Nội dung

Kiến trúc chùa cổ tại thành phố Hồ Chí Minh Đặc điểm văn hóa Sài Gòn xưa và Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay là sự thể hiện khá độc đáo bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam thông qua hệ thống kiến trúc chùa chiền có từ lâu đời. Được xây dựng dưới thời nhà Nguyễn và trùng tu lại trong giai đoạn từ 1954-1975, có thể kể đến các chùa như: chùa Vĩnh Nghiêm, chùa Một Cột (Thủ Đức), chùa Phước Hòa (Quận 3), chùa Pháp Hội (quận 10)... Những công trình kiến trúc này tuy có đặc trưng riêng trong kiến trúc truyền thống song thực sự đã biến đổi khác xưa rất nhiều. Phong cách kiến trúc truyền thống cũng như những công trình điêu khắc đậm đà bản sắc dân tộc còn được bảo lưu đầy đủ có lẽ là chùa Trường Thọ, chùa Từ Ân và qui mô nhất là chùa Giác Lâm, kế đó là chùa Giác Viên, chùa Gò (Phụng Sơn Tự) cho đến ngày nay. Chùa Giác Viên (Ảnh: wikimedia) Đặc điểm chung của các ngôi chùa này đó là phong cách kiến trúc Gia Định ngày xưa. Còn gọi là kiểu "trùng thềm điệp ốc" (hay còn gọi là "trùng thềm trung lương"). Đây cũng là kiểu cách chung cho kiến trúc dưới thời Nguyễn vào thế kỷ 18, 19. Trong đó, diện tích nội thất được phát triển theo chiều sâu bằng cách lắp ghép hai tòa nhà song song liền mái. Kiểu này cũng rất phổ biến ở các ngôi nhà vùng nông thôn Nam Bộ. Ngoài ra, các chùa tại TP Hồ Chí Minh còn có kiểu mái 4 vạt thẳng, điện phật được đặt ngay giữa chùa, hai bên có 2 dãy nhà. Riêng ở chùa Giác Viên, việc ghép 2 dãy nhà cầu song song thẳng góc với đường hông hai bên giảng đường đã nối hai dãy hành lang đông tây, tạo nên 2 cái sân trông thoáng đãng và mát mẻ. Rõ ràng với kết cấu này đã mở rộng được chiều ngang của diện tích ngôi chùa. Chùa Giác Lâm (Ảnh: wikimedia) Ở một số nơi việc mở rộng chiều sâu cũng theo nguyên tắc trên, nhưng giữa các tòa nhà không ghép liền vào nhau mà nối nhau bằng hai nhà dọc, để chừa ở giữa một cái "sân đình". Cái sân trong này có tác dụng làm thoáng gió và hắt ánh sáng vào nội thất. Đó là trường hợp chùa Phụng Sơn, chùa Giác Lâm. Rõ ràng là việc phát triển chiều rộng và chiều sâu của các công trình kiến trúc nêu trên là một đặc trưng bắt nguồn từ phong cách kiến trúc truyền thống của người Việt. Nếu không thực hiện theo kiểu lắp ghép này thì muốn phát triển chiều sâu buộc phải tăng số hàng cột, tăng độ cao của cột cái và do đó diện tích mái sẽ lớn, mái nhà dốc cao quá sẽ không đẹp. Đây là đặc điểm kiến trúc của các ngôi chùa cổ trên địa bàn thành phố chúng ta. Chùa Vĩnh Nghiêm (Ảnh: vanhoaphuongdong) Chánh điện bao giờ cũng là nơi trung tâm của sự thờ cúng, ở gian này có nhiều bàn thờ và bàn thờ ở chính giữa được làm thành các bậc từ cao xuống thấp. Không có một công thức chung cho sự bài trí tượng thờ ở các ngôi chùa tại thành phố Hồ Chí Minh, vị trí các tượng thay đổi linh hoạt tùy theo mỗi chùa. Vì thế, mỗi lần trùng tu lớn, người ta thường tạo ra một loạt tượng mới để tương ứng với sự bề thế của ngôi chùa. Các tượng cũ chưa hỏng thì cũng không bị bỏ đi. Người ta thường tìm cách sắp xếp tất cả những pho tượng đã có sao cho hài hòa và phù hợp. Việt Nam Quốc Tự (Ảnh: giacngo) So với đình chùa miền Bắc và cung điện lăng tẩm ở cố đô Huế, vẻ đẹp kiến trúc của di tích Gia Định-Sài Gòn không có được những mái cong đồ sộ hay qui mô to lớn. Trái lại nhìn bên ngoài khá đơn giản và lặng lẽ, nhưng giá trị mỹ thuật lại nằm từ những công trình điêu khắc bên trong.