Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ---------------- PHẠM DUY LINH THỂ CHẾ, NĂNG SUẤT YẾU TỐ TỔNG HỢP VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ: NGHIÊN CỨU CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ---------------- PHẠM DUY LINH THỂ CHẾ, NĂNG SUẤT YẾU TỐ TỔNG HỢP VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ: NGHIÊN CỨU CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 62340201 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS. TS. NGUYỄN NGỌC HÙNG 2. TS. PHẠM QUỐC HÙNG TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án Tiến sĩ với đề tài “Thể chế, năng suất yếu tố tổng hợp và tăng trưởng kinh tế: Nghiên cứu các quốc gia đang phát triển” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các thông tin, số liệu trong luận án là trung thực, có nguồn trích dẫn rõ ràng và kết quả nghiên cứu chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nghiên cứu sinh khóa 2013 PHẠM DUY LINH LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập nghiên cứu để hoàn thành luận án này, tôi luôn nhận được sự hướng dẫn và chỉ bảo tận tình của hai thầy hướng dẫn khoa học chính. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hùng và thầy TS. Phạm Quốc Hùng đã ủng hộ, động viên cũng như chia sẻ kiến thức để tôi thực hiện luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy, cô trong Khoa Tài chính công và các thầy cô phản biện đã đóng góp rất nhiều ý kiến hữu ích cho tôi. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn tới thầy GS. Sử Đình Thành đã có những lời nhận xét, góp ý hết sức quý giá để tôi nghiên cứu, học hỏi bổ sung cho luận án cũng như kiến thức chuyên môn của mình. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình và một số bạn bè đã tạo điều kiện, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập. Sự động viên, giúp đỡ của họ đã giúp tôi hoàn thành luận án của mình đúng thời hạn. TP. Hồ Chí Minh, tháng 03 năm 2017 PHẠM DUY LINH MỤC LỤC Trang DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................................i DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH ..........................................................................................iv CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ..........................................................................................1 1.1 Lý do chọn đề tài ...............................................................................................1 1.2 Khoảng trống nghiên cứu ..................................................................................4 1.3 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu .........................................................................9 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................10 1.5 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................10 1.6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ......................................................12 1.7 Một số điểm mới và đóng góp của luận án .....................................................13 1.8 Kết cấu luận án ................................................................................................15 CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN VỀ TFP, THỂ CHẾ VÀ MỐI QUAN HỆ CỦA CHÚNG VỚI TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ...................................................................................................................17 2.1 Lý thuyết về TFP và thể chế .........................................................................17 2.1.1 Lý thuyết về TFP .......................................................................................17 2.1.1.1 Khái niệm về TFP ...............................................................................17 2.1.1.2 Phương pháp đo lường TFP ................................................................21 2.1.2 Lý thuyết về thể chế ..................................................................................24 2.1.2.1 Các quan điểm về thể chế ...................................................................24 2.1.2.2 Phương pháp đo lường chất lượng thể chế .........................................27 2.2 Lý thuyết về tăng trưởng kinh tế..................................................................31 2.2.1 Các mô hình tăng trưởng kinh tế ...............................................................31 2.2.2 Các yếu tố tác động tới tăng trưởng kinh tế ..............................................39 2.3 Mối quan hệ giữa thể chế, TFP và tăng trưởng kinh tế .............................41 2.3.1 Lý thuyết về mối quan hệ giữa thể chế, TFP và tăng trưởng ...................41 2.3.2 Mô hình phân tích về mối quan hệ giữa thể chế, TFP và tăng trưởng ......45 2.4 Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm liên quan .................................... 49 2.4.1. Các nghiên cứu về mối quan hệ thể chế và TFP .................................. 49 2.4.2 Các nghiên cứu về thể chế, TFP và tăng trưởng kinh tế ....................... 61 2.5 Khoảng trống nghiên cứu và khung phân tích đề xuất ............................. 92 Kết luận chương 2: ................................................................................................ 97 CHƯƠNG 3 MÔ HÌNH, PHƯƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ........... 98 3.1 Xây dựng mô hình nghiên cứu ..................................................................... 98 3.1.1 Khung phân tích mô hình ......................................................................... 98 3.1.2 Mô hình thực nghiệm và lựa chọn biến nghiên cứu ............................... 102 3.2 Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu ......................................................... 108 3.3.1 Phương pháp ước lượng ......................................................................... 108 3.2.2 Dữ liệu nghiên cứu và đo lường biến ..................................................... 110 3.2.3 Phân tích thống kê, mô tả dữ liệu ........................................................... 114 3.2.3.1 Đánh giá chung về thực trạng thể chế, TFP và tăng trưởng của các quốc gia ................................................................................................................. 114 3.2.3.2 Phân tích thống kê dữ liệu nghiên cứu ............................................. 119 3.2.3.3 Kiểm định về sự khác biệt về thể chế giữa các nhóm mẫu .............. 122 Kết luận chương 3: .............................................................................................. 123 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................... 125 4.1 Tác động của thể chế tới tăng trưởng TFP ............................................... 125 4.1.1 Mô hình ước lượng ................................................................................. 125 4.1.2 Kết quả nghiên cứu và bàn luận ............................................................. 125 4.1.2.1 Kết quả cho mẫu gộp ....................................................................... 127 4.1.2.2 Kết quả ước lượng cho từng nhóm mẫu........................................... 130 4.2 Tác động của thể chế, tăng trưởng TFP và tương tác của chúng tới tăng trưởng kinh tế .................................................................................................... 133 4.2.1 Mô hình ước lượng ................................................................................. 133 4.2.2 Kết quả nghiên cứu và bàn luận ............................................................. 134 4.2.2.1 Kết quả ước lượng cho mẫu gộp ...................................................... 135 4.2.2.2 Kết quả ước lượng cho từng nhóm mẫu........................................... 139 4.3 Kiểm định tính vững của mô hình..............................................................143 Kết luận chương 4:...............................................................................................146 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ...........................................148 5.1 Kết luận .........................................................................................................148 5.2 Hàm ý chính sách .........................................................................................154 5.2.1 Đối với việc cải thiện và nâng cao chất lượng thể chế ...........................156 5.2.2 Đối với việc thúc đẩy tăng trưởng TFP và nâng cao tỷ trọng đóng góp của TFP đến tăng trưởng. ........................................................................................159 5.2.3 Một số hàm ý chính sách khác nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ........161 5.3 Đóng góp của luận án và một số hạn chế ...................................................161 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ....................163 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................165 PHỤ LỤC ................................................................................................................182 i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt APO Asian Productivity Organization BERI Business Enviroment Tổ chức năng suất Châu Á Risk Bộ chỉ số rủi ro môi trường kinh Intelligence doanh FEM Fixed Effects Model Mô hình hiệu ứng cố định FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài GMM Generalized Method of Moments Phương pháp moment tổng quát GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội IV Instrument Variable Biến công cụ ICRG International Country Risk Bộ chỉ số đánh giá rủi ro quốc gia Guide IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế OLS Ordinary Least Square Phương pháp bình phương nhỏ nhất OECD Organization for Economic Tổ chức hợp tác và phát triển kinh Cooperation and Development tế REM Random Effects Model Mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên R&D Research and Development Nghiên cứu và triển khai TFP Total Factor Productivity Năng suất yếu tố tổng hợp 2SLS Two Stage Least Squares Bình phương nhỏ nhất hai giai đoạn WB World Bank Ngân hàng thế giới WDI World Development Indicators Bộ chỉ số phát triển thế giới WEO World Economic Outlook Bộ dữ liệu về kinh tế thế giới WGI Worldwide Indicators Governance Bộ chỉ số quản trị công toàn cầu ii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Tóm tắt các nghiên cứu về tác động của thể chế đến TFP ...................... 58 Bảng 2.2: Tóm tắt các nghiên cứu về tác động của thể chế đến tăng trưởng.......... 74 Bảng 2.3: Tóm tắt các nghiên cứu về tác động của TFP đến tăng trưởng .............. 89 Bảng 3.1: Mô tả tóm tắt các biến và nguồn dữ liệu ............................................... 114 Bảng 3.2: Thống kê mô tả các biến ở mẫu gộp ...................................................... 120 Bảng 3.3: Thống kê mô tả các biến ở mẫu thu nhập trung bình thấp .................... 121 Bảng 3.4: Thống kê mô tả các biến ở mẫu thu nhập trung bình khá ..................... 121 Bảng 3.5: Thống kê mô tả các biến ở mẫu thu nhập cao ....................................... 122 Bảng 3.6: Kết quả kiểm định sự khác biệt về chất lượng thể chế .......................... 123 Bảng 4.1: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến chất lượng thể chế ................. 126 Bảng 4.2: Ma trận tương quan các biến trong mô hình nghiên cứu ....................... 126 Bảng 4.3: Kết quả ước lượng GMM sai phân Arellano-Bond cho mẫu gộp ........ 127 Bảng 4.4: Kết quả ước lượng GMM sai phân Arellano-Bond cho nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp......................................................................................... 130 Bảng 4.5: Kết quả ước lượng GMM sai phân Arellano-Bond cho nhóm các quốc gia thu nhập trung bình khá .......................................................................................... 131 Bảng 4.6: Kết quả ước lượng GMM sai phân Arellano-Bond cho nhóm các quốc gia thu nhập cao............................................................................................................ 132 Bảng 4.7: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình ........................ 135 Bảng 4.8: Kết quả ước lượng GMM sai phân Arellano-Bond cho mẫu gộp ......... 135 Bảng 4.9: Kết quả ước lượng GMM sai phân Arellano-Bond cho nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp ............................................................................................... 139