Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ DUY HÙNG NHU CẦU TƢ VẤN HƢỚNG NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC HÀ NỘI - 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ DUY HÙNG NHU CẦU TƢ VẤN HƢỚNG NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Tâm lý học Mã số: 9.31.04.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS MẠC VĂN TRANG HÀ NỘI - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Lê Duy Hùng LỜI CẢM ƠN Luận án là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu ở Học viện Khoa học Xã hội kết hợp với sự nỗ lực cố gắng của bản thân. Đạt được kết quả này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến: Quý Thầy/Cô giáo Học viện Khoa học Xã hội, Khoa Tâm lý học đã truyền đạt kiến thức, nhiệt tình giúp đỡ cho tôi trong những năm học vừa qua. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến Thầy giáo, PGS. TS. Mạc Văn Trang - người hướng dẫn khoa học đã dành nhiều thời gian quý báu để giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn đến lãnh đạo, Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm TP.HCM, Cán bộ khoa Tâm lý học; Ban Giám hiệu, quý Thầy/Cô và Cha/Mẹ học sinh các trường THPT tại TP.HCM đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành khóa học. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án này./. Xin gửi lời chúc sức khỏe và chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 17 tháng 05 năm 2018 TÁC GIẢ LUẬN ÁN Lê Duy Hùng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU NHU CẦU TƢ VẤN HƢỚNG NGHIỆP.....................................................................................................8 1.1. Những công trình nghiên cứu nhu cầu tư vấn hướng nghiệp trên thế giới .......8 1.2. Những nghiên cứu về nhu cầu tư vấn hướng nghiệp ở Việt Nam ..................17 CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHU CẦU TƢ VẤN HƢỚNG NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..................................................23 2.1. Lý luận về nhu cầu ..........................................................................................23 2.2. Lý luận về tư vấn hướng nghiệp .....................................................................27 2.3. Lý luận về Nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của HS THPT................. ..............35 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến NCTVHN của học sinh trung học ph thông ......54 CHƢƠNG 3. TỔ CHỨC V PHƢƠNG PHÁP NGHI N CỨU NHU CẦU TƢ VẤN HƢỚNG NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ TH NG .......58 3.1. T chức nghiên cứu ........................................................................................58 3.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................66 CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ NHU CẦU TƢ VẤN HƢỚNG NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..............................................................................83 4.1. Thực trạng nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của học sinh trung học ph thông tại Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................................84 4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của học sinh trung học ph thông tại Thành phố Hồ Ch Minh .........................................................124 4.3. Biện pháp tác động và thực nghiệm nh m tăng cường nhu cầu tư vấn hướng nghiệp cho học sinh trung học ph thông tại Thành phố Hồ Chí Minh ..................134 ẾT LUẬN V IẾN NGH ..............................................................................145 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................150 DANH MỤC CÁC B I BÁO, C NG TRÌNH ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ ...........150 LI N QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ..............................................................................150 PHỤ LỤC ...............................................................................................................160 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 NC Nhu cầu 2 HN Hướng nghiệp 3 CMHS Cha mẹ học sinh 4 CNH - HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa 5 ĐH, CĐ Đại học, Cao đẳng 6 ĐTB Điểm trung bình 7 ĐLC Độ lệch chuẩn 8 GV Giáo viên 9 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 10 HS Học sinh 11 NCTVHN Nhu cầu tư vấn hướng nghiệp 12 PVS Phỏng vấn sâu 13 SL Số lượng 14 THPT Trung học ph thong 15 TP.HCM Thành phố Hồ Ch Mình 16 TV Tư vấn 17 TVHN Tư vấn hướng nghiệp 18 TTN Trước thực nghiệm 19 STN Sau thực nghiệm DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Khách thể là học sinh................................................................................60 Bảng 3.2: Khách thể là giáo viên và cha mẹ học sinh ..............................................60 Bảng 3.3. Kết quả kiểm định độ tin cậy Alpha của từng phép đo ............................63 Bảng 3.4: Thời gian và nội dung của một bu i tư vấn hướng nghiệp.......................88 Bảng 3.5: Các mức độ lựa chọn và thang điểm quy đ i với các mức tương ứng .....82 Bảng 4.1: Nhận thức của HS THPT về hoạt động tư vấn hướng nghiệp ..................85 Bảng 4.2: Đánh giá của học sinh THPT về sự cần thiết phải có hoạt động/cơ sở hướng nghiệp trong nhà trường ph thông ...............................................................85 Bảng 4.3: Đánh giá chung về thực trạng nhu cầu TVHN của HS THPT .................86 Bảng 4.4: Đánh giá chung về thực trạng nhu cầu TVHN của HS THPT theo tiêu chí giới tính, khối lớp, học lực) .................................................................................87 Bảng 4.5: Nhu cầu hiểu biết về thị trường lao động .................................................89 Bảng 4.6: Nhu cầu hiểu biết về thị trường lao động so sánh theo tiêu ch khối lớp và giới tính) ...............................................................................................................92 Bảng 4.7: Nhu cầu hiểu biết về nghề và yêu cầu của nghề của HS THPT ...............95 Bảng 4.8: Nhu cầu hiểu biết về nghề và yêu cầu của nghề theo tiêu ch khối lớp và giới tính) ....................................................................................................................98 Bảng 4.9: Nhu cầu hiểu biết về điều kiện và đặc điểm tâm lý phù hợp với nghề...102 Bảng 4.10: Nhu cầu hiểu biết về điều kiện và đặc điểm tâm lý phù hợp với nghề theo tiêu ch khối lớp và giới tính).........................................................................104 Bảng 4.11: Nhu cầu được tư vấn về những nội dung khác ........................................108 Bảng 4.12: Nhu cầu của HS THPT về các hình thức TVHN .....................................109 Bảng 4.13: Nhu cầu của HS THPT về nhà TVHN .................................................115 Bảng 4.14: Lý do HS THPT đã tìm đến TVHN......................................................120 Bảng 4.15: Lý do HS THPT chưa tìm đếnTVHN .....................................................121 Bảng 4.16: Các hoạt động tìm kiếm thông tin liên quan đến các ngành nghề khác nhau của HS THPT .................................................................................................123 Bảng 4.17: Mong muốn của HS THPT về lực lượng thực hiện việc TVHN ..........124 Bảng 4.18: Nhận thức của HS THPT về lợi ch của TVHN ........................................125 Bảng 4.19: Thói quen s dụng dịch vụ TVHN của HS THPT ...............................126 Bảng 4.20: Đánh giá của HS về các hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường ....127 Bảng 4.21: Đánh giá của HS THPT về chất lượng TVHN .....................................128 Bảng 4.22: Đánh giá của HS về ảnh hưởng của truyền thông xã hội .....................128 Bảng 4.23: Đánh giá của HS về ảnh hưởng của gia đình đến NCTVHN của HS ..129 Bảng 4.24: Dự báo sự thay đ i NCTVHN của HS THPT dưới tác động của một số yếu tố độc lập..................................................................................................................133 Bảng 4.25: Nhận thức của HS THPT trước và sau thực nghiệm về mức độ cần thiết của TVHN khi các em bước vào chọn nghề ...........................................................136 Bảng 4.26: Nhận thức của HS THPT về lợi ch của TVHN ...................................137 Bảng 4.27: Sự hài lòng của HS THPT về các chương trình TVHN .......................138 Bảng 4.28: Sự thay đ i NCTVHN trước và sau thực nghiệm về thị trường lao động, đặc điểm của nghề, đặc điểm cá nhân ..........................................................139 Bảng 4.29: Đánh giá của sinh viên về ngành mà các em đang theo học ................142 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1: Miền chọn nghề tối ưu ..........................................................................18 Biểu đồ 4.1: T lệ học sinh s dụng TVHN khi chọn nghề ....................................120 Biểu đồ 4.2: Sự cần thiết t chức TVHN cho HS THPT hiện nay .........................125 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tam giác hướng nghiệp và các hình thức hướng nghiệp................31 Sơ đồ 4.1: Tương quan giữa NCTVHN của HS THPT với yếu tố chủ quan..........130 Sơ đồ 4.2: Tương quan giữa NCTVHN của HS THPT với các yếu tố khách quan132