Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN VĂN THƢỞNG CÁC TỘI XÂM PHẠM TÌNH DỤC TRẺ EM TRÊN ĐỊA BÀN MIỀN ĐÔNG NAM BỘ: TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 9. 38. 01. 05 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS Hồ Sỹ Sơn HÀ NỘI, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án TRẦN VĂN THƢỞNG MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu 8 1.1. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài luận án 8 1.2. Đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 25 1.3. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu 27 Chƣơng 2: Tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ 2.1. Những vấn đề lý luận về tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em 30 30 2.2. Tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ 35 Chƣơng 3: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ 63 3.1. Những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em 63 3.2. Những nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ 68 Chƣơng 4: Dự báo và các giải pháp phòng ngừa tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ 99 4.1. Dự báo tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ 99 4.2. Các giải pháp phòng ngừa tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ trong thời gian tới 106 KẾT LUẬN 149 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 151 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCA : Bộ Công an BLHS : Bộ luật hình sự ANTT : An ninh trật tự TTXH : Trật tự xã hội TNXH : Tệ nạn xã hội HVPT : Hành vi phạm tội XHTE : Xâm hại trẻ em XPTD : Xâm phạm tình dục XPTDTE : Xâm phạm tình dục trẻ em HDTE : Hiếp dâm trẻ em HSSV : Học sinh sinh viên TAND : Tòa án nhân dân THTP : Tình hình tội phạm QLNN : Quản lý nhà nước DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Số liệu xét xử sơ thẩm số vụ án và bị cáo XPTDTE từ Bảng 2.1 năm 2008 đến năm 2017 trên địa bàn miền Đông Nam Bộ Tỷ lệ tình hình tội phạm XPTDTE với tình hình tội Bảng 2.2 phạm xâm hại trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Tỷ lệ tình hình tội phạm XPTDTE trong tình hình tội Bảng 2.3 phạm chung trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Tỷ lệ tình hình tội phạm XPTDTE trên địa bàn miền Bảng 2.4 Đông Nam Bộ với tình hình tội phạm XPTDTE của cả nước từ năm 2008 đến năm 2017 Số vụ, số bị cáo XPTDTE trên diện tích, dân số từ năm Bảng 2.5 2008 đến năm 2017 của Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ Cơ cấu về mức độ của tình hình các tội XPTDTE từ năm 2008 đến năm 2017 của Đông Nam Bộ, Tây Bảng 2.6 Nguyên, Tây Nam Bộ xác định trên cơ sở yếu tố dân cư và diện tích Hệ số tình hình các tội XPTDTE trên địa bàn Bảng 2.7 miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Tỷ lệ tăng, giảm của tội phạm XPTDTE trên địa bàn Bảng 2.8 miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu của tình hình tội phạm XPTDTE theo tội danh Bảng 2.9 trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu của tình hình các tội XPTDTE theo hình Bảng 2.10 phạt trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Thống kê về lý do phạm tội của tội phạm XPTDTE trên Bảng 2.11 địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Trang phụ lục 1 2 3 4 5 5 6 7 8 9 9 Bảng 2.12 Bảng 2.13 Bảng 2.14 Bảng 2.15 Bảng 2.16 Bảng 2.17 Bảng 2.18 Bảng 2.19 Bảng 2.20 Bảng 2.21 Bảng 2.22 Bảng 2.23 Bảng 2.24 Thống kê về thủ đoạn gây án của tội phạm XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Thống kê thời gian gây án của tội phạm XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Thống kê địa điểm gây án của các vụ án XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu của tình hình các tội XPTDTE từ năm 2008 đến năm 2017 xác định trên cơ sở số dân của địa bàn miền Đông Nam Bộ Cơ cấu của tình hình các tội XPTDTE từ năm 2008 đến năm 2017 xác định trên cơ sở diện tích của địa bàn miền Đông Nam Bộ Cơ cấu của tình hình các tội XPTDTE từ năm 2008 đến năm 2017 được xác định trên cơ sở kết hợp yếu tố dân cư và diện tích của các địa bàn miền Đông Nam Bộ Độ tuổi của người phạm tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Trình độ học vấn của người phạm tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Thống kê thành phần xã hội và nghề nghiệp của người phạm tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Độ tuổi của nạn nhân trong các vụ án XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Tội xâm phạm tình dục trẻ em trong giai đoạn điều tra, truy tố và xét xử trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Thời gian ẩn của các tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Quan hệ giữa nạn nhân và người phạm tội trong các vụ án XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 10 11 11 12 13 14 14 15 15 16 16 17 17 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu Biểu đồ 2.1 Biểu đồ 2.1a Biểu đồ 2.2 Biểu đồ 2.3 Biểu đồ 2.4 Biểu đồ 2.9 Biểu đồ 2.11 Biểu đồ 2.13 Biểu đồ 2.14 Biểu đồ 2.18 Biểu đồ 2.19 Biểu đồ 2.20 Biểu đồ 2.21 Tên biểu đồ Số vụ án và bị cáo XPTDTE từ năm 2008 đến năm 2017 trên địa bàn miền Đông Nam Bộ Số vụ án XPTDTE từ năm 2008 đến năm 2017của các địa phương trên địa bàn miền Đông Nam Bộ So sánh số vụ án XPTDTE với số vụ án XHTE từ năm 2008 đến năm 2017 trên địa bàn miền Đông Nam Bộ So sánh số vụ án XPTDTE với số vụ án phạm tội chung từ năm 2008 đến năm 2017 trên địa bàn miền Đông Nam Bộ So sánh số vụ án XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ với số vụ án XPTDTE trên địa bàn cả nước từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu của tình hình các tội XPTDTE theo tội danh trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu lý do chính phạm tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu thời gian gây án của tội phạm XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu địa điểm gây án của tội phạm XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu độ tuổi của bị cáo XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu trình độ học vấn của người phạm tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu thành phần xã hội, nghề nghiệp của người phạm tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Cơ cấu độ tuổi nạn nhân trong các vụ án XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ từ năm 2008 đến năm 2017 Trang phụ lục 18 18 19 19 20 20 21 21 22 22 23 23 24 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trẻ em là niềm hạnh phúc của gia đình, là tương lai của nhân loại. Khẩu hiệu “Trẻ em hôm nay là thế giới ngày mai” đã và đang trở thành phương châm hành động của nhiều quốc gia trên thế giới và của Việt Nam. Việc đầu tư cho công việc bảo vệ, chăm sóc trẻ em cũng chính là đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước. Nhận thức về vai trò đặc biệt quan trọng của trẻ em, Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đối với những mầm non của đất nước. Ngày 20 tháng 2 năm 1990 Việt Nam là nước đầu tiên ở Châu Á và là nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước của Liên hiệp quốc về Quyền trẻ em. Đồng thời, Đảng và Nhà Nước luôn khẳng định rằng: “thế hệ trẻ là tương lai của dân tộc, là lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng của đất nước”. Việc chăm sóc, bảo vệ, giáo dục thế hệ trẻ là nhiệm vụ mang tính chiến lược đã được qui định trong Hiến Pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Bộ luật hình sự, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em cũng như trong nhiều văn bản pháp quy khác nhằm tập trung vào thực hiện quyền trẻ em, bảo vệ, chăm sóc, tạo điều kiện cho trẻ em được sống trong môi trường an toàn và lành mạnh, được phát triển hài hòa, toàn diện. Điều này đã được minh chứng qua sự phát triển của trẻ em ở nước ta, nhất là trong những năm gần đây. Trẻ em đã được cải thiện đáng kể về thể chất và trí tuệ, được quan tâm chăm sóc nhiều hơn, được tạo những điều kiện tốt hơn để hưởng các quyền cơ bản của mình… Tuy nhiên, theo báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao cho thấy hàng năm trung bình Việt Nam vẫn xảy ra khoảng trên 1200 vụ xâm phạm tình dục trẻ em (Từ năm 2008 đến năm 2017 trên địa bàn cả nước đã xảy ra 12.364 vụ với 13.347 bị cáo XPTDTE), số vụ án được phát hiện, xử lý tăng theo từng năm và diễn biến ngày càng phức tạp. Các tội xâm phạm tình dục trẻ em đã và đang gây ra những hậu quả rất nguy hại cho bản thân trẻ em, cho gia đình và xã hội, gây ảnh hưởng lâu dài tới tâm sinh lý của các em trong suốt quá trình trưởng thành. Đồng thời, những người xâm phạm tình dục trẻ em thể hiện sự suy đồi về đạo đức, lối sống, sự xuống cấp về giá trị đạo đức và thuần phong mỹ tục. Gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự an toàn xã hội, tạo ra tâm lý hoang mang, lo lắng cho người dân. 1 Nhận thức sâu sắc được tính chất nguy hiểm, sự cần thiết trong đấu tranh phòng chống của các tội xâm phạm tình dục trẻ em. Trong thời gian qua, các cơ quan bảo vệ pháp luật và các cơ quan ban ngành có liên quan khác trên địa bàn miền Đông Nam Bộ đã tích cực ban hành, thực hiện nhiều kế hoạch, biện pháp cụ thể khác nhau để triển khai thực hiện chỉ thị số 20/CT/TW ngày 22/11/2012 của Bộ chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em; Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em và Đề án “Đấu tranh phòng chống tội phạm xâm hại trẻ em, tội phạm trong lứa tuổi chưa thành niên” trong Chương trình quốc gia phòng chống tội phạm nhằm bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em và đã thu được những kết quả khả quan. Tuy vậy, tình hình các tội này trên địa bàn miền Đông Nam Bộ trong những năm qua vẫn còn rất phức tạp; số vụ xâm phạm tình dục trẻ em vẫn tăng đều qua các năm; xảy ra ở hầu hết các địa phương trên địa bàn miền Đông Nam Bộ. Từ năm 2008 đến năm 2017, TAND các cấp trên địa bàn đưa ra xét xử sơ thẩm là 2064 vụ, với 2122 bị cáo phạm các tội XPTDTE, chiếm tỷ lệ 16,70% về số vụ và 15,90% số bị cáo về các tội XPTDTE trên phạm vi toàn quốc. Đáng chú ý, trong giai đoạn từ đầu năm 2008 đến cuối năm 2013 có 3 trong 6 địa phương của miền Đông Nam Bộ là Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bình Dương bị xếp vào danh sách đứng đầu cả nước về số vụ án xâm phạm tình dục trẻ em. Trong các vụ án xâm phạm tình dục trẻ em xảy ra trên địa bàn miền Đông Nam Bộ, có rất nhiều vụ xảy ra với tính chất loạn luân, dã man, gây căm phẫn trong xã hội, như: Bố đẻ hiếp dâm con gái ruột, cha dượng hiếp dâm con riêng của vợ, ông hiếp dâm cháu, anh ruột, anh họ hiếp dâm em, thầy giáo hiếp dâm học trò nhiều lần; hiếp dâm trẻ em khi độ tuổi của nạn nhân còn rất nhỏ; hiếp dâm trẻ em tập thể; xâm phạm tình dục trẻ em rồi giết nạn nhân để phi tang, bịt đầu mối... Điều này thể hiện tính chất, mức độ nghiêm trọng và phức tạp của các vụ án xâm phạm tình dục trẻ em, sự suy đồi đạo đức, thái độ coi thường tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, tinh thần trẻ em của một bộ phận người trong xã hội. Những vụ xâm phạm tình dục trẻ em đều để lại hậu quả rất nặng nề, không chỉ gây tổn thương về thể chất mà còn cả về mặt tâm lý, khiến các em luôn sống trong sự sợ hãi và ám ảnh; đồng thời rất khó hòa nhập lại với cộng đồng; gây trở ngại rất lớn cho quá trình xã hội hóa nhân cách của các em. Điều này cho thấy hoạt động phòng ngừa các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền 2 Đông Nam Bộ thời gian qua còn có những khó khăn, vướng mắc nhất định. Do đó, việc nghiên cứu một cách toàn diện tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ, để tìm ra những nguyên nhân và điều kiện làm cho tình hình các tội này nảy sinh, gia tăng, diễn biến phức tạp trong những năm vừa qua để từ đó đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ trong thời gian tới là một công việc có ý nghĩa cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. Chính vì vậy, nghiên cứu sinh chọn đề tài: “Các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ: Tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa” để làm luận án nghiên cứu. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận án là xây dựng các giải pháp nhằm tăng cường phòng ngừa tình hình các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn miền Đông Nam Bộ. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, luận án tập trung giải quyết một số nhiệm vụ sau: - Tổng quan về tình hình nghiên cứu ở trong nước và ngoài nước về những vấn đề liên quan đến luận án; đánh giá khái quát những vấn đề đã thống nhất, những vấn đề còn tranh luận ở những công trình này, xác định những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án. - Tổng hợp những vấn đề lý luận về tình hình tội phạm, nguyên nhân điều kiện của tình hình tội phạm, phòng ngừa tình hình tội phạm, từ đó xây dựng hệ thống những vấn đề lý luận về tình hình các tội XPTDTE. - Phân tích, đánh giá tình hình các tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ trong thời gian từ năm 2008 đến năm 2017, cụ thể luận án sẽ nghiên cứu đánh giá phần hiện của tình hình các tội XPTDTE thông qua các chỉ số phản ánh mức độ, động thái, cơ cấu, tính chất của tình hình các tội XPTDTE. Cùng với đó là nghiên cứu, đánh giá phần ẩn của tình hình các tội này. - Phân tích nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ trong thời gian từ năm 2008 đến năm 2017; - Dự báo tình hình các tội XPTDTE trên địa bàn miền Đông Nam Bộ trong 3