Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp

pdf
Số trang Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp 7 Cỡ tệp Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp 218 KB Lượt tải Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp 0 Lượt đọc Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp 1
Đánh giá Lao phổi và dò hậu môn nhân 15 trường hợp
4.3 ( 16 lượt)
Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu
Để tải xuống xem đầy đủ hãy nhấn vào bên trên
Chủ đề liên quan

Nội dung

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 LAO PHOÅI VAØ DOØ HAÄU MOÂN NHAÂN 15 TRÖÔØNG HÔÏP Nguyeãn Thò Ñoan Trang* TOÙM TAÉT Töø 09/2003 ñeán 09/2004, coù 15 beänh nhaân lao phoåi vaø doø haäu moân, maø ñieàu trò khoâng thaønh coâng vôùi ngoaïi khoa, ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò lao taïi Beänh vieän Ñaïi Hoïc Y Döôïc TPHCM. Coù 12 beänh nhaân nam vaø 3 nöõ. Tuoåi trung bình laø 41 (giôùi haïn töø 23 ñeán 65 tuoåi). 66,67% doø haäu moân do lao coù thôøi gian khôûi beänh ngaén döôùi 6 thaùng. 100% tröôøng hôïp doø haäu moân do lao caûm thaáy khoù chòu, ñau vuøng haäu moân, loã doø chaûy nöôùc vaøng hoaëc chaûy muû vaø raát ngöùa. 12/15 tröôøng hôïp (80%) doø haäu moân ñôn giaûn, thöôøng ôû vò trí töø 3 – 6 giôø, vaø chæ coù moät loã doø ngoaøi caïnh haäu moân. 15 tröôøng hôïp ñeàu coù toån thöông treân X-quang phoåi vaø 4 tröôøng hôïp taïo hang (chuû yeáu naèm ôû thuøy treân phoåi). 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) tìm thaáy vi truøng lao trong ñaøm. 12/15 tröôøng hôïp (80%) coù phaûn öùng lao toá döông tính (Mantoux test > 10mm). Khoâng coù tröôøng hôïp naøo ñöôïc chaån ñoaùn baèng moâ giaûi phaãu beänh lyù laáy töø maãu sinh thieát taïi loã doø haäu moân. Sau 6 thaùng ñieàu trò thuoác khaùng lao, 15 tröôøng hôïp laønh loã doø vaø toån thöông treân X-quang phoåi. SUMMARY PULMONARY TB AND ANORECTAL FISTULA. 15 REPORTED CASES Nguyen Thi Doan Trang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 217 - 223 From 09/2003 to 09/2004, 15 outpatients with pulmonary TB and anorectal fistula, who had been treated unsuccessfully by previous surgery, were diagnosed and treated with anti-tuberculous drugs at University Medical Center. There were 12 male and 3 female patients. The average age was 41 (range, 23 to 65). 66,67% of cases of the incident time were short under 6 months. All cases were uncomfortable, anorectal swelling and pain, persistent drainage fistula. 12/15 cases (80%) were simple fistula, which were located at 3 – 6 hour position, and only had one external hole beside anus. 15 cases had pulmonary lesions (4 cases with cavity), especially in upper lobe. 5/15 cases were detected AFB in spertum. 12/15 cases were positive tuberculin skin test. No cases were identified by pathology from the excisional biopsy material. After 6 months of medical treatment, all of 15 patients had been successfully recovered pulmonary as well as anorectal fistula. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Doø haäu moân laø moät tình traïng vieâm maïn tính, vaø gaây nung muû taïo aùp xe haäu moân tröïc traøng ñöa ñeán thoaùt muû taïi choã taïo loã doø keùo daøi coù theå nhieàu thaùng hoaëc nhieàu naêm. Beänh khoâng gaây nguy hieåm cheát ngöôøi, nhöng nhieàu phieàn phöùc cho beänh nhaân trong sinh hoaït, trong cuoäc soáng vaø aûnh höôûng khoâng ít ñeán naêng suaát lao ñoäng(1,2,5,6,7,8,10,12). Doø haäu moân laø beänh lyù raát thöôøng gaëp ôû vuøng haäu moân, ñöùng haøng thöù hai sau beänh tró. Trong 10 naêm, töø 1978 ñeán 1987, taïi beänh vieän Vieät Ñöùc, Haø noäi coù 258 tröôøng hôïp (trung bình coù 26 tröôøng hôïp moåi naêm). Töø 2/1988 ñeán 8/1990, beänh vieän 115 TPHCM coù 123 tröôøng hôïp (49 tröôøng hôïp moåi naêm). Töø 1/7/1997 ñeán 31/12/2001, beänh vieän Ñaïi hoïc Y Döôïc TPHCM coù 378 tröôøng hôïp (84 tröôøng hôïp moåi naêm)(1). Caùc nguyeân nhaân gaây doø haäu moân thöôøng gaëp: nhieãm vi khuaån ñöôøng ruoät nhö Escherichia Coli, tuï caàu khuaån, lieân caàu truøng, beänh Crohn... coøn coù moät nguyeân nhaân nöõa laø do vi truøng lao. Doø haäu moân do vi truøng lao ñöôïc chaån ñoaùn khoâng caên cöù vaøo caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø söï hieän dieän cuûa vi truøng lao ôû thöông toån maø xaùc ñònh chuû yeáu baèng giaûi phaãu beänh lyù coù hình thaùi nang lao vaø hoaïi töû baõ ñaäu cuûa * Boä Moân Lao vaø Beänh Phoåi – Ñaïi Hoïc Y Döôïc TpHCM Lao 217 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 moâ toån thöông(1,2,5,6,7,8). Theo y vaên, Soullard J(10), doø haäu moân do lao chieám khoaûng 0,6 – 8%; Jan Rakinic(8), tæ leä naøy cuõng thaáp döôùi 10%. Taïi Vieät nam, theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2), tæ leä naøy khaù cao khoaûng 33%. Qua tham khaûo taøi lieäu y vaên theá giôùi cuõng nhö taïi Vieät nam, beänh phoái hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân chöa ñöôïc quan taâm nghieân cöùu chaån ñoaùn vaø ñieàu trò. Ñaëc bieät trong tình hình hieän nay khi dòch nhieãm HIV/AIDS lan traøn, beänh lao buøng phaùt, chuû yeáu laø bieåu hieän lao ngoaøi phoåi, trong ñoù coù doø haäu moân do lao. Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu nhaèm moâ taû caùc bieåu hieän laâm saøng, xaùc ñònh chaån ñoaùn cuõng nhö ñieàu trò beänh lyù phoái hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu Taát caû caùc beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn doø haäu moân vaø coù toån thöông lao phoåi ñeàu ñöôïc ñöa vaøo nghieân cöùu. Tieâu chuaån choïn beänh Nhöõng tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân coù bieåu hieän caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø caän laâm saøng nhö sau: Nghieân cöùu Y hoïc nhö noát thaâm nhieãm, hang lao vuøng ñænh phoåi, moät beân hay hai beân • AFB ñaøm coù theå döông tính hoaëc khoâng • IDR döông tính hoaëc khoâng PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Loaïi hình nghieân cöùu: Nghieân cöùu caét ngang Thôøi gian nghieân cöùu Töø thaùng 9/2003 ñeán 9/2004 taïi beänh vieän ÑHYD TPHCM. Phöông phaùp tieán haønh nghieân cöùu Chuùng toâi tieán haønh choïn beänh nhaân theo tieâu chuaån treân. Beänh nhaân seõ ñöôïc giaûi thích roõ, khaùm beänh, vaø laøm moät soá xeùt nghieäm caàn thieát (xeùt nghieäm maùu, X-quang phoåi, AFB trong ñaøm, phaûn öùng lao toá, sieâu aâm vuøng haäu moân...), vaø ñöôïc chaån ñoaùn, ñieàu trò lao theo phaùc ñoà chöông trình choáng lao cuûa toå chöùc Y teá theá giôùi. Thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu Duøng phaàn meàm EXCEL 2000 ñeå nhaäp, vaø xöû lyù soá lieäu. Laâm saøng KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU • Ñau töùc vuøng haäu moân taêng daàn • Loã doø caïnh haäu moân, chaûy nöôùc vaøng, chaûy muû • Ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò doø haäu moân taïi khoa ngoaïi tröôùc ñoù Trong thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 09/2003 ñeán 09/2004, coù 15 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò taïi Beänh vieän Ñaïi hoïc Y Döôïc TPHCM. • Khaùm phaùt hieän coù nhoït hoaëc loã doø caïnh haäu moân, coù theå coù chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû. Trong ñoù, coù 12 beänh nhaân nam (80%) vaø 3 beänh nhaân nöõ (20%). • Trieäu chöùng nhieãm lao chung (soát veà chieàu, suït caân, meät moûi, ñoå moà hoâi veà ñeâm). Tuoåi trung bình laø 41 tuoåi; tuoåi nhoû nhaát laø 23, vaø tuoåi lôùn nhaát laø 65 tuoåi. • Trieäu chöùng veà hoâ haáp nhö ho khan, hoaëc ho khaïc ñaøm traéng ñoâi khi ho ra maùu, ñau ngöïc, khoù thôû... nghe phoåi coù theå coù ran noå. 7/15 tröôøng hôïp cö nguï taïi TPHCM, 8/15 tröôøng hôïp cö nguï ôû tænh khaùc. Caân laâm saøng • • 218 Sieâu aâm haäu moân tröïc traøng, xaùc ñònh loã doø trong vaø ñöôøng ñi cuûa doø haäu moân. X-quang phoåi thaúng: coù hình aûnh toån thöông lao 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) khoâng huùt thuoác laù; 10/15 tröôøng hôïp (66,67%) huùt thuoác laù trung bình 12,67 goùi/naêm. 1 tröôøng hôïp (6,67%) ñang ñieàu trò lao ñöôïc 2 thaùng vaø 1 tröôøng hôïp (6,67%) ñang ñieàu trò beänh tieåu ñöôøng. Chuyeân ñeà Noäi Khoa Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Nghieân cöùu Y hoïc Taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) ñeán khaùm vaø ñieàu trò ngoaïi khoa tröôùc ñoù ít nhaát moät laàn. Trong ñoù, coù: • 7 tröôøng hôïp (46,67%) ñöôïc raïch moå doø haäu moân 1 laàn, Baûng 2: Soá löôïng loã doø ngoaøi caïnh haäu moân Soá löôïng loã doø ngoaøi Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) 1 loã doø ngoaøi 12 80% 2 loã doø ngoaøi 3 20% Baûng 3: Vò trí loã doø ngoaøi caïnh haäu moân tính theo muùi giôø(vôùi tö theá khaùm naèm ngöõa) • 5 tröôøng hôïp (33,33%) ñöôïc raïch moå doø haäu moân 2 laàn, • 2 tröôøng hôïp (13,33%) ñöôïc raïch moå doø haäu moân 3 laàn, Vò trí loã doø ngoaøi Töø 0 ñeán 3 giôø 1 6,67% 1 tröôøng hôïp (6,67%) ñöôïc raïch moå doø haäu moân 4 laàn. Töø 3 ñeán 6 giôø 10 66,67% Töø 6 ñeán 9 giôø 1 6,67% Maët khaùc, chuùng toâi ghi nhaän coù 2 tröôøng hôïp khaùc daùn thuoác cao taïi muïn nhoït hoaëc loã doø tröôùc khi ñeán khaùm ngoaïi ñeå ñöôïc raïch moå loã doø. Töø 9 ñeán 12 giôø 0 0% Vò trí 3 giôø vaø 9 giôø 3 20% • Taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) ñeán khaùm vì muïn nhoït, loã doø, chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû vaø ngöùa vuøng haäu moân. Baûng 1: Thôøi gian khôûi beänh: Thôøi gian khôûi beänh Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) Döôùi 1 thaùng 2 13,33% 1 – 3 thaùng 6 40% 4 – 6 thaùng 2 13,33% 7 – 12 thaùng 4 26,67% Treân 12 thaùng 1 6,67% Coù 1 tröôøng hôïp coù thôøi gian khôûi beänh treân 10 naêm, ñaõ moå doø haäu moân taïi moät beänh vieän tænh. 4 naêm nay doø haäu moân trôû laïi vaø cuõng ñaõ ñi khaùm, ñieàu trò ngoaïi khoa nhieàu laàn. Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) Baûng 4: Vò trí loã doø ngoaøi caïnh haäu moân so vôùi ñöôøng ngang (vôùi tö theá khaùm naèm ngöõa) Vò trí loã doø ngoaøi Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) Tröôùc ñöôøng ngang 1 6,67% Sau ñöôøng ngang 11 73,33% Naèm treân ñöôøng ngang 3 20% * Laáy ñöôøng thaúng ngang qua haäu moân laøm chuaån Baûng 5: Vò trí loã doø ngoaøi caïnh haäu moân so vôùi ñöôøng doïc (vôùi tö theá khaùm naèm ngöõa) Vò trí loã doø ngoaøi Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) Beân phaûi 1 6,67% Beân traùi 11 73,33% Hai beân 3 20% * Laáy ñöôøng thaúng doïc qua haäu moân laøm chuaån * Ñaëc ñieåm trieäu chöùng laâm saøng: * Ñaëc ñieåm trieäu chöùng caän laâm saøng: 100% tröôøng hôïp beänh nhaân ñeán khaùm laàn naøy ñeàu coù bieåu hieän khoù chòu, ñau nhöùc vuøng haäu moân, chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû ôû loã doø caïnh haäu moân, vaø raát ngöùa. Baûng 6: Hình thaùi loã doø haäu moân qua sieâu aâm haäu moân tröïc traøng 9/15 tröôøng hôïp (60%) coù bieåu hieän soát ôùn laïnh veà chieàu 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) coù bieåu hieän aên keùm, suït caân 14/15 tröôøng hôïp (93,33%) coù bieåu hieän ho khan töøng côn. Lao Hình thaùi loã doø haäu moân Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) Ñôn giaûn 12 80% Phöùc taïp 3 20% 8/15 tröôøng hôïp (53,33%) coù vò trí loã doø trong naèm ôû 6 giôø chieám tæ leä nhieàu nhaát. Loaïi ñöôøng doø haäu moân xuyeân cô thaét laø 11/15 tröôøng hôïp (73,33%) Loaïi ñöôøng doø haäu moân ngoaøi cô thaét laø 4/15 tröôøng hôïp (26,67%) 219 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Baûng 7: Ñaëc ñieåm hình aûnh toån thöông treân X-quang phoåi Hình aûnh toån thöông treân X-quang phoåi Thaâm nhieãm Beân traùi (n=15) Beân phaûi Hai beân Hình hang Beân traùi (n=4) Beân phaûi Hai beân Soá tröôøng Tæ leä (%) hôïp 6 40% 6 40% 3 20% 2 13,33% 1 6,67% 1 6,67% Baûng 8: Xeùt nghieäm tìm vi truøng lao trong ñaøm Vi truøng lao trong ñaøm Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) Döông tính 5 33,33% Aâm tính 10 76,67% hôïp (n = 15) Tæ leä (%) 3 20% 7 46,67% 5 33,33% Coù 1 tröôøng hôïp döông tính raát maïnh IDR = 32 mm. Baûng 10: Soá löôïng baïch caàu Soá löôïng baïch caàu < 10.000/mm3 10.000 – 15.000/ mm3 > 15.000/mm3 Soá tröôøng hôïp (n = 15) Tæ leä (%) 9 60% 5 33,33% 1 6,67% Baûng 10: Toác ñoä laéng maùu trung bình Toác ñoä laéng maùu Giôø thöù nhaát Giôø thöù hai Giaù trò trung bình 35,8 mm 59,47 mm * Hieäu quaû ñieàu trò vôùi phaùc ñoà choáng lao: taát caû 15 tröôøng hôïp ñeàu ñaùp öùng toát vôùi thuoác khaùng lao, caûi thieän trieäu chöùng laâm saøng (heát ñau nhöùc, heát chaûy nöôùc vaøng, vaø heát ngöùa), vaø caän laâm saøng (toån thöông treân X-quang caûi thieän toát, BK/ñaøm aâm tính, Baïch caàu trôû veà bình thöôøng). Baûng 11: Thôøi gian doø haäu moân heát chaûy nöôùc vaøng Thôøi gian doø haäu moân laønh Soá tröôøng hôïp (n=15) Tæ leä (%) Döôùi 2 tuaàn 2 13,33% Döôùi 1 thaùng 8 53,33% Döôùi 2 thaùng 4 26,67% Döôùi 3 thaùng 1 6,67% BAØN LUAÄN Trong thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 09/2003 ñeán 220 09/2004, coù 15 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò taïi Beänh vieän Ñaïi hoïc Y Döôïc TPHCM. Theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2), trong 2,5 naêm coù 37/109 tröôøng hôïp doø haäu moân do lao (33,9%), nhöng chæ coù 13 tröôøng hôïp coù lao phoåi phoái hôïp. Theo Shukla H. S. et al(9), trong soá 19/122 tröôøng hôïp (15,6%) ñöôïc chaån ñoaùn doø haäu moân do lao, thì chæ coù 3 tröôøng hôïp coù beänh lao phoåi phoái hôïp. Nhö vaäy, tæ leä lao phoåi vaø doø haäu moân do lao trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vaø Nguyeãn Baù Sôn(2) chieám tæ leä cao hôn caùc nghieân cöùu khaùc, coù theå laø do Vieät nam vaãn coøn ñang trong vuøng coù taàn suaát löu haønh nhieãm lao cao. Veà dòch teã hoïc Baûng 9: Phaûn öùng lao toá trong da Phaûn öùng lao toá trong da Soá tröôøng < 10 mm 10 – 15 mm > 15 mm Nghieân cöùu Y hoïc Trong 15 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân, nam giôùi maéc beänh nhieàu hôn nöõ giôùi (12 tröôøng hôïp so vôùi 3 tröôøng hôïp) vaø tæ leä maéc beänh cuûa nam:nöõ laø 4:1. Qua tham khaûo taøi lieäu chuùng toâi chöa ghi nhaän moät baùo caùo naøo veà tæ leä maéc beänh lao phoåi vaø doø haäu moân giöõa nam vaø nöõ. Nhöng khi so saùnh vôùi tæ leä maéc beänh cuûa doø haäu moân noùi chung thæ tæ leä maéc beänh cuûa chuùng toâi cuõng phuø hôïp vôùi nhieàu nghieân cöùu(2,4,5,6,7,8) töø 1,5:1 ñeán 4,7:1. Theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2), tæ leä maéc beänh cuûa nam vaø nöõ laø 4,35:1; Held D. et al(4), tæ leä maéc beänh ôû nam gaëp nhieàu hôn nöõ. Caùc beänh nhaân coù tuoåi trung bình laø 41 (giôùi haïn töø 23 – 65 tuoåi), löùa tuoåi naøy cuõng phuø hôïp vôùi nhieàu nghieân cöùu doø haäu moân khaùc nhö Nguyeãn Baù Sôn(1), tuoåi trung bình laø 33 (giôùi haïn töø 16 – 70 tuoåi); Trònh Hoàng Sôn(3), löùa tuoåi thöôøng gaëp töø 28 – 59 tuoåi; Schroeder S. A. et al(5), ghi nhaän löùa tuoåi thöôøng gaëp töø 30 – 50 tuoåi. Taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) tröôùc ñoù ñaõ ñeán khaùm vaø ñieàu trò ngoaïi khoa ít nhaát moät laàn. Caùc tröôøng hôïp doø haäu moân naøy laø beänh nhaân cuûa khoa ngoaïi ñeán khaùm lao vaø beänh phoåi vì taùi phaùt nhieàu laàn sau khi ñaõ moå raïch loã doø nhieàu laàn nhöng khoâng ñaït keát quaû, hoaëc phaùt hieän coù toån thöông treân X-quang phoåi. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc giaûi thích laø do caùc beänh nhaân naøy khoâng ñöôïc chaån ñoaùn moät caùch chính xaùc nguyeân nhaân cuûa doø haäu moân naøy, maø thöïc chaát laø Chuyeân ñeà Noäi Khoa Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 do vi truøng lao gaây neân trong beänh caûnh phoái hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân. Vì theá maø 14/15 tröôøng hôïp naøy khoâng ñöôïc ñieàu trò thuoác khaùng lao neân doø haäu moân cöù taùi phaùt nhieàu laàn. Ñieàu lyù giaûi cuûa chuùng toâi cuõng phuø hôïp vôùi y vaên(1,2,5,6,7,8,10). Chæ coù moät tröôøng hôïp ñang ñieàu trò lao ñöôïc hai thaùng taïi toå choáng lao ñòa phöông thì phaùt hieän doø haäu moân nhöng beänh nhaân laïi ñeán khaùm ngoaïi khoa vaø ñöôïc raïch loã doø haäu moân, sau ñoù môùi chuyeån beänh nhaân ñeán khaùm vaø ñieàu trò lao tieáp. Maët khaùc, chuùng toâi ghi nhaän coù 1 tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân ñang ñieàu trò beänh lyù tieåu ñöôøng töø nhieàu naêm nay. Ñaây cuõng laø moät tröôøng hôïp caàn quan taâm theo doõi möùc ñöôøng huyeát phaûi oån ñònh trong suoát quaù trình ñieàu trò lao vì ñöôøng huyeát trong maùu taêng cuõng seõ gaây thaát baïi trong ñieàu trò lao. Ña soá beänh nhaân coù thôøi gian khôûi beänh ngaén döôùi 3 thaùng (8/15 tröôøng hôïp, 53,33%), vaø chæ coù 1/15 tröôøng hôïp (6,67%) coù thôøi gian khôûi beänh treân 1 naêm. Ñaây laø moät beänh nhaân nam phaùt hieän vaø ñöôïc raïch moå doø haäu moân caùch ñaây treân 10 naêm taïi moät beänh vieän tænh, vaø loã doø haäu â moân laønh. Nhöng trong voøng 4 naêm nay, loã doø haäu moân chaûy nöôùc vaøng trôû laïi, cuõng ñaõ nhieàu laàn ñeán khaùm ngoaïi khoa. Nhaän ñònh cuûa chuùng toâi cuõng phuø hôïp vôùi nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2), ña soá beänh nhaân doø haäu moân do lao coù thôøi gian khôûi beänh ngaén, thôøi gian maéc beänh trung bình cuûa doø haäu moân do lao laø 8,6 ± 5,5 thaùng, raát ít beänh nhaân doø haäu moân do lao coù thôøi gian maéc beänh keùo daøi treân moät naêm. Veà ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng cuûa lao phoåi vaø doø haäu moân 15 tröôøng hôïp beänh nhaân ñeán khaùm ñeàu coù bieåu hieän khoù chòu, ñau nhöùc vuøng haäu moân, chaûy nöôùc vaøng hoaëc muû lieân tuïc ôû loã doø caïnh haäu moân, vaø raát ngöùa. Caùc trieäu chöùng naøy ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán cuoäc soáng sinh hoaït bình thöôøng vaø giaûm naêng suaát lao ñoäng cuûa beänh nhaân, gaây maëc caûm veà taâm lyù...Khaùm caùc loã doø ôû ngoaøi haäu moân, chuùng toâi ghi nhaän sang thöông da xung quanh loã doø coù maøu tím, thaâm nhieãm cöùng vaø tieát nhieàu dòch vaøng hoaëc muû. Caùc ñaëc ñieåm trieäu chöùng laâm saøng veà doø haäu moân do lao trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cuõng töông töï Lao nhö moâ taû cuûa trong y vaên(1,2,5,6,8). Ña soá tröôøng hôïp coù 1 loã doø ngoaøi haäu moân (80%). Soá tröôøng hôïp coù 2 loã doø ngoaøi khoâng nhieàu (20%) laø caùc beänh nhaân coù nhöõng ñöôøng doø phöùc taïp, beänh dieãn tieán keùo daøi vaø ñieàu trò phaãu thuaät gaëp nhieàu khoù khaên. Nguyeãn Baù Sôn(2), ghi nhaän 2/3 soá beänh nhaân coù 1 loã doø ngoaøi haäu moân vaø soá beänh nhaân coù töø 2 loã doø trôû leân khoâng nhieàu. Nhaän ñònh naøy cuõng phuø hôïp vôùi caùc taùc giaû khaùc trong y vaên(1,4,5,6,7,8,10). Vò trí loã doø ngoaøi haäu moân tính theo muùi giôø (vôùi tö theá beänh nhaân luùc khaùm naèm ngöõa) gaëp nhieàu nhaát laø vò trí töø 3 giôø ñeán 6 giôø (66,67%). Hieám gaëp loã doø ngoaøi ôû vò trí 10 giôø, 11 giôø, 12 giôø, vaø 1 giôø. Ñoàng thôøi, vò trí loã doø ngoaøi naèm sau ñöôøng ngang ñi qua taâm ñieåm haäu moân nhieàu hôn naèm tröôùc ñöôøng ngang (73,33% so vôùi 6,67%) vaø coù 3/15 tröôøng hôïp (20%) loã doø ngoaøi haäu moân naèm treân ñöôøng ngang ôû vò trí 3 giôø vaø 9 giôø. Ña soá loã doø ngoaøi haäu moân naèm ôû beân traùi nhieàu hôn beân phaûi (73,33% so vôùi 6,67%), chæ coù 20% loã doø ngoaøi naèm ôû hai beân ñöôøng thaúng doïc qua taâm ñieåm haäu moân. So vôùi nghieân cöùu khaùc, Nguyeãn Baù Sôn(1), 52,63% loã doø ngoaøi naèm sau ñöôøng ngang vaø gaáp ñoâi so vôùi naèm tröôùc ñöôøng ngang. Theo caùc taùc giaû khaùc(5,6,7), ghi nhaän 48,5% loã doø ngoaøi naèm sau ñöôøng ngang vaø 28,13% loã doø ngoaøi haäu moân naèm tröôùc ñöôøng ngang vaø 22,07% naèm taïi vò trí 3 giôø vaø 9 giôø treân ñöôøng ngang. Nhö vaäy vò trí loã doø ngoaøi trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù söï khaùc bieät so vôùi caùc nghieân cöùu khaùc veà tæ leä. Hình thaùi ñöôøng doø vaø loã doø trong haäu moân, 80% tröôøng hôïp coù ñöôøng doø ñôn giaûn vaø 20% ñöôøng doø phöùc taïp. Vò trí loã doø trong naèm ôû 6 giôø chieám tæ leä nhieàu nhaát (8/15 tröôøng hôïp; 53,33%). Ñieàu naøy cuõng töông töï vôùi nhaän ñònh cuûa caùc taùc giaû khaùc(1,2,4,5,6,7,8,10). Maët khaùc, loaïi ñöôøng doø haäu moân xuyeân cô thaét laø 11/15 tröôøng hôïp (73,33%) cuõng xaáp xæ vôùi tæ leä cuûa Henri N. H.(11) (75%) vaø thaáp hôn cuûa Nguyeãn Baù Sôn(1) (79,83%). Trong khi, loaïi ñöôøng doø haäu moân ngoaøi cô thaét laø 3/15 tröôøng hôïp (20%) vaø loaïi ñöôøng doø haäu moân trong cô thaét laø 1/15 tröôøng hôïp (6,67%) töông töï vôùi tæ leä cuûa Harkins M. D.(11). 221 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 * Ngoaøi caùc bieåu hieän trieäu chöùng cuûa doø haäu moân, ña soá beänh nhaân ñeàu coù caùc trieäu chöùng nhieãm lao chung nhö soát ôùn laïnh veà chieàu (60%), aên keùm, suït caân (33,33%)... vaø caùc bieåu hieän cuûa ñöôøng hoâ haáp nhö ho khan töøng côn (93,33%). Ñaây laø caùc trieäu chöùng giuùp taàm soaùt lao phoåi phoái hôïp. Chaån ñoaùn lao phoåi phoái hôïp, ngoaøi trieäu chöùng laâm saøng gôïi yù, chuùng toâi tieán haønh chuïp X-quang phoåi thaúng, tìm BK trong ñaøm, phaûn öùng lao toá trong da (Mantoux test), xeùt nghieäm coâng thöùc maùu, toác ñoä laéng maùu... • Veà X-quang phoåi thaúng, chuùng toâi ghi nhaän caû 15 tröôøng hôïp (100%) ñeàu coù toån thöông treân Xquang phoåi, chuû yeáu laø daïng thaâm nhieãm (100%) vaø taïo hang (4/15 tröôøng hôïp, 26,67%), vaø ñeàu hieän dieän ôû thuøy treân cuûa phoåi. Trong ñoù, daïng thaâm nhieãm thöôøng gaëp ôû moät beân phoåi hôn laø hai beân (80% so vôùi 20%). Trong 4 tröôøng hôïp taïo hang, chæ coù 1 tröôøng hôïp hình hang xuaát hieän caû hai beân. So vôùi caùc nghieân cöùu khaùc, nhö Nguyeãn Baù Sôn(2), chæ coù 13/37 tröôøng hôïp doø haäu moân do lao (35,1%) coù hình aûnh toån thöông lao treân X-quang phoåi. Theo Shukla H. S. et al(9), coù 3/19 tröôøng hôïp doø haäu moân do lao (15,79%) coù hình aûnh toån thöông lao treân Xquang phoåi phoái hôïp. Nhö vaäy toån thöông lao phoái hôïp treân X-quang phoåi cuûa chuùng toâi nhieàu hôn caùc nghieân cöùu khaùc. • 5/15 tröôøng hôïp (33,33%) tìm thaáy vi truøng lao trong ñaøm (BK/ñaøm döông tính). Trong khi theo caùc nghieân cöùu khaùc raát hieám khi tìm thaáy BK trong ñaøm(2,5,6,7,8). Nguyeãn Baù Sôn(2), caùc tröôøng hôïp doø haäu moân do lao ñeàu khoâng tìm thaáy vi truøng lao trong ñaøm. • 12/15 tröôøng hôïp (80%) coù phaûn öùng lao toá trong da döông tính (>10mm) cao hôn so vôùi nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2), (21/37 tröôøng hôïp; 65,52%). Chuùng toâi ghi nhaän 1 tröôøng hôïp coù phaûn öùng lao toá trong da döông tính raát maïnh (32mm) vaø 2 tröôøng hôïp coù coù phaûn öùng lao toá trong da baèng 20 mm. • 222 Veà toác ñoä laéng maùu, giaù trò trung bình cuûa giôø Nghieân cöùu Y hoïc thöù nhaát laø 35,8 mm vaø giôø thöù hai laø 59,47 mm töông tö nhö nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Baù Sôn(2). Nhöng toác ñoä laéng maùu taêng khoâng ñaëc hieäu trong chaån ñoaùn beänh lao vì trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cuõng gaëp moät soá tröôøng hôïp coù toác ñoä laéng maùu trong giôùi haïn bình thöôøng. • Veà coâng thöùc maùu, soá löôïng baïch caàu haït chuû yeáu naèm trong giôùi haïn bình thöôøng (60%). Caùc keát quaû xeùt nghieäm treân ñaõ giuùp chaån ñoaùn lao phoåi phoái hôïp treân beänh nhaân doø haäu moân do lao. Theo y vaên(1,2,5,6,7,8,10), tröôùc moät beänh nhaân doø haäu moân taùi phaùt nhieàu laàn sau ñieàu trò ngoaïi khoa, caàn tieán haønh tìm vi truøng lao qua giaûi phaãu beänh maãu sinh thieát töø vuøng sang thöông vaø caùc xeùt nghieäm taàm soaùt beänh lyù lao phoåi phoái hôïp nhö ñaõ baøn luaän ôû treân. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, caùc tröôøng hôïp ñaõ moå ñöôïc chuyeån ñeán khaùm lao ñeàu khoâng ghi nhaän ñöôïc keát quaû giaûi phaãu beänh lyù. Veà keát quaû ñieàu trò lao, taát caû 15 tröôøng hôïp (100%) ñeàu ñaùp öùng toát vôùi thuoác khaùng lao sau 6 thaùng ñieàu trò. Beänh nhaân coù caûi thieän toát veà laâm saøng nhö loã doø haäu moân laønh haún (heát ñau nhöùc, heát chaûy nöôùc vaøng, heát ngöùa), khoâng soát, heát ho. Veà caän laâm saøng nhö X-quang phoåi caûi thieän toát, BK/ñaøm aâm tính, sieâu aâm haäu moân tröïc traøng khoâng coøn thaáy ñöôøng doø. Trong ñoù, chæ sau 2 tuaàn ñieàu trò thuoác khaùng lao, 2/15 beänh nhaân nhanh choùng caûm thaáy heát ñau, heát ngöùa, giaûm hoaëc heát chaûy nöôùc vaøng ôû loã doø haäu moân. Sau 1 thaùng ñieàu trò coù 10/15 tröôøng hôïp (66,67%) loã doø haäu moân laønh, khoâng coøn chaûy nöôùc vaøng vaø ñau vuøng haäu moân, beänh nhaân caûm thaáy raát deã chòu trong sinh hoaït haøng ngaøy. Vaø sau 3 thaùng ñieàu trò, haàu heát caùc tröôøng hôïp doø haäu moân ñeàu laønh toát. KEÁT LUAÄN Lao phoåi vaø doø haäu moân do lao laø beänh lyù phoái hôïp xaûy ra treân cuøng moät cô ñòa nhieãm lao. Keát quaû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi böôùc ñaàu cho thaáy taát caû (100%) caùc tröôøng hôïp doø haäu moân ñeán khaùm vaø ñieàu trò ngoaïi khoa nhieàu laàn tröôùc khi nghó ñeán nguyeân nhaân lao. Ñaùnh giaù caùc bieåu hieän laâm saøng phoái hôïp giöõa lao phoåi vaø doø haäu moân, caùc böôùc xaùc ñònh chaån Chuyeân ñeà Noäi Khoa Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 ñoaùn vaø höôùng ñieàu trò thích hôïp. Keát quaû ñieàu trò thuoác khaùng lao thaønh coâng cho 15 tröôøng hôïp treân cuõng laø moät xeùt nghieäm giuùp chaån ñoaùn xaùc ñònh. Vì vaäy, tröôùc moät beänh nhaân doø haäu moân, caàn tieán haønh caùc xeùt nghieäm taàm soaùt beänh lao phoåi phoái hôïp nhö chuïp X-quang phoåi, tìm BK/ñaøm, phaûn öùng lao toá trong da, coâng thöùc maùu, toác ñoä maùu laéng. Ñieàu trò lao mang laïi keát quaû haàu nhö chaéc chaén ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp lao phoåi vaø doø haäu moân. Ñieàu trò noäi khoa laø chuû yeáu, haïn cheá can thieäp ngoaïi khoa. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. 2. Lao Nguyeãn Ñình Hoái, Doø haäu moân, Haäu moân tröïc traøng hoïc 2002, tr. 129-147. Nguyeãn Baù Sôn, Goùp phaàn nghieân cöùu ñaëc ñieåm laâm saøng chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ngoaïi khoa Doø haäu moân, Luaän aùn Tieán só Y hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc TPHCM 1991. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Trònh Hoàng Sôn, Giaûi quyeát loã nguyeân phaùt vaø choïn ñöôøng raïch trong doø haäu moân, Baùo caùo taïi Hoäi nghò saùng taïo khoa hoïc kyõ thuaät caùc tröôøng ñaïi hoïc Y döôïc toaøn quoác taïi Baùc Thaùi, 1990. Held D. et al, Surgery of colo proctology, USA 1986, p. 2912. Schroeder S. A. et al, Fistula in ano, Current medical diagnosis and treatment 1988, p. 395. Kodner I. J. et al, Anorectal Abscess and Fistula, Principles of surgery-Schwartz 1999, p.1302 Micheal R. B. Keighley et al, Anorectal Fistula, Surgery of the Anus, Rectum and Colon 1997, p.487. Jan Rakinic, Perianal Granuloma, Merk manual of geriatrics June 11, 2004. Shukla H. S., Tubercular fistula in ano, Br J Surg 1988 Jan;75(1):38-39. Soullard J., Abceøs peùrianaux et fistules anales, ColoProctologie, Masson 1984:307. Henry H., Harkins M. D., Fistula in anorectal surgery, Principles and practice, USA, 1957, p.1190. Gordon P. H., Anorectal abscess and Fistula-in-ano, Principles and Practice of Surgery for the Colon, Rectum and Anus. 223
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.