Luận án tiến sĩ Mỹ thuật: Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam

pdf
Số trang Luận án tiến sĩ Mỹ thuật: Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam 243 Cỡ tệp Luận án tiến sĩ Mỹ thuật: Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam 10 MB Lượt tải Luận án tiến sĩ Mỹ thuật: Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam 0 Lượt đọc Luận án tiến sĩ Mỹ thuật: Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam 4
Đánh giá Luận án tiến sĩ Mỹ thuật: Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam
4 ( 13 lượt)
Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu
Đang xem trước 10 trên tổng 243 trang, để tải xuống xem đầy đủ hãy nhấn vào bên trên
Chủ đề liên quan

Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM --------------------------------------------- Bùi Quang Tiến NGHỆ THUẬT CHỮ TRONG THIẾT KẾ BÌA SÁCH GIAI ĐOẠN 2005-2015 Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT Hà Nội – 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM --------------------------------------------- Bùi Quang Tiến NGHỆ THUẬT CHỮ TRONG THIẾT KẾ BÌA SÁCH GIAI ĐOẠN 2005-2015 Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật Mã số: 62 21 01 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT Người hướng dẫn khoa học: PGS. Lê Anh Vân Hà Nội – 2017 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các trích dẫn, số liệu, ý kiến, nhận định khoa học, hình ảnh minh họa và kết quả nêu trong luận án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Tác giả luận án Bùi Quang Tiến 2 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ 3 DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ........................................................................ 4 MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ NHỮ NG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA NGHỆ THUẬT CHỮ TRONG THIẾT KẾ BÌA SÁCH .................. 20 1.1. Cơ sở lý luâ ̣n và một số khái niệm sử dụng trong luận án ....................... 20 1.2. Khái lươ ̣c về lịch sử Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiế t kế bìa sách ................... 28 1.3. Khái quát về Giải thưởng Sách đẹp, Bìa đẹp giai đoạn 2005-2015 của Hội Xuất bản Việt Nam ..................................................................... 48 Tiểu kết ................................................................................................................ 50 Chương 2: NHẬN DIỆN NGHỆ THUẬT CHỮ TRONG THIẾT KẾ BÌA SÁCH GIAI ĐOẠN 2005-2015 ................................................ 52 2.1. Cấu trúc của Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ................................................................................. 52 2.2. Cách điệu hình chữ của Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ................................................................................. 67 2.3. Màu sắc của Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ................................................................................. 71 2.4. Bố cục của Nghê ̣ thuâ ̣t chữ và các thành phần khác trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ................................................................................. 74 2.5. Đối sánh Nghê ̣thuâ ̣t chữ trên bìa sách Việt Nam giai đoa ̣n 2005-2015 trong tương quan với mô ̣t số ấ n phẩ m nước ngoài ................................. 83 Tiểu kết ................................................................................................................ 89 Chương 3: NHỮ NG BÀN LUẬN RÚT RA TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..... 91 3.1. Bàn luâ ̣n về vai trò của Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ................................................................................. 91 3.2. Bàn luâ ̣n về vai trò của kỹ thuâ ̣t công nghê ̣ đố i với Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ............................................ 95 3.3. Bàn luâ ̣n về các yế u tố xã hội ảnh hưởng đế n Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015.................................................... 102 3.4. Nhận định về Nghê ̣ thuâ ̣t chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ............................................................................... 109 Tiểu kết .............................................................................................................. 121 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 123 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ ......... 128 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 129 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 142 3 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CTQG Chính trị quốc gia H Hình KHXH Khoa học xã hội NCS Nghiên cứu sinh NTC Nghệ thuật chữ Nxb Nhà xuất bản PL Phụ lục TCN Trước Công nguyên TG Tác giả TGLA Tác giả luận án TLTK Tài liệu tham khảo Tp Thành phố Tr Trang VHDT Văn hóa dân tộc VHTT Văn hóa Thông tin 4 DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN Biể u đồ 3.1: Tổ ng hơ ̣p thông tin khảo sát sở thích của độc giả đố i với các yế u tố ta ̣o hình trên bìa sách ...................................... 113 Biể u đồ 3.2: Tổ ng hơ ̣p thông tin khảo sát độc giả về các da ̣ng sách thường mua ...................................................... 120 Sơ đồ 2.1: Tác động của NTC khi kết hợp giữa ngữ nghĩa và hình ảnh đối với cảm nhận thị giác .................................................................. 71 Sơ đồ 3.1: Sự tương tác giữa họa sỹ thiết kế, kỹ thuật công nghệ, Nghệ thuật chữ và độc giả............................................................... 101 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Hiê ̣n nay ở nhiề u nước tiên tiế n trên thế giới, từ lâu “chữ” đã đươ ̣c thừa nhâ ̣n như mô ̣t bô ̣ môn nghê ̣ thuâ ̣t đă ̣c thù, có chỗ đứng ngang bằ ng với các môn nghê ̣ thuâ ̣t thi ̣ giác khác. Đã có trường phái nghệ thuật đi chuyên sâu vào việc nghiên cứu giá trị thẩm mỹ tự thân của chữ với tên go ̣i Typography và được dịch sang tiếng Việt là Nghệ thuật chữ. Nguyên lý thiế t kế của NTC dựa trên những yế u tố cơ bản gồm: Hệ thống quy định về cấu trúc ngữ pháp, hình ảnh các ký tự, cùng với các nguyên tắ c sử du ̣ng, sau đó sẽ bố cục, sắp xếp, sáng tạo sao cho có được một tác phẩm đẹp, ấn tượng về hình thức. Thông qua hình thức để biểu đạt nội dung. Ở Việt Nam, vai trò của NTC chưa được văn bản chính thức nào ghi nhận vì vậy nó chưa xác lập được vị trí cho mình như các bộ môn nghệ thuật khác. Tuy nhiên trên thực tế, NTC đã xuất hiện từ khá sớm trong tiế n trình lich ̣ sử mỹ thuâ ̣t của dân tô ̣c. Cho đế n nay nó vẫn đóng vai trò như mô ̣t yế u tố không thể tách rời đố i với một số liñ h vực nghê ̣ thuâ ̣t đă ̣c thù gắn liền với các công trình kiến trúc, nội thất (chữ trên các hoành phi, câu đối, trên cổng chùa, đình làng, cổng chào, lăng tẩm, văn bia, cột trụ…), thậm chí các kiểu dáng chữ Đinh, chữ Công hay nội Công ngoại Quốc đã được lấy làm cảm hứng cho kiến trúc mặt bằng của một số ngôi chùa xây trong thời kỳ phong kiến. Ngay cả những kiến trúc hiện đại như dinh Thống Nhất (dinh Độc Lập) ở Tp. Hồ Chí Minh cũng có sự hiện diện của chữ. Toàn thể bình diện của dinh làm thành hình chữ Cát. Mặt trước toàn bộ bao lơn lầu 2 và lầu 3 kết hợp với mái hiên lối vào chính cùng 2 cột bọc gỗ phía dưới mái hiên tạo thành hình chữ Hưng… Ngoài ra chữ còn xuất hiện trên các bô ̣ tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống với mục đích làm rõ nghĩa cho tranh, hay còn đươ ̣c nhắm tới như là đối tượng để sáng ta ̣o trong nghê ̣ thuâ ̣t thư pháp chữ Hán và chữ Quốc ngữ. Như vậy, ở các các trường hợp nói trên “chữ” đã trở thành đố i 6 tươ ̣ng của nghê ̣ thuâ ̣t. Nó không chỉ có vai trò làm rõ nghiã , mà còn có tác du ̣ng như một thành tố làm tăng giá trị thẩm mỹ cho tác phẩm. NTC được ứng dụng rất đa dạng và có vai trò quan trọng đối với nhiều lĩnh vực như: Thiết kế bao bì, logo, tem, quảng cáo đa phương tiện, phim ảnh, bích chương, poster, graffiti… nhưng rõ nét nhất là lĩnh vực thiết kế bìa sách bởi đặc trưng, số lượng, sự tinh tế và mật độ chiếm chỗ của chữ trên diện tích bìa. Sách là một sản phẩm văn hóa. Đối với xã hội sách có vai trò quan trọng như một công cụ tuyên truyền giáo dục, giúp con người thay đổi nhận thức và tri thức. Công chúng tìm đến sách bởi giá trị tự thân của nó. Nhưng với cùng một nội dung thì bìa sách nào có thiết kế ấn tuợng hơn, đẹp hơn sẽ được người đọc chọn mua. Giá trị cuốn sách càng được tăng thêm gấp bội nếu được khoác lên một tấm áo bìa thẩm mỹ. Đã qua rồ i cái thời chỉ coi tro ̣ng nô ̣i dung mà quên đi vẻ đep̣ bên ngoài. Bây giờ thâ ̣t khó chấ p nhâ ̣n mô ̣t quyể n sách hay la ̣i ẩ n dưới mô ̣t vẻ tuề nh toàng, giố ng như đóng rươ ̣u Sâm banh (champagne) vào chai “quố c lủi” vâ ̣y. Bản thân bìa sách phải thể hiện được tinh thần của tác phẩm thông qua sự cảm nhận tinh tế của người thiết kế, phải trở thành cặp phạm trù hài hòa giữa hình thức và nội dung. Cùng với hình ảnh và màu sắc thì NTC cũng là một thành tố mỹ thuật quan trọng cần được quan tâm vì chữ là phương tiện chuyển tải đầu tiên về tên sách đến đọc giả. Một bìa sách có thể không cần hình minh họa nhưng chữ thì bắt buộc. Hiện nay, như các lĩnh vực nghệ thuật khác, thiết kế minh họa sách trên thực tế đã trở thành một nghề độc lập mang tính chuyên nghiệp cao ở Việt Nam. Từ năm 2005 trở lại đây, số lượng các sách được xuất bản ngày càng tăng mạnh. Theo thống kê tại hội nghị tổng kết công tác xuất bản sách của Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương và Bộ Văn hóa - Thông tin [110], nếu năm 2004 cả nước chỉ có 19.695 đầu sách với 242.7 triệu bản thì đến năm 2013 đã là gần 25.000 cuốn sách, với 274 triệu bản. Con số này lại được tăng thêm vào năm 7 2014 với hơn 25.000 đầu sách và trên 361 triệu bản được ấn hành [108]. Đi cùng với các con số đầy triển vọng nêu trên là những tác động của nhà nước về mặt chính sách xã hội nhằm nâng cao chất lượng xuất bản và văn hóa đọc được thể hiện qua những sự kiện cụ thể như: Tổ chức Giải thưởng sách Việt Nam từ năm 2005 với mục đích tuyển chọn trao thưởng và tôn vinh các tác giả, Nxb, cơ sở in, họa sỹ thiết kế… đã góp phần tạo nên những cuốn sách hay, sách đẹp phục vụ đời sống văn hóa xã hội của quần chúng nhân dân. Thông qua Luật xuất bản (sửa đổi) (7/2005) với những điều khoản thông thoáng, cởi mở hơn. Ngày 24/2/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam. Các số liệu và thông tin trên là những chỉ dấu, tín hiệu khả quan cho thấy tiềm năng phát triển của thị trường xuất bản cũng như thể hiện sự quan tâm của Đảng, nhà nước trong việc nâng cao kiến thức và đời sống văn hóa tinh thần đối với công chúng Việt Nam. Nhìn đại thể về chính sách vĩ mô và số liệu thống kê thì thế. Nhưng thực tế hiện nay lĩnh vực thiết kế minh họa sách nói chung và bìa sách nói riêng ở Việt Nam đang gặp phải một số vấn đề về chất lượng chuyên môn. Khi được hỏi về tình hình mỹ thuật sách Việt Nam, họa sỹ Văn Sáng - người đã có nhiều năm gắn bó với nghề thiết kế minh họa, đã thẳng thắn nhận định: Mỹ thuật sách Việt Nam còn nhiều hạn chế do nhiều nguyên nhân cả chủ quan lẫn khách quan: Chưa đa dạng về phong cách thể hiện, lực lượng họa sỹ chuyên nghiệp rất ít và thiếu kinh nghiệm, hệ thống đào tạo trong các trường mỹ thuật còn thiếu đội ngũ giáo viên giỏi, các nhà xuất bản chưa dám đầu tư nhiều cho công việc thiết kế sách... Vì thế chúng ta chưa có nhiều cuốn sách đẹp. Thiết kế sách Việt Nam 8 thời gian gần đây đã có thay đổi về chất, nhưng sự quan tâm lại chưa đồng bộ [114]. Tuy là ý kiến cá nhân nhưng những nhận định trên cũng phần nào phản ánh đúng các vấn đề ha ̣n chế còn tồ n ta ̣i của mảng thiết kế minh họa sách nước ta. Hiện nay trước sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, kỹ thuật in ấn và sự lấn át của các ngôn ngữ, chữ viết quốc tế khác trong thị trường xuất bản Việt Nam. Việc đòi hỏi phải nâng cao năng lực cạnh tranh để trước mắt tránh hậu quả mất thị phần ngay ở sân chơi trong nước. Sau đó hướng tới xuất khẩu sách nhằm giới thiệu quảng bá nền văn hóa, văn học cùng các giá trị thẩm mỹ đặc sắc của Việt Nam ra thế giới là một vấn đề cấp thiết. Từ những đòi hỏi về lý luận và thực tiễn đã trình bày ở trên cho thấy: Tìm hiểu về lĩnh vực Thiết kế minh họa nói chung và NTC trên bìa sách nói riêng để chuyên nghiệp hóa ngành nghề, theo kịp phong cách, kỹ thuật mới của thế giới nhằm mục đích khắc phục những mặt còn hạn chế, phát huy mặt mạnh, mặt tích cực là công việc thiết thực và có ý nghĩa. Phù hơ ̣p với đinh ̣ hướng của Đảng, nhà nước trong Nghi ̣ quyế t hô ̣i nghi ̣ Trung ương lầ n thứ 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước [22]. Vì vậy NCS chọn đề tài Nghệ thuật chữ trong thiết kế bìa sách giai đoạn 2005-2015 ở Việt Nam làm luận án tiến sĩ chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật. Qua đề tài luận án, hy vọng có thể khẳng định, chỉ rõ vai trò và tìm ra đặc điểm của NTC trên bìa sách ở giai đoạn này. Kết quả vấn đề luận án nghiên cứu sẽ là một cố gắng cá nhân trong nỗ lực chung nhằm đưa NTC trên bìa sách của nước ta phát triển ngang bằng với các nước trên thế giới, mà vẫn giữ gìn, phát huy được bản sắc dân tộc trong quá trình hội nhập và toàn cầu hóa. 2. Mục đích nghiên cứu 2.1. Mục đích tổng quát Xây dựng luận cứ khoa học, bổ sung làm đa dạng thêm về mặt lý luận
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.