Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN THỊ NGỌC LIÊN N¡NG LùC §éNG VI£N GI¸O VI£N CñA HIÖU TR¦ëNG tr-êng TIÓU HäC LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN THỊ NGỌC LIÊN N¡NG LùC §éNG VI£N GI¸O VI£N CñA HIÖU TR¦ëNG tr-êng TIÓU HäC Chuyên ngành: Tâm lý học chuyên ngành Mã số: 62 31 04 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Đào Thị Oanh 2. PGS.TSKH Nguyễn Kế Hào HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tất cả số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Liên LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi đến PGS.TS Đào Thị Oanh và PGS.TSKH Nguyễn Kế Hào lời tri ân chân thành nhất. Với tâm huyết, lòng say mê khoa học, sự tận tâm với nghề, với trò, Thầy, Cô đã không quản ngại thời gian, công sức để định hướng, chỉ bảo, động viên và khích lệ tôi tìm được một hướng nghiên cứu rõ ràng và phù hợp. Thầy, Cô luôn hỗ trợ và là nguồn động lực giúp tôi vượt qua những khó khăn phát sinh trong quá trình nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban chủ nhiệm Khoa Tâm lý giáo dục, Bộ môn Tâm lý học đại cương, cùng các Thầy, Cô giáo khoa Tâm lý giáo dục, trường ĐHSP Hà Nội đã luôn ủng hộ và tạo điều kiện tốt nhất trong quá trình nghiên cứu Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban chủ nhiệm Khoa Quản lý giáo dục, các Thầy, Cô giáo, các bạn đồng nghiệp trong Khoa Quản lý giáo dục, Trường ĐHSP Hà Nội đã tạo điều kiện cho tôi được học tập, nghiên cứu, nâng cao trình độ và nhiệt tình ủng hộ, giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, Phòng Tổ chức cán bộ, Phòng Đào tạo Sau Đại học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi thực hiện và hoàn thành luận án đúng thời hạn. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, Tập thể cán bộ, giáo viên các trường tiểu học đã phối hợp trong nghiên cứu này, đặc biệt là Hiệu trưởng và giáo viên của hai trường tiểu học đã nhiệt tình tham gia, đồng hành, chia sẻ và giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu chân dung hiệu trưởng. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến những người thân trong gia đình và bạn bè, luôn là điểm tựa vững chắc, động viên và khích lệ tôi khi tôi thực hiện công trình nghiên cứu này. Do còn những hạn chế về thời gian, điều kiện nghiên cứu nên công trình khó tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các Thầy, Cô giáo, các nhà khoa học, các anh, chị, em và các bạn đồng nghiệp để công trình được hoàn thiện hơn nữa. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Liên MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU NĂNG LỰC ĐỘNG VIÊN GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC ............................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 8 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới .................................................................... 8 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ................................................................... 18 1.2. Một số vấn đề lý luận về năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng trường tiểu học .......................................................................................................... 25 1.2.1. Năng lực ................................................................................................. 25 1.2.2. Động viên ............................................................................................... 30 1.2.3. Hiệu trưởng và giáo viên trường tiểu học .............................................. 37 1.2.4. Năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng trường tiểu học ................ 43 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực động viên giáo viên của Hiệu trưởng ...... 54 1.3.1. Các yếu tố thuộc về bản thân hiệu trưởng .............................................. 54 1.3.2. Các yếu tố thuộc về môi trường ............................................................. 56 1.3.3. Các yếu tố thuộc về đào tạo và bồi dưỡng về năng lực quản lý, lãnh đạo ............................................................................................................ 57 Kết luận chương 1 ................................................................................................... 58 Chương 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................ 59 2.1. Tổ chức nghiên cứu .......................................................................................... 59 2.1.1. Mẫu khách thể khảo sát và địa bàn nghiên cứu...................................... 59 2.1.2. Giai đoạn nghiên cứu ............................................................................. 60 2.2. Phương pháp nghiên cứu................................................................................. 64 2.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu ............................................. 64 2.2.2. Phương pháp chuyên gia ........................................................................ 65 2.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi ...................................................... 66 2.2.4. Phương pháp phỏng vấn sâu................................................................... 68 2.2.5. Phương pháp nghiên cứu tình huống...................................................... 68 2.2.6. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động ....................................... 70 2.2.7. Phương pháp nghiên cứu chân dung ...................................................... 70 2.2.8. Phương pháp quan sát ............................................................................ 71 2.2.9. Phương pháp thực nghiệm...................................................................... 71 2.2.10. Phương pháp thông kế toán học ........................................................... 74 2.3. Thang đánh giá và cách tính điểm.................................................................. 74 2.3.1. Thang đánh giá ....................................................................................... 74 2.3.2. Cách tính điểm........................................................................................ 75 2.3.3. Cách đánh giá và phân loại..................................................................... 75 Kết luận chương 2 ................................................................................................... 77 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN NĂNG LỰC ĐỘNG VIÊN GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC ....................... 78 3.1. Thực trạng năng lực động viên giáo viên của Hiệu trưởng trường tiểu học ..................................................................................................................... 78 3.1.1. Đánh giá chung thực trạng mức độ năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng trường tiểu học ....................................................................... 78 3.1.2. Phân tích thực trạng các năng lực thành phần trong năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ........................................................... 83 3.1.3. Mức độ được động viên và thỏa mãn trong công việc của giáo viên tiểu học ................................................................................................... 108 3.1.4. So sánh các mặt biểu hiện của năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học theo khách thể nghiên cứu ............................................ 112 3.1.5. Mối tương quan giữa các năng lực thành phần trong năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ................................................ 115 3.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ...................................................................................................... 117 3.2.1. Đánh giá chung về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố ......................... 117 3.2.2. Mức độ ảnh hưởng cụ thể của từng nhóm yếu tố ................................. 118 3.3. Kết quả thực nghiệm trên 2 chân dung điển hình ...................................... 126 3.3.1. Mô tả chân dung thực nghiệm .............................................................. 126 3.3.2. Kết quả thực nghiệm nâng cao hiểu biết và rèn kỹ năng tìm hiểu giáo viên và dự kiến cách thức động viên giáo viên ...................................... 135 Kết luận chương 3 ................................................................................................. 146 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 147 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH Đà CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ................................................................................................ 150 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 151 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 1PL DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL: ĐLC: Cán bộ quản lý Độ lệch chuẩn ĐTB: Điểm trung bình ĐV: GV: Động viên Giáo viên HT: NL: Hiệu trưởng Năng lực NLĐV: PP: Năng lực động viên Phương pháp DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Năng lực triển khai động viên giáo viên của hiệu trưởng thông Bảng 2.1. Bảng 2.2. qua tác động vào nhu cầu ....................................................................49 Đặc điểm khách thể nghiên cứu là hiệu trưởng .................................59 Đặc điểm khách thể nghiên cứu là giáo viên .....................................60 Bảng 2.3. Độ tin cậy Cronbach's Alpha của thang đo năng lực động viên giáo viên ..............................................................................................63 Bảng 2.4. Bảng 2.5. Độ hiệu lực của thang đo năng lực động viên giáo viên .....................63 Cấu trúc thang đo năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng Bảng 2.6. Bảng 2.7. tiểu học ................................................................................................ 67 Tính khả thi của các bài tập tình huống ..............................................69 Cách cho điểm và đánh giá mức độ năng lực động viên giáo viên Bảng 3.1. của hiệu trưởng tiểu học......................................................................75 Đánh giá chung của hiệu trưởng và giáo viên tiểu học về năng Bảng 3.2. Bảng 3.3. Bảng 3.4. Bảng 3.5. Bảng 3.6. Bảng 3.7. Bảng 3.8. Bảng 3.9. Bảng 3.10. Bảng 3.11. Bảng 3.12. lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ...............................78 Mức độ năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng trường tiểu học qua các năng lực thành phần .................................................80 Biểu hiện năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học thông qua giải quyết bài tập tình huống ..............................................82 Biểu hiện năng lực tìm hiểu đối tượng động viên của hiệu trưởng tiểu học ................................................................................................ 83 Các mong muốn trong công việc của giáo viên tiểu học ....................86 Biểu hiện năng lực dự kiến cách thức động viên giáo viên ................88 Biểu hiện năng lực triển khai động viên giáo viên .............................91 Mức độ chia sẻ, hỗ trợ giữa các thành viên trong nhà trường ............96 Biểu hiện năng lực điều chỉnh hoạt động..........................................104 Năng lực động viên giáo viên biểu hiện thông qua một số phẩm chất tâm lý cá nhân của Hiệu trưởng tiểu học ..................................106 Đánh giá về cảm nhận mức độ được động viên của GV tiểu học ....108 Mức độ thỏa mãn nghề nghiệp của giáo viên tiểu học (theo lý thuyết của Henzberg) ........................................................................110 Bảng 3.13. Mối tương quan giữa các năng lực thành phần trong năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ...................................115 Bảng 3.14. Đánh giá về mức độ đáp ứng của đào tạo/bồi dưỡng so với nhu cầu, mong muốn của hiệu trưởng......................................................121 Đánh giá về ảnh hưởng của tính chất mối quan hệ giữa các thành Bảng 3.15. viên trong nhà trường đến năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ..................................................................................123 Bảng 3.16. Bảng 3.17. Bảng 3.18. Biểu hiện năng lực động viên giáo viên của Hiệu trưởng N.T.P ......127 Biểu hiện năng lực động viên giáo viên của Hiệu trưởng ĐTM ......131 Giáo viên đánh giá về kỹ năng tìm hiểu đối tượng động viên của Bảng 3.19. hiệu trưởng trước thực nghiệm .........................................................136 Giáo viên đánh giá về kỹ năng tìm hiểu đối tượng động viên của hiệu trưởng sau thực nghiệm ............................................................142 Bảng 3.20. Đánh giá của hiệu trưởng về hiệu quả của tài liệu và phần hướng dẫn rèn kỹ năng .................................................................................144 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 3.1. Biểu hiện năng lực động viên giáo viên theo giới tính .....................112 Biểu đồ 3.2. Biểu hiện năng lực động viên giáo viên theo địa bàn nghiên cứu ....113 Biểu đồ 3.3. Biểu hiện năng lực động viên giáo viên theo thâm niên công tác ....114 Biểu đồ 3.4. Đánh giá chung các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ....................................................117 Biểu đồ 3.5. Ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về bản thân hiệu trưởng đến năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ....................118 Biểu đồ 3.6. Ảnh hưởng của đào tạo, bồi dưỡng đến năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ............................................................120 Biểu đồ 3.7. Ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về môi trường đến năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ...................................122 Hình 1.1. Mô hình lý thuyết về năng lực động viên giáo viên của hiệu trưởng tiểu học ....................................................................................51