Kỹ năng sống - Đắc nhân tâm

pdf
Số trang Kỹ năng sống - Đắc nhân tâm 86 Cỡ tệp Kỹ năng sống - Đắc nhân tâm 1 MB Lượt tải Kỹ năng sống - Đắc nhân tâm 0 Lượt đọc Kỹ năng sống - Đắc nhân tâm 0
Đánh giá Kỹ năng sống - Đắc nhân tâm
4.4 ( 7 lượt)
Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu
Đang xem trước 10 trên tổng 86 trang, để tải xuống xem đầy đủ hãy nhấn vào bên trên
Chủ đề liên quan

Nội dung

MỤC LỤC PHẦN THỨ NHẤT ........................................................................................................................................ 1 CHƢƠNG MỘT Muốn lấy mật đừng phá tổ ong ......................................................................................... 1 CHƢƠNG HAI Một bí quyết quan trọng trong phép xử thế ......................................................................... 3 CHƢƠNG BA Hãy khêu gợi ở ngƣời cái ý tự muốn làm công việc mà chính ta đề nghị với họ.................... 5 CHƢƠNG TƢ Tám lời khuyên để giúp các bạn đọc sách này đƣợc nhiều lợi ích nhất ............................... 10 PHẦN THỨ HAI .......................................................................................................................................... 13 CHƢƠNG MỘT Để cho tới đâu cũng đƣợc tiếp đón niềm nở .................................................................... 13 CHƢƠNG HAI Một cách dễ dàng để gây mỹ cảm lúc sơ kiến ................................................................... 15 CHƢƠNG BA Không theo quy tắc sau này tức là tự rƣớc lấy thất bại ....................................................... 17 CHƢƠNG TƢ Bạn muốn thành một ngƣời nói chuyện có duyên không? Dễ lắm ...................................... 19 CHƢƠNG NĂM Làm sao để gây thiện cảm .............................................................................................. 23 CHƢƠNG SÁU Làm sao cho ngƣời ta ƣa mình liền .................................................................................. 25 PHẦN THỨ BA ........................................................................................................................................... 30 CHƢƠNG MỘT Trong một cuộc tranh biện không có ngƣời thắng kẻ bại ................................................. 30 CHƢƠNG HAI Một cách chắn chắn để gây thù oán. Tránh nó cách nào? .................................................. 32 CHƢƠNG BA Quá tắc quy cung............................................................................................................... 36 CHƢƠNG TƢ Do trái tim sẽ thắng đƣợc lý trí .......................................................................................... 38 CHƢƠNG NĂM Bí quyết của Socrate ...................................................................................................... 42 CHƢƠNG SÁU Xả hơi............................................................................................................................. 44 CHƢƠNG BẢY Thiện bất chuyên mỹ ...................................................................................................... 47 CHƢƠNG TÁM Quy tắc này sẽ giúp bạn làm đƣợc những việc dị thƣờng ................................................ 50 CHƢƠNG CHÍN Loài ngƣời muốn gì? ..................................................................................................... 51 CHƢƠNG MƢỜI Gợi những tình cảm cao thƣợng ................................................................................... 53 CHƢƠNG MƢỜI MỘTKích thích thị giác và óc tƣởng tƣợng của ngƣời .................................................. 55 CHƢƠNG MƢỜI HAIKhi mọi cách đều vô hiệu bạn hãy thử cách này xem sao ....................................... 56 PHẦN THỨ TƢ ........................................................................................................................................... 59 CHƢƠNG MỘTNếu bạn bắt buộc phải chỉ trích, thì xin bạn bắt đầu nhƣ sau này...................................... 59 CHƢƠNG HAI Chỉ trích cách nào mà khỏi gây thù oán? .......................................................................... 61 CHƢƠNG BAHãy tự cáo lỗi trƣớc đã ....................................................................................................... 61 CHƢƠNG TƢĐừng ra lệnh ...................................................................................................................... 63 CHƢƠNG NĂMGiữ thể diện cho ngƣời ................................................................................................... 63 CHƢƠNG SÁUKhích lệ ngƣời ta cách nào? ............................................................................................. 65 CHƢƠNG BẢY Vị tri kỷ giả, dụng........................................................................................................... 66 CHƢƠNG TÁM Hãy khuyến khích ngƣời ................................................................................................ 68 CHƢƠNG CHÍN Làm sao cho ngƣời ta vui sƣớng mà làm công việc bạn nhờ cậy..................................... 69 PHẦN THỨ NĂM ........................................................................................................................................ 71 CHƢƠNG ĐỘC NHẤTNhững bức thƣ mầu nhiệm ................................................................................... 71 PHẦN THỨ SÁU ......................................................................................................................................... 75 CHƢƠNG MỘT Chôn sống hạnh phúc gia đình cách nào lẹ nhất? ............................................................ 75 CHƢƠNG HAI Tùy Ngộ Nhi An .............................................................................................................. 77 CHƢƠNG BA Thƣơng nhau chín bỏ làm mƣời ......................................................................................... 78 CHƢƠNG TƢ Làm cho ngƣời ở chung quanh mình đƣợc sung sƣớng là điều dễ dàng .............................. 80 CHƢƠNG NĂM Cái gì làm cảm động một ngƣời đàn bà .......................................................................... 81 CHƢƠNG SÁU Phu phụ tƣơng kính nhƣ tân ............................................................................................ 82 CHƢƠNG BẢY Những kẻ thất học trong hôn nhân .................................................................................. 83 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê PHẦN THỨ NHẤT Những thuật căn bản để dẫn đạo ngƣời CHƢƠNG MỘT Muốn lấy mật đừng phá tổ ong Ngày 7 tháng 5 năm 1931, mƣời ngàn ngƣời ở chân thành Nữu Ƣớc (New York) đƣợc mục kích một cuộc săn ngƣời sôi nổi chƣa từng thấy. Một trăm năm mƣơi lính công an bao vây một căn phố để bắt tên y cũng mang hai cây súng sáu trong mình.Họ leo lên mái nhà chung quanh, dùng hơi cay và trong hơn một tiếng đồng hồ, cả một khu mỹ lệ nhất của Nữu Ƣớc vang lên tiếng súng và tiếng "lạch tạch" của liên thinh. Crowley núp sau chiếc ghế đệm bông, bắn lại lính không ngừng. Khi bắt đƣợc y rồi, viên giám đốc công an tuyên bố: "Nó vào hạng tội nhân nguy hiểm nhất. Nó muốn giết ngƣời là giết, không vì một lý do gì hết". Nhƣng còn chính tội nhân, Crowley, y tự xét y ra sao? Muốn biét, bạn hãy đọc hàng sau này mà y vừa chống cự với lính vừa viết để lại cho đời "Dƣới lớp áp này, trái tim ta đập, chán ngán, nhƣng thƣơng ngƣời, không muốn làm hại một ai hết". Không muốn làm hại ai hết!Vậy mà trƣớc đó mấy ngày, khi một ngƣời lính công an lại gần y để hỏi y giấy phép lái xe hơi, thì y xả ngay một loạt súng, giết ngƣời đó tức thì. Một kẻ sát nhân không gớm máu nhƣ vậy mà còn tự khoe: "Trái tim thƣơng ngƣời, không muốn làm hại một ai hết!". Trƣớc khi lên ngồi ghế điện để chịu tử hình tại khám Sing Sing, y còn than: "Tôi chỉ tự vệ mà ngƣời ta xử tôi nhƣ vậy đó". Nghĩa là trong thâm tâm y, y nhất định không chịu nhận y có tội. Bạn sẽ nói: "Thì chỉ có nó nghĩ thế, chứ còn ai lạ đời nhƣ vậy nữa". Không đâu, thƣa bạn: kẻ thù số một của nƣớc Mỹ. Al Copone, tên đầu đảng ăn cƣớp đã làm cho châu thành Chicago kinh khủng, cũng nói: "Ta đã dùng những năm tƣơi đẹp nhất trong đời ta để mua vui cho thiên hạ, vậy mà phần thƣởng chỉ là bị chửi và bị săn bắn nhƣ con thú dữ". Mà cả Dutch Schluts, một trong những tên cƣớp lợi hại nhất ở Nữu Ƣớc cũng tuyên bố với một ký giả rằng y là ân nhân của thiên hạ. Viên Giám đốc khám Sing Sing, ông Lawes, viết "ở Sing Sing, những tội nhân đều tự cho họ cũng có tâm trạng thong thƣờng khác đời chi hết. Cũng lý luận, giảng giải, tại sao chúng bị bắt buộc phải cạy tủ sắt hoặc bóp cò... và tuyến bố rằng bỏ tù chúng thật là bất công". Nếu ba tên cƣớp đó và bọn khốn nạn đƣờng nằm trong khám, tự cho mình vô tội nhƣ vậy thì những ngƣời mà chúng ta gặp mỗi ngày, ở ngoài đƣờng, cả các bạn nữa, cả tôi nữa, chúng ta ra sao? Cho nên ông John Wannamaker, một thƣơng gia lớn, có lần đã tự thú: "Từ 30 năm nay, tôi đã hiểu rằng: sự chỉ trích chẳng ích lợi gì hết". ÔNg đã sớm hiểu bài học đó. Riêng tôi, tôi đã phải phấn đấu trong một phần ba thế kỷ trƣớc khi thấy ló ra ánh sáng của chân lý này; "Dù ngƣời ta có lỗi nặng tới đâu, thì trong 100 lần, có tới 99 lần ngƣời ta cũng tự cho là vô tội". Chỉ trích là vô ích (nó làm cho kẻ bị chỉ trích phải chống cự lại và tự bào chữa) mà còn nguy hiểm, oán thù. Hơn nữa, kẻ ta chỉ trích tự nhiên sẽ hằn học chỉ trích lại ta, nhƣ ông Tổng trƣởng Bộ Nội vụ Albert Fall, vì ăn hối lộ 100.000 đ mà dùng gƣơm súng đàn áp kẻ bị ức hiếp, sau vỡ lỡ, bị ngồi khám, làm cho dƣ luận toàn quốc oán hờn Chính Phủ, Đảng Cộng Hoà suýt đổ, Tổng thống Harrding bị giày vò lo lắng đến đỗi ít năm sau thì chết. Vậy mà khi ngƣời trách y đã lợi dụng lòng tin cậy nhảy chồm chồm lên, khóc lƣớt mƣớt, vặn tay bứt dứt, Trang 1 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê rủa đời, la lớn: "Không! không! Chồng tôi không phản ai hết. Cả một toà nhà đầy vàng cũng không quyến rũ đƣợc chồng tôi. Chông tôi đã bị ngƣời ta phản. Tâm trạng con ngƣời là nhƣ vậy đó. Kẻ làm quấy oán trách đủ mọi ngƣời, mà chẳng bao giờ oán trách mình cả. Bạn cũng nhƣ vậy mà tôi cũng nhƣ vậy. Cho nên từ nay, mỗi lần muốn chỉ trích ai, ta nên nhớ tới hai tƣớng cƣớp Capone và Crowley, tới lời chỉ trích ta thốt ra, cũng nhƣ con chim bồ câu, bao giờ nó cũng trở về chỗ cũ. Kẻ bị ta chỉ trích sẽ tìm thấy hết lý luận để tự hào chữa và trở lại buộc tội ta.' Vì hiểu vậy nên ông Abraham Lincoln đã để lại cái danh là có tài dẫn đạo quần chúng bực nhất trong lịch sử loài ngƣời. Hồi thiếu thời ông nhiệt liệt chỉ trích bất cứ ai, thậm chí tới viết những thơ phúng thích để chế diễu ngƣời ta rồi đem liệng cùng đƣờng cho thiên hạ đọc cƣời chơi. Một lần cũng vì thói quen đó, suýt gây nên một cuộc đấu gƣơm. Từ đó chẳng những ông không dung dễ dãi với mọi ngƣời. Châm ngôn của ông là: "Đừng xét ngƣời, nếu ta không muốn ngƣời xét lại ta". Trong thời Nam Bắc chiến tranh, một lần bại quân phƣơng Nam, ban đêm chạy tới một sông, vì mƣa bão mà nƣớc dâng cao không thể nào qua nổi. Ông đánh dây thép, rồi muốn chắc chắn hơn, lại sai ngƣời phƣơng Bắc bảo phải lập tức tấn công quân phƣơng Bắc bảo phải lập tức tấn công quân phƣơng Nam do tƣớng Lee cầm đầu. Nhƣng Meade vì ngần ngừ trễ nãi đã làm ngƣợc hẳn hiệu lệnh ông và để quân phƣơng Nam thừa dịp mực nƣớc xuống, qua sông mà thoát đƣợc, lỡ mất cơ hội độc nhất, vì chỉ một trận đó có thể chấm dứt cuộc Nam Bắc tƣơng tàn... ÔNg Lincoln giận lắm, la: "Trời cao đất dày, nhƣ vậy nghĩa là gì?" Rồi ông than với con rằng: "Quân địch đã ở trong tay ta mà lại để cho nó thoát! Trong tình thế đó bất cứ ai cầm quân cũng có thể đánh bại tƣớng Lee. mà nếu cha có mặt tại đó, chắc chắn cha đã thắng trận rồi! "Đoạn ông hậm hực viết bức thƣ này: Đại tƣớng thân mến, Tôi không tin rằng nhận chân đƣợc sự đại tƣớng Lee trốn thoát tai hại là dƣờng nào! Quân đội y trong tay ta, và vì y đã bại nhiều phen,nếu đánh ngay lúc đó thì chỉ có một trận là chiến tranh đã kết liễu. Nay thì nó sẽ kéo dài ra không biết đến bao giờ. Thứ hai trƣớc, ông đã không thắng nồi Lee, bây giờ y đã qua sông, mà lực lƣợng của ông chỉ có thể bằng hai phần ba hôm đó thì làm soa thẳng nồi đƣợc y nữa? ....Dịp may ngàn năm có một thuở của ông đã qua rồi và không ai thấy nổi buồ khổ của ông đã qua rồi và không ai thấy nổi nỗi buồn của tôi! Nhƣng bức thƣ đó, bức thƣ trách nhẹ nhàng có vậy, ông viết rồi mà không gởi. Sau khi ông chết, ngƣời ta tìm thấy trong tờ của ông. Vậy có lẽ ông đã tự nghĩ: "Hãy khoan, đợi một chút... đừng hấp tấp. Ta ngồi yên ổn trong toà Bạch Cung này mà ra lệnh thì thật dễ. Nhƣng nếu ta đã có tuần nay, ta đã thấy máu chảy, đã nghe tiếng rên la của binh lính bị thƣơng, hoặc hấp hối, thì có lẽ ta cũng không hăng hái tấn công kẻ địch lắm. Vả lại, nếu ta có tính rụt rè của Meade thì ta cũng đã hành động y nhƣ ông ta. Thôi, việc đã vậy rồi, nói cũng vô ích. Gởi bức thƣ này đi, dù ta có hả giận chút đỉnh, nhƣng Meade sẽ trách lại ta, sinh ra bất hoà, oán giận, mất lòng tự tín của ông ta đi, và biết đâu ông chẳng từ chức nữa". Là vì ông đã kinh nghiệm rằng những lời nghiêm trách không có một ích lợi nào cả. Ông Theodore Roosevelt kể lại rằng hồi ông còn làm Tổng thống, mỗi lần gặp điều khó xử, thƣờng ngả lƣng vào ghế nhìn lên tấm hình của Lincoln treo trên tƣờng và tự hỏi: " Lincoln ở địa vụ mình, sẽ xử trí ra sao? Giải quyết ra sao?". Chúng ta cũng vậy, lần sau có muốn "xài" ai, hãy rút tấm giấy 5 mỹ kim ở trong túi ra mà ngắm hình Lincoln trên đó rồi tự hỏi: "ở vào địa vị ta, Lincoln xử trí ra sao?" và muốn sửa đổi ngƣời, ta hãy sửa đổi ta trƣớc đã. Nhƣ vậy có lợi hơn và ... ít nguy hiểm hơn. Khổng Tử nói: "Khi bực cửa nhà ta dơ thì đừng chê nóc nhà bên sao đầy tuyết". Hồi nhỏ tôi tự phụ lắm. Một lần nhận đƣợc một bức thƣ có thêm mấy chữ này: "Thƣ này đọc cho ngƣời ta viết, mà không coi lại". Tôi thích hàng chữ đó lắm vì tôi thấy nó cho ta vái vẻ quan trọng và bề bộn công việc. Rồi một hôm, muốn lên mặt với một tiểu thuyết gia, toio viết thƣ cho ông ta và cũng thêm hàng chữ ấy. Tiểu Trang 2 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê thuyết gia đí gởi trả lại một bức thƣ và thêm vào: "Chỉ có sự ngu xuẩn của ông mới ví đƣợc với sự thô lỗ của ông thôi". Nói cho đúng, tôi đã vô lễ và những lời chỉ trích đó không phải là không xứng đáng. Nhƣng vì tôi chỉ là một thằng ngƣời nên tôi thấy nhục lắm và thầm oán tiểu thuyết gia đó đến nỗi mƣời năm sau, khi hay tin ông ta chết, tôi đã chẳng tiếc một ngƣời có tài mà chỉ nhớ tới sự ông đã làm thƣơng tổn lòng tự ái của tôi. Vậy bạn muốn ngƣời ta oán tới chết, thì hãy dùng những lời chỉ trích cay độc. Còn không thì nền nhớ rằng, loài ngƣời không phải luôn luôn có lý trí đâu. Họ hành động, suy nghĩ theo tình cảm, thành kiến, lòng một mỗi lửa, mà lòng kiêu căng của con ngƣời ta một kho thuốc súng, gặp nhau tất bùng nổ, gieo tai hại vô cùng. Bengamin Fraklin hồi nhỏ vụng xử bao nhiêu thì sau này lại giỏi về đƣợc bổ làm sứ thần Hoa Kỳ tại Pháp. Bí quyết của sự thành công đí là không bao giờ chỉ trích ai hết và chỉ thành thực ca tụng và tự chủ mạnh mẽ mới đƣợc. Carley nói: "Muốn xét độ lƣợng của ai chỉ cần xem cách xử sự của ngƣời đó với kẻ dƣới". Vậy đáng lẽ buộc tội, chỉ trích ai thì ta phải ráng hiểu họ, tìm nguyên nhân những hành vi của họ. Đó là nguồn gốc của cảm tình, khoan dung và hoà hảo. Đức Thƣợng đế kia mà còn đợi khi ngƣời ta chết rồi mới xét công và tội. Tại sao ngƣời phàm nhƣ chúng ta lại nghiêm khắc hơn Ngài ?. CHƢƠNG HAI Một bí quyết quan trọng trong phép xử thế Muốn dẫn dụ ai làm một việc gì theo ý ta, chỉ có cách là làm cho ngƣời ấy phát khởi cái ý muốn làm việc đó. Xin các bạn nhỡ kỹ điều ấy. Xin các bạn nhớ rằng không có một cách thứ hai nào nữa. Đã đành, bạn có thể chĩa súng sáu vào bụng một ngƣời qua đƣờng mà bắt ngƣời đó phải cởi đồng hồ ra đƣa cho bạn. Bạn cũng có thể bắt một ngƣời làm công phải chăm chỉ làm việc cho tới khi bạn quay lƣng đi, bằng cách dọa tống cổ hắn ra cửa. Cầm chiếc roi mây, bạn có thể bắt con nít vâng lời đƣợc. Nhƣng những cách tàn bạo đó có những phản động tai hại lắm. Muốn cảm động ai và dẫn dụ ngƣời đó tới hành động, chỉ có một cách là ngƣời ta muốn gì, cho ngƣời ta cái đó. Mà chúng ta muốn những gì? ít lắm, nhƣng khi chúng ta đã muốn thì chúng ta nằng nặc đòi cho kỳ đƣợc. Những cái chúng ta muốn là: 1. Sức khỏe và sanh mạng 2. Ăn 3. Ngủ 4. Tiền của 5. Để tiếng lại đời sau 6. Thỏa nhục dục 7. Con cái chúng ta đƣợc mọi sự đầy đủ 8. Đƣợc ngƣời khác coi ta là quan trọng. Freud, nhà bác học Đức trứ danh về bệnh thần kinh nói rằng hai thị dục căn bản của nhân loại là tình dục và thị dục huyễn ngã. Triết gia John Dewey nói: thị hiếu mạnh nhất của nhân loại là thị dục huyễn ngã. Xin các bạn nhớ kỹ câu: "Thị dục huyễn ngã". Nghĩa nó vô cùng và bạn sẽ thƣờng gặp nó trong cuốn sách này. Trang 3 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê Bảy thị dục khác đều dễ thỏa mãn, duy có thị dục đó ít khi đƣợc thỏa lắm, tuy nó cũng khẩn cấp nhƣ ăn và ngủ. Abraham Lincoln nói: "Ai cũng muốn đƣợc ngƣời ta khen mình". Chúng ta đều khao khát những lời khen chân thành mà than ôi! ít khi ngƣời ta cho ta cái đó. Những kẻ nào đã học đƣợc cái bí quyết làm thỏa mãn lòng đói khát lời khen đó, nó tuy kín đáo mà giày vò ngƣời ta, đâm rễ trong lòng ngƣời ta, thì kẻ ấy "nắm đƣợc mọi ngƣời trong tay mình" và đƣợc mọi ngƣời tôn trọng, sùng bái, nghe lời, "khi chết đi, kẻ đào huyệt chôn ngƣời đó cũng phải khóc ngƣời đó nữa". Loài vật không có dục vọng ấy. Nghiêm quân của tôi khéo nuôi heo và bò, kỳ đấu xảo canh nông nào ông cũng đƣợc giải thƣởng. ở nhà, ông ghim hết thảy những bằng cấp đó lên trên một tấm lụa trắng, khách khứa lại, ông mở ra khoe. Những con heo thản nhiên đối với những giải thƣởng đó cho ông cái cảm tƣởng rằng ông rất quan trọng. Nếu các bậc tiền nhân không có thị dục trở nên quan trọng đó, thì văn minh không có và chúng ta cũng chỉ nhƣ loài vật thôi. Nhờ nhu cầu đó mà một thầy ký quèn, trong một tiệm tạp hóa, học lực dở dang, mua những sách luật rách nát, về mải miết học để rồi trở nên một vĩ nhân: Lincoln. Các văn hào, thi hào viết đƣợc những cuốn sách bất hủ, các ông "vua dầu lửa, xe hơi... trở nên triệu phú đều nhờ thị dục đó cả. Gia đình ít ngƣời mà cất ngôi nhà cực rộng lớn, mua chiếc xe hơi kiểu mới nhất, sắm bộ đồ cho hợp thời trang, khoe sự học hành tấn tới của con mình; cũng đều do thị dục đó hết. Cũng chỉ vì muốn thỏa lòng ao ƣớc trở nên một danh nhân, mà biết bao thiếu niên Mỹ đã thành những tƣớng cƣớp lợi hại, những tay sát nhân không gớm máu, cho đến nỗi khi chúng bị bắt rồi thì đòi cho đƣợc đọc ngay những tờ báo để tiện trong đó ngƣời ta tả chúng nhƣ những vị anh hùng. Đƣợc coi hình chúng trên mặt báo, bên cạnh hình những danh nhân trên thế giới, chúng quên cái ghế điện nó đợi chúng. Muốn biết tình hình, tƣ cách một ngƣời ra sao, ta chỉ cần xét ngƣời đó dùng những phƣơng tiện nào để thỏa mãn thị dục huyễn ngã. Rockefeller thỏa mãn nó bằng cách cất ở Bắc Kinh (Trung Hoa) một nhà thƣơng tối tân để săn sóc hàng triệu ngƣời nghèo, mà ông chƣa từng và sẽ chẳng bao giờ thấy mặt. Dillinger thỏa mãn nó bằng cách giết ngƣời, ăn cƣớp các ngân hàng. Bị lính công an săn bắt, nó trốn vào một trại ruộng mà tự xƣng với ngƣời trong trại: "Dillinger là ta đây!". Nó tự đắc đƣợc cái danh là "kẻ thù" số một của quần chúng". Nhiều vĩ nhân trong thế giới cũng mắc cái tật tự khoe mình là quan trọng. George Washington bắt mỗi ngƣời phải xƣng tụng ông là: "Huê Kỳ Tổng thống Đại nhân". Kha Luân Bố đòi cho đƣợc cái danh là: "Đề đốc Đại Tây Dƣơng và Phó vƣơng ấn Độ". Catherine, Hoàng hậu nƣớc Nga, không chịu đọc những thƣ mà ngoài không đề: "Hoàng đế ngự lâm". Bà Tổng thống Lincoln, một hôm, dữ nhƣ cọp cái, quay lại mắng bà Grant giữ dinh Bạch ốc: "Sao? Tôi chƣa mời mà bà dám cả gan đối tọa với tôi sao?". Các nhà triệu phú của ta sở dĩ bỏ tiền ra cho Đề đốc Byrd thám hiểm Nam Cực vì Đề đốc hứa sẽ lấy tên của họ đặt tên cho những ngọn núi quanh năm tuyết phủ ở miền ấy. Thi hào Victor Hugo chỉ cầu sao cho ngƣời ta lấy tên ông đặt tên cho kinh đô nƣớc Pháp. Và thi hào Anh Shakespeare tuy đã đƣợc cả nƣớc Anh tôn sùng mà còn mua tƣớc vị để thêm danh giá cho gia đình ông. Có kẻ làm bộ đau, bắt ngƣời săn sóc mình, chiều chuộng mình để đƣợc thấy mình là quan trọng. Nhƣ một cô nọ, hết hy vọng kiếm chồng đƣợc, đƣơng khỏe mạnh, hóa ra tật nguyền, nằm hoài ở giƣờng, bắt mẹ già săn sóc trong mƣời năm, lên thang xuống thang để hầu hạ cơm nƣớc. Bà mẹ kiệt sức, chết. Trong vài tuần lễ, cô ả ủ rũ, bỗng một hôm đứng phắt ngay dậy, trang điểm, rồi... đi lại nhƣ hồi trƣớc. Đem giải phẫu bộ óc, thì có một nửa số ngƣời điên cũng bình thƣờng nhƣ óc chúng ta. Một vị bác học trứ danh nhận thấy rằng phần nhiều những ngƣời đó chỉ muốn tìm, trong tƣởng tƣợng, sự thỏa mãn của lòng tự phụ mà hóa điên. Trong đời thực tế, họ tầm thƣờng bao nhiêu, tự thấy mình hèn hạ bao nhiêu, thì trong thế giới tƣởng tƣợng của họ, họ càng tự thấy oai quyền và danh vọng của họ lớn lao bấy nhiêu. Những kẻ đó sƣớng hơn chúng ta nhiều lắm. Họ đã kiêm đƣợc, trong thế giới thần tiên của họ, cách thỏa mãn lòng khát khao danh Trang 4 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê vọng của họ. Họ ký một tấm chi phiếu một triệu đồng, hoặc viết một bức thƣ tiến dẫn ta với Hoàng đế Ba Tƣ rồi vinh hạnh đƣa cho ta. Đã có những ngƣời vì khát khao danh vọng mà hóa điên nhƣ vậy, thì sự biết khen tài năng của những ngƣời ở chung quanh ta tất phải là một phép mầu nhiệm vô cùng. CHƢƠNG BA Hãy khêu gợi ở ngƣời cái ý tự muốn làm công việc mà chính ta đề nghị với họ Tôi thì tôi ƣa trái cây lắm. Nhƣng không hiểu vì một lẽ bí mật gì, loài cá không ƣa trái cây nhƣ tôi mà lại ƣa trùm. Vì vậy khi đi câu, tôi không nghĩ đến cái tôi thích mà chỉ nghĩ đến cái mà cá thích thôi. Tôi không móc trái cây vào lƣỡi câu để nhử chúng, mà móc vào đó một con trùn hay một con cào cào, rồi đƣa đi đƣa lại trƣớc miệng cá và hỏi nó: "Cá có thèm không?". Tại sao ta không dùng chiến thuật đó với ngƣời? Khi ngƣời ta hỏi ông Thủ tƣớng Lloyd George tại sao ông nắm đƣợc quyền hành lâu mà ông khác thì bị lật đổ, bị bỏ rơi, ông đáp: "Tôi luôn luôn ráng kiếm mồi hợp với sở thích của cá". Tại sao cứ luôn luôn nói tới cái mà chúng ta muốn? Thực là vô ích, ngây thơ và vô lý. Đã đành, cái gì ta thích thì ta để ý tới luôn, nhƣng chỉ có một mình ta để ý tới nó. Vì những ngƣời khác họ cũng chỉ nghĩ tới cái họ thích thôi, không cần biết ta thích cái gì. Cho nên chỉ có mỗi cách dẫn dụ ngƣời khác theo mình là lựa cách nói sao lời yêu cầu của mình hạp với sở thích của họ và chỉ cho họ cách đạt đƣợc sở thích đó. Xin bạn nhớ kỹ điều đó. Nếu bạn muốn cấm con bạn hút thuốc chẳng hạn, đừng thuyết pháp với nó, đừng bảo nó: "Ba muốn thế này, ba muốn thế khác". Trái lại, nên chứng minh cho nó thấy rằng chất độc trong thuốc làm hại bộ thần kinh và nếu nó không bỏ thuốc đi, thì có lẽ tới kỳ thi thể thao sau, nó sẽ thua anh em mất. Phƣơng pháp đó luôn luôn công hiệu, dù là áp dụng với con nít hay với bò con, với đƣời ƣơi. Một hôm, hai cha con triết gia R.W.Emerson muốn dụ một con bê vào chuồng. Nhƣng họ mắc phải cái lỗi thông thƣờng là chỉ nghĩ tới cái họ muốn. Cho nên cha kéo, con đẩy. Tai hại thay! Con bê cũng nhƣ họ, chỉ nghĩ tới cái nó muốn thôi; chân nó bám vào đất, cứng ngắt, không chịu rời đồng cỏ. Ngƣời ở gái thấy tình cảnh đó: chị không biết nghệ thuật viết sách và viết tùy bút, nhƣng ít nhất trong trƣờng hợp này, chị cũng có nhiều lƣỡng tri hơn nhà triết học Emerson. Chị nhƣ bê con, đƣa ngón tay vào mõm con vật nhƣ mẹ cho con bú, và con vật ngoan ngoãn đi theo ngón tay chị mà vào chuồng. Ngay từ hồi sơ sinh, bất kỳ một hành động gì của ta cũng vì lợi hết. Ta cho một hội thiện 500 quan ƣ? Có chắc là hoàn toàn không vị lợi không? Không. Bởi ta cho nhƣ vậy là để đƣợc tiếng hảo tâm, để thỏa lòng ƣu làm việc nhân, đẹp và cao cả, và để phƣớc về sau. Và Thánh kinh có nói rằng: "Con bố thí tức là cho Cha vậy". Hoặc vì không từ chối đƣợc vì sợ mắc cỡ... hay vì muốn làm vui lòng một bạn thân, một thân chủ. Dù sao đi nữa thì cũng có một điều chắc chắn là ta đã cho vì ta muốn thỏa mãn một thị dục - Trong cuốn "Nghệ thuật dẫn dụ hành động của loài ngƣời". Giáo sƣ Harry A.Overstreet viết: "Hành động do những thị dục căn bản của ta mà phát sanh. Để tặng những ai muốn dẫn dụ ngƣời khác trong việc làm ăn, trong chính trị cũng nhƣ trong trƣờng học hay gia đình chỉ có lời khuyên này là hơn cả: Trƣớc hết, phải gợi trong lòng ngƣời một ý muốn nhiệt liệt nghe theo ta". Làm đƣợc nhƣ vậy thì cả thế giới giúp ta thành công và suốt đời chẳng bao giờ ta bị thất bại vì cô độc. Andrew Carnegie, hồi nhỏ chỉ đƣợc học có 4 năm, nhƣng vì sớm hiểu bí quyết đó, nên hồi bắt đầu kiếm ăn, mỗi giờ công đƣợc có 4 xu, mà tới sau này tính ra ông đã quyên vào những việc từ thiện tới ba trăm sáu mƣơi lăm triệu đồng. Ông có hai đứa cháu làm cho mẹ lo lắng nhiều lắm vì đi học xa mà không bao giờ viết thƣ về nhà. Ông có cách không buộc trả lời mà chúng cũng trả lời lập tức. Ông viết một bức thơ ngọt ngào lắm rồi tái bút: "Gởi cho mỗi cháu 5đ". Nhƣng ông làm bộ quên không gởi tiền. Tức thì có thƣ hồi âm liền, trong đó hai cháu cám ơn "Chú Andrew thân mến" và... Và gì nữa, chắc các bạn đã đoán đƣợc. Trang 5 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê Vậy ngày mai, nếu ta muốn cho ai làm một việc gì, ta hãy thong thả suy nghĩ và tự hỏi: Làm sao dẫn dụ cho ông ấy muốn làm việc mình cầu ông ấy đƣợc? Nhƣ vậy khỏi phải chạy lại nhà ngƣời ta để rồi chỉ nói về dự định của mình, ý muốn của mình mà luống công vô ích. Mỗi năm một lần, tôi mƣớn một phòng khiêu vũ tại một khách sạn lớn ở Nữu Ƣớc để diễn thuyết. Có lần tới kỳ diễn thuyết, ngƣời ta thình lình cho tôi hay rằng tiến mƣớn phòng tăng lên gấp ba giá cũ. Khi đó tôi đã quảng cáo, in vé, bán vé, xếp dọn đâu vào đó rồi. Tất nhiên là tôi không muốn trả giá đó. Làm sao bây giờ? Đi kêu ca với ngƣời quản lý khách sạn đó ƣ? Đem cái thắc mắc của mình tỏ với ngƣời ta ƣ? ích lợi gì đâu? Ngƣời đó cũng nhƣ tôi, chỉ quan tâm tới điều họ muốn thôi. Tôi suy nghĩ và hai ngày sau tôi lại tìm ngƣời đó, và nói: "Nhận đƣợc thƣ ông, tôi hơi ngạc nhiên. Nhƣng tôi không trách ông đâu. ở vào địa vị ông, có lẽ tôi cũng hành động nhƣ ông. Bổn phận của ông quản lý khách sạn này là thâu cho đƣợc nhiều lợi. Nếu ông không làm nhƣ vậy thì ngƣời ta sẽ mời ông ra và nhƣ vậy là đáng lắm... Nhƣng nếu ông quyết giữ cái giá mới đó thì xin ông lấy một mảnh giấy và chúng ta cùng xét xem lợi và hại ra sao". Rồi tôi gạch một gạch dọc chia tờ giấy ra làm hai, một bên đề "Lợi" một bên đề "Hại". Trong cột "Lợi", tôi biên mấy chữ này: "Phòng khiêu vũ sẽ trống" và tôi bàn miệng thêm: "Nhƣ vậy ông có thể sẽ cho mƣớn để khiêu vũ hay hội họp. Lời lắm, vì khi đó giá mƣớn sẽ cao hơn nhiều, phải không ông? Nếu tôi chiếm phòng ấy trong ba tuần, chắc chắn là thiệt cho ông số lời ấy" - Bây giờ chúng ta xét tới "Hại". Trƣớc hết đáng lẽ tăng số lợi lên đƣợc. Ông sẽ không thu đƣợc một đồng nào hết, vì tôi không đủ sức trả giá ông định, sẽ đi mƣớn nơi khác để diễn thuyết. "Vả lại, còn mất cái lợi này nữa. Tôi diễn thuyết, sẽ có nhiều thính giả thƣợng lƣu, có học, giàu có và danh tiếng tới nghe. Thực là một sự quảng cáo cực tốt cho ông. Ông cứ bỏ 5.000đ quảng cáo trên báo, không chắc đã quyến rũ đƣợc một số thính giả nhƣ vậy tới khách sạn ông. Cái đó cũng đáng kể, phải không, ông?". Vừa nói, tôi vừa viết hai điều hại đó trong cột "Hại", rồi đƣa tờ giấy cho ông ta và nói: "Xin ông cân nhắc kỹ lƣỡng lợi và hại đi, rồi cho tôi biết ông quyết định ra sao". Hôm sau, tôi nhận đƣợc một bức thƣ cho hay rằng tiền mƣớn đáng lẽ tăng lên 300 phần trăm thì chỉ tăng lên 50 phần trăm thôi. Xin các bạn để ý rằng tôi không hề xin giảm giá nhé. Trong suốt câu chuyện tôi chỉ nói tới điều mà ông ta quan tâm tới, tôi chỉ tìm kiếm và bày tỏ cho ông ta cách đạt đƣợc ý muốn đồ thôi. Nếu tôi theo sự xúc động tự nhiên trong lòng mà chạy tới kiếm ông ta, la lên: "Cái gì lạ lùng vậy? Tự nhiên ông tăng tiền mƣớn lên 300 phần trăm khi ông biết chắc rằng tôi đã quảng cáo rồi, đã in vé rồi? Ba trăm phần trăm! Kỳ cục không? Điên rồi mà! Không khi nào tôi chịu giá đó đâu!". Và chuyện sẽ xảy ra sao? Chắc chắn là chúng tôi sẽ cãi nhau và các bạn biết cãi nhau thƣờng thƣờng kết quả ra sao. Dù tôi có làm cho ông ta phải tự nhận rằng ông có lỗi đi nữa thì lòng tự ái của ông cũng không cho ông chịu thua và chuẩn lời tôi yêu cầu. Henry Ford nói: "Bí quyết của thành công - nếu có - là biết tự đặt mình và địa vị ngƣời và suy xét vừa theo lập trƣờng của ngƣời vừa theo lập trƣờng của mình". Trong nghệ thuật dùng ngƣời, chƣa có lời khuyên nào chí lý bằng lời đó, cho nên tôi muốn nhắc lại: "Bí quyết của thành công là biết tự đặt mình vào địa vị ngƣời và suy xét vừa theo lập trƣờng của ngƣời vừa theo lập trƣờng của mình". Trong nghệ thuật dùng ngƣời, chƣa có lời khuyên nào chí lý bằng lời đó, cho nên tôi muốn nhắc lại: "Bí quyết của thành công là biết tự đặt mình vào địa vị ngƣời và suy xét vừa theo lập trƣờng của ngƣời, vừa theo lập trƣờng của mình". Chân lý đó giản dị minh bạch làm sao! Đáng lẽ ai cũng phải biết ngay chứ. Thế mà trong một trăm ngƣời, thì có tới chín mƣơi ngƣời không biết đến, trong chín mƣơi chín trƣờng hợp. Trang 6 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê Bạn muốn có một thí dụ ƣ? Thì ngày mai tới sở, bạn cứ xem xét những thƣ bạn nhận đƣợc, sẽ thấy sự thiếu lƣơng tri đó. Đây là một bức thƣ chép nguyên văn, nói cho đúng hơn, là một tờ châu tri, của ông giám đốc một hãng quan trọng chuyên môn quảng cáo bằng vô tuyến điện, gởi cho mỗi ông quản lý những sở vô tuyến điện trong nƣớc. (Những hàng chữ trong dấu ngoặc đơn là cảm tƣởng của tôi trong khi đọc). Gởi ông John Blank ở Blandville (Indiana) Ông Blank thân mến, "Công ty Megavox chúng tôi muốn giữ vững ƣu thế vẫn có từ trƣớc tới nay trong địa hạt quảng cáo bằng vô tuyến điện. (Tôi không cần biết điều ông muốn. Tôi đƣơng lo lắng việc của tôi đây. Nhà Ngân hàng không chịu cho tôi cố nhà của tôi thêm một hạn nữa... Sâu ăn hết bông hồng của tôi... hôm qua chứng khoán xuống giá... tôi lỡ xe điện sáng nay... chiều qua ngƣời ta không mời tôi dự tiệc... lƣơng y bảo tôi động mạch, bị bệnh thần kinh viêm. Tôi đƣờng quạn đây thì đọc nhằm bức thƣ của một kẻ tự thị chỉ nói đến vinh dự của y, ý muốn của y thôi! Cha chả là ngu! Vậy mà làm nghề quảng cáo chứ (!) "Sự quảng cáo của Quốc gia, nhờ công ty chúng tôi truyền thanh đã mở đƣờng cho lối quảng cáo mới đó. Và những chƣơng trình phát thanh của chúng tôi từ hồi đó tới nay đã cho chúng tôi một địa vị cao hơn những hãng khác. (à, phải! Hãng ông giàu nhất, mạnh nhất. Rồi sao? Cái đó có liên can gì tới tôi đâu? Ông không thông minh chút nào hết. Ông chỉ khoe sự thành công mênh mông của ông thôi, nhƣ vậy là làm cho tôi cảm thấy địa vị thấp kém của tôi, ông biết chƣa?). "Chúng tôi muốn cho khách hàng biết rõ tất cả tình hình những sở vô tuyến điện. (Ông muốn! Ông muốn! Đồ ngu! Tôi không cần biết ông muốn cái gì hết; hãy nói cho tôi nghe cái mà tôi muốn). "Vậy xin ông gởi ngay cho chúng tôi những điều nên biết về chƣơng trình và thời biểu. Những điều đó cần cho chúng tôi mỗi tuần để lựa kỹ những giờ phát thanh tiện hơn hết. (Gởi ngay cho ông! Cả gan thiệt! Cũng không thèm thêm câu: nếu không làm phiền ông nữa!) "Ông trả lời gấp, tức là lợi chung cho chúng ta., (Thằng khùng! Nó dám biểu mình trả lời gấp cho nó, trong khi mình lo lắng hết việc này việc khác. Mà bức thƣ của nó có khác gì một tờ châu tri không? Tôi không ƣa cái giọng đàn anh đó. Thôi đi... ủa! Ông nói gì tới cái "lợi chung của chúng ta" đó? à! Tới bây giờ ông mới bắt đầu đặt ông vào quan điểm của tôi!... nhƣng ông nói cách mơ hồ làm sao! Không rõ ràng, không giảng giải chi hết). "Chân thành chào ông. ký tên... Giám đốc Tái Bút: Có lẽ ông muốn biết đoạn trích sau này trong tờ báo Blankville và muốn truyền thanh nó trong đài của ông". (Mãi tới cuối thƣ, trong chỗ tái bút ông mới chỉ cho tôi một điều có ích cho tôi. Tại sao không đem ra nói trƣớc đi? Một ngƣời tự phụ là nhà quảng cáo chuyên môn, tất phải ngu độn lắm mới vụng về nhƣ vậy). Một ngƣời suốt đời làm nghề quảng cáo tự cho mình là thần thánh trong nghệ thuật dẫn dụ ngƣời khác mà còn viết một bức thƣ vô lý nhƣ vậy, thì những ông thợ may, làm nệm, làm vƣờn ra sao nhỉ? Đây, một bức thƣ nữa của ông chủ sự một nhà ga lớn gởi cho ông Edward Vermylen, theo lớp học của tôi. Ngƣời đọc nó có ấn tƣợng gì? Tôi sẽ cho bạn hay. Nhƣng chúng ta hãy đọc đã. "Xin ông Edward Vermylen chú ý. " Thƣa ông, "Vì hàng hóa cứ chiều mới tới ga chúng tôi, cho nên sự khuân hàng lên xe có điều trở ngại: công việc nhiều quá, phải bắt ngƣời làm công làm thêm giờ, xe cam nhông phải trễ, gởi đồ cũng trễ. Ngày 10 tháng 11, chúng tôi nhận đƣợc của ông hồi 4 giờ 20 một lô là 510 cái thùng. Chúng tôi xin ông giúp chúng tôi để tránh những bất tiện đáng tiếc do tình thế đó mà ra. Vậy chúng tôi tự tiện Trang 7 ĐẮC NHÂN TÂM Tác giả: Dale Carnegie Ngƣời dịch: Nguyễn Hiến Lê xin phép ông - nếu có thể đƣợc - thu xếp sao cho hàng của ông tới ga chúng tôi vào buổi sáng, nhất là những khi ông gởi nhiều hàng. Đƣợc nhƣ vậy thì ông có lợi là hàng của ông ở trên xe cất xuống mau và gởi đi cũng mau. Trân trọng... Ký tên: J.B" Ông Vermylen đƣa bức thƣ cho tôi coi và bình phẩm nhƣ vầy: "Thƣ đó có kết quả ngƣợc lại với ý muốn của ngƣời viết. Đầu thƣ, ngƣời ta kể những nỗi khó khăn của công ty hỏa xa, cái đó ích lợi gì cho mình đâu? Rồi ngƣời ta xin mình phụ lực với ngƣời ta, sau cùng mới hứa sẽ cất hàng và gởi hàng cho mình mau hơn trƣớc. Tóm lại, cái quan hệ tới mình nhất thì họ để lại sau cùng và xét toàn thể thì thƣ đó khêu gợi sự phản đối hơn là sự hợp tác". Nay ta thử tìm cách sửa chữa bức thƣ đó cho hợp hơn. Trƣớc hết đừng nói đến những vấn đề riêng của mình, tốn công vô ích. Phải theo lời khuyên của Ford: "Đặt ta vào địa vị ngƣời mà suy xét theo quan điểm của ngƣời". Bức thƣ sửa chữa nhƣ sau này, tuy chƣa đƣợc hoàn toàn, nhƣng so với bức trên cũng tấn tới nhiều rồi. Ông Vermylen thân mến, Chúng tôi đƣợc hân hạnh ông chiếu cố tới trong 14 năm nay. Tất nhiên là chúng tôi mang ơn ông lắm và hết lòng tìm cách gởi hàng cho ông đƣợc mau chóng. Nhƣng chúng tôi phải thú rằng điều đó khó thi hành lắm, khi xe cam nhông của ông tới vào cuối giờ làm việc buổi chiều, nhƣ ngày 10 tháng 11 vừa rồi. Tại sao? Vì một số đông khách hàng khác cũng giao hàng cho chúng tôi vào lúc đó. Thành thử nhiều quá, làm không xuể và xe của ông phải đợi, hàng của ông phải gởi trễ. Đó là một sự rất đáng tiếc. Tránh nó cách nào? Bằng cách ông giao hàng cho tôi vào đầu buổi chiều, nhƣ vậy xe của ông khỏi phải đợi, hàng của ông gởi đƣợc mau và những ngƣời làm công của ông về nhà đƣợc sớm để thƣởng món ma-ca-rô-ni (macaroni) tuyệt khéo mà hãng ông chế tạo ra. Xin ông đừng cho rằng chúng tôi kêu nài ông đâu; cũng xin ông đừng nghi rằng chúng tôi dám tự tiện chỉ ông cách làm việc đâu. Tôi gởi hầu ông bức thƣ này với mục đích duy nhất là muốn làm vừa lòng ông hơn trƣớc. Dù hàng của ông tới giờ nào đi nữa thì chúng tôi cũng rất vui lòng nhận và gởi đi mau chừng nào hay chừng đó. Chúng tôi biết rằng ông bận nhiều việc lắm; xin ông đừng mất công trả lời thƣ này. Trân trọng Ký tên: J.B." Có cả hàng ngàn ngƣời bán dạo, lang thang khắp phố phƣờng, mỏi mệt, thất vọng, lƣơng ít. Tại sao? Tại họ nghĩ tới họ, tới cái mà họ đƣơng tìm kiếm. Họ không hiểu rằng bạn cũng vậy mà tôi cũng vậy, chúng ta đều không muốn mua - nghĩa là tiêu tiền - mà chỉ muốn giải quyết những vấn đề riêng tây chúng ta thôi. Mà ngƣời bán hàng nào giúp chúng ta giải quyết đƣợc những cái đó, chỉ cho ta hiểu rằng mua hàng của họ, hoặc để cho họ giúp thì chúng ta sẽ đỡ tốn tiền, đỡ mệt nhọc, khỏi buồn bực, khỏi đau, có tƣơng lai vững vàng, thì kẻ đó không ép uổng chúng ta mà sẽ làm cho chúng ta tin và nhƣ vậy chúng ta sẽ mua! Vậy mà biết bao ngƣời suốt cuộc đời bán hàng mà không hề nghĩ tới quan điểm của ngƣời mua. Một hôm, tôi gặp một ngƣời trƣớc làm biện sự một hãng cho mƣớn nhà, tôi hỏi ông ta có thể cho tôi biết nhà tôi ở, tƣờng xây bằng gạch đặc hay gạch rỗng. Ông nói rằng không biết và khuyên tôi hỏi "Nghiệp đoàn kiến trúc sƣ". Điều đó ai mà không biết, can chi phải nhờ tới ông. Rồi sáng hôm sau, tôi nhận đƣợc của ông một bức thƣ. Trả lời câu hỏi của tôi chăng? Không. Để khuyên tôi một lần nữa hỏi "Nghiệp đoàn kiến trúc sƣ" và cậy tôi làm đại lý bảo hiểm cho ông. Ông ấy mong tôi làm lợi lớn cho ông mà không giúp cho tôi đƣợc một việc nhỏ. Trang 8
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.