Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN TRUNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ VÙNG TÂY BẮC VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÍ HÀNH CHÍNH CÔNG HÀ NỘI, NĂM 2015 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN TRUNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ VÙNG TÂY BẮC VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lí Hành chính công Mã số: 62 34 82 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÍ HÀNH CHÍNH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS. Đinh Thị Minh Tuyết 2. GS.TS. Đặng Cảnh Khanh HÀ NỘI, NĂM 2015 2 LỜI CẢM ƠN Được sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của các nhà khoa học, các giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia, đặc biệt là sự giúp đỡ tận tình của PGS.TS Đinh Thị Minh Tuyết và GS.TS Đặng Cảnh Khanh về nội dung và phương pháp nghiên cứu khoa học. Tác giả luận án đã hoàn thành việc nghiên cứu đề tài khoa học “Chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc Việt Nam hiện nay”. Đây là đề tài mà tác giả tâm huyết và gắn bó với quá trình công tác trong nhiều năm. Tác giả luận án xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, các nhà khoa học, các thầy, các cô tại Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa Sau đại học, Khoa Quản lí Nhà nước về xã hội, đồng thời tác giả cũng trân trọng gửi lời cảm ơn Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam, Viện Nghiên cứu Thanh niên, UBND, các tỉnh thành Đoàn và các huyện thị Đoàn thuộc các tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai và Yên Bái đã hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi giúp nghiên cứu sinh trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, đi khảo sát thực tế để hoàn thành luận án này. Do các điều kiện và lí do khác nhau nên bản luận án này có thể còn có những thiếu sót nhất định, tác giả mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu từ các nhà khoa học, các học giả, các cấp, các ngành có liên quan và những người quan tâm đến nội dung mà tác giả nghiên cứu để được tiếp thu và vận dụng vào thực tiễn với mục tiêu đóng góp nhỏ bé của mình vào việc xây dựng, hoạch định chính sách nhằm phát huy nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc Việt Nam trong những năm tới phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội Vùng núi Tây Bắc của Đảng và Nhà nước ta. Hà Nội, ngày 01 tháng 2 năm 2015 Nghiên cứu sinh Trần Văn Trung 3 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Tư liệu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc và xuất xứ rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của luận án tính đến nay theo tác giả được biết là chưa có một công trình khoa học nào đã công bố. Hà Nội, ngày 01 tháng 02 năm 2015 Nghiên cứu sinh Trần Văn Trung 4 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ............................................................... 13 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................. 16 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ............................................... 16 4. Phương pháp nghiên cứu của luận án ............................................................. 17 5. Đóng góp mới của luận án ............................................................................. 18 6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án ......................................................... 19 7. Giả thuyết nghiên cứu của luận án .................................................................. 20 8. Kết cấu của luận án ......................................................................................... 20 Chương 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................... 9 1.1. Các nghiên cứu trong nước .......................................................................... 10 1.1.1. Nghiên cứu về chính sách dân tộc ở Việt Nam......................................... 10 1.1.2. Nghiên cứu về chính sách thanh niên ....................................................... 12 1.1.3. Nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực trẻ và chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ ............................................................................................... 14 1.1.4. Nghiên cứu về chính sách phát triển con người và phát triển nguồn nhân lực vùng Tây Bắc ................................................................................................ 16 1.2. Các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học nước ngoài ..................... 18 1.2.1. Nghiên cứu về dân tộc và chính sách dân tộc ở Việt Nam ....................... 18 1.2.2. Nghiên cứu đến nguồn nhân lực và chính sách phát triển nguồn nhân lực các dân tộc thiểu số ở Việt Nam ......................................................................... 19 1.2.3. Nghiên cứu về con người và nguồn nhân lực dân tộc vùng núi phía Bắc Việt Nam. ............................................................................................................ 20 1.3. Các vấn đề đặt ra cho nhiệm vụ nghiên cứu của luận án ............................. 21 Chương 2. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ ............................................................................................... 24 5 2.1. Khái niệm nguồn nhân lực trẻ và chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ ........ 24 2.1.1. Nguồn nhân lực và nguồn nhân lực trẻ ..................................................... 24 2.1.2. Phát triển nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực trẻ ..................... 30 2.1.3. Đặc điểm nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc ............................................. 32 2.1.4. Chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc .......................... 34 2.2. Vai trò của chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ trong phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc ......................................................................................... 40 2.2.1. Vai trò của nguồn nhân lực với phát triển kinh tế - xã hội ...................... 40 2.2.2. Vai trò của chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc ............................................................................. 43 2.2.3. Chính sách phát triển nguồn lực trẻ có mối quan hệ mật thiết với một số chính sách khác ................................................................................................... 46 2.3. Nội dung chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ ..................................... 49 2.3.1. Nhóm chính sách tác động đến số lượng nguồn nhân lực trẻ ................... 50 2.3.2. Nhóm chính sách tác động đến chất lượng nguồn nhân lực trẻ ................ 51 2.3.3. Nhóm chính sách tác động đến cơ cấu nguồn nhân lực trẻ....................... 53 2.3.4. Nhóm chính sách tuyển dụng và sử dụng nguồn nhân lực trẻ ................. 55 2.4. Khung phân tích và đánh giá chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc................................................................................................................ 57 2.4.1. Khung phân tích chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc57 2.4.2. Khung đánh giá chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc. 58 2.5. Chính sách phát triển nguồn nhân lực và nguồn nhân lực trẻ ở một số nước trên thế giới.......................................................................................................... 62 2.5.1. Định hướng chung của Liên hợp quốc về phát triển nguồn nhân lực và nhân lực trẻ .......................................................................................................... 62 2.5.2. Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ................................................................ 64 2.5.3. Nhật Bản .................................................................................................... 66 2.5.4. Hàn Quốc................................................................................................... 67 2.5.5. Kinh nghiệm cho Việt Nam ...................................................................... 68 6 Tiểu kết chương 2................................................................................................ 69 Chương 3. THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ Ở VÙNG TÂY BẮC VIỆT NAM.................................................. 71 3.1. Khái quát chung về điều kiện phát triển vùng Tây Bắc ......................... 71 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên vùng Tây Bắc .............................................................. 71 3.1.2. Đặc điểm kinh tế vùng Tây Bắc ................................................................ 73 3.1.3. Đặc điểm xã hội vùng Tây Bắc ................................................................ 74 3.1.4. Đặc điểm văn hóa ..................................................................................... 75 3.2. Thực trạng nguồn nhân lực và nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc ....... 76 3.2.1. Thực trạng về nguồn nhân lực vùng Tây Bắc .......................................... 76 3.2.2 Thực trạng nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc........................................... 79 3.3. Những tác động của chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ đến phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Bắc. ................................................................ 89 3.3.1. Thực trạng chính sách tác động đến số lượng nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc. ...................................................................................................................... 90 3.3.2. Thực trạng chính sách tác động đến chất lượng nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc................................................................................................................ 95 3.3.3. Thực trạng chính sách tác động đến cơ cấu nguồn nhân lực trẻ ............. 102 3.3.4. Thực trạng chính sách tác động đến tuyển dụng và sử dụng nguồn lao động trẻ .............................................................................................................. 107 3.3.5. Những tác động của các tổ chức thanh niên trong việc tham gia phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc. .................................................................... 110 3.4. Đánh giá chung về thực trạng chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc ................................................................................................... 112 3.4.1. Kết quả trong tổ chức triển khai và thực thi các chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc ..................................................................... 113 3.4.2. Những hạn chế của chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc và nguyên nhân .......................................................................................... 121 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 126 7 Chương 4. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ VÙNG TÂY BẮC VIỆT NAM ........................................................................................................................... 128 4.1. Dự báo phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc đến năm 2020 ...... 128 4.2. Quan điểm và định hướng của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh về chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc. ...................................... 130 4.2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển nguồn nhân lực trẻ Việt Nam. .......... 130 4.2.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ ........................................................................................................ 133 4.2.3. Những định hướng về phát triển nguồn nhân lực trẻ .............................. 144 4.3. Giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc. ............................................................................................................ 146 4.3.1. Nhóm giải pháp về chính sách giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng. ................ 147 4.3.2. Nhóm giải pháp chính sách tác động đến phát triển y tế, tăng cường sức khỏe cho thế hệ trẻ vùng Tây Bắc .................................................................... 152 4.3.3. Nhóm giải pháp chính sách thu hút nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao đến với vùng Tây Bắc .............................................................................................. 156 4.3.4. Nhóm giải pháp chính sách tăng cường tính chủ thể của thanh thiếu niên Tây Bắc.............................................................................................................. 160 4.3.5. Nhóm giải pháp chính sách phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo cho vùng Tây Bắc..................................................................................................... 162 4.3.6. Nhóm giải pháp về chính sách về phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tăng cường giao lưu nâng cao đời sống văn hóa cộng động. .................................... 166 4.3.7. Nhóm tăng cường phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp tham gia phát triển nguồn nhân lực trẻ vùng Tây Bắc. ........ 168 Tiểu kết chương 4:........................................................................................... 169 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 172 1. Kết quả nghiên cứu lí luận ............................................................................ 172 2. Kết quả nghiên cứu thực tiễn ........................................................................ 173 8 3. Kết quả nghiên cứu đề xuất giải pháp ........................................................... 173 4. Chứng minh giả thuyết nghiên cứu ............................................................... 174 5. Một số kiến nghị ............................................................................................ 174 5.1. Đối với Đảng .............................................................................................. 174 5.2. Đối với Nhà nước ....................................................................................... 175 5.3. Đối với các địa phương vùng Tây Bắc ...................................................... 176 DANH MỤC CÔNG TRÌNH............................................................................ 178 KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ................. 178 ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ........................................................................................... 178 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 180 PHỤ LỤC 1 ....................................................................................................... 188 PHỤ LUC II: MỘT SỐ VĂN BẢN LIÊN QUAN ĐẾN PHÁT TRIỂN VÙNG TÂY BẮC.......................................................................................................... 195 PHỤ LỤC III: CÁC SỐ LIỆU LIÊN QUAN ĐẾN NGUỒN NHÂN LỰC TRẺ TÂY BẮC- 199 - 9 KÍ HIỆU VIẾT TẮT 1 BCH Ban Chấp hành 2 CĐ, ĐH Cao đẳng, Đại học 3 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 CNXH Chủ nghĩa xã hội 5 CMKT Chuyên môn kỹ thuật 6 CSNNL Chính sách nguồn nhân lực 7 DTTS Dân tộc thiểu số 8 HĐND Hội đồng Nhân dân 9 HDI Chỉ số phát triển con người 10 KT – XH Kinh tế - xã hội 11 LHTN Liên hiệp thanh niên 12 LHQ Liên hiệp quốc 13 LLLĐ Lực lượng lao động 14 NL Nhân lực 15 NNL Nguồn nhân lực 16 PL Phụ lục 17 QLHCNN Quản lí Hành chính Nhà nước 18 QLNN Quản lí Nhà nước 19 THCS Trung học cơ sở 20 THPT Trung học phổ thông 21 TNCS Thanh niên Cộng sản 22 UBND Ủy Ban nhân dân 23 UNDP Chương trình phát triển của Liên hợp quốc 24 VH - XH Văn hóa, xã hội 10