Luận án Tiến sĩ Kế toán: Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam.pdf (Luận án Tiến sĩ)

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÕ VĂN CƯƠNG NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ Đà Nẵng, năm 2021 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÕ VĂN CƯƠNG NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 62 34 03 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN: 1. PGS.TS. ĐOÀN NGỌC PHI ANH 2. PGS.TS. TRẦN ĐÌNH KHÔI NGUYÊN Đà Nẵng, năm 2021 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, các dữ liệu, lập luận, phân tích, đánh giá và kết quả trong luận án là trung thực. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về những nội dung đã trình bày trong luận án này. Tác giả luận án VÕ VĂN CƯƠNG LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam” tôi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo nhiệt tình của các thầy, cô giáo Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng để hoàn thành luận án này. Với tình cảm chân thành, tôi bày tỏ lòng biết ơn đối với Ban giám hiệu, Khoa Kế toán, phòng Đào tạo thuộc Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng, các thầy giáo, cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ sự biết ơn đặc biệt đến Thầy PGS. TS. Đoàn Ngọc Phi Anh và Thầy PGS. TS. Trần Đình Khôi Nguyên - là những người không chỉ đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức, tài liệu và phương pháp để tôi hoàn thành luận án này mà còn là những người anh, người bạn, người thân đã giúp đỡ tôi trong cả cuộc sống. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Kiểm toán nhà nước khu vực VIII, nơi tôi công tác đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận án. Đặc biệt, cảm ơn Bố mẹ hai gia đình, vợ và hai con trai đã động viên, cổ vũ, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong suốt quá trình thực hiện luận án, song có thể còn có những mặt hạn chế, thiếu sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp và sự chỉ dẫn của các thầy cô giáo và các bạn. Tác giả luận án VÕ VĂN CƯƠNG i MỤC LỤC MỤC LỤC ............................................................................................................................. i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................................... x MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của luận án .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án ............................................................................... 2 3. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ......................................................... 3 4.1. Đối tượng nghiên cứu: ........................................................................................... 3 4.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu của luận án ....................................................................... 3 6. Các đóng góp mới của luận án ................................................................................... 4 6.1. Về phương diện lý thuyết ...................................................................................... 5 6.2. Về phương diện thực tiễn ...................................................................................... 5 7. Kết cấu của luận án ..................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN TRỊ CÔNG TY VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP ................................................ 7 1.1. Quản trị công ty........................................................................................................ 7 1.1.1. Khái niệm quản trị công ty ................................................................................. 7 1.1.2. Các đặc điểm và đo lường đặc điểm quản trị công ty ........................................ 9 1.1.3. Đo lường chất lượng quản trị công ty .............................................................. 17 1.2. Công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp................................... 18 1.2.1. Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ............................................. 18 1.2.2. Khái niệm về công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........... 19 1.2.3. Nội dung công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................. 20 1.2.4. Đo lường mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .... 25 1.3. Các Lý thuyết liên quan đến quản trị công ty và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................................................................................................................................. 29 1.3.1. Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory) .......................................... 29 1.3.2. Lý thuyết đại diện (Agency Theory) ................................................................ 30 1.3.3. Lý thuyết tín hiệu (Sig.naling Theory) ............................................................. 30 1.3.4. Lý thuyết tính hợp lý (Legitimacy Theory) ...................................................... 31 1.3.5. Lý thuyết chi phí sở hữu (Property Cost Theory) ............................................ 31 1.3.6. Lý thuyết chi phí chính trị (Political Economy Theory) .................................. 32 1.4. Ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........................................................................................ 32 1.4.1. Ảnh hưởng của các đặc điểm hội đồng quản trị đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................................................................................. 32 1.4.2. Ảnh hưởng của các đặc điểm ban giám đốc đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. ................................................................................. 36 ii 1.4.3. Ảnh hưởng của các đặc điểm cổ đông đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. .......................................................................................... 37 1.4.4. Ảnh hưởng của các đặc điểm Kiểm soát/Kiểm toán đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. ............................................................................ 39 1.5. Ảnh hưởng của chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .............................................................................. 40 1.6. Ảnh hưởng của các đặc điểm công ty tới mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (biến kiểm soát)........................................................................ 40 1.6.1. Quy mô công ty ................................................................................................ 40 1.6.2. Tỷ suất lợi nhuận .............................................................................................. 41 1.6.3. Đòn bẩy tài chính ............................................................................................. 41 1.6.4. Tuổi công ty...................................................................................................... 42 1.7. Kết luận Chương 1 ................................................................................................. 42 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ....................................................................... 43 2.1. Khung nghiên cứu của luận án ............................................................................. 43 2.2. Giả thuyết nguyên cứu ........................................................................................... 44 2.3. Mô hình nghiên cứu ............................................................................................... 55 2.3.1. Mô hình ảnh hưởng của đặc điểm QTCT tới mức độ CBTT TNXH ............... 56 2.3.2. Mô hình ảnh hưởng của chất lượng QTCT tới mức độ CBTT TNXH............. 56 2.4. Đo lường các biến nghiên cứu ............................................................................... 57 2.4.1. Đo lường đặc điểm quản trị công ty ................................................................. 57 2.4.2. Đo lường chất lượng quản trị công ty .............................................................. 59 2.4.3. Đo lường mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .... 62 2.4.4. Đo lường các biến kiểm soát ............................................................................ 64 2.5. Thu thập dữ liệu ..................................................................................................... 65 2.5.1. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................. 65 2.5.2. Dữ liệu sơ cấp ................................................................................................... 66 2.6. Xử lý dữ liệu ........................................................................................................... 67 2.6.1. Xử lý dữ liệu thứ cấp ........................................................................................ 67 2.6.2. Xử lý dữ liệu sơ cấp ......................................................................................... 67 2.6. Kết luận Chương 2 ................................................................................................. 68 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ CÔNG TY VÀ MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ......................................................................................................................... 69 3.1. Thực trạng về quản trị công ty ............................................................................. 69 3.1.1. Thực trạng đặc điểm quản trị công ty............................................................... 69 3.1.2. Thực trạng chất lượng quản trị công ty của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ...................................................................................................................................... 85 3.2. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam .......................................................................................................... 87 3.2.1. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội chung của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................ 87 3.2.2. Thực trạng mức độ công bố thông tin bắt buộc trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................ 90 iii 3.2.3. Thực trạng mức độ công bố thông tin tự nguyện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................ 93 3.2.4. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp theo GRI không có trọng số của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ........................... 94 3.2.5. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp theo GRI có trọng số của các doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ...................................... 95 3.2.6. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp theo GRI theo từng nhóm chỉ mục....................................................................................... 96 3.3. Kết luận Chương 3 ............................................................................................... 108 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUẢN TRỊ CÔNG TY ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ............................................................................. 109 4.1. Ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam .................................................. 109 4.1.1. Kết quả nghiên cứu định lượng ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ... 109 4.1.2. Kết quả nghiên cứu định tính ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ... 132 4.2. Ảnh hưởng của chất lượng chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam........................ 136 4.2.1. Phân tích mối tương quan giữa các biến trong mô hình ................................. 136 4.2.2. Mô hình hồi quy bội và phân tích kết quả ...................................................... 137 4.3. Ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các loại hình doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ............................................ 151 4.3.1. Ảnh hưởng của đặc điểm quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các loại hình doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ................................. 151 4.3.2. Ảnh hưởng của chất lượng quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của các loại hình doanh nghiệp niêm yết ở Việt Nam ........................ 153 4.4. Kết luận Chương 4 ............................................................................................... 153 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ............................................... 155 5.1. Tổng hợp kết quả nghiên cứu ............................................................................. 155 5.1.1. Thực trạng quản trị công ty ............................................................................ 155 5.1.2. Thực trạng mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp 156 5.1.3. Ảnh hưởng của quản trị công ty đến mức độ công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ......................................................................................................... 156 5.2. Hàm ý chính sách ................................................................................................. 160 5.2.1. Về quản trị công ty ......................................................................................... 160 5.2.2. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp............................................................ 163 5.2.3. Đối với các nhà đầu tư.................................................................................... 164 5.2.4. Đối với cơ quan quản lý nhà nước ................................................................. 164 5.3. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu trong tương lai ............................. 165 5.4. Kết luận Chương 5 ............................................................................................... 166 KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 167 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ..................................................... 168 iv Nghiên cứu khoa học cấp Bộ ...................................................................................... 168 Bài báo trong nước ...................................................................................................... 168 Hội thảo quốc gia......................................................................................................... 168 Hội thảo quốc tế........................................................................................................... 168 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 170 Tài liệu Tiếng Việt ....................................................................................................... 170 Tài liệu Tiếng Anh....................................................................................................... 172 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Nội dung CBTT Công bố thông tin QTCT Quản trị công ty TTCK Thị trường chứng khoán TNXH Trách nhiệm xã hội HĐQT Hội đồng quản trị BGĐ Ban giám đốc BKS Ban kiểm soát CSR Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp CSRD UNCG GRI ISO DN Công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp The Ten Principles Of Un Global Compact - Mười nguyên tắc của Hiệp ước toàn cầu Liên hợp quốc Global Reporting Initiative - Báo cáo sáng kiến toàn cầu International Organization for Standardization - Tổ chức Quốc tế về Tiêu chuẩn hóa Doanh nghiệp DNSX Doanh nghiệp sản xuất DNTM Doanh nghiệp thương mại DNDV Doanh nghiệp dịch vụ CSRD chung Mức độ công bố thông tin CSR chung CSRD BB Mức độ công bố thông tin CSR bắt buộc CSRD TN CSRD – GRI Không TS CSRD – GRI Có TS HĐQM Mức độ công bố thông tin CSR tự nguyên Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI không có trọng số Mức độ công bố thông tin CSR theo GRI có trọng số Quy mô HĐQT HĐĐL HĐQT độc lập HĐNg HĐQT nước ngoài vi Ký hiệu Nội dung HĐNu HĐQT nữ HĐTu Tuổi bình quân của HĐQT HĐHo Cuộc họp HĐQT trong năm HĐGĐ Chủ tịch HĐQT kiêm GĐ điều hành GĐQM Quy mô ban giám đốc GĐĐL Giám đốc độc lập GĐNg Giám đốc nước ngoài GĐNu Giám đốc nữ CĐLo Cổ đông lớn CĐTC Cổ đông tổ chức CĐNN Sở hữu của nhà nước CĐHĐ Sở hữu của HĐQT CĐGĐ Sở hữu của Ban giám đốc CĐNg Cổ đông nước ngoài CĐGĐi Cổ đông gia đình KSQM Quy mô ban kiểm soát KSHo Số lượng cuộc họp Ban kiểm soát KTBF Công ty kiểm toán thuộc Big Four Gov-Score Chỉ số chất lượng quản trị công ty CG Quality Chất lượng quản trị công ty TTS Tổng tài sản ROA Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản (Return on total assets) Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (Return on common equyty) Tuổi công ty ROE Tuoi UBCKNN Ủy ban chứng khoán nhà nước