Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH -------------------- NGUYỄN TRUNG KIÊN GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BẮC GIANG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH -------------------- NGUYỄN TRUNG KIÊN GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số : 62.34.02.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS. NGUYỄN TRỌNG THẢN 2. PGS, TS. NGÔ VĂN HIỀN HÀ NỘI - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Trung Kiên ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ......................................................................................................................... i Mục lục..................................................................................................................................ii Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................................... v Danh mục các bảng .............................................................................................................vi Danh mục các hình .............................................................................................................vii MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................ 6 1.1. NHỮNG KẾT QUẢ ĐÃ NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC ...................................... 6 1.2. VỀ CÁC NGHIÊN CỨU CỦA NƯỚC NGOÀI .....................................................12 1.3. SỰ KHÁC BIỆT CỦA LUẬN ÁN SO VỚI CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY ............................................................................................................15 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .............................................................................................15 Chƣơng 2: KHU CÔNG NGHIỆP VÀ GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG KHU CÔNG NGHIỆP..........................................................................17 2.1. KHU CÔNG NGHIỆP ...............................................................................................17 2.1.1. Khái niệm ..........................................................................................................17 2.1.2. Phân loại khu công nghiệp ...............................................................................20 2.1.3. Vai trò của khu công nghiệp ............................................................................21 2.1.4. Những tác động không tích cực từ việc phát triển các khu công nghiệp ...........23 2.2. PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG KHU CÔNG NGHIỆP ...............................................25 2.2.1. Phát triển ............................................................................................................25 2.2.2. Phát triển bền vững ...........................................................................................26 2.2.3. Phát triển bền vững các khu công nghiệp........................................................27 2.2.4. Các tiêu thức đánh giá sự phát triển bền vững của khu công nghiệp ............29 2.3. GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP .......................................................................................................37 2.3.1. Khái niệm giải pháp tài chính phát triển bền vững khu công nghiêp ............37 2.3.2. Tác động của các giải pháp tài chính đến sự phát triển bền vững các khu công nghiệp................................................................................................40 iii 2.3.3. Nội dung và c chế sử dụng các giải pháp tài chính phát triển bền vững các khu công nghiệp ...............................................................................42 2.4. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ ĐỊA PHƯƠNG TRONG VIỆC SỬ DỤNG GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH ĐỂ PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP ....................................................................................59 2.4.1. Kinh nghiệm của Đài Loan ..............................................................................59 2.4.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc ........................................................................60 2.4.3. Kinh nghiệm của tỉnh Vĩnh Phúc.....................................................................62 2.4.4. Bài học cho Bắc Giang trong việc sử dụng các giải pháp tài chính để phát triển các khu công nghiệp ........................................................................64 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .............................................................................................66 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BẮC GIANG ...............67 3.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI TỈNH BẮC GIANG ......................67 3.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BẮC GIANG ............................................................................................................70 3.2.1. Quá trình hình thành phát triển ........................................................................70 3.2.2. Đặc điểm của các khu công nghiệp Bắc Giang ..............................................71 3.2.3. Thực trạng phát triển của các khu công nghiệp theo các chỉ tiêu phát triển bền vững ...................................................................................................74 3.2.4. Đánh giá chung về quá trình phát triển của các khu công nghiệp Bắc Giang .........................................................................................................87 3.3. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI VIỆC PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP BẮC GIANG ........................89 3.3.1. Các giải pháp tài chính của Nhà nước .............................................................89 3.3.2. Thực trạng giải pháp tài chính của các công ty đầu tư hạ tầng công nghiệp ....................................................................................................116 3.3.3. Thực trạng giải pháp tài chính của các công ty thứ cấp ...............................120 3.4. ĐÁNH GIÁ VIỆC SỬ DỤNG CÁC GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI VIỆC PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP BẮC GIANG ......................122 3.4.1. Một số thành quả c bản ................................................................................122 iv 3.4.2. Một số hạn chế trong việc xây dựng và triển khai các giải pháp tài chính.........124 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ...................................................................128 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ...........................................................................................133 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BẮC GIANG .............................................................135 4.1. ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI CỦA TỈNH GIAI ĐOẠN 2015-2025 ..............................................................................135 4.1.1. Định hướng phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2015-2025 .........................135 4.1.2. Mục tiêu phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2015-2025...............................136 4.2. QUAN ĐIỂM VÀ MỤC TIÊU SỬ DỤNG CÁC GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH ĐẾN 2020 ....................136 4.2.1. Quan điểm sử dụng các giải pháp tài chính phát triển các khu công nghiệp ....................................................................................................136 4.2.2. Mục tiêu sử dụng các giải pháp tài chính phát triển các khu công nghiệp ...................................................................................................138 4.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TỈNH BẮC GIANG .........................................................140 4.3.1. Nhóm giải pháp tài chính của Nhà nước .......................................................140 4.3.2. Nhóm giải pháp tài chính của các công ty hạ tầng công nghiệp ..................162 4.3.3. Nhóm giải pháp tài chính của các doanh nghiệp thứ cấp .............................166 4.3.4. Nhóm các giải pháp khác ...............................................................................174 TIỂU KẾT CHƯƠNG 4 ...........................................................................................179 KẾT LUẬN .....................................................................................................................181 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .....................................................................................183 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................184 PHỤ LỤC.........................................................................................................................190 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Bộ KH & ĐT : Bộ Kế hoạch và Đầu tư BQL : Ban quản lý BVMT : Bảo vệ môi trường CNH, HĐH : Công nghiệp hoá, hiện đại hóa DDI : Domestic Direct Investment - Đầu tư trực tiếp trong nước DVHTKD : Dịch vụ hỗ trợ kinh doanh FDI : Foreign Direct Investment - Đầu tư trực tiếp nước ngoài GTSX : Giá trị sản xuất KCN, KCX, KKT : Khu công nghiệp, Khu chế xuất, Khu kinh tế Ngân hàng VDB : Ngân hàng Phát triển Việt Nam NHTM : Ngân hàng thư ng mại NSĐP : Ngân sách địa phư ng NSNN : Ngân sách nhà nước NSTW : Ngân sách Trung ư ng PTBV : Phát triển bền vững SXCN : Sản xuất công nghiệp Thuế GTGT : Thuế giá trị gia tăng Thuế TNCN : Thuế thu nhập cá nhân Thuế TNDN : Thuế thu nhập doanh nghiệp Thuế XNK : Thuế xuất nhập khẩu UBND : Ủy ban nhân dân vi DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1. C cấu kinh tế của Bắc Giang giai đoạn 2010-2014 ...........................67 Bảng 3.2. Các khu công nghiệp tỉnh Bắc Giang .. Error! Bookmark not defined. Bảng 3.3. Đặc điểm các KCN tỉnh Bắc Giang, 2015Error! Bookmark not defined. Bảng 3.4. Diện tích và tỷ lệ lấp đầy của các KCN tỉnh Bắc Giang, 2015Error! Bookmark n Bảng 3.5. Tổng số dự án và số vốn đăng ký, vốn thực hiện 2014-2015Error! Bookmark no Bảng 3.6. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, XNK của các KCN (2010-2015) ......................................... Error! Bookmark not defined. Bảng 3.7. Tình hình nộp NSNN của các KCN, 2015Error! Bookmark not defined. Bảng 3.8. Danh mục các dự án kêu gọi đầu tư giai đoạn 2011-2015 (Lĩnh vực Công nghiệp - Năng lượng) .......... Error! Bookmark not defined. Bảng 3.9. Tổng số tiền thuê đất miễn, giảm cho các KCN từ 2010-2015Error! Bookmark n Bảng 3.10. Chi từ NSNN để xây dựng một số hạng mục của các KCNError! Bookmark no Bảng 3.11. Giá cho thuê mặt bằng ở các KCN tỉnh Bắc GiangError! Bookmark not define Bảng 3.12. Phí bảo trì ở các KCN tỉnh Bắc GiangError! Bookmark not defined. vii DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 3.1. Bản đồ các KCN tỉnh Bắc Giang ................ Error! Bookmark not defined. Hình 3.2. Nộp ngân sách Nhà nước của các KCN 2010-2015Error! Bookmark not defined. Hình 3.3. Đánh giá về khung chính sách đối với KCNError! Bookmark not defined. Hình 3.4. Đánh giá về chính sách thuế của các doanh nghiệp và tổ chứcError! Bookmark not de Hình 3.5. Sự cần thiết sửa đổi chính sách thuế thu nhập doanh nghiệpError! Bookmark not defi Hình 3.6. Mức độ cần thiết sửa đổi chính sách thuế xuất nhập khẩuError! Bookmark not define Hình 3.7. Quan điểm về đầu tư NSNN để hỗ trợ xây dựng các KCNError! Bookmark not defin Hình 3.8. Hình thức đáp ứng nhu cầu nhà ở của công nhân KCN Bắc GiangError! Bookmark n Hình 3.9. Quan điểm về việc chính quyền đầu tư NS xây dựng nhà ở cho công nhân KCN ở Bắc Giang .................... Error! Bookmark not defined. Hình 3.10. Chính quyền địa phư ng tham gia phát triển hệ thống dịch vụ hỗ trợ kinh doanh.............................................. Error! Bookmark not defined. Hình 3.11. Đánh giá khả năng cung cấp thông tin và cung ứng lao động cho các KCN tại Bắc Giang .............................. Error! Bookmark not defined. Hình 3.12. Phư ng thức di chuyển, đi lại của công nhân các KCN Bắc GiangError! Bookmark n Hình 3.13. Mức độ cần thiết phát triển phư ng tiện công cộng phục vụ miễn phí cho công nhân các KCN tỉnh Bắc GiangError! Bookmark not defined. Hình 3.14. Mức độ cần thiết sử dụng ngân sách để hỗ trợ cho nông dân trong việc đào tạo, chuyển đổi ngành nghề, ổn định cuộc sốngError! Bookmark not define Hình 3.15. Đánh giá về chính sách tín dụng tại Bắc GiangError! Bookmark not defined. Hình 3.16. Mức độ cần thiết sửa đổi chính sách tín dụng tại Bắc GiangError! Bookmark not de Hình 4.1. Quan điểm về việc chính quyền đầu tư ngân sách xây dựng nhà ở cho công nhân KCN ở Bắc Giang .............................................................. 157 Hình 4.2. Mức độ cần thiết sửa đổi chính sách tín dụng ............................................. 160 1 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài Bắc Giang là một tỉnh trung du và miền núi có điều kiện kinh tế khó khăn, đang trong quá trình phát triển và chuyển dịch c cấu kinh tế theo hướng tích cực, nâng cao tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ. Vì thế, việc phát triển các khu công nghiệp (KCN) là một chủ trư ng đúng đắn của các cấp chính quyền địa phư ng trong những năm qua, nhằm nâng cao tỷ trọng công nghiệp, tạo c sở để phát triển dịch vụ. Trong chiến lược phát triển kinh tế hướng về công nghiệp dịch vụ, các cấp chính quyền ở Bắc Giang đã lấy các KCN làm nòng cốt. So với nhiều địa phư ng khác trên cả nước, Bắc Giang phát triển các KCN chậm h n khá nhiều, mới chỉ khoảng h n 10 năm kể từ khi KCN đầu tiên được xây dựng [47]. Bên cạnh những thành quả đã đạt được từ chủ trư ng đúng đắn này, việc phát triển các KCN của tỉnh Bắc Giang hiện nay đang phải đối mặt với nhiều vấn đề cần giải quyết nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững (PTBV), trong đó nổi bật có một số vấn đề sau: Thứ nhất, các KCN hầu hết tập trung chủ yếu ở các trung tâm kinh tế (đô thị của địa phư ng), nằm cạnh trục đường quốc lộ 1A, 1B (trục đường huyết mạch chạy qua địa bàn tỉnh), hoặc những khu vực có điều kiện thuận lợi; trong khi các yếu tố c sở hạ tầng khác chưa được phát triển tư ng xứng. Thứ hai, hiệu quả hoạt động kinh doanh của các KCN còn thấp và đang có xu hướng bị giảm sút, đặc biệt là khi mở rộng quy mô. Một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là trong quy hoạch, đầu tư phát triển các KCN của tỉnh chưa tính đến các yếu tố đảm bảo sự PTBV. Thứ ba, các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường, PTBV đang không ngừng được nâng cao, trong khi tình trạng ô nhiễm môi trường tại các KCN đang tăng mạnh và chưa có giải pháp khắc phục đủ mạnh, có hiệu quả và mang tính lâu dài. Thứ tư, hệ thống các chính sách nhằm phát triển bền vững các KCN chưa đồng bộ, thiếu vắng và bất cập. Một trong những bất cập lớn nhất đó là hệ thống các công cụ và giải pháp tài chính chưa được xây dựng và áp dụng hiệu quả.