Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƯƠNG NGUYỄN VĂN LÀNH THỰC TRẠNG BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG, TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG Ở NGƯỜI KHMER TỈNH HẬU GIANG VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ MỘT SỐ BIỆN PHÁP CAN THIỆP LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Hà Nội – 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƯƠNG NGUYỄN VĂN LÀNH THỰC TRẠNG BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG, TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG Ở NGƯỜI KHMER TỈNH HẬU GIANG VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ MỘT SỐ BIỆN PHÁP CAN THIỆP CHUYÊN NGÀNH: VỆ SINH XÃ HỘI HỌC VÀ TỔ CHỨC Y TẾ MÃ SỐ: 62 72 01 64 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Hướng dẫn khoa học PGS.TS. Nguyễn Văn Tập PGS. TS. Nguyễn Đức Trọng Hà Nội - 2014 Lời cảm ơn Với tấm lòng thành kính, tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Phòng Đào tạo Sau Đại học Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương và các thầy giáo, cô giáo của Viện đã cho phép và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và hoàn thành luận án. Trong quá trình thực hiện luận án tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình và sự động viên của các cơ quan, các cấp lãnh đạo và nhiều cá nhân . Tôi xin chân thành cám ơn tất cả tập thể và cá nhân đã tạo điều kiện và hỗ trợ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Nguyễn Văn Tập và PGS. TS. Nguyễn Đức Trọng, là những người thầy đã tận tình hướng dẫn và động viên tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin chân thành cám ơn lãnh đạo Sở Y tế tỉnh Hậu Giang, lãnh đạo các Phòng Y tế, Trung tâm Y tế và Bệnh viên đa khoa các huyện Long Mỹ, Châu Thành A, Vị Thủy và thị xã Ngã Bảy, Ủy ban Nhân dân và Trạm Y tế xã Xà Phiên, Lương Nghĩa, Vị Thủy, Vĩnh Trung, Cái Tắc, Bảy Ngàn và quý đồng nghiệp đã nhiệt tình tham gia giúp đỡ tôi thu thập số liệu điều tra thực hiện đề tài. Đặc biệt tôi xin gửi lời tri ân thành kính đến Quý sư chùa Bo Tum Vong Sây và chùa Khem Ma Ra Ran Xey đã hợp tác và hỗ trợ tôi trong thời gian tiến hành nghiên cứu. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn những người dân đã đồng ý tham gia công trình nghiên cứu này. Một phần không nhỏ của thành công luận án là nhờ sự giúp đỡ động viên của người thân trong gia đình. Đặc biệt là vợ con tôi đã động viên và giúp đở tôi, khi tôi gặp khó khăn trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận án. Xin gửi đến tất cả mọi người lòng biết ơn sâu sắc./. Hà Nội, tháng 10 năm 2014 Nguyễn Văn Lành LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, kiến thức và khảo sát tình hình thực tiễn tại tỉnh Hậu Giang Các số liệu thu thập và kết quả trong luận án là trung thực, chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào trước khi trình, bảo vệ và công nhận bởi hội đồng đánh giá luận án Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương . Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Nguyễn Văn Lành MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN ........................................................................................... 3 1.1. Bệnh đái tháo đường và các yếu tố liên quan ..................................................... 3 1.2. Tình hình nghiên cứu về đái tháo đường.......................................................... 18 1.3 Hiệu quả của các can thiệp phòng, chống đái tháo đường ................................. 23 1.4. Một số đặc điểm của địa bàn nghiên cứu. ........................................................ 33 Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................... 36 2.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 36 2.2. Địa điểm nghiên cứu ...................................................................................... 36 2.3. Thời gian nghiên cứu....................................................................................... 36 2.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 36 2.5. Phân tích xử lý số liệu nghiên cứu .................................................................. 63 2.6. Khống chế sai số ............................................................................................. 63 2.7. Đạo đức trong nghiên cứu .............................................................................. 64 2.8. Cán bộ tham gia nghiên cứu ............................................................................ 65 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................................ 66 3.1. Tỷ lệ mắc tiền đái tháo đường, đái tháo đường và các yếu tố liên quan............ 66 3.2. Đánh giá hiệu quả mô hình can thiệp phòng chống tiền đái tháo đường, đái tháo đường ở người dân tộc khmer tại cộng đồng ......................................................... 84 Chương 4: BÀN LUẬN .................................................................................................... 102 4.1. Tỷ lệ hiện mắc tiền đái tháo đường, đái tháo đường và một số yếu tố liên quan ........................................................................................................................... 102 4.2. Đánh giá hiệu quả can thiệp phòng chống tiền đái tháo đường, đái tháo đường týp 2 ở người dân tộc khmer. ..................................................................... 126 4.3. Hạn chế của đề tài ......................................................................................... 135 KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 137 KIẾN NGHỊ...................................................................................................................... 139 TÀI LIỆU THAM KHẢO BỘ CÂU HỎI PHỤ LỤC BMI CDC Cs ĐTĐ EASD ESC FFAs FINDRISC GDNG HA HATT HATTr HbA1c HDL.C IDF LDL.c MCT MNT NPDNG NXB OR RR TG THCS THPT THA TT- GDSK TCYTTG YTNC BẢNG CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT Body Mass Index Chỉ số khối cơ thể Center of Disease Control T rung tâm kiểm soát dịch bệnh Mỹ Et al Cộng sự Diabetes Đái tháo đường European Association for Hiệp hội nghiên cứu đái tháo the Study of Diabetes, đường Châu Âu European Society of Hội tim mạch Châu Âu Cardiology Free fat acides Các axit béo tự do Finnish Diabetes Risk Thang điểm nguy cơ đái tháo Score đường Phần Lan Impaired Glucose Giảm dung nạp glucose Tolerance (IGT) Huyết áp Huyết áp tâm thu Huyết áp tâm trương Hemoglobine A1c Hemoglobine A1c High Density lipoprotein Lipoprotein gắn cholesterol có tỷ cholesterol trọng cao International Diabetes Liên đoàn đái tháo đường quốc tế Foundation Low Density lipoprotein Lipoprotein gắn cholesterol có tỷ cholesterol trọng thấp Body Fat Mỡ cơ thể Visceral Fat Mỡ nội tạng Oral Glucose Tolerance Nghiệm pháp dung nạp glucose Test Nhà xuất bản Odd ratio Tỷ số chênh Risk ratio Tỷ số nguy cơ Triglycerid Trung học cơ sở Trung học phổ thông Hypertension Tăng huyết áp Truyền thông – giáo dục sức khỏe World Heath Organisation Tổ chức y tế thế giới Yếu tố nguy cơ TĐTĐ Prediabetes Tiền đái tháo đường DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Nội dung Trang 1.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đái tháo đường và các rối loạn đường huyết . ...................... 8 1.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đái tháo đường và các rối loạn đường .................................. 9 1.3. Mười quốc gia có số người mắc bệnh ĐTĐ cao nhất năm 2000 và ước tính năm 2030 18 2.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đái tháo đường và các rối loạn đường huyết theo WHO IDF 2008 cập nhật 2010 và theo tiêu chuẩn chẩn đoán của ADA/WHO, 2010 ............. 44 3.1.Tỷ lệ phân bố tuổi, giới, địa dư, nghề nghiệp, học vấn trên đối tượng nghiên cứu. ......... 66 3.2. Tỷ lệ người Khmer hiện mắc tiền đái tháo đường, đái tháo đường ……………..67 3.3. Tỷ lệ mức độ đường huyết trên bệnh nhân đái tháo đường ............................................ 67 3.4. Tỷ lệ người bệnh nhân đái tháo đường theo đặc điểm dân số học .................................. 68 3.5. Tỷ lệ người dân tộc Khmer có kiến thức về phòng chống bệnh đái tháo đường. ............ 69 3.6. Tỷ lệ người dân tộc Khmer có thái độ đúng về phòng chống bệnh đái tháo đường ........ 70 3.7. Tỷ lệ người dân tộc khmer tham gia thực hành về phòng chống bệnh đái tháo đường ... 70 3.8. Tỷ lệ người dân tộc Khmer thực hành vận động, tập thể dục thể thao, dinh dưỡng, hút thuốc lá, uống rượu/ bia ......................................................................................... 71 3.9. Một số yếu tố liên quan đến thực hành phòng chống bệnh đái tháo đường của người dân tộc Khmer trên 45 tuổi . ............................................................................. 72 3.10. Liên quan về tuổi, giới, địa lý, nghề nghiệp đến bệnh đái tháo đường người dân tộc Khmer. ......................................................................................................................... 73 3.11.Một số thói quen liên quan đến mắc bệnh đái tháo đường của người Khmer ................ 74 3.12. Mối liên quan giữa tiền sử gia đình và cá nhân đến mắc bệnh đái tháo đường của người Khmer .............................................................................................................. 75 3.13. Mối liên quan đến bệnh đái tháo đường với các chỉ số sức khỏe trung gian của người Khmer .............................................................................................................. 76 3.14. Mối liên quan giữa các thói quen cuộc sống với bệnh đái tháo đường, qua phân tích hồi qui đa biến ................................................................................................................... 77 3.15. Mối liên quan giữa các chỉ số sức khỏe trung gian với bệnh đái tháo đường, qua phân tích hồi qui đa biến . ..................................................................................................... 78 3.16. Tình hình phân bố theo các yếu tố nguy cơ của người dân tộc Khmer ......................... 80 3.17. Một số yếu tố liên quan trên người dân tộc Khmer tiền đái tháo đường trong và ngoài thang điểm FINDRISC...................................................................................... 81