Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THU HƢƠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI, 2020 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THU HƢƠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG Ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 934.01.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trần Hữu Cƣờng 2. TS Phạm Huy Vinh HÀ NỘI, 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu, điều tra nêu trong luận án là trung thực. Kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong các công trình khác. Tác giả luận án Lê Thu Hương MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................................. 14 1.1. Một số nghiên cứu liên quan đến rủi ro tín dụng ngân hàng thƣơng mại ........ 14 1.2. Một số nghiên cứu liên quan đến quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng thƣơng mại ............................................................................................................... 15 1.3 Một số nghiên cứu liên quan đến các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM ........................................................................ 19 1.4. Đánh giá chung về các công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc ........... 21 1.4.1. Những kết quả đạt được ......................................................................... 21 1.4.2. Những vấn đề đặt ra ............................................................................... 22 1.4.3. Kế thừa và khoảng trống nghiên cứu ..................................................... 23 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ......................................................................................... 23 Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI................................................. 24 2.1. Lý luận chung về rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại ....................... 24 2.1.1. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................ 24 2.1.2. Một số nguyên nhân dẫn đến phát sinh RRTD tại các NHTM .............. 28 2.1.3. Tác động của RRTD đến NHTM và nền kinh tế.................................... 29 2.2. Cơ sở lý luận về quản trị RRTD tại NHTM .................................................. 30 2.2.1. Khái niệm và vai trò của quản trị RRTD trong các NHTM ................... 30 2.2.2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng ............................................................. 32 2.2.3. Tổ chức thực hiện quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng thương mại ........ 39 2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng thương mại .... 50 2.4. Thực tiễn quản trị rủi ro tại một số ngân hàng thƣơng mại và bài học rút ra cho VPBank .................................................................................................. 53 2.4.1. Quản trị rủi ro tín dụng tại một số ngân hàng thương mại nước ngoài .. 53 2.4.2. Quản trị rủi ro tín dụng của NHTM tại Việt Nam ................................. 57 2.4.3. Tổng kết một số vấn đề thực tiễn trong công tác quản trị rủi ro tại các NHTM trong và ngoài nước ....................................................................... 59 2.4.4. Bài học rút ra từ cơ sở lý luận và thực tiễn cho quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank............................................................................................... 60 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG ...... 64 3.1. Tổng quan về ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vƣợng .... 64 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng ........................................................................... 64 3.1.2. Một số kết quả hoạt động cơ bản của VPBank ...................................... 66 3.2. Phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank .......................... 69 3.2.1. Thực trạng về hoạt động tín dụng tại VPBank ....................................... 69 3.2.2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank ......................................... 76 3.2.3. Tổ chức thực hiện quản trị RRTD tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng .................................................................................................... 83 3.3. Phân tích một số nhân tố ảnh hƣởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank .................................................................................................................. 104 3.3.1. Thống kê mô tả một số nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank............................................................................................. 104 3.3.2. Đánh giá mức độ tin cậy của thang đo ................................................. 108 3.3.3. Kết quả phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank...................................................................................................... 108 3.4. Nhận xét chung về thực trạng quản trị rủi ro tín dụng và các nhân tố ảnh hƣởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank ......................................... 119 3.4.1. Một số kết quả đạt được ....................................................................... 119 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ....................................... 121 3.4.3. Nhận xét về khả năng đáp ứng các điều kiện để áp dụng Basel 2 tại VPBank........................................................................................................... 128 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA VPBANK .......................................................... 132 4.1. Định hƣớng hoạt động quản trị rủi ro và quản trị RRTD tại VPBank trong thời gian tới .................................................................................................. 132 4.1.1. Định hướng chung trong hoạt động kinh doanh của VPBank ............. 132 4.1.2.Chiến lược quản trị rủi ro tín dụng của VPBank trong giai đoạn tới .... 134 4.2. Một số cơ hội và thách thức đối với hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam ............................................................. 137 4.2.1.Một số cơ hội ......................................................................................... 137 4.2.2. Một số thách thức ................................................................................. 138 4.3. Một số giải pháp và kiến nghị ....................................................................... 139 4.3.1. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị RRTD tại VPbank ........... 139 4.3.2. Một số kiến nghị đối với cơ quan quản lý vĩ mô .................................. 146 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 150 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................ 153 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 154 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CAR : Capital adequacy ratio Hệ số an toàn vốn MAS : Monetary Authority of Singapore Cơ quan tiền tệ Singapore NCS : Nghiên cứu sinh NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại RRTD : Rủi ro tín dụng TMCP : Thương mại cổ phần TSBĐ : Tài sản bảo đảm XHTD : Xếp hạng tín dụng DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Mô tả mẫu nghiên cứu là cán bộ, nhân viên VPBank ................................... 9 Bảng 2: Mô tả mẫu nghiên cứu là khách hàng đã và đang quan hệ tín dụng với VPBank ...................................................................................................... 10 Bảng 3.1 Kết quả kinh doanh của VPBank giai đoạn 2010 – T6/2019 .................... 68 Bảng 3.2.Cơ cấu tổng tài sản..................................................................................... 69 Bảng 3.3. Tăng trưởng tín dụng của VPBank so với toàn hệ thống ......................... 71 Bảng 3.4. Một số chỉ tiêu phản ánh rủi ro tín dụng tại VPBank ............................... 75 Bảng 3.5. Đối tượng khách hàng trọng tâm của một số ngân hàng .......................... 82 Bảng 3.6. Thống kê tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM trong giai đoạn 2015-2018 ........... 83 Bảng 3.7. Ý kiến của nhân viên ngân hàng về điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội trong hoạt động nhận biết RRTD ............................................................... 86 Bảng 3.8. Quy định mức độ rủi ro theo xếp hạng tín dụng ....................................... 89 Bảng 3.9. Bảng đánh giá tín dụng kết hợp ................................................................ 89 Bảng 3.10. Tỷ trọng cho vay đối với một số ngành tại VPBank giai đoạn 2015 – 2019 .............................................................................................. 92 Bảng 3.11. Cơ cấu cho vay theo kỳ hạn tại VPBank ................................................ 93 Bảng 3.12.Kịch bản tín dụng chuẩn tại VPBank ...................................................... 94 Bảng 3.13. Tình hình xử lý rủi ro tín dụng tại VPBank giai đoạn 2015-2018 ......... 96 Bảng 3.14. Tình hình dùng tài sản để thu hồi nợ xấu giai đoạn 2014-2018 ............. 97 Bảng 3.15. Tình hình xử lý nợ xấu bằng sử dụng dự phòng giai đoạn 2015-2019 ......... 98 Bảng 3.16. Ý kiến của cán bộ, nhân viên về kiếm soát quản trị RRTD ................. 101 Bảng 3.17. Số liệu phân loại nợ theo Thông tư số 02/2013/TT-NHNN của VPBank .................................................................................................... 102 Bảng 3.18. So sánh khả năng trả nợ của khách hàng do nhân viên VPBank quản lý ...................................................................................................... 106 Bảng 3.19. So sánh khả năng trả nợ của khách hàng do các nhóm khách hàng của VPBank tự đánh giá .......................................................................... 107 Bảng 3.20. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng Vpbank đối với nhân viên...................................... 109 Bảng 3.21. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng Vpbank đối với nhóm khách hàng ......................... 110 Bảng 3.22. Mô hình hồi qui một số nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản trị rủi ro tín dụng (khảo sát đối với nhân viên ngân hàng) ........................... 111 Bảng 3.23. Mô hình hồi qui một số nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng của VPBank (áp dụng đối với khách hàng VPBank) ..................... 112 Bảng 3.24. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu tại VPBank ................................................ 115 Bảng 3.25. Kết quả về đánh giá khách hàng của cán bộ, nhân viên Vpbank ......... 122 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1. Khung phân tích của đề tài nghiên cứu ..................................................................... 5 Hình 2. Mô hình nghiên cứu định lượng nhân tố ảnh hưởng đến quản trị RRTD tại VPBank (đối với cán bộ nhân viên VPBank)........................................................ 7 Hình 3. Mô hình nghiên cứu định lượng nhân tố ảnh hưởng đến quản trị RRTD tại VPBank (đối với khách hàng quan hệ tín dụng với VPBank) ............................. 8 Hình 2.1. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tập trung............................................................ 32 Hình 2.2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng phân tán ............................................................ 34 Hình 2.3. Tổ chức bộ máy quản trị RRTD tại các NHTM theo Hiệp ước Basel 2........... 35 Hình 2.4. Quy trình tổ chức thực hiện quản trị rủi ro tín dụng ........................................... 39 Hình 3.1. Sơ đồ tổ chức hoạt động của VPBank hiện nay [51] .......................................... 66 Hình 3.2. Tình hình dư nợ, tổng tài sản và vốn chủ sở hữu tại VPBank ........................... 70 Hình 3.3. Tỷ trọng đóng góp vào tổng thu nhập của các phân khúc tại VPBank năm 2017-2018 ............................................................................................................... 72 Hình 3.4. Cơ cấu cho vay theo loại........................................................................................ 73 Hình 3.5. Cơ cấu cho vay theo phân khúc ............................................................................ 74 Hình 3.6. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tại VPBank ....................................................... 76 Hình 3.7.Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Khối quản trị Rủi ro VPBank ..................................... 77 Hình 3.8. Nợ nhóm 5 so với tổng nợ xấu tại VPBank giai đoạn 2013-2018 .................. 103 Hình 3.9. Tốc độ tăng nợ xấu so với tốc độ tăng trưởng tín dụng .................................... 103