Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -------------------- LÂM THANH PHI QUỲNH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC XẾP HẠNG TÍN NHIỆM CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI – NGHIÊN CỨU TẠI CÁC NỀN KINH TẾ PHÁT TRIỂN VÀ CÁC NỀN KINH TẾ MỚI NỔI LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2018 i LỜI CAM ĐOAN ----&&&---Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. ii MỤC LỤC ----&&&---Trang Trang phụ bìa LỜI CAM ĐOAN................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... ii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... vi DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ ĐỒ THỊ .................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................................. ix TÓM TẮT ............................................................................................................................ xii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ....................................................................................................... 1 1.2 Vấn đề nghiên cứu.......................................................................................................... 2 1.3 Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................... 3 1.4 Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................ 4 1.5 Đối tượng, phạm vi, dữ liệu và phương pháp nghiên cứu ......................................... 4 1.6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ................................................................. 5 1.6.1 Ý nghĩa khoa học ......................................................................................................... 5 1.6.2 Ý nghĩa thực tiễn ......................................................................................................... 5 1.7 Những đóng góp của luận án ........................................................................................ 6 1.8 Kết cấu của luận án ....................................................................................................... 6 CHƯƠNG 2: XẾP HẠNG TÍN NHIỆM NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI CÁC NỀN KINH TẾ PHÁT TRIỂN VÀ CÁC NỀN KINH TẾ MỚI NỔI 2.1 Tổng quan về MXHTN của NHTM. ............................................................................ 8 2.1.1 Khái niệm về MXHTN của NHTM. ........................................................................... 8 2.1.2 Phương pháp đánh giá MXHTN của NHTM ............................................................ 11 2.1.2.1 Hệ thống thống nhất đánh giá các tổ chức tài chính (The Uniform Financial Institutions Rating System - UFIRS).................................................................. 11 2.1.2.2 Phương pháp đánh giá MXHTN NHTM của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế ................................................................................................................................... 12 iii 2.2 Đặc điểm kinh tế và đặc điểm của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi .................................................................................................. 14 2.2.1 Một số đặc điểm kinh tế của các nền kinh tế phát triển ............................................ 14 2.2.2 Một số đặc điểm của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển ................................ 14 2.2.3 Một số đặc điểm kinh tế của các nền kinh tế mới nổi................................................ 16 2.2.4 Một số đặc điểm của các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi................................... 18 2.3 Cơ sở lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM ....................... 20 2.3.1 Sự tác động của các yếu tố vĩ mô đến MXHTN của NHTM .................................... 22 2.3.2 Sự tác động của yếu tố hỗ trợ từ chính phủ hay tập đoàn mẹ đến MXHTN của các NHTM ............................................................................................................................. 23 2.3.3 Sự tác động của các yếu tố đặc thù của NHTM đến MXHTN ................................. 24 2.4 Cơ sở lý thuyết về sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ..... 25 2.4.1 Khái niệm về bất cân xứng thông tin.......................................................................... 25 2.4.2 Nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ....................................................................................................................................... 25 2.4.3 Bất cân xứng thông tin tạo ra sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ............................................................................................................................... 30 2.5 Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan .................................................. 33 2.5.1 Mức độ tin cậy và tính thống nhất trong các đánh giá MXHTN của NHTM .......... 35 2.5.2 Xây dựng mô hình dự báo MXHTN ........................................................................... 38 2.5.2.1 Các nghiên cứu sử dụng phương pháp phân loại bằng các mô hình hồi quy thống kê ................................................................................................................................. 38 2.5.2.2 Các nghiên cứu sử dụng các phương pháp phân loại trí tuệ nhân tạo ................. 39 2.6 Khe hổng nghiên cứu và khung phân tích của luận án .............................................. 43 2.6.1 Khe hổng nghiên cứu .................................................................................................. 43 2.6.2 Khung phân tích của luận án ..................................................................................... 44 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Mô hình nghiên cứu đề xuất ......................................................................................... 47 3.1.1 Mô hình hồi quy Ordered Logit .................................................................................. 47 iv 3.1.2 Xác định và đo lường biến phụ thuộc......................................................................... 51 3.1.3 Xác định và đo lường các biến giải thích ................................................................... 51 3.2 Dữ liệu nghiên cứu ......................................................................................................... 59 3.3 Các giả thuyết nghiên cứu............................................................................................. 63 3.4 Phương pháp phân tích dữ liệu .................................................................................... 66 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 4.1 Phân tích phương sai một yếu tố các chỉ tiêu tài chính NHTM theo từng MXHTN ................................................................................................................................ 72 4.2 Kết quả phương pháp lựa chọn biến giải thích và đánh giá mức độ phù hợp của mô hình hồi quy Ordered logit .................................................................................... 82 4.2.1 Kết quả phương pháp lựa chọn biến giải thích trong mô hình hồi quy Ordered logit ........................................................................................................................................ 82 4.2.2 Kết quả đánh giá mức độ phù hợp của mô hình ........................................................ 89 4.3 Kiểm định các giả định trong mô hình Ordered logit ................................................ 93 4.3.1 Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến trong mô hình (Multicollinearity) ................. 93 4.3.2 Kiểm tra hiện tượng phương sai thay đổi trong mô hình (heteroskedasticity) ......... 94 4.3.3 Kiểm tra việc thiếu biến giải thích cần thiết trong mô hình ...................................... 96 4.4 Đánh giá tác động biên của một số biến giải thích trong mô hình. ........................... 98 4.5 Xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi ...................... 100 4.6 Thảo luận kết quả nghiên cứu ...................................................................................... 106 4.6.1 Thảo luận các kết quả nghiên cứu từ mô hình dự đoán MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. .................................................................................................. 106 4.6.1.1 Tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. .................................................................................................. 106 4.6.1.2 Tác động của yếu tố sở hữu đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi................................................................................................................................... 108 4.6.1.3 Tác động của yếu tố quy mô đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi................................................................................................................................... 109 4.6.1.4 Tác động của các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ..................................................................................................................... 111 v 4.6.2 Thảo luận các kết quả nghiên cứu từ mô hình dự đoán MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển................................................................................................ 116 4.6.2.1 Tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển................................................................................................ 116 4.6.2.2 Tác động của yếu tố sở hữu đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .............................................................................................................................. 117 4.6.2.3 Tác động của yếu tố quy mô đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .............................................................................................................................. 118 4.6.2.4 Tác động của các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .................................................................................................................. 119 4.6.3 Thảo luận kết quả xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi ...................................................................................................................... 125 4.6.3.1 Sự khác biệt trong tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. ........ 125 4.6.3.2 Sự khác biệt trong tác động của yếu tố sở hữu đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. ................................................. 126 4.6.3.3 Sự khác biệt trong tác động của yếu tố quy mô và các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi ......... 128 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH 5.1 Kết luận .......................................................................................................................... 134 5.2 Gợi ý chính sách ............................................................................................................. 137 5.2.1 Các gợi ý chính sách cho các cơ quan quản lý hoạt động ngân hàng ...................... 137 5.2.2 Các gợi ý chính sách cho các NHTM ......................................................................... 139 5.3 Hạn chế của nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo.............................. 141 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Phụ lục 1a .............................................................................................................................. i Phụ lục 1b .............................................................................................................................. ii Phụ lục 2 ................................................................................................................................ iii Phụ lục 3 ................................................................................................................................ v vi Phụ lục 4 ................................................................................................................................ vii Phụ lục 5 ................................................................................................................................ xvii Phụ lục 6a .............................................................................................................................. xix Phụ lục 6b .............................................................................................................................. xx Phụ lục 7 ................................................................................................................................ xxi Phụ lục 8 ................................................................................................................................ xxii Phụ lục 9 ................................................................................................................................ xxiii Phụ lục 10 .............................................................................................................................. xxiv vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ----&&&---Ký hiệu ANOVA Tiếng Anh Analysis of variance Tiếng Việt Phân tích phương sai FFIEC Federal Financial Instutions Hội đồng Giám sát các tổ Examination Council chức tài chính liên bang Gross National Products Tổng sản phẩm quốc gia GNP HSHQ Hệ số hồi quy IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ quốc tế MDA Multiple discriminant analysis Phân tích đa biệt thức Mức xếp hạng tín nhiệm MXHTN NIM Net Interest Margin Tỷ lệ lãi cận biên NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng trung ương OBS Observations Các quan sát OECD Organization for Economic Tổ chức Hợp tác và Co-operation and Development Phát triển kinh tế OLS Ordinary Least Squares Bình phương nhỏ nhất ROAA Return on average assets Tỷ số lợi nhuận trên tổng tài sản bình quân ROAE Return on average equity Tỷ số lợi nhuận trên tổng vốn chủ sở hữu bình quân VIF Variance inflation factor Hệ số khuếch đại phương sai WB World Bank Ngân hàng thế giới viii DANH MỤC ĐỒ THỊ VÀ SƠ ĐỒ ----&&&---Đồ thị 2.1: Mức độ tập trung trong lĩnh vực ngân hàng tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi giai đoạn 1999 – 2008 ..................................................................... 15 Đồ thị 2.1: ROAA của các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi và các nền kinh tế phát triển giai đoạn 1999-2008 ...................................................................................................... 19 Đồ thị 3.1: Minh họa xác suất trong mô hình Ordered Logit ................................................ 51 Đồ thị 4.1: Tác động của biến Coutry_Rating đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi................................................................... 107 Đồ thị 4.2: Tác động của biến Bicra đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi ................................................................................... 108 Đồ thị 4.3: Tác động của biến LnAss đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi. .................................................................................. 110 Đồ thị 4.4: Tác động của biến AssGrow đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi.................................................................... 112 Đồ thị 4.5: Tác động của biến LoanLoss_Ln đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi.................................................................... 113 Đồ thị 4.6: Tác động của biến OthIn_Ass đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi.................................................................... 116 Đồ thị 4.7: Tác động của biến LnAss đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................................ 118 Đồ thị 4.8: Tác động của biến LoanLoss_Ln đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................. 119 Đồ thị 4.9: Tác động của biến NIM đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................................ 122 Đồ thị 4.10: Tác động của biến ROAE đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................. 123 Sơ đồ 2.1: Khung phân tích MXHTN NHTM của Fitch ....................................................... 13 Sơ đồ 2.2: Các yếu tố tác động đến MXHTN của NHTM .................................................... 21 Sơ đồ 2.3: Khung phân tích của luận án ................................................................................ 45