Nội dung

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐẶNG THÀNH CHUNG CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA THÁI LAN VÀ MALAYSIA SAU KHỦNG HOẢNG KINH TẾ TOÀN CẦU VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2020 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐẶNG THÀNH CHUNG CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA THÁI LAN VÀ MALAYSIA SAU KHỦNG HOẢNG KINH TẾ TOÀN CẦU VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM Ngành : Kinh tế Quốc tế Mã số : 9 31 01 06 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Đinh Công Tuấn 2. TS. Dương Trung Kiên HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Đặng Thành Chung MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN CHỦ ĐỀ CỦA LUẬN ÁN ...................................................................... 7 1.1. Tổng quan tài liệu về mô hình tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ....................................................................................................... 7 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................. 7 1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước ............................................................. 8 1.2. Tổng quan tài liệu về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế trên thế giới sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu, đặc biệt ở các quốc gia Đông Nam Á là Thái Lan, Malaysia và Việt Nam.......................................................................................... 9 1.2.1. Các nghiên cứu ngoài nước .......................................................................... 9 1.2.2. Các nghiên cứu trong nước ........................................................................ 12 1.3. Những điểm đã thống nhất, khoảng trống và hướng nghiên cứu của luận án17 1.3.1. Những điểm đã thống nhất ......................................................................... 18 1.3.2. Khoảng trống và hướng nghiên cứu của luận án ....................................... 18 1.4. Câu hỏi nghiên cứu và khung phân tích của luận án ....................................... 19 1.4.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................... 19 1.4.2. Khung phân tích của luận án ...................................................................... 19 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ.................. 21 2.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về mô hình tăng trưởng kinh tế ........................ 21 2.1.1. Một số khái niệm........................................................................................ 21 2.1.2. Phân loại mô hình tăng trưởng kinh tế ....................................................... 24 2.1.3. Tốc độ và chất lượng tăng trưởng trong mô hình tăng trưởng kinh tế ...... 26 2.1.4. Các thành tố của mô hình tăng trưởng kinh tế ........................................... 38 2.1.5. Một số lý thuyết và mô hình tăng trưởng kinh tế....................................... 40 2.2. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008 ....................................................... 45 2.2.1. Nguyên nhân chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế.............................. 45 2.2.2. Mục đích chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế .................................... 51 2.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ....... 51 2.2.4. Kinh nghiệm thực tiễn và xu thế quốc tế trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ....................................................................................................... 54 Chương 3: CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ Ở MALAYSIA VÀ THÁI LAN SAU KHỦNG HOẢNG KINH TẾ TOÀN CẦU ... 59 3.1. Chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ở Malaysia sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu .................................................................................................................... 59 3.1.1. Những vấn đề đặt ra với mô hình tăng trưởng kinh tế của Malaysia từ sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu .............................................................................. 59 3.1.2. Một số định hướng chính trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế . 61 3.1.3. Một số chuyển đổi thực tế sau khủng hoảng.............................................. 64 3.1.4. Đánh giá về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ở Malaysia ............. 69 3.2. Chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ở Thái Lan sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu .................................................................................................................... 75 3.2.1. Những vấn đề đặt ra với mô hình tăng trưởng kinh tế của Thái Lan từ sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu .............................................................................. 75 3.2.2. Định hướng chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ................................ 81 3.2.3. Những chính sách đã thực hiện .................................................................. 86 3.2.4. Đánh giá về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ở Thái Lan ............. 93 3.3. Những tương đồng trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế của Malaysia và Thái Lan ................................................................................................. 96 Chương 4: BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ THỰC TIỄN CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA MALAYSIA VÀ THÁI LAN SAU KHỦNG HOẢNG KINH TẾ TOÀN CẦU VÀ HÀM Ý CHO VIỆT NAM ........100 4.1. Bài học kinh nghiệm từ thực tiễn chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế của Malaysia và Thái Lan sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu ............................. 100 4.1.1. Thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô một cách kịp thời, đồng bộ và hiệu quả .............................................................................................................100 4.1.2. Ổn định thị trường tài chính và khôi phục lòng tin của dân chúng .........102 4.1.3. Tái cấu trúc nền kinh tế sau khủng hoảng................................................103 4.1.4. Quan tâm sâu sắc đến vấn đề an sinh xã hội ............................................104 4.2. Hàm ý đối với Việt Nam .................................................................................... 105 4.2.1. Căn cứ khoa học xác định mô hình tăng trưởng kinh tế mới thời kỳ hậu khủng hoảng ở Việt Nam ................................................................................... 105 4.2.2. Thực tiễn chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam từ năm 2011 đến nay ......................................................................................................118 4.2.3. Gợi mở kinh nghiệm đối với Việt Nam về đổi mới mô hình tăng trưởng127 4.2.4. Một số giải pháp chủ yếu nhằm tiếp tục chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam trong thời gian tới ............................................................... 139 KẾT LUẬN ................................................................................................................152 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA NGHIÊN CỨU SINH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .................................................................................154 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 155 PHỤ LỤC .................................................................................................................. 168 DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt ADB Tiếng Việt Ngân hàng Phát triển châu Á AEC Cộng đồng kinh tế ASEAN ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Tiếng Anh Asian Development Bank ASEAN Economic Community Association of South – East Asian Nations CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DNNN ĐNA Doanh nghiệp nhà nước Đông Nam Á EU Liên minh châu Âu European Union FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài Foreign Direct Investment GDĐT Giáo dục đào tạo GDP Tổng sản phẩm quốc nội Gross Domestic Product GNI Tổng thu nhập quốc dân Gross National Income GNP Tổng sản phẩm quốc dân Gross National Products HDI Chỉ số phát triển con người Human Development Index Chương trình phát triển nông Integrated Agricultural nghiệp liên kết (Malaysia) Development Project Tỷ lệ vốn trên sản lượng tăng thêm Incrumental capital output IADPs ICOR ratio IDA IHR Hiệp hội Phát triển quốc tế (tổ chức International Development thuộc Ngân hàng thế giới) Association Điều lệ Y tế quốc tế International Health Regulations ILO Tổ chức Lao động quốc tế International Labour Organization IMF Quỹ Tiền tệ quốc tế KCN Khu công nghiệp KHCN LHQ MDGs International Monetary Fund Khoa học công nghệ Liên hợp quốc United Nations Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ Millennium Development Goals MHTT MHTTKT MTST NAP Mô hình tăng trưởng Mô hình tăng trưởng kinh tế Môi trường sinh thái Chính sách Nông nghiệp mới New Agriculture Policy (Malaysia) NDP Kế hoạch Phát triển quốc gia National Development Plan (Malaysia) NEP Chính sách Kinh tế mới New Economic Policy NSLĐ Năng suất lao động OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh Organization for Economic tế Cooperation and Development TFP Năng suất nhân tố tổng hợp TPP Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Trans-Pacific Partnership Dương Agreement TTKT Tăng trưởng kinh tế UNDP Chương trình phát triển của Liên United Nations hợp quốc Development Program Tổ chức Giáo dục, Khoa học và United Nations Educational Văn hóa Liên hợp quốc Scientific and Cultural UNESCO Organization VKTTĐ Vùng kinh tế trọng điểm WB Ngân hàng thế giới World Bank WEF Diễn đàn Kinh tế thế giới World Economic Forum WHO Tổ chức Y tế thế giới World Health Organization WTO Tổ chức thương mại thế giới World Trade Organization DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Phác thảo cơ bản về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế ......................53 Bảng 2.2. Nhóm các nước thành công và thất bại do sự phù hợp hay không của mô hình tăng trưởng kinh tế................................................................................56 Bảng 3.1: Các chỉ số xuất nhập khẩu của Malaysia, giai đoạn 2010 – 2012 ................72 Bảng 3.2: Tổng quan hệ thống giáo dục của Thái Lan ..................................................79 Bảng 4.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế và vốn đầu tư/GDP giai đoạn 1986–2010 ...... 111 Bảng 4.2. Đóng góp vào tăng trưởng của các yếu tố vốn, lao động và TFP .............. 113 Bảng 4.3: Kết quả hoạt động của 3 khu vực kinh tế ................................................... 114 DANH MỤC HÌNH Hình 3.1: Thu nhập bình quân đầu người của Malaysia, giai đoạn 2007 – 2015 ..........70 Hình 3.2: Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Thái Lan (Đơn vị: %) ..................................76 Hình 3.3: Tỷ lệ lao động phân theo trình độ giáo dục của Thái Lan, giai đoạn 2001-2010 ...........................................................................................................77 Hình 3.4. Hệ số GINI của Thái Lan, giai đoạn 1981-2012 ...........................................79 Hình 4.1. Tỉ lệ người thu nhập thấp (dưới 2 đôla/ngày) trong tổng dân số ................ 117 Hình 4.2. Khoảng cách ngày một lớn giữa GDP theo đầu người của Việt Nam với mức trung bình của các nước châu Á đang phát triển ..................................... 117 Hình 4.3. Tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2017 cao nhất trong 10 năm .............. 123 Hình 4.4. Vốn FDI giải ngân cao kỷ lục năm 2017 .................................................... 123 Hình 4.5. Việt Nam đạt thặng dư thương mại 2.67 tỉ USD năm 2017 ....................... 124