Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH NGUYỄN VIỆT DŨNG GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hà Nội, 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH NGUYỄN VIỆT DŨNG GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 62.34.02.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS,TS: Vũ Công Ty 2. TS: Trần Tiến Cường Hà Nội, 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Việt Dũng ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i MỤC LỤC ......................................................................................................................ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................ vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ .....................................................................................vii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ............................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................... 2 3. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3 4. Bố cục của luận án ....................................................................................................... 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ....................................................... 5 1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước .......................................................................... 5 1.1.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ........................................................................ 21 1.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................... 24 1.2.1. Phương pháp tiếp cận giải pháp tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp xi măng niêm yết tại Việt Nam.................................................................................................... 24 1.2.2. Khung phân tích của luận án ............................................................................... 26 1.2.3. Thu thập dữ liệu và mô tả các biến trong nghiên cứu ......................................... 26 1.2.4. Phương pháp phân tích ........................................................................................ 30 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 35 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP 2.1. CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP .......................................... 36 2.1.1. Khái niệm cấu trúc tài chính doanh nghiệp ......................................................... 36 2.1.2. Thành phần cấu trúc tài chính doanh nghiệp ....................................................... 38 2.1.3. Tác động của cấu trúc tài chính đến rủi ro tài chính, tỷ suất sinh lời và chi phí sử dụng vốn của doanh nghiệp. .......................................................................................... 47 iii 2.1.4. Lý thuyết về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ............................................... 55 2.1.5. Nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính doanh nghiệp .................................... 65 2.2. TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP............................................ 70 2.2.1. Khái niệm tái cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ............................................. 70 2.2.2. Nội dung tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp ...................................................... 75 2.2.3. Trình tự tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp........................................................ 78 2.2.4. Nguyên tắc cơ bản tái cấu trúc tài chính doanh nghiệp ....................................... 80 2.3. KINH NGHIỆM TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC RÚT RA ĐỐI VỚI VIỆT NAM. ............................................................................................................................. 82 2.3.1. Kinh nghiệm của Ấn Độ. ..................................................................................... 82 2.3.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc ............................................................................. 83 2.3.3. Kinh nghiệm của Hàn Quốc ................................................................................ 84 2.3.4. Những bài học kinh nghiệm rút ra cho các doanh nghiệp xi măng Việt Nam .... 86 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 89 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM 3.1. TỔNG QUAN CÁC DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM .............................................................................................................................. 90 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ngành xi măng Việt Nam ............................. 90 3.1.2. Đặc điểm kinh doanh của các doanh nghiệp xi măng Việt Nam ........................ 92 3.2. THỰC TRẠNG VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM...................................................................................... 93 3.2.1. Thực trạng hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp xi măng niêm yết tại Việt Nam thời gian qua. ........................................................................................................ 93 3.2.2. Thực trạng cấu trúc tài chính của doanh nghiệp xi măng niêm yết tại Việt Nam .................................................................................................................................... 102 3.2.3. Tác động của cấu trúc tài chính đến rủi ro tài chính và giá trị doanh nghiệp của doanh nghiệp xi măng niêm yết tại Việt Nam. ........................................................... 116 iv 3.3. MÔ HÌNH KINH TẾ LƯỢNG ĐÁNH GIÁ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN RỦI RO TÀI CHÍNH VÀ GIÁ TRỊ DOANH NGHIỆP .................................................................................................................................... 122 3.3.1. Sự tác động của cấu trúc tài chính đến rủi ro tài chính .................................... 122 3.3.2. Sự tác động của cấu trúc tài chính đến giá trị doanh nghiệp ............................ 125 3.3.3. Sự tác động của cấu trúc tài chính đến chi phí sử dụng vốn ............................ 126 3.3.4. Sử dụng mô hình kinh tế lượng đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp xi măng niêm yết. ............................................................ 127 3.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM ............................................................... 134 3.4.1. Những kết quả đạt được ................................................................................... 134 3.4.2. Những hạn chế còn tồn tại ................................................................................ 137 3.4.3. Nguyên nhân cơ bản dẫn đến hạn chế .............................................................. 140 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 145 CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM 4.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI ......................................................... 146 4.1.1. Bối cảnh của nền kinh tế .................................................................................. 146 4.1.2. Định hướng phát triển doanh nghiệp xi măng Việt Nam trong thời gian tới. .. 149 4.2. QUAN ĐIỂM THỰC HIỆN TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM............................................... 151 4.2.1. Tái cấu trúc tài chính cần đảm bảo tính tương thích ........................................ 151 4.2.2. Tái cấu trúc tài chính phải đảm bảo sự cân bằng giữa lợi nhuận và rủi ro....... 152 4.2.3. Tái cấu trúc tài chính phải đảm bảo phù hợp với sự thay đổi của môi trường kinh doanh. ......................................................................................................................... 152 4.2.4. Tái cấu trúc tài chính phải đảm bảo sự phù hợp với từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp............................................................................................................... 153 4.3. GIẢI PHÁP TÁI CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP XI MĂNG NIÊM YẾT TRONG ĐIỀU KIỆN HIỆN NAY TẠI VIỆT NAM........................ 154 v 4.3.1. Nhóm giải pháp trực tiếp .................................................................................. 154 4.3.2. Nhóm giải pháp hỗ trợ ...................................................................................... 174 4.4. KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI NHÀ NƯỚC ........................................................ 181 4.4.1. Khuyến nghị về công tác quy hoạch ngành xi măng ........................................ 181 4.4.2. Khuyến nghị về công tác hỗ trợ vốn ................................................................ 183 4.4.3. Khuyến nghị về công tác thị trường tiêu thụ .................................................... 184 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .......................................................................................... 186 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 187 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .......................................................................................................... 189 TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 190 PHỤ LỤC ................................................................................................................... 196 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DH Dài hạn DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNXM Doanh nghiệp xi măng ERP Phần bù rủi ro cổ phần FEM Mô hình các nhân tố ảnh hưởng cố định KT - XH Kinh tế - Xã hội LTD Hệ số nợ dài hạn NCS Nghiên cứu sinh NH Ngắn hạn REM Mô hình các nhân tố ảnh hưởng ngẫu nhiên STD Hệ số nợ ngắn hạn TD Hệ số nợ phải trả TP Thành phố TSCĐ Tài sản cố định TSLĐ Tài sản lưu động TW Trung ương WACC Chi phí sử dụng vốn bình quân vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang 1.1 Thống kê mô tả các biến nghiên cứu 28 3.1 Tình hình tăng, giảm vốn đầu tư của chủ sở hữu các DNXMNY 110 3.2 Cấu trúc tài chính theo quan hệ sở hữu và phạm vi huy động vốn 119 3.3 Xu thế tác động của cấu trúc tài chính đến ROE 120 3.4 Tác động của cấu trúc tài chính đến khả năng thanh toán 124 3.5 Tác động của cấu trúc tài chính đến ROA 125 3.6 Tác động của cấu trúc tài chính đến WACC 127 3.7 Nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính theo quan hệ sở hữu 128 3.8 Hệ số beta điều chỉnh của các nhân tố ảnh hưởng đến LTD, STD 129 3.9 Hệ số beta điều chỉnh của các nhân tố ảnh hưởng đến NVTX 131 3.10 Hệ số beta điều chỉnh của các nhân tố ảnh hưởng đến NVBN 132 4.1 Nhu cầu xi măng dự kiến 151 4.2 Ước tính lãi suất phi rủi ro năm 2015 157 4.3 Cấu trúc tài chính theo giá trị thị trường của BCC năm 2015 158 4.4 Chi phí sử dụng vốn cổ phần tại mỗi mức cấu trúc tài chính 159 4.5 Chi phí sử dụng nợ vay tại mỗi mức cấu trúc tài chính 160 4.6 Chi phí sử dụng vốn bình quân tại mỗi mức cấu trúc tài chính 160 4.7 Cấu trúc tài chính mục tiêu với mỗi mức giá thị trường của cổ phiếu 161 4.8 Cấu trúc tài chính với hệ số beta của cổ phiếu 162 4.9 Cấu trúc tài chính mục tiêu của doanh nghiệp xi măng niêm yết 162 4.10 Cấu trúc tài chính theo giá trị thị trường và cấu trúc tài chính mục tiêu 163 4.11 Chỉ tiêu ROIC của doanh nghiệp xi măng 172 4.12 Hệ số nợ vay trên tổng vốn đầu tư của DNXMNY 173 vii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình vẽ Tên hình vẽ, đồ thị Trang 2.1 Cấu trúc tài chính doanh nghiệp 38 2.2 Cấu trúc tài chính theo quan hệ sở hữu 38 2.3 Cấu trúc tài chính theo thời gian huy động vốn 44 2.4 Chi phí sử dụng vốn bình quân (WACC) theo hệ số nợ 55 2.5 Tác động của thuế và chi phí kiệt quệ tài chính đến giá trị công ty 60 3.1 Quy mô kinh doanh của DNXMNY giai đoạn 2009 – 2015 95 3.2 Cấu trúc tài sản của DNXM theo thời hạn và tính chất sử dụng TS 96 3.3 Khả năng thanh toán của các DNXMNY giai đoạn 2009 - 2015 98 3.4 Hiệu suất hoạt động của DNXMNY giai đoạn 2009 - 2015 99 3.5 Vòng quay tổng TS của DNXM theo quy mô TS và tỷ lệ SHNN 99 3.6 Hiệu quả hoạt động của DNXMNY giai đoạn 2009 - 2015 101 3.7 Cấu trúc tài chính theo quan hệ sở hữu 102 3.8 Hệ số nợ theo quy mô tài sản và tỷ lệ SHNN 103 3.9 Cấu trúc nợ theo thời gian sử dụng nợ 104 3.10 Cấu trúc nợ theo tính chất phải trả chi phí 106 3.11 Cấu trúc nguồn vốn chủ sở hữu 109 3.12 Cấu trúc tài chính của các DNXMNY 112 3.13 Cấu trúc nguồn vốn theo thời gian huy động và sử dụng vốn 113 3.14 Cấu trúc nguồn vốn theo phạm vi huy động vốn 115 3.15 Sự cân bằng tài chính của các DNXMNY 117 3.16 Mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính với khả năng thanh toán 120 3.17 Mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính với chi phí sử dụng vốn 121