Nội dung

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o TR¦êNG §¹I HäC KINH TÕ QUèC D¢N *** nguyÔn thÞ quyªn HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán (Kế toán,Kiểm toán và Phân tích) Mã số : 62.34.30.10 LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. GS.TS. Nguyễn Văn Công 2. PGS.TS. Phạm Thị Bích Chi Hµ Néi - n¨m 2012 i LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án này là trung thực và chưa từng ñược ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. ii MỤC LỤC LỜI CAM ðOAN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ðỒ MỞ ðẦU ...................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN..............................................................................13 1.1 Phân tích tài chính và hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính doanh nghiệp .13 1.1.1 Tài chính doanh nghiệp và phân tích tài chính doanh nghiệp ..................13 1.1.2 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính doanh nghiệp ..................................19 1.2 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán ..................................................................................... 51 1.2.1 ðặc ñiểm công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán ...........51 1.2.2 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán.........................................................................................52 1.3 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán tại một số nước trên thế giới ............................... 57 1.3.1. Tại thị trường chứng khoán Trung Quốc ..................................................57 1.3.2. Tại thị trường chứng khoán Singapore......................................................63 1.3.3. Tại thị trường chứng khoán Hàn Quốc .....................................................65 1.3.4. Tại thị trường chứng khoán London (LSE) ..............................................68 1.3.5. Tại thị trường chứng khoán Mỹ.................................................................70 1.3.6. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam..........................................................76 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1: ........................................................................................ iii CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM .......................................................78 2.1 Tổng quan về thị trường chứng khoán Việt Nam và công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ................................................ 78 2.1.1 Lịch sử hình thành, phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam và công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam..............................78 2.1.2 ðặc ñiểm CTCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam..........83 2.2 Thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ................................................ 92 2.2.1 Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam theo quy ñịnh của pháp luật........................92 2.2.2 Thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.............................................103 2.3 ðánh giá khái quát thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ............... 113 2.3.1 Về phạm vi phản ánh.................................................................................113 2.3.2 Về số lượng, tên gọi, cách tính các chỉ tiêu trong từng nhóm ................114 2.3.3. Về công bố chỉ tiêu phân tích tài chính ...................................................115 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................... 116 CHƯƠNG 3: QUAN ðIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM......... 117 3.1 Quan ñiểm hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.......................... 117 3.1.1 Chỉ tiêu phân tích tài chính phải thể hiện tính công khai, minh bạch cho tất cả các ñối tượng quan tâm.............................................................................117 3.1.2 Chỉ tiêu phân tích tài chính phải ñơn giản, dễ hiểu .................................118 iv 3.2 Giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam .............................. 118 3.2.1. Hoàn thiện phân hệ chỉ tiêu sử dụng ñể ñánh giá khái quát tình hình tài chính.....................................................................................................................118 3.2.2 Hoàn thiện phân hệ chỉ tiêu sử dụng ñể phân tích tài chính chuyên sâu128 3.3 ðiều kiện ñể thực hiện các giải pháp hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ..................................................................................................................... 149 3.3.1 Về phía công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam .....................................................................................................................150 3.3.2 Về phía Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước.................................................151 3.3.3 Về phía các sở giao dịch chứng khoán.....................................................154 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 156 KẾT LUẬN.......................................................................................................... 157 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ðà CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt ðầy ñủ tiếng Việt CTQLQðTCK Công ty quản lý Quỹ ñầu tư chứng khoán CTðTCK Công ty ñầu tư chứng khoán CTNY Công ty niêm yết NXB Nhà xuất bản SGDCK Sở Giao dịch chứng khoán SGDCK HN Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội SGDCK TPHCM Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh TTLKCK Trung tâm Lưu ký Chứng khoán TTCK Thị trường chứng khoán TTCKVN Thị trường chứng khoán Việt Nam UBCKNN Ủy ban Chứng khoán Nhà nước vi DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ðỒ Danh mục bảng Bảng 1.1: Tổng hợp danh mục hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính trong các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán .................................. 54 Bảng 1.2: Danh mục các chỉ tiêu phân tích tài chính của công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Trung Quốc ........................................ 59 Bảng 1.3: Danh mục các chỉ tiêu phân tích tài chính của công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Singapore..................................................... 64 Bảng 1.4: Danh mục các chỉ tiêu phân tích tài chính của công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Hàn Quốc .................................................... 66 Bảng 1.5: Danh mục các chỉ tiêu phân tích tài chính của công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Luân ñôn...................................................... 69 Bảng 2.1: Danh mục công ty cổ phần niêm yết theo thời gian trên thị trường chứng khoán Việt Nam ñến 2010.................................................................... 87 Bảng 2.2: Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính chủ yếu của công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam ............................................ 93 Bảng 3.1- Bảng ñánh giá khái quát tình hình huy ñộng vốn ........................ 120 Bảng 3.2- Bảng ñánh giá khái quát mức ñộ ñộc lập tài chính ..................... 121 Bảng 3.3 -Bảng ñánh giá khái quát khả năng thanh toán ............................ 124 Bảng 3.4- Bảng ñánh giá khái quát khả năng sinh lợi .................................. 126 Bảng 3.5 - Hệ thống chỉ tiêu ñánh giá khái quát tình hình tài chính ........... 127 Bảng 3.6 - Bảng phân tích cơ cấu tài sản của công ty cổ phần niêm yết...... 130 Bảng 3.7 - Bảng phân tích cơ cấu nguồn vốn của công ty cổ phần niêm yết131 Bảng 3.8 - Bảng phân tích mối quan hệ tài sản và nguồn vốn...................... 133 Bảng 3.9 – Các trạng thái của ñòn bẩy tài chính .......................................... 135 Bảng 3.10 - Phân tích biến ñộng ñòn bẩy tài chính ...................................... 135 vii Bảng 3.11 – Phân tích ñộ nhạy các ñòn bẩy ................................................. 137 Bảng 3.12 - Bảng phân tích cân bằng tài chính theo mức ñộ ổn ñịnh .......... 139 nguồn tài trợ .................................................................................................. 139 Bảng 3.13 – Phân tích rủi ro thanh toán........................................................ 140 Bảng 3.14 - Bảng phân tích tình hình thanh toán của CTCP niêm yết......... 143 Bảng 3.15 - Bảng phân tích tốc ñộ thanh toán.............................................. 145 Bảng 3.16 - Bảng phân tích khả năng thanh toán theo thời gian .................. 147 Danh mục biểu ñồ: Biểu ñồ 2.1: Số lượng công ty cổ phần niêm yết trên HOSE và HASTC giai ñoạn 2000- 2010 .............................................................................................................. 84 Biểu ñồ 2.2: Số lượng công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai ñoạn 2000- 2010 .................................................................................. 84 1 MỞ ðẦU 1. Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu Thị trường chứng khoán Việt Nam ñang trải qua giai ñoạn trầm lắng, suy sụp và xuống dốc nghiêm trọng. Niềm tin của nhà ñầu tư vào thị trường ñang dần cạn kiệt khiến cho dòng vốn ñổ vào thị trường ngày một khan hiếm. Thị trường chứng khoán giảm ñiểm liên tục, thậm chí nhiều cổ phiếu sắp mất hết giá trị nên các doanh nghiệp không thể huy ñộng vốn từ việc bán cổ phiếu. ðồng thời, do chủ trương thắt chặt tiền tệ ñi kèm với tình trạng lãi suất cao khiến các doanh nghiệp không thể vay vốn ñể duy trì các hoạt ñộng sản xuất hàng hóa. Giao dịch của thị trường chứng khoán hiện nay ñược xem là giai ñoạn khó khăn nhất kể từ năm 2006, thậm chí là giai ñoạn khó khăn nhất từ lúc thành lập ñến nay. Thực trạng ñó ñang phản ảnh những khó khăn chung của nền kinh tế và quan trọng hơn, ñang thể hiện tất cả phản ứng của nhà ñầu tư ñối với những yếu kém, bất cập bản thân thị trường. Bên cạnh các nguyên nhân tác ñộng ñến thị trường chứng khoán như sự thắt chặt tiền tệ của Chính phủ và suy giảm tăng trưởng tín dụng, một nguyên nhân không kém phần quan trọng dẫn ñến tình trạng trì trệ của thị trường chứng khoán là do thông tin tài chính mà các công ty công bố thiếu sự minh bạch và lệch lạc so với thực tế diễn ra tại doanh nghiệp, làm giảm và làm mất lòng tin của công chúng và nhà ñầu tư. Thêm vào ñó là sự hiểu biết và sử dụng các chỉ số, các phương pháp phân tích tài chính của các nhà ñầu tư còn hạn chế mà chủ yếu chỉ tập trung ở các nhà ñầu tư chuyên nghiệp, các nhà ñầu tư có tổ chức. Việc vận dụng các phương pháp phân tích tài chính ñể ñầu tư thực sự là một sự cần thiết. Bởi nó giúp thị trường tài chính nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng phát triển chuyên nghiệp và ổn ñịnh. 2 Chất lượng thông tin nói chung và chất lượng thông tin tài chính nói riêng của các doanh nghiệp niêm yết công bố trên thị trường chứng khoán là vấn ñề thời sự ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Tại các quốc gia có thị trường chứng khoán phát triển, vấn ñề này thu hút sự quan tâm của cả giới nghiên cứu cũng như các nhà hoạch ñịnh chính sách và các nhà thực hành kế toán. Các nghiên cứu này thường chú trọng ñến các khía cạnh khác nhau của thông tin công bố như: Tính hữu ích của thông tin công bố, các yếu tố mang tính so sánh của thông tin công bố, mức ñộ ñáp ứng thông tin của các ñối tượng sử dụng, ñộ tin cậy của thông tin công bố. Các chỉ tiêu phân tích tài chính là phương tiện thể hiện rõ ràng và hiệu quả nhất thực trạng của một thực thể kinh tế. Trong khi ñó thị trường chứng khoán lại là một kênh huy ñộng vốn lớn nhất của các doanh nghiệp và cho toàn bộ nền kinh tế. ðể thị trường chứng khoán có thể “bắt mạch” ñược nền kinh tế thì bản thân nền kinh tế phải cung cấp những thông tin thiết thực. ðể thị trường chứng khoán thực sự là “hàn thử biểu” và là kênh hỗ trợ ñắc lực cho nền kinh tế thì yêu cầu tất yếu ñối với các thông tin kinh tế, tài chính phải ñược cung cấp ñầy ñủ, rõ ràng và trung thực, trong ñó các chỉ số phân tích yếu tố quan trọng nhất. Ở các nền kinh tế phát triển, hệ thống chỉ tiêu tài chính là các con số biết nói, biết biểu cảm về thực trạng tài chính của các công ty. Mỗi ñối tượng quan tâm, từ nhà làm chính sách, nhà ñầu tư ñến người lao ñộng ñều tìm thấy cái mình cần (hoặc ñược các chuyên gia tài chính chỉ cho cái mình nên biết) trong hệ thống chỉ tiêu này. Không chỉ dừng lại ở góc ñộ nghiên cứu, việc công bố thông tin trên thị trường chứng khoán cũng ñược các quốc gia qui ñịnh nghiêm ngặt. Tại thị trường chứng khoán Hồng Kông, London (LSE), Singapore, Nasdaq và Nyse (Mỹ), các công ty niêm yết buộc phải công bố các thông tin liên quan như: Thời gian hoạt ñộng, qui mô vốn, quyền sở hữu cổ phần, hiệu quả hoạt ñộng,