đảng bộ Quận 11 đối với sự phát triển CN - TTCN của Quận trong thời kỳ 1986 - 1995; những thành công, hạn chế, ý nghĩa và bài học, kinh nghiệm về sự lãnh đạo, chỉ đạo phát triển một ngành kinh tế mũi nhọn của một quận thuộc thành phố lớn có tiềm năng kinh tế hàng đầu trong cả nước. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu các hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ Quận 11 cả về chủ trương và biện pháp nhằm phát triển CN - TTCN trong giai đoạn lịch sử 1986 - 1995. Sự nghiên cứu, trình bày trong luận văn các hoạt động lãnh đạo kinh tế của Đảng bộ trước giai đoạn lịch sử đó là nhằm mục đích so sánh làm nổi bật vai trò lãnh đạo của Đảng bộ và thành tựu kinh tế của Quận trong 10 năm đổi mới. 5. Cơ sở lý luận, nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu Dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm của Đảng ta, luận văn trình bày, phân tích quá trình lãnh đạo của Đảng bộ Quận 11 trong sự biến đổi của lĩnh vực CN - TTCN Quận 11 theo đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Từ đó làm rõ và nêu bật vai trò lãnh đạo năng động, sáng tạo của Đảng bộ trong lĩnh vực hoạt động kinh tế ở địa phương. Nguồn tài liệu chính mà luận văn sử dụng là các Văn kiện của Đại hội Đảng toàn quốc; các Nghị quyết đại hội và hội nghị Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh; các Nghị quyết đại hội và hội nghị Đảng bộ Quận 11 từ sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, nhất là từ năm 1986 - 1995. Những báo cáo, tài liệu liên quan đến nội dung luận văn hiện lưu giữ ở ủy ban nhân dân Quận và ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh; các ban ngành của Quận 11, Cục thống kê Thành phố và nhiều tài liệu liên quan khác. Các dữ kiện, số liệu thu thập qua khảo sát thực tế sản xuất CN - TTCN tại địa bàn Quận 11. 4 Nguồn tài liệu được lập trong danh mục tư liệu tham khảo tỷ mỉ, cụ thể, theo đúng trật tự qui định. Luận văn sử dụng các phương pháp lịch sử và logic, phương pháp so sánh, phương pháp tập hợp, thống kê số liệu, dữ kiện trong thực hiện mục tiêu, kế hoạch kinh tế của Quận 11 để nghiên cứu trình bày, phân tích chủ trương, biện pháp trong các Nghị quyết Đảng bộ. 6. Đóng góp mới của luận văn Luận văn tập hợp, hệ thống đầy đủ những văn kiện, Nghị quyết quan trọng của Đảng bộ địa phương trước và trong 10 năm đổi mới; thống kê các số liệu phong phú, khá chính xác có giá trị nghiên cứu, phân tích làm rõ và nêu bật sự lãnh đạo của Đảng bộ Quận 11 trong việc phát triển CN - TTCN của Quận 11, một quận có những nét đặc thù, những thế mạnh quan trọng trong hoạt động kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn rút ra các bài học và một số kinh nghiệm quý của Đảng bộ trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo địa phương phát triển CN - TTCN. Đồng thời, luận văn đề cập một số kiến nghị, giải pháp nhằm đẩy mạnh sản xuất, phát triển CN-TTCN trên địa bàn Quận. Những bài học kinh nghiệm, kiến nghị, giải pháp này có giá trị vận dụng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Quận trong giai đoạn sau đó và hiện nay. Luận văn đóng góp tư liệu cho việc tuyên truyền giáo dục truyền thống của Đảng bộ, nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng bộ Quận11 trong thời kỳ 10 năm đổi mới. Đề tài là một vấn đề lịch sử Đảng bộ địa phương, nhưng có liên quan mật thiết với Trung ương và cả nước. Quá trình diễn tiến của vấn đề tuy đã đi qua lịch sử, nhưng vẫn còn tiếp tục cho đến ngày nay và mãi mãi về sau với sự tồn tại, phát triển 5 đi lên của nền kinh tế nước nhà. Vì vậy, luận văn mới chỉ là kết quả nghiên cứu bước đầu, và có những hạn chế nhất định. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 8 tiết. Chương 1 TìNH HìNH, ĐặC ĐIểM QUậN 11 DƯớI Sự LãNH ĐạO CủA ĐảNG SAU 10 NĂM thành phố GIảI PHóNG Tìm hiểu, nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng bộ Quận 11 về phát triển CN TTCN thời kỳ 1986 - 1995, cần thiết phải đề cập một số tình hình, đặc điểm của Quận sau 10 năm kể từ ngày Thành phố Hồ Chí Minh được giải phóng trên các mặt vị trí địa lý, tổ chức hành chính, trình độ kinh tế, cộng đồng dân cư để thấy rõ những khó khăn, thuận lợi cơ bản của Quận. 1.1. Vị TRí ĐịA Lý - Tổ CHứC HàNH CHíNH - DÂN Số * Vị trí địa lý: 6 Quận 11 nằm về phía Tây - Tây Nam thành phố Hồ Chí Minh, cách trung tâm thành phố 6 km; là cửa ngõ thông thương giữa nội thành và vùng đồng bằng sông Cửu Long. Quận nằm giữa 10038’ đến 10010’ vĩ bắc, 106022’ - 106054’ kinh đông: Phía Tây Bắc giáp quận Tân Bình được giới hạn bởi kênh Tân Hóa, đường Âu Cơ, đường Nguyễn Thị Nhỏ và đường Thiên Phước. Phía Đông giáp Quận 10, được phân cách bằng đường Lý Thường Kiệt. Phía Nam giáp Quận 5 và 6, được giới hạn bởi đường Nguyễn Chí Thanh và đường Hùng Vương. Như vậy, Quận 11 có vị trí quan trọng nằm giữa các Quận 5, 6, Tân Bình và Quận 10, là những quận có tiềm năng kinh tế, văn hóa và nhiều mặt khác. Quận 11 có diện tích tự nhiên là 5 km2 chiếm 0,25% diện tích đất đai thành phố và 3,5% đất đai của nội thành, là một quận có đất đai thuộc loại nhỏ so với các quận khác trong nội thành Thành phố Hồ Chí Minh. Phù hợp với tình hình địa lý và mối quan hệ kinh tế của từng khu vực hành chính, Quận 11được phân chia thành 16 phường. Khu trung tâm quận nằm ở đường Bình Thới nơi tập trung các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể của Quận. Ngoài ra trong địa bàn Quận còn các khu trung tâm khác như trung tâm công nghiệp Phú Thọ; khu du lịch văn hóa Đầm Sen, khu liên hiệp thể thao Phú Thọ, khu thương mại dịch vụ đường 3/2. Theo báo cáo của Quận ủy và UBND Quận, tới năm 1995, dân số Quận 11 có: 252.699 người, trong đó người Hoa 110.083 người chiếm 43,56% số dân toàn Quận. Mật độ dân số Quận 11 khá đông đúc: 51.044/km2; số dân trong độ tuổi lao động đạt tới 150.858 người chiếm 59,7% số dân toàn Quận, có khả năng góp phần đáp ứng nhu cầu về nguồn lực lao động cho quận và thành phố. 7 Xét về các yếu tố nguồn gốc cư dân, nghề nghiệp, địa hình và trình độ phát triển kinh tế, Quận 11 được chia thành 4 khu dân cư cư trú tập trung có những đặc điểm khác nhau. Khu vực 1: Khu vực được đô thị hóa nhanh nhất tập trung dân cư bao quanh chợ Phó Cơ Điều (gồm các phường 4, 6, 7 ngày nay). Đây là khu cư trú sớm nhất của đồng bào từ các nơi tập trung về thành phố. Dần dần về sau khi đô thị mở rộng, các ngành nghề phát triển, nhiều xưởng thủ công ra đời ở đây thì số lượng dân cư khu này tăng lên nhanh chóng. Đặc biệt nơi đây đã hình thành cơ sở Đảng, các tổ chức cách mạng của quần chúng và các phong trào đấu tranh cách mạng của quần chúng sớm phát triển sôi nổi và mạnh mẽ nhất. Khu vực 2: Khu vực tập trung dân cư ở phường Phú Thọ cũ và quanh nghĩa địa Quảng Đông (gồm có các phường 8, 11, 12, 13 ngày nay) với mật độ dân cư rải rộng tương đối đều trên toàn địa bàn. Khu vực này về địa giới so với qui định trên bàn đồ thời Pháp thuộc tới nay thì tương đối ít thay đổi nhất. Đến ngày nay, dấu vết cổ xưa vẫn còn tồn tại trên sự phân bổ đường sá, kiến trúc nhà cửa, nghĩa địa và các chùa chiền. Khu vực 3: Là khu vực đồn cây Mai, thuộc xóm Phú Giáo cũ (gồm các phường 2, 16 ngày nay). Đây là vùng cửa ngõ vào Thành phố tập trung bến xe, người qua lại nên việc quản lý phức tạp hơn. Khu vực 4: Là khu vực ven hoang hóa với các phường Phú Hòa, Cầu Tre cũ... (gồm các phường 1, 3, 5, 9, 10, 14 ngày nay) có nhiều ruộng đất, giáo xứ, nghĩa địa, chùa chiền. 8 Nhìn bao quát về địa lý, dân cư hiện nay, Quận 11 là quận nhỏ, nhưng dân số đông, phân bổ cư dân và trình độ phát triển kinh tế không đồng đều. Đặc điểm đó có nguồn gốc từ quá trình hình thành và phát triển của Quận. * Vài nét lịch sử hình thành Quận 11: Quận 11 vốn là vùng đất sình lầy, được khai phá từ thế kỷ XVIII. Theo tư liệu lịch sử cho thấy Quận 11 nằm trong các chiến lũy Hòa Phong, Báu Tích, sau này là một phần của đại đồn Kỳ Hòa do Nguyễn Tri Phương, Tôn Thất Hiệp xây dựng trong những ngày đánh Pháp xâm luợc đầu tiên của nhân dân Nam Bộ. Trước khi thực dân Pháp đánh chiếm vùng Sài Gòn - Gia Định (1859) một bộ phận nhân dân ta, phần đông là người Kinh và một số lớn người Hoa di cư vào nước ta làm ăn buôn bán đã đến sinh sống lập nghiệp tại đây với làng mạc dân ấp, dân lân. Trải ngót một thế kỷ dưới chế độ cai trị thuộc địa của Pháp, cùng với Sài Gòn, Gia Định và toàn xứ Nam Kỳ, vùng này có những biến đổi. Quá trình hình thành các khu dân cư của Quận 11 gắn liền với quá trình biến đổi, khai thác thiên nhiên để phát triển sản xuất, đồng thời gắn liền với quá trình hòa nhập của đồng bào người Hoa vào cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Đó là quá trình hòa nhập cùng lao động sản xuất, tham gia tổ chức các phong trào cách mạng đánh đổ bọn thực dân đế quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng ta. Đại bộ phận đồng bào người Hoa là những người lao động từng gắn bó mật thiết với nhân dân lao động Quận 11. Đồng bào người Hoa đã từng đứng lên chiến đấu dưới ngọn cờ yêu nước chống Pháp của nhân dân ta; tích cực chống đế quốc, phong kiến, đoàn kết chặt chẽ và hòa hợp mối quan hệ tình cảm thân thiết với người Việt từ lâu đời và đùm bọc lẫn nhau với đồng bào lao động người Việt suốt từ năm 1930 đến Cách mạng tháng Tám năm 1945 và trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. 9 Sau năm 1954 dưới chế độ Mỹ - Diệm, tại Quận 11 bố trí thêm các khu dân cư như: Phú Bình cho đồng bào miền Bắc di cư vào ở. Khu cư xá Lữ Gia, Lê Đại Hành cho sĩ quan, công chức chế độ cũ về sống. Trước năm 1958, Quận 11 thuộc địa phận của Quận 4 và Quận 7. Những năm này tại các khu vực thuộc phường 12, 13 ngày nay đã xây dựng một số nhà gạch. Đường Lục Tỉnh được nâng cấp trải nhựa, các khu vực khác như đường Lò Siêu, đường A6 Xóm Đất vẫn còn là nhà lá đơn sơ. Các khu vực thuộc phường 1, 3, 5, 14 ngày nay, trước kia là vùng đất đầm lầy. Sau đó nhân dân khai phá làm thành những khu vực trồng rau cải với những con rạch chạy dọc theo đường Dương Công Trừng. Khu vực thuộc phường 5 và phường 14 ngày nay, trước kia là vùng trồng hoa lài, sở rác và sân vận động. Năm 1964, linh mục Phạm Ngọc Biểu lập giáo xứ Phú Bình, sửa sang các trại gia binh thành phố sá để bán lại cho những người lao động làm nghề dệt vải, thuộc da, thủy tinh. Năm 1959 Quận 11 thuộc về một phần đất của Quận 5 và Quận 6, lúc đó các con đường lớn và nhà cửa của đồng bào được xây dựng lại, dân cư tập trung đông đảo dọc các con đường lớn như đường Phú Thọ, đường Lò Siêu, đường A6, đường Trần Quốc Toản, đường Quân Sự, đường Dương Công Trừng, đường Trần Hoàng Quân, đường Lê Đại Hành, đường Lữ Gia, đường Nguyễn Văn Thoại, đường Phó Cơ Điều, đường Tôn Thọ Tường, đường Thuận Kiều, đường Hương Lộ 14... Đến ngày 1-7-1969, chính quyền Sài Gòn đã ký nghị định thành lập Quận 11 trên cơ sở tách 6 phường thuộc Quận 5 và Quận 6 gồm các phường: phường Cầu Tre, Phú Thọ, Bình Thới, Phú Thạnh, Bình Thạnh, Phú Hòa, sáp nhập lại với mục đích chính là tạo một đơn vị hành chính, quân sự dùng làm "lá chắn" để bảo vệ cửa ngõ phía Tây Nam Sài Gòn. 10