Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH VÕ VĂN BÌNH THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH VÕ VĂN BÌNH THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân hàng Mã số: 9.34.02.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: HD1: PGS.TS LÊ THỊ MẬN HD2: TS. NGUYỄN VĂN PHÚC Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2020 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH- 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Võ Văn Bình Ngày tháng năm sinh: 2/5/1970 Nơi sinh: Nghệ An Cơ quan công tác: Hải quân Vùng 2 Là nghiên cứu sinh khóa 21, Trường Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh. Đề tài luận án: Thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam. Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng: Người hướng dẫn khoa học: Mã số: 9.34.02.01 Hướng dẫn 1: PGS.TS Lê Thị Mận Hướng dẫn 2: TS. Nguyễn Văn Phúc Tôi xin cam đoan: Luận án này chưa từng được trình nộp để lấy học vị tiến sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận án này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận án. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này. Nghiên cứu sinh VÕ VĂN BÌNH ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu, thực hiện luận án này, với sự cố gắng nỗ lực phấn đấu của bản thân tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của Lãnh đạo nhà trường, Cán bộ, Giảng viên, nhân viên các Khoa, Viện, Trung tâm của Trường Đại học Ngân hàng TP HCM. Xin chân thành cảm ơn quý vị. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh đã hỗ trợ tôi thực hiện luận án này. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Lê Thị Mận, TS. Nguyễn Văn Phúc đã hướng dẫn và tận tình giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Trong quá trình học tập và nghiên cứu, thực hiện luận án này, tôi nhận được sự giúp đỡ tận tình của các nhà khoa học thuộc Lãnh đạo nhà trường, Khoa Ngân hàng, Khoa Tài chính, các cán bộ và nhân viên của Khoa sau đại học, Trường Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn và tri ân sâu sắc đến quý vị. Đồng thời, Tôi đã nhận được sự giúp đỡ và những góp ý thẳng thắn, chân thành sâu sắc của các nhà khoa học trong suốt quá trình thực hiện luận án tiến sĩ này. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn và tri ân sâu sắc sự hỗ trợ của các Tạp chí Tài chính, Cục Tài chính Bộ Quốc Phòng, các doanh nghiệp, doanh nhân trong ngành Kinh tế, Tài chính, Ngân hàng, Các nhà khoa học, Lãnh đạo các Tỉnh, Thành, Sở, Ban ngành các Tỉnh ven biển phía Nam: TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Thuận, Bến Tre, Tiền Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, Bạc Liêu đã đóng góp, giúp đỡ tôi trong quá trình tìm hiểu, thu thập thông tin, số liệu và nghiên cứu hoàn thiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn các Anh, Chị, Em đồng nghiệp, đồng khóa, đồng môn, đồng hương, đồng chí đồng đội và những người bạn chân thành, bằng cách này hay cách khác đã hết lòng ủng hộ, giúp đỡ động viên tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận án này. Cuối cùng với cảm nhận của bản thân xin tri ân, khắc ghi và biết ơn sâu sắc với sự giúp đỡ âm thầm, hiệu quả mà bền bỉ của gia đình, các bậc sinh thành, họ tộc cho tôi có thêm ý chí, bản lĩnh tôi luyện. Bằng sự giúp đỡ đó mà tôi có được thành quả hôm nay. Tác giả luận án Võ Văn Bình iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... I LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ II DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ.................................................... VIII DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... IX CHƯƠNG 1 ............................................................................................................ 1 GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .................................................................................. 1 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ................................................................. 1 1.2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC VÀ NƯỚC NGOÀI ........... 2 1.2.1. CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN NGUỒN VỐN VÀ THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO .............................. 2 1.2.2. CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ........................................................ 7 1.2.3. KHOẢNG TRỐNG CÁC NGHIÊN CỨU VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN ............................................................................................................. 11 1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................ 14 1.4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .......................................................................... 14 1.5. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................. 14 1.6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 15 1.7. NHỮNG ĐÓNG GÓP THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU ......................... 16 1.8. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN ....................................................................... 17 CHƯƠNG 2 .......................................................................................................... 18 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO ...................................................................................................... 18 2.1. KHÁI QUÁT VỀ KINH TẾ BIỂN ĐẢO .................................................... 18 2.1.1. Khái niệm về kinh tế biển đảo ..................................................................... 18 2.1.2. Đặc điểm kinh tế biển đảo ........................................................................... 19 2.1.3. Các lĩnh vực kinh tế biển đảo ...................................................................... 22 2.1.4. Vai trò kinh tế biển đảo................................................................................ 24 iv 2.2. NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO ................. 25 2.2.1. Quan điểm về nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ........................ 25 2.2.2. Đặc điểm nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ............................... 26 2.2.3. Các loại nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................................. 27 2.3. THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO 31 2.3.1. Quan điểm thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................. 31 2.3.2. Điều kiện thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................... 32 2.3.3. Các yêu cầu đối với việc thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................................................................................................................... 34 2.3.4. Hiệu quả đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................................................. 35 2.2.5. Môi trường đầu tư với hoạt động thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................................................................................................................. 43 2.4. KINH NGHIỆM NƯỚC NGOÀI VỀ THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM .................... 47 2.4.1. Kinh nghiệm nước ngoài về thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................................................................................................................... 47 2.4.2. Bài học cho Việt Nam về thu hút nguồn vốn cho đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ................................................................................................................... 55 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 60 CHƯƠNG 3 .......................................................................................................... 61 THỰC TRẠNG THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM .............................................................................. 61 3.1. SƠ LƯỢC VỀ KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM ................. 61 3.1.1. Vị trí của biển đảo phía Nam Việt Nam ...................................................... 61 3.1.2. Kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam .......................................................... 62 3.2. THỰC TRẠNG THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM .............................................................. 69 3.2.1. Thực trạng nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam. ................................................................................................................... 69 3.2.2. Hiệu quả đầu tư phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam ................. 75 v 3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM ....................................... 89 3.3.1. Những kết quả đạt được .............................................................................. 89 3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................... 91 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ........................................................................................ 95 CHƯƠNG 4 .......................................................................................................... 96 PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ ĐẾN THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM ... 96 4.1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU .............................................................. 96 4.2. GIẢ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................ 101 4.2.1. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................ 101 4.2.2. Mô hình nghiên cứu ................................................................................... 103 4.2.3. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................... 106 4.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................................... 112 4.3.1. Thống kê mô tả ......................................................................................... 112 4.3.2. Đánh giá độ tin cậy của thang đo .............................................................. 115 4.3.3. Tương quan giữa các biến ......................................................................... 119 4.3.4. Hồi quy tuyến tính .................................................................................... 120 4.4. ĐÁNH GIÁ VỀ MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM ............................................................................ 122 4.4.1. Những kết quả đạt được ............................................................................ 122 4.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................ 123 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ...................................................................................... 127 CHƯƠNG 5 ........................................................................................................ 128 GIẢI PHÁP THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM ............................................................................ 128 5.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2030, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2045 ................................................................... 128 5.2. ĐỊNH HƯỚNG THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2030 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2045 .... 131 vi 5.3. GIẢI PHÁP THU HÚT NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẢO PHÍA NAM VIỆT NAM ............................................................................ 131 5.3.1. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển kinh tế biển đảo ........ 131 5.2.2. Giải pháp cải thiện môi trường đầu tư phát triển kinh tế biển đảo .............. 143 5.3.3. Nhóm giải pháp khác ................................................................................. 151 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ...................................................................................... 157 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 158 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC PHỤ LỤC vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt ADB Tiếng Anh Asian Development Bank Tiếng Việt Ngân hàng Phát triển Châu Á DN Doanh nghiệp ĐTNN Đầu tư nước ngoài ĐKLĐ Điều kiện lao động EU European Union Liên minh châu Âu GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm trong nước GO Gros out put Giá trị sản xuất IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ Quốc tế IC Iuermediak Cosumption Chi phí trung gian NSNN Ngân sách nhà nước MTĐT Môi trường đầu tư ODA Official Development Assistant Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức UNCTAD United Nations Conference on Hội nghị liên hiệp quốc về Thương mại Trade and Development UNDP và Phát triển United Nations Development Chương trình Phát triển Liên Hợp Programme Quốc Ủy ban nhân dân UBND VA Value addex Giá trị gia tăng VLA Logistics Viet Nam Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam Nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI Foreign Direct Investment FARMC localised Fisheries and Aquatic Hội đồng quản lý nguồn lợi thủy sản WB Resource Management Council địa phương World Bank Ngân hàng thế giới viii DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình 4.1. Mô hình lý thuyết nghiên cứu các yếu tố của môi trường đầu tư ảnh hưởng đến thu hút nguồn vốn đầu tư phát triển kinh tế biển đảo Việt Nam Sơ đồ 2.1. Quy trình đầu tư Sơ đồ 4.1. Quy trình nghiên cứu Biểu đồ 3.1. Nguồn vốn ODA đầu tư phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam giai đoạn 2010-2018 Biểu đồ 3.2. Tổng vốn đầu tư từ tư nhân phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam giai đoạn 2010-2018 Biểu đồ 3.3. Nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam giai đoạn 2010-2018 Biểu đồ 3.4. Nguồn vốn từ tổ chức tín dụng phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam giai đoạn 2010 - 2018 Biểu đồ 3.5. GDP kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam theo giá hiện hành giai đoạn 2010-2018 Biểu đồ 3.6: Trách nhiệm xã hội của Doanh nghiệp thực hiện đầu tư vào lĩnh vực kinh tế biển đảo năm 2018 Biểu đồ 3.7. Hệ số khai thác hàng hóa, dịch vụ của hệ thống cảng biển Việt Nam giai đoạn 2010 – 2018 Biểu đồ 3.8. Tỷ lệ lao động tăng thêm nhờ hoạt động đầu tư phát triển kinh tế biển đảo phía Nam Việt Nam giai đoạn 2010-2018