Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀ NG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ THANH NGA TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGÂN HÀNG: NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – 09/2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀ NG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ THANH NGA TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGÂN HÀNG: NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng Mã ngành: 62 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦM THỊ XUÂN HƢƠNG TS. LÊ THI ̣ ANH ĐÀ O TP. HỒ CHÍ MINH – 09/2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đề tài “Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng: nghiên cứu trƣờng hợp các quốc gia Đông Nam Á” là công trình nghiên cứu của tác giả. Các thông tin, dữ liệu được sử dụng trong đề tài là trung thực, chính xác và đáng tin cậy. Các nội dung trích dẫn đều được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ nguồn gốc trong phần tài liệu tham khảo. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 09 năm 2018 Tác giả Trần Thị Thanh Nga LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô trường Đại học Ngân hàng nói chung, nơi tôi học tập và nghiên cứu đã giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian làm luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Người hướng dẫn khoa học PGS.TS Trầm Thị Xuân Hương đã định hướng nghiên cứu, hướng dẫn, động viên và hỗ trợ hoàn toàn để tôi hoàn thành luận án này. Cảm ơn TS. Lê Thị Anh Đào đã hỗ trợ, chỉ bảo tôi hoàn chỉnh nội dung của luận án. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã tạo điều kiện về thời gian và đóng góp ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu của mình. TPHCM, ngày tháng 09 năm 2018 Tác giả Trần Thị Thanh Nga MỤC LỤC CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .............................................................. 1 1.1. Sƣ ̣ cầ n thiế t nghiên cƣ́u .......................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cƣ́u............................................................................. 4 1.2.1. Mục tiêu chung ...................................................................................................... 4 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ...................................................................................................... 4 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 5 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 5 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 6 1.5. Kết cấu của luận án ..............................................................................................10 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM..........11 2.1. Rủi ro thanh khoản ..............................................................................................12 2.1.1 Các lý thuyết về rủi ro thanh khoản .....................................................................12 2.1.2 Khái niệm rủi ro thanh khoản ...............................................................................15 2.1.3 Phương pháp đo lường rủi ro thanh khoản ...........................................................17 2.1.4 Nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ............................20 2.2 Hiệu quả hoa ̣t đô ̣ng kinh doanh ngân hàng ........................................................26 2.2.1 Các lý thuyết về hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng ................................25 2.2.2 Khái niệm hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ................................27 2.2.3 Các phương pháp đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng ..............30 2.3 Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng ...............................................................................................................................32 2.3.1 Lý thuyết về mối liên hệ giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng ..........................33 2.3.2 Nghiên cứu thực nghiệm về mối liên hệ giữa RRTK và HQHĐ ngân hàng ........35 TÓM TẮT CHƢƠNG 2 ..............................................................................................49 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................50 3.1 Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................50 3.1.1 Mô hình hồi quy cổ điển Pooled OLS với dữ liệu bảng .......................................51 3.1.2 Mô hình tác động cố định (FEM) và mô hình tác động ngẫu nhiên (REM) ........52 3.1.3 Mô hình GMM với dữ liệu bảng ..........................................................................53 3.2 Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến RRTK .....................................56 3.2.1 Mô hình nghiên cứu..............................................................................................56 3.2.2 Các giả thuyết nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK .........................57 3.3 Mô hình nghiên cứu tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng .....................66 3.3.1 Mô hình nghiên cứu ..............................................................................................66 3.3.2 Đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh bằng phương pháp tỷ số .....................67 3.3.3 Các giả thuyết nghiên cứu về tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng....68 3.4 Phƣơng pháp thu thập và xử lý dữ liệu ...............................................................76 3.4.1 Mô tả quy trình thu thập dữ liệu ...........................................................................76 3.4.2 Xử lý dữ liệu .........................................................................................................77 TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ..............................................................................................79 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................80 4.1 Các yếu tố ảnh hƣởng đến RRTK ........................................................................80 4.1.1 Thống kê mô tả các biến .......................................................................................80 4.1.2 Phân tích hệ số tương quan...................................................................................83 4.1.3 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á .......................................................................................................................................85 4.1.4 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp Việt Nam ......................93 4.2 Tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng ................................................99 4.2.1 Thống kê mô tả các biến .......................................................................................99 4.2.2 Phân tích hệ số tương quan.................................................................................100 4.2.3 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á .....................................................................................................................................103 4.2.4 Phân tích và thảo luận kết quả, nghiên cứu trường hợp Việt Nam ...................111 TÓM TẮT CHƢƠNG 4 ............................................................................................118 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ..........................................119 5.1 Kết luận ................................................................................................................119 5.2. Gợi ý chính sách..................................................................................................123 5.3. Những đóng góp mới của luận án .....................................................................127 5.3.1. Về mặt lý thuyết ................................................................................................127 5.3.2. Về mặt thực tiễn ................................................................................................128 5.4. Hạn chế của luận án và hƣớng nghiên cứu trong tƣơng lai ...........................130 5.4.1 Hạn chế của luận án .........................................................................................130 5.4.2 Hƣớng nghiên cứu trong tƣơng lai .................................................................132 KẾT LUẬN ................................................................................................................133 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ ....................135 TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................137 PHỤ LỤC ...................................................................................................................145 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt Asian Development Bank Ngân hàng phát triển Châu Á Basel Committee on Banking Ủy ban Basel về Giám sát Supervision Ngân hàng BCTC Financial report Báo cáo tài chính 4 CDs Certificates of Deposits Chứng chỉ tiền gửi 5 FEM Fixed Effects Model Mô hình hiệu ứng cố định 6 FGLS Feasible Generalized Least Bình phương tối thiểu tổng Squares quát 7 GMM Generalized Method of Mô hình hồi quy moment Moments tổng quát 8 GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội 9 HQHĐKD Business performance 10 INF Inflation Lạm phát 11 IMF International Monetary Fund Tổ chức Tiền tệ Thế giới 12 NHTM commercial bank Ngân hàng thương mại 13 OLS Ordinary Least Squares 14 REM Random Effects Model 15 RRTK Liquidity risk 1 ADB 2 BCBS 3 Hiệu quả hoạt động kinh doanh Phương pháp bình phương nhỏ nhất Mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên Rủi ro thanh khoản DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH Bảng 2.1 Các nghiên cứu về mố i quan hê ̣ giữa RRTK và HQHĐKD ngân hàng ............. 42 Bảng 3.1 Mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và biến độc lập trong mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng ........................................................................... 63 Bảng 3.2 Mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và biến độc lập trong mô hình nghiên cứu tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng. ............................................................................ 73 Bảng 4.1 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ............................................................................................................................. 80 Bảng 4.2 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam .............. 82 Bảng 4.3 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình các yếu tố ảnh hưởng lên RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á. ........................... 84 Bảng 4.4 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam .................................................. 84 Bảng 4.5 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á (Phụ lục) ............................................................................................... 86 Bảng 4.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ................................................................................................................ 92 Bảng 4.7 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam (Phụ lục).................................................................................................................... 93 Bảng 4.8 Các yếu tố ảnh hưởng đến RRTK, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam. ......................................................................................................... 98 Bảng 4.9 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á trong mô hình tác động của RRTK đến HQHĐKD ngân hàng ..................................... 99 Bảng 4.10 Thống kê mô tả các biến cơ sở, nghiên cứu trường hợp Việt Nam trong mô hình tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng ............................................................. 100 Bảng 4.11 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình tác động RRTK đến HQHĐ ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ...................................... 102 Bảng 4.12 Tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình tác động RRTK đến HQHĐ ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam ............................................................ 102 Bảng 4.13 Kết quả tác động RRTK đến HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á ..................................................................................................... 104 Bảng 4.14 Tác động đến RRTK đến HQHĐ ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á .............................................................................................................. 110 Bảng 4.15 Kết quả tác động RRTK đến HQHĐKD của các ngân hàng, nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam (Phụ lục).......................................................................................... 10913 Bảng 4.16 Kết quả nghiên cứu của mô hình RRTK tác động HQHĐKD ngân hàng, nghiên cứu trường hợp các quốc gia Đông Nam Á và Việt Nam ................................... 116 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Sơ đồ nghiên cứu chi tiết .................................................................................. 8